köroğlu destanı

8/16/2019 Köroğlu Destanı

1/131


2/131

Bu

k i t a b ı n y a y ı n

h a k l a r ı

ADAM YAYINCILIK A . Ş . n i n d i r .

Birinci a s ı m 1931

dam

Y a y ı n c ı l ı k t a

Birinci B a s ı m :

K a s ı m

1984

Kapak Düzeni: Erkal Yavi

182 09 012 363 204

AfJ AM YAYINCIUI<

VE

MATGMCILIK A.S. CÜYÜKDH\E

CADDESI.

lX;YOI.. MEVKI . NOo90 MASlAK-ISTANDUl

TEL 176 2J OOCBhor TELG ADPMYAY TELEKS:26 5J4 roda tr

Pertev Naili oratav

K ö r o ğ l u

D e s t a n ı


3/131


4/131

KOPRÜLÜ NUN ONSOZü (1931)

1929 da «Türk S a z ş a i r l e r i n e ait metinler ve tetkikler» ismi a l t ı n d a

tesis

e t t i ğ i m

k ü l l i y a t ı n a l t ı n c ı cildini,

Pertev

Naili

Bey in

K ö r o ğ l u hak-

k ı n d a k i bu

güzel

eseri t e ş k i l

ediyor.

Eseri

ve genç

muharririni

okuyu-

culara

takdimden evvel,

k ü l l i y a t ı ı n

ismini niçin

d e ğ i ş t i r d i ğ i m i z i ve

eski

isim yerine niçin

daha

ş u m u l l ü

bir program

ihtiva eden

Türk

halk

hikayelerine ve S a z ş a i r l e r i n e

ait

metinler ve tetkikler» ismini kabul etti-

ğ i m i z i izah etmek isterim. K ü l l i y a t ı n b e ş i n c i cildini t e ş k i l eden < < K a y L k ç ı

Kul

Mustafa

ve Gene Osman hikayesi»nde, Anadolu daki b i r t a k ı m halk

hikayelerinim

s a z ş a i r l e r i y l e ne

kadar

y a k ı n d a n alakadar o l d u ğ u n u

gös-

t e r m i ş ve hatta bu gibi birçok rivayetlerin tamamiyle ferdi m e n ş e l e r i

o l a b i l e c e ğ i n i

izah

e t m i ş U m . Bu itibar

ile

Türk S a z ş a i r l e r i n e

ait olan

bu külliyatta,

onlarlada

çok s ı k ı r a b ı t a l a r ı olan b i r t a k ı m halk rivayet-

lerinin

de hatta

mustakil tetkik

m e v z u l a r ı t e ş k i l etmesi zaruret

hükmü-

nü a l d ı .

«Türk halk hikayelerine ve S a z ş a i r l e r i n e ait metinler ve tetkikler»

ismi a l t ı n d a p r o g r a m ı büsbütün g e n i ş l e y e n k ü l l i y a t ı m ı z ı n , bu yeni isim

a l t ı n d a k i ilk eserinin « K ö r o ğ l u » ı n a ait o l m a s ı n ı ve bilhassa eserin k ı y -

metli talebemden

biri t a r a f ı n d a n y a z ı l m ı ş

b u l u n m a s ı m

büyük

bir iftihar

ile

k a r ş ı l a d ı ğ ı ı n ı saklamak

istemem.

K ö r o ğ l u y a l n ı z

Anadolu

Türkleri

a r a s ı n d a d e ğ i l , sair

muhtelif

Türk ş u b e l e r i a r a s ı n d a

da

y a ş a y a n

bir riva-

yettir

ki, uzun zamandan beri Avrupa

m ü s t e ş r i k l e r i n i n

dikkatini celbet-

t i ğ i ve bu hususta muhtelif ş e y l e r

y a z ı l d ı ğ ı

halde, ancak,

y a n l ı ş

ve sathi

neticelere

v a r ı l m ı ş t ı r

Cleme.nt

H u a r t ı n İ s l a m

Ansiklopedisi nde ç ı k a n

< < K ö r o ğ l u » makalesi buna en

1

bariz

delildir. Halbuki Pertev Naili Bey

bu mühim

ve g e n i ş

mevzuu l a y ı k

o l d u ğ u

ehemmiyetle mütenasip surette

ve ilmi usullere

UYigUn

bir ş e k i l d e tetkik e t m i ş t i r . Türk halk rivayetleri

h a k k ı n d a son günlere kadar Avrupa da ç ı k a n eserler a r a s ı n d a , usu-

lün

s a ğ l a m l ı ğ ı istinat

edilen maddelerin z e n g i n l i ğ i , tetkikin

vüs ati

ve

d e r i n l i ğ i itibariyle,

bu

kitapla mukayese edilebilecek ikinci

bir

esere

pek

zor

tesadüf

e d i l e h i l e c e ğ 1 n i

memnuniyetle söyleyebilirim.

< < K ö r o ğ l U » mevzuuna ait bütün meseleler ve bilhassa bu rivayetin

9


5/131

r r : . e ~ ş e i ~ e s e l e s i :

?u

_ e s ~ r l e h a l l e d i l m i ş olmuyor. Mevzuun ehemmiyet ve

vus

a t ı n ı t _ a m a m ı y ı e ı c l r a k

eden genç

a r k a d a ş ı m ı z ,

ciddi ilim

a d a m l a r ı n a

y a k ı ş a n

b ı r tevazu

ve samimiyetle, : 1enüz meçhul

kalan

ve veni tetki-

kata

muhtaç

bulunan n o k t a l a r ı a y r ı

a y r ı kaydetmekte

ve bilhassa, cok

; ç , a r ı ş ı k . olan m e n ş e . meselesiyle hiç m e ş g u l

o l m a m a k t a d ı r .

Bunu bu

~ ı y m : t l :

eser ı ç ı n

b ı r

kusur addedemeyiz. Ancak böyle s a ğ l a m tahlil-

i r ı s t m a t eden tetkikler ç o ğ a l d ı k t a n s o n r a d ı r ki, daha

umumi

netice-

ı ~ : , e

v a r ı ~ a ~ .

i m k a n ı

has

o l a c a k t ı r .

Bize

bu

tarz

tetki kat için

adeta

numune - ~ ı ~ o ı l e c e k kadar k ı y m e t l i bir eser veren genç ve d e ğ e r l i arka-

~ a ş ı n ,

Tunnyat s a h a s ı n d a daha

birçok

mühim

eserler

vücude getireec-

gmden e m ı n ı m .

Köprülüzade

M

Fuat

lO

ONSÖZ (1931)

K ö r o ğ l u D e s t a n ı n ı tetbke b a ş l a r k e n , benim için en büyük z o r l u ğ u ,

daha

hemen

hemen hiç tetkik s a h a s ı n a g i r m e m i ş olan bu mevzuun tetkik

p l a n ı n ı

kendim yapma k mecbuniyetinde

kalmam t e ş k i l

e d i y o r d • ı : bura

da hana, ç i z i l m i ş bir yoldan yürümek d e ğ i l , yeni bir yol

açmak

d ü ş ü -

yordu. Bunun içindir ki t u t t u ğ u m usul belki her yerde iyi bir netice ver-

m m i ş

ve tetkiklerim de eksik

k a l m ı ş

o l a c a k t ı r .

Bilhassa,

< < K ö r o ğ l U »

gibi, bütün Türklerde m ü ş t e r e k , çok

mühim

bir destanm k a r ş ı s ı n d a bu

l u n d u ğ u m u z d a n ,

ilk tecrübeele böyle noksanlarm o l m a m a s ı i m k a n s ı z d ı .

Beni

teselli eden, n a s ı l benden evvelki ufa>k tefek tetkiklerden cesaret

alarak ben bu mühim

i ş e

g i r i ş t i m s e , a y n ı suretle, b a ş k a l a n n ı n da benim

b a ş l a d ı ğ ı m bu tetkciki itmarm ve ikmal etmeye ve Türk milletlerinin

ma

nevi b i r l i ğ i n i

ispat eden bu

m ü ş t e r e k d e s t a ı n ı

bütün k ı y ı n e t i l e meydana

ç ı k a r m a y a ç a l ı ş a c a k l a r ı d ü ş ü n c e s i d i r .

Bir talebe vazifesi olarak

b a ş l a n m ı ş

ve mezuniyet tezi ş e k l i n d e ya

z ı l d } k t a n sonra

ufak tefek ilavelerle t a m a m l a n m ı ş

olan

bu eser, muh-

terem h o c a l a r ı m ve k ı y m e t L i a r k a d a ş l a r ı m o l m a s a y d ı

ş ü p e s i z

çok nok-

san k a l a c a k t ı . Onun için burada her

ş e y d e n

evvel, ç a l ı ş m a m e s n a s ı n d a

beni

her

a ı r ı i r ş a t ve

bu

k i t a b ı n b a s ı l m a s ı n ı ·tensip ve temin eden üsta

d ı m

Köprülüzade Mehmet

Fuat

Beye,

bana

yol

gösteren h o c a l a r ı m

Ah-

met Zeki Velidi, Ahmet C a f e r o ğ l u

Beylereve

l\1ösyö Georges Dumezil e;

Rusça eserlerden istifademi mümkün

k ı l a n

hocam ve mesai a r k a d a ş ı m

Abdülkadir Beye

en

derin m i n n e t t a r l ı ğ ı m ı söylemeyi kendime bir vazife

bilirim. Bana notlanndan

istifade ettiren Mahmut

R a g ı p Bey,

anlama

d ı ğ ı m birçok kelimeleri halleden Kilisli Muallim

Rifat

Bey, Rusça ter

cümelerde yard1m eden Ş ü k r ü ve Macarcadan m ü ş k ü l l e r i m i halleden

İ b r a h i m Beyler; M a r a ş

metinlerinin

istinsahmda benim kadar

hissesi

olan

sevgili a r k a d a ş ı m Orhan Ş a i k Bey; nihayet, bana elde etti kieri ri-

vayet

ve

metinleri vermek

lütfunda bulunan

hocam Haydar

Niyazi

Bey

le,

a r k a d a ş l a r ı m

S ı t k ı , Ş ü k r ü ve Niyazi Beyler gönülden

t e ş e k k ü r l e r i m i

kabul

etsinler.

~ t a r b ı m m

h a ş ı ı n d a ,

K ö r o ğ l u n u n

bütün

rivayetlerini, en mühim

taraf-


6/131

l a r ı n ı almak ve teferruattan

mümkün o l d u ğ u

kadar

kaçmak suretile,

hülasa ettim. Bütün mevcut rivayetlerin m e v z ı ı l a r ı ,

k ı s a l t ı l m ı ş olarak

bir

arada

ve göz önünde bulunsun

d ü ş ü n c e s i ,

zeyilde

d e r e e d i l m i ş

olan

riva-

yetlerin de hillasasrm

y n ı

sahifelere yazmaya beni sevketti.

Y a p t ı ğ ı m

murkayeselerde, her zaman

müracaat

edilmesi

herkes

için mümlkün ol-

mayacak metinleri s.adece mehaz g ö s t e r m e k t e ı n s e ,

daha

evvel rivayetle-

rin

m ü n d e r e c a t ı n ı bu

ş e k i l d e okuyaniara

t a n ı t m a y ı

t e r c i l ı ettim.

Telli-

kimde edebi ve lisani tahlillere

g i r i ş m e d i m

ve bunun için de

m ü n t e ş i r

metinlerden iktihaslarda

b u l u n m a d ı m .

Bu tetkike ilave

e t t i ğ i m

metinlere gelince, maalesef

b u n l a r ı n

hlsani

t a r a f l a r ı n a k ı s t ı r ; zira b e ı n i m t a r a f ı ı n d a n a ğ ı z d a n t o p l a n m ı ş d e ğ i l d i r l e r ;

M a r a ş

ş i i r l e J . i d e d i ğ i m

p a r ç a l a r ı n ,

m e n ş e l e r i g a y r ı malum olup, M a r a ş ' t a

elde e d i l m i ş bir defterden a l ı n m ı ş t ı r .

M a r a ş ' t a

b u l u n m u ş diyerek bunla-

M a r a ş a ğ z ı y l a

tespit etmek

ş ü p h e s i z

d o ğ r u

o l a m a z d ı . D i ğ e r

rivayetler

ise, yerinde isimlerini

z i k r e t t i ğ i m

a r k a d a ş l a r t a r a f ı n d a n , savti hususiyet-

ler

n a z a r ı itibara a l ı n m a d a n

tespit

e d i l m i ş

ve

bana e r i l m i ş t i r .

Maamafi,

sarf ve

nahiv hususiyetleri, kelimeler,

masal

ve destan k l i ş e l e r i , ilh

itibariyle bunlardan

bu

ş e k i l d e

de

istifade edilir ümidindeyim.

Paris

rivayeti

d e d i ğ i m

rivayeti,

Paris

Milli Kütüphanesi nde bizzat

kendim göremedim; Türkiyat Enstitüsü nde bulunan hulasa

e d i l m i ş

bir

k o p y a s ı n ı mehaz olarak

k u l l a n d ı m . B a z ı teferruat bu muhtasar

defterde

mevcut o r m a d ı ğ ı zamanlar Chodzko nun eserinin Rusça tercümesini me-

haz göstermek mecburiyetinde k a l d ı m . Paris n ü s h a s 1 n ı g ö r e ı n ı e m i ş

ol-

m a k l ı ğ ı m ,

sonra onun k o p y a s ı n ı n

da

·tam

o l m a m a s ı

ve Paris

n ü s h a s ı n -

da

kendisine tekabül eden v.arak

n u m a r a l a r ı n ı

ihtiva etmemesi,

ş ü p h e -

siz eserin

bu

k ı s ı m l a r ı

dçin bir

noksan t e ş k i l eder. Ne y a p a y ı m ki bu

ri:vayetin tetkikinde bundan

f a z l a s ı

mümkün

o l m a d ı .

K i t a b ] m ı n h a ş i y e l e r i n d e , m e h a z l a r ı ,

iihtisar

e d i l m i ş ş e k i l d e

göster-

dim. A y r ı c a ilitisar cetveli yapmaya lüzum görmeyerek, kaynaklara

b u n l a r ı harf s ı r a s ı y l a dizilim ve herbiri nin y a n ı n a mufassal ismini yaz-

d ı m .

Bu küçük eserimi, bana,

d e s t a n ı n ı

okurken

ve

i ş l e r k e n ,

her an

he-

yecan

ve

kuvvet

v e r m i ş

olan büyük

K ö r o ğ l u ' y a itih.af

ediyorum.

O ister

y a ş a m ı ş

bir

b a h a d ı r ,

ister

efsanevi bir

ş a h s i y e t

olsun, milletimin, za-

man ve mekan içinde,

b : ü t i i ı n

meziyet ve

k u s u r l a r ı n ı

özünde toplayan

k a h r a m a n d ı r .

12

Pertev

Naili

Istanbul, 5 Nis.an

1931

İ Ç İ N D E K İ L E R

Önsöz

(1900)

Fuat Köprülü nün

Önsözü (1931l

Önsöz

1 9 3 ı J

İ ç i n d e k i l e r

G i r i ş .

Türk Destanlan

ve Destani Mahiyette Halk Hikayeleri

İ ç i n d e

K ö r o ğ l u n u n Mevkii ve Ehemm.iyeti

BÖLÜM I KÖROGLU

R İ V

A Y E T L E R İ N İ N MEVZULARI

A

Tam Hikayeler

Paris

Rivayeti

2. Ö z ı b e k Rivayetleri

3.

İ s t a n ı b u l Rivayeti

4.

Tobol

Rivayeti

B.

Parçalar _

BÖLÜM II.

Yuluflu nun

Azeri Rivayetleri

2. Urfa

Rivayetleri

3. Yalvaç Rivayeti

4. Elaziz den Gelen Rivayetler

5.

Samayiloviç in

Türkmen Rivayetleri

6. Haksthausen in

Tespit e t t i ğ i Rivayetler

7. M a r a ş Rivayeti

Muhtelif Rivayetlerin M u k a y e s e s İ

2.

K ö r o ğ l u ' n u n

Ermeni Rivayeti

BÖLÜM

III

KÖROGLU f i . . İ K A Y E L E R İ N D E K İ

Ç E Ş İ T L İ

M O T İ F L E R

Destani

Unsurlar

2.

K ö r o ğ l u n d a

Masal U n s u r l a r ı

3.

K ö r o ğ l u D e s t a n ı ' n d a Dini

Unsurlar

4.

Z a m a n ı n ,

Mahalin, D e s t a n ı Söyleyerrlerin veya Y a z a n l a r ı n

Tesirleri

5.

Tarih Unsurlar

6. K ö r o ğ l u Rivayetlerinin

E s k i l i ğ i ve

Y e n i l i ğ i

Meselesi

BÖLÜM IV. DESTAN KAHRAM ANI KÖROGLU NUN Ş A H S İ Y E T İ

7

9

15

21

21

21

28

30

33

34

34

39

41

41

43

44

44

50

62

65

65

80

88

91

92

97

HAKKINDA

HALK T E L A K K İ L E R İ 100

BÖLÜM V. KÖROGLU DESTANI NIN T E S İ R L E R İ 106

K ö r o ğ l u

Ş i i r l e r i , Yeni ve Eski Olanlan 106

13


7/131

2

XVI n c ı A s ı r Ş a i r l e r i n d e n K ö r o ğ l u

3 S a z ş a i r l e r i ,

Klasik

Ş a i r l e r

ve

K ö r o ğ l u

4 Halk Edebiyatmda K ö r o ğ l u D e s t a n ı n ı n İ z l e r i

5. Türklerden

a ş k a

Milletlerde K ö r o ğ l u

6 Bugün K ö r o ğ l u

Ananesi

7

K ö r o ğ l u D e s t a n ı n ı n C o ğ r a J i İ s i m l e r d e İ z l e r i

BÖLÜM

VL KÖROGLU

DESTANI NIN

M E N Ş E İ M E S E L E S İ

Ek

Dizin

Notlar

Kaynakça

Metinler

M a r a ş Metinleri

2 S ı v a s ' t a n Gelme Bir Cönkten A l ı n m ı ş

Metinler

3

Elaziz Rivayetleri

4 Yalvaç Rivayeii

5 Urfa Rivayeti

Ek Kaynakça

14

114

115

118

125

125

126

136

141

143

200

2ü8

218

219

225

229

255

261

G İ R ş ı

TÜRK

DESTAl'-J LARI VE D E S T A N İ M A I - I İ Y E T T E HALK H İ K A Y E L E R İ

< < l { Ö R O G L U ı > J \ T U N . BUNLAR İ Ç İ N D E J \ [ E V " A İ İ VE E H E M M İ Y E T İ

Milletierin ilk

edebi mahsullerine destan

ismi veriliyor.

Destanla-

r ı n

bu ilk edebi

mahsul»

olmaktan

b a ş k a

v a s ı f l a r ı

da v a r d ı r .

1 -

Bun

larda ferdiyet

yoktur.

-

M e v z u l a r ı n ı

ya

e s a t i r - y a r a d ı l ı ş

efsaneleri,

İ l a h i a n n mücadeleleri, ilh ... ,

veya

tarihi olsun,

efsanevi

olsun,

«kahra-

m a n » l a r ı ı n mücadeleleri t e ş k i l eder.

Destanlar ş ü p h e s i z

m e n ş e itibariyle

ferdidir.

Mutlak surette m a ş e r i ,

i ç t i m a i y a t ç ı l a n ı n

dedikleri

gibi,

ferdin

ihtiyan

haricinde

d o ğ m u ş bir

ede-

bi mahsul olamaz. Edebi mahsullerde, ş a h s i y e t i pek az da olsa,

fert

v a r d ı r .

İ ş t e

bir d e s t a n ı t e ş k i l eden parçalar da bunun için fertlere irca

olunabilir. Fakat bu parçalarm

umumu

alakadar etmesi, o n l a r ı , çok

geçmeden,

herkesin m a l ı eder ve

a s ı l fert

unutulur.

Edebi

mahsullerin

m a ş e r i l e ş : n e s i , i ş t e böylece umum un m a l ı o l m a s ı d ı r . O

a n d a ı ı : ı

itibaren

m · t ı k l1erkes o mahsulü kendi m a l ı telakki eder; ona

tasarruf

eder, .iste

d i ğ i gibi üzerinde oynar,

d e ğ i ş t i r i r ,

ona

ilaveler yapar. D e s t a ı ; i l a r ı n

te -

ş e k k ü l ü i ş t e bu ş e k i l d e olur.

B L ı n a bugün bile hatta destani s a h a l a r ı n haricinde alelumum falk

lor

mahsullerinde

de tesadüf ediyoruz : bir s a z ş a i r i n i n ,

veya

bir türkü

y a k ı c ı n ı n

türküsü,

bazen

onun ismiyle

d a m g a l a n m ı ş o l d u ğ u

halde bile,

çok geçmeden ilk

ş e k l i n d e n ,

t a n ı n m a y a c a k kadar a y r ı l ı y o r ; ilk ş a i r i n

veya kailin ismi unutuluyor. Radlof un,

m ü n t a h a b a t ı n ı n

V cildine y a z d ı ğ ı

mukaddimede s ö y l e d i ğ i gibi, d e s t a n l a r ı n y a ş a y a n bir ş e y o l m a s ı , daimi

bir tahavvüle maruz k a l m a s ı , o n l a r ı n

her

an b a ş k a b a ş k a fertler

tarafm-

dan

i ş l e n m e s i n d e n d i r . K m g ı z ş a i r i

muayyen

destan kaidelerine ne kadar

b a ğ l ı olursa

olsun - b i r t a k ı m epizotlar, sahneler için muayyen k ı l i ş e l e

rin b u l u n m a s ı

gibi - yine

bir

ş e y

ibda

ediyor;

nitekim

Radlof,

a y n ı

epizodu

tekrar

eden d e s t a n c ı ı m n her d e f a s ı n d a

farklar

g ö s t e r d i ğ i n i kay-

dediyor.

D e s t a n l a r ı n

ferdi

m e n ş e i n e

en iyi misali Köprülüzade Mehmet

Fuat

15


8/131


9/131

KÖROGLU DESTANI

II

- M.aamafi ~ b u

tasnif suni o l d u ğ u

gibi bu sahalar d e s t a ; n l a r ı n ı n

birbirine tedahülü çok o l d u ğ u için ş a y a n ı tercih d e ğ i l d i r . A s ı l ilmi

tas

nif olarak

Türk

d e s t a n l a r ı n ı

tarihi

ve

kavmi

dairelere . a y ı r m a k l a z ı m d ı r :

İ s l a m i y e t t e n Evvelki

N J . a h s ı ı l l e r : 1) Kablettarihi devirleri izah eden

esatiri

y a r a d ı l ı ş

efsaneleri. 2)

Eski Türk= Hun dairesi.

3) Gök

Türk=

Tukyu dairesi. 4) Uygur = Hüvey-Hu

dairesi.

5)

B u n L a r ı n

tali

ş u b e l e r i :

Hun

dairesine

m e r ı b u t

Dede Korkut;

Gök Türk

dairesine

merbut

K ö r o ğ l u

gibi.

İ s l a m i y e t t e n Sonraki Mahsuller: 1) Türkistan da

İ s l a m i y e t ı n

Türk

ler

t a r a f ı n d a n

kalbulü e t r a f ı n d a t e ş e k ı k ü l

e t m i ş

M a ı ı a s

d e s t a n ı

ve

Satuk

Bugra m e n k ı b e l e r i . 2) Anadolu'nun i s t i l a s ı d e s t a n l a r ı : Battal Gazi, Da

n i ş m e n d n a m e . 3) Cengiz d e s t a n ı

( İ s l a m i

unsurlardan azade). 4) Timur

destam ve d e v a m l a r ı : İ d i g e - T o h t a m ı ş , em B ik, Çora B a t ı r , K o b l a . n d ı

B a t ı r .

5) Göçebeler

(bilhassa Nogaylar)

arasmda muahhar tarihi v a k ı a

l a r ı n d o ğ u r d u ğ u tarihi destanlar:

Rus

mücadeleleri, Türkmenlerde

z ı l b a ş mücadeleleri ( K ö r o ğ l u n u n

muahhar ş e k l i ve

B o z o ğ l a n hikayesi

g1bi).

Türklerin

d i ğ e r

bir nevi edebi mahsulleri

var:

Halk

hikayeleri.

Bun

lar bariz f a r k l a ı ' l a destanlardan a y r ı l ı y o r :

1) Bunlarda mas.al unsuru çoktur. Alelumum masallardan a y r ı l m a

l a r ı b u n l a r ı n

isimleri

muayyen ş a h ı s l a r

(kahramanlar) -hat ta bazen

tahrif

e d i l m i ş

tadh1 ş a h s i y e t l e r -

e t r a f ı ı n d a ve

malum

yerlerde cereyan

etmeleridir. Harbuki biliyoruz ki mas.aUarm

k a h r a m a n l a r ı

isimsizdir ve

yahut

da

isimler birkaç k i ş i y e m u n h a s ı r ve umumidir; bazen de - -


10/131

KÖROGLU

DESTANI

ile alakadar g ö r m e d i ğ i m i z

rivayetler (mesela,

a ş a ğ ı d a k i

sahifelerde

c < K ö r o ğ l u D e s t a n ı

ve

C o ğ r a f i

İ s i m l e r »

bahsinde, Bin

Göl

y a y ı a s ı n d a k i

göller h a k k ı n d a k i

hurafelere b a k ı n ı z ) bir zaman sonra K ö r o ğ l u

D e s t a n ı

n ı n

e t r a f ı ı n d a

t o p l a n m ı ş l . a r d ı r . Sonra hikayenin kollara a y r ı l m a s ı 5

kol:

Huluflu; 12 kol: Abdülkadir Beye göre Erzurum rivayeti; 13 kol: Paris

rivayeti);

M a r a ş t a r a f l a r ı n d a K ö ı · o ğ l u c u l a r ı n , İ r a n A z e r b a y c a n ı n d a Ş a h ·

namehaniara mukabil K ö r o ğ l u h a n l a r ı n

(Chodzko nun rnukaddemesine

b a k m ı z ) mevcudiyeti gibi

hususlar

gösteriyor ki,

< < K ö r o ğ · l w > destaniara

y a k l a ş t ı r ı l a b i l i r . Y a l n ı z K ö r o ğ l u , y a ş a d ı ğ ı

muhit

i c a b ı ,

mesela Nlanas

gibi

tam ananevi d e s t a ı n ş e k l i n i a l a m a m ı ş t ı r .

Bir

yandan

rnusiki -

ş i i r

i r n t i z a c ı y l a

bu

anane mevcut

olmakla

beraber,

a s ı l

hikaye k ı s m ı , mensur

masal

ş e k l i n i a l m ı ş t ı r .

Türkmenler

a r a s ı n d a

bu

mensur k ı s m ı n da,

Dede

Korkut

gibi,

n a z ı n a y a k ı n o l m a s ı

-

müsecca isan k u l l a n ı l m a s ı

-

muhte-

meldir. Özbek riv.ayeti ve B o z o ğ l a n hikayesi bizi bu tahmine sevkediyor.

Fa.kat Anadolu

ve

Azeri

Türklerinde bu destamn a ı n a n e s i

d i ğ e r

halk

hi

kayelerininkine

b e n z e m i ş , mensur ş e k i l galebe ç a l m ı ş t ı r ,

K ü m ğ l u n u n Türk halk e d e b i y c ı t ı n d a k i rnevkii

hakkmda

var-

d ı ğ ı ı m z

netiee

bundan ibarettir. Türk

halk

hikayeleri

ve

d e s t a n l a r ı

rnev

zuu henüz

tamamiyle

i ş l e n m e m i ş t i r . Daha

toplanacak

birçok malzeme

o l d u ğ u n d a n sarfmazar,

mevcut mevad da

karnilen tetkik

e d i l m i ş d e ğ i l -

dir.

Bilhassa

halk

hikayeleri

d e d i ğ i m i z

mahsuller

h a k k ı n d a tetkik, hat-

ta malzeme

pek

a z d ı r .

Sonra

bütün halk e d e b i y a t ı

mahsulleri gibi bun

l a r ı n

da

tarihi, edebi membalarda

pek

ehernmiyetsiz,

hemen hiç

denile

bilecek

bir yer

i ş g a l etmeleri, bu tetkikleri, çok g ü ç l e ş t i r i y o r . Fakat ne

de olsa,

Türk

edebiyat

ve medeniyet

tarihi,

sonra

etn01grafya ve folk·

loru

s a h a l a r ı n d a tetkikat

ilerledikçe,

bu

rnühirn rneselelerin yani Türk

d e s t a n l a r ı meselesi, Türk halk

hikayeleri

meselesi - tenevvür e d e c e ğ i n ·

den

ş ü p h e

etrnernelidir.

20

BOLülVI I

KÖROGLU R İ V A

Y E T L E R İ N İ N

MEVZULARI

- Tam

ikayeler

K ö r o ğ l u rivayetlerinden elimizde b u l u n a n l a r ı n bir k ı s m ı tam birer

hikaye

t e ş k i l

etmektedir.

Mamafih bu

v a s f ı

v e r d i ğ i m i z

rivayetlerin

hep

sinin . a y n ı uzunlukta o l d u ğ u ve a y n ı ı n ı k t a r d a e p i z o t l a r ı

havi

b u l u n d u ğ u

a n l a ş ı l m a m a l ı d ı r .

Bm1lardan en

k ı s a s ı

olan Tobol

rivayeti

a l t ı sahifeden

ve en uzunu olan

Paris

rivayetinin Chodzko

tercümesi de

150

s a h i f e d e ı n

ibarettir (Paris Milli KLitüphanesindeki a s ı l n ü s h a s ı da 156 v a r a k t ı r ) .

Y a l n ı z bir b a ş l a n g ı c ı

ve bir sonu olmak hususiyetini haiz

o l d u k l a r ı

ve

bLitün hikaye

olarak tespit

edildikleri için

bunlara

bu

v a s f ı

veriyoruz.

S mdi b u n l a r ı n

birer birer m e v z u l a r ı n ı

h ulasa edelim:

1

CHODZKO NUN TERCÜME

E T T İ G İ

VE ASLI

P A R İ S

M İ L L İ

KÜTÜ PHANESi NDE BULUNAi .J A Z E R İ R İ V A Y E T İ

( P A R İ S )

K ö r o ğ l u (ismi R u ş e n ) Tek e kabilesindendir. B a b a s ı Mirza Sarraf

Türkistan p a d i ş a h ı

Murad 1n at sürülerini

idare

eder.

Bir

gün,

sürüler

Ceyhun

kenarmda

iken, nehirden

bir at ç ı k ı y o r . İ k i k ı s r . a ğ a a ş ı y o r .

Mir

za Sarraf bunlara

damga

vuruyor.

Bir

müddet

sonra

b u n l a r d a ı n d o ğ a n

t a y l a r ı

P a d i ş a h a

hediye ediyor. G ö r ü n ü ş t e pek kötü olan bu a t l a r ı n he

diyesi

P a d i ş a h ı

k ı z d ı r ı y o r ve Tviirza S a r r a f ı n gözlerinin o y d u r u l r n a s ı n a

sebebiyet veriyor. O zaman dokuz

y a ş m d a

olan

u ş e n

çok

rnüteessir

oluyor. B a b a s ı onu teselli ediyor. Ona, büyük bir kahraman o l a c a ğ ı n ı

r ü y a s ı n d a g ö r d ü ğ ü n ü haber

veriyor. Fakat,

P . a d i ş a h t a ı n

intikam

almak

l a z ı r n

g e l d i ğ i n i

u n u t m a m a s ı n ı

söylüyor.

R u ş e n , Ş a h t a n

. a l d ı k l a r ı a t ı n

bi

risini b a b a s ı n ı n tavsiyesi veçhile besliyor. Bu,

dünyada

misli

olmayan

bir

at

oluyor.

P a d i ş a h

bir

gün, üstünde

süvarisiyle bu

ata

rastgeliyor.

21


11/131


12/131

KÖROGLU DESTANI

Hasan P a ş a 30

0{ 0

ç a d ı r l ı k H ı ı n i s a ş i r e t i n i n reisidir. K ı r A t ı n ş ö h r e

tini i ş i t e n

bu

P a ş a , bu

a t ı getirene

yedi

k ı z ı n d a n

birini

veya

devletinin

y a r ı s ı n ı vermeyi vaadeder. Kiçel

Hamza

isminde

bir

a h ç ı ç ı r a ğ ı

bu

tek

lifi kabul eder. Gider,

K ö r o ğ l u n u n y a n ı n a

seyis

girer.

K ö s t e ğ i n i n

anah-

t a r ı

K ö r o ğ l u n d a b u l u n a ı n K ı r A t ı ç a l m a s ı mümkün o l m a d ı ğ ı n d a n Doru

A t ı

çalar.

K ö r o ğ l u ,

K ı r

At

üstünde

H a m z a n ı n p e ş i n d e n

gider. Hamza

bir d e ğ i r m e n d e d e ğ i r m e n c i k ı y a f e t i n e

g i r m i ş t i r .

K ö r o ğ l u onu t a n ı m a z ,

gezdirsin diye K ı r A t ı verir; Kiçel biner, sürer. Fakat a r k a s ı n d a n Kör

o ğ l u n u n y a l v a r ı n a s m a a c ı r ; h tkikaten de K ö r o ğ l u

K ı r

A t s ı z

acmacak

bir

haldedir;

k a h r a m a n l ı ğ ı

b ı r a k ı p d e ğ i r m e n ci o l m a l ı d ı r . Ki çel Hamza,

P a ş a n ı n k ı z ı n ı

a l d ı k t a n

sonra, K ö r o ğ l u gelip onu b u l d u ğ u

takdirde

K ı r

A t ı

iaÇ,e

e d e c e ğ i n i

vaadeder. •

Hamza, H ı n i s e döner. P a d i ş a h ( P a ş a ) onu Veziriazam

yapar,

k ı z ı n ı

verir. D i ğ e r taraftan K ö r o ğ l u

da

Çamlrbel e d ö n m ü ş t ü r . Fakat d ü n y a y ı

gözü görmez. A l t ı

ay

evden ç ı k m a z . Nihayet K ı r A t ı n

hasreti

c a n ı n a

tak

der. A ş ı k

k ı y a f e t i n e

girip

H ı n i s e

gider. O esnada büyük

bir

ziyafet ve

rilmektedir.

Orada bu

yeni

a ş ı k a da yer verirler. A ş ı k ,

H a m z a n ı n ge

t ~ r d i ğ i

ve

azamana

kadar

kimsenin zapta

muvaffak

o l a m a d ı ğ ı a t ı zap

t e d e c e ğ i n i

söyler. At

ı g e l i r ; K ö r o ğ l u ,

sevgili

atma

k a v u ş m a s ı n d a n

duy

d u ğ u süruru, en güzel ş i i r l e r i y l e ifade

ederek

ona biner ve

a l a y l a r ı y l a

P a ş a y ı

m ü t h i ş

k ı z d ı r ı r . P a ş a

bu

k ü s t a h ı n üstüne askerlerini s a l d ı r t ı r .

K ı r A t ı n ı ı n üstünde K ö r o ğ l u hepsiyle b a ş a ç ı k a r .

Hasan

P a ş a da dahil

olmak üzere hepsini k ı r a r ; Kiçel H a m z a y ı

P a ş a

yapar ve eski P . a ş a n ı n

h

r

k ı z ı n ı a l ı p Ç a m l ı b e l e döner; bu k ı z ı

da

Deli Mihter e verir.

Bir

gün K ö r o ğ l u n u n kalesinde

Kacarlardan

Mehmet

Bey

on iki bin

askerle misafir bulunuyor. K ö r o ğ l u n a

erzak

k a l m a d ı ğ ı n ı söylüyorlar.

K ö r o ğ l u :bir kafile görüyor. Bu k e r v a n ı ı n

reisi

Türkiyeli

bir Türk

bezir

g a n d ı r ; çok k a h r a m a n d ı r : gelip kendisine

gayet

kö·tü muamele eden

K ö r o ğ l u n a

evvela,

« K ö r o ğ l u

böyle

alçakça muamele

etmez,

herkesi

ça

d ı r ı n d a r a h a t s ı z

etmez,» diyen

bu

b a ş ı b e k t a ş i börklü

kahraman

Türk,

sonunda

K ö r o ğ l u

ile

d ö v ü ş ü

kabul eder.

K ö r o ğ l u n u

attan

y ı k m a k

üzere

iken a c ı r ,

evvela onu

ç a d ı r ı n d a misafir

eder, ona çok ikr.a:m eder ve

b e ş yüz tümenle Çamhbel e gönderir.

Ç a m l ı b e l d e n ikinci bir

kervan

sahibi

geçer;

bu Ermenidir, daha

kuvvetlidir. Ama yine

K ö r o ğ l u n a a l t ı

yüz

tümen vermeye r a z ı

olur.

Mamafi

K ö r o ğ l u

ve

a r k a d a ş l a r ı bunun

Ermeni o l d u ğ u n u ö ğ r e n i n c e

ar -

k a s ı n d a n gidip

Erzurum la

Erzincan a r a s ı n d a öldürürler.

K ö r o ğ l U

daima

yeni maceralar p e ş i n d e k o ş a r : onun

adeti bütün

s-e

hir eri gezmek, görmektir. Bunun için vesile de yok d e ğ i l d i r .

Bir

e l m ~ c ı

v a s ı t a s ı y l a . g ı y a b e n Kars

hakimi Ahmet P a ş a n ı n k ı z ı Periz.at la t a n ı ş ı r .

T ı p k ı

Nigar

H a n ı m l a maceras1,nda

o l d u ğ u

gibi,

k ı z ı n d a

kendisini

sev-

mesinden

cesaret alarak

gider.

Burada

da İ s t a n b u l d a k i gibi

k a r ş ı l a n ı r :

evvela,

K ö r o ğ l u n u t a n ı m a y a n Perizat

onu dövdürür;

fakat sonradan

4

KÖROGLU

R İ V

A YETLERtNiN 1 v1EVZULARI

kim o l d u ğ u n u a n l a y ı n c a iltifat eder. O ;gece e l m a e m ı n evine dönen Kör

o ğ l u , Reyhan

A r a b ı n b a s k ı n ı n a

u ğ r a r . Kiliseye

kaçar, çan

kulesine

kar. K ı l ı c ı y l a

K ı r

Atma eli yetmeyen K ö r o ğ l u acizdir.

Bereket

versin

e l m a c ı k o ş u p a r k a d a ş l a n _ r ı a haber

verir.

Deliler y e t i ş i y o r l a r , harp edi

liyor; lakin Reyhan Ar.a.b a k a r ş ı d ö v ü ş m e y e

Ivaz dan

b a ş k a kimse ce

saret

edemiyor. Genç Ivaz, Delilerinin

k o r k a k l ı ğ ı n a k a h ı r l a n a n

K ö r o ğ

lu nun cesaret verici ve

g u r u r l a n d ı r ı c ı

sözleriyle

Reyhan

Ara:b a

k a r ş ı

ç ı k ı y o r ve onu

m a ğ l u p

ediyor.

A r t ı k Kars a

hakim olan

K ö r o ğ l u

ve

a r k a d a ş l a r ı ş e h r i harap

edi

yorlar.

P e r i z a t ı ,

khmet

P a ş a n ı n

veReyhan

Arab m

m a l l a r ı n ı a l ı p Çam

l ı b e l e dönüyorlar. Yolda

bir kervana

rastgeliyoTlar.

Kervan burada

P e r i z a t ı n ş e f a a t i y l e kurtuluyor. Ç a m l ı b e l e v a r ı n c a K ö r o ğ l u ,

Nigar

Ha

n ı m ı n m ü s a a d e s i y l ~ P e r i z a t ı

da a l ı y o r .

K ö r o ğ l u n u n ziyafetlerinden birinde G ı r i z o ğ l u

Mustafa Bey

de

ha-

z ı r d ı r .

Onun, Tokat P a ş a s ı n ı n meclislerini, turna, ördek, kaz a v i a r ı n ı

met:hetmesi üzerine K ö r o ğ l u Delilerine bu avl.ardan getir meler ini sö y

ler. Lakin Ivaz dan b a ş k a kimse

buna

cesaret edemez. Ivaz kalkar, yal

n ı z b a ş ı n a gider. Onu y a l n ı z b ı r a k m a k istemeyen K i y i m ç i o ğ l u , Demirci

o ğ l u

ve Beli Ahmet de

a r k a s ı n d a n y e t i ş i r l e r

hep

beraber

Tokat a, Ha

san ( b a ş k a bir yerde Mustafa)

P a ş a n ı n

bahçesine v a r ı r l a r . Orada yer·

ler, içerler, bahçeyi

harap

ederler.

Bunun

üzerine P a ş a n ı n

a d a m l a r ı

gelirler; iki taraf d ö v ü ş ü r ; Tokat

askeri

üç

k a h r a m a n ı

zorla

tutama-

y ı n c a

kement atmak

suretiyle b a ğ l a r l a r ; P a ş . a

b u n l a r ı

zindana a t t ı r ı r .

Bereket versin Hoca Yakup imdatlarma y e t i ş i r ; onun v a s ı t a s ı y l a esirler

K ö r o ğ l u n a

haber

gönderirler.

K ö r o ğ l u

Delileriyle

y e t i ş i r .

Esirlerin

a s ı

l a c a k l a r ı gün meyda.nda büyük i ş - ü - i ş r e t meclisi k u r u l m u ş t u r .

P a ş a

da

t a h t ı n a

o t u r m u ş t u r . Bup

esnada

a ş ı k

k ı y a f e t i y l e K ö r o ğ l u

gelir; birçok

ş i i r l e r d e n sonra a r k a d a ş l a r ı y l a

beraber

meydana ç ı k a r l a r ve hepsi ken

dilerini bildirirler. a ş a m n askerleriyle

harp

ve hepsini münhezim

eder-

ler;

K ö r o ğ l u ,

P a ş a y ı kaçarken vurur,

kellesini

keser;

yerine eski veziri

P a ş a

y a p t ı k t a n

sonra ganimetlerle

Ç a m l ı b e l e

döner.

A r t ı k K ö r o ğ l u n u n ş ö l ı r e t i

her

tarafa y a y ı l m ı ş t ı r . Türkiye de Tercim

Einden N

azar

Celali isminde bir

y i ğ i t

Ivaz a a ş ı k oluyor; K ö r o ğ l u

üe

boy

ö l ç ü ş m e k

üzere

12

bin askeriyle

Ç a m l ı b e l e

geliyor.

Evvela

K ö r o ğ

lu ndan askerlik talim etmek niyetinde görünüyor; ve kötü maksatla-

nm gizliyor. Lakin K ö r o ğ l u n u n ve e t r a f ı n d a k H e r i n

b a h a d ı r l ı k l a r ı n ı

gö

rünce tasavvurundan tamamen

vazgeçiyor.

K ö r o ğ l u n u n misafiri

oluyor.

K ö r o ğ l u bu k a l a b a l ı k misafirlerine izzet, ikram ediyor.

Hatta

e r z a k l a r ı

bile bitiyor ve

K ö r o ğ l u ,

o

zamana kadar

hiç

haraç a l m a d ı ğ ı

B o l - k ı d a

kabilelerinden, sürülerini · sternek mecburiyetinde k a l ı y o r .

Bir

gün, mecliste kendisine sakilik y a p t ı r ı l d ı ğ ı için

k ı z a n Ivaz

k a ç ı

yar.

Mustafa

Beyin

veya

Bolu Beyinin hizmetLne tgirip K ö r o ğ l u n u n kale

sini y ı k m a y a yemin ediyor. A r k a s ı n d a n giden K ö r o ğ l u n u n r i c a l a r ı fay-

25


13/131

KÖROGLU DESTANI

da vermiyor. Ivaz, o s ı r a d a K ö r o ğ l u n u n Tokat

t a h r i b a t ı n ı n i n t i k a m ı n ı

almak

üzere Çamlrbel

y a k ı n ı n a ç a d ı r

kuran Bolu Beyini11 y a n ı n a va

r ı y o r ; onunla,

K ö r o ğ l u n u n

aleyhine suikast tertip ediyorlar. Ivaz k ı r k

~ l l i adamla

Çamlrbel e

y a k ı n bir

yere v a r ı p

Köro


14/131

KÖROGLU DESTANI

Senel2r böyle geçtikten sonra, Ş a h A b b : ı . s , K ö r o ğ l u n u n , ş ö h r e t i u ı i

duyar, onu kendisine serdar yapmak ister ve bunu K ö r o ğ l u n a teklif

eder; K ö r o ğ l u « Ş a h l a r insan

k ı y m e t i bilmezler,» diye

d ü ş ü n e r e k bu tek

lifi reddeder. Buna k ı z a n Ş a h , k a h r a m a n ı n b a ş ı n ı getirene

s e r d a r l ı k

vaa

deder.

Bu s ı r a d a K ö r o ğ l u da i h t i y a r l ı ğ ı n ı s e z m i ş ,

İ r a n Ş a h ı n ı n

y a n ı n a ve

oradan

da Mekke'ye gitmek arzusunu d u y m u ş t u r . Bir gün Delilerini

ç a ğ ı r ı y o r ,

yerine

I a z ı halef b ı r a k ı y o r . K ı l ı c ı n ı büküyor; a r t ı k

harbet

memeye yemin ediyor. Kendisini K a z l ı

Göl'e

kadar t e ş y i e

· :relen

arka

d a ş l a r ı n a veda ediyor. Gitmeden evvel yüzünü Çamlrbel e dönerek d a ğ -

lara hitaben

ş i i r söylüyor ve h a y a t ı n d a ilk defa orada a ğ l ı y o r .

Ş a h ı n iki menkup kölesi v a r d ı :

İ l y a s

(Elmas) Han ve Behram Han.

K ö r o ğ l u bunlara tesadüf ediyor ve misafirleri oluyor. O gece iki köle

K ı r

A t ı

öldürüyorlar.

K ö r o ğ l u bunu

görünce kendisine

hücum eden

kö

lelere, hiç müdaraaya k a l k ı ş m a k s ı z m , boynunu

u z a t ı y o r ;

K ı r A t s ı z ya

ş a m a y a c a ğ ı n ı söyleyerek ölüme r a z ı oluyor.

Köleler

a h r a m a n ı n kelle

sini

Ş a h

Abbas'a götürüyorlar; bir

daml.a

kan

Ş a h ı n

e t e ğ i n e

d a m l ı y o r .

Ş a h , «Bu

masum k a n ı d ı r , »

diyor. Kölelerinin K ö r o ğ l u n u mertçe öldür

medikierinden ş ü p h e l e n i y o r ; Ç a m l ı b e l d e n üç deli ç a ğ ı r t ı y o r ; bunlardan

hakikati

a n l ı y o r . Hep beraber

y i ğ i t

K ö r o ğ l u n a a ğ l ı y o r l a r .

Sah köleleri

İ s f a h a n h a l k ı n a p . a r ç a l a t ı y o r o Sonra Delilere hilat veriyor: I ; a z ' ı da Kö

r o ğ l u n u n vasiyeti mucibince

Ç a m l ı b e l i n

hakimi tayin ediyor

2

ÖZBEK R İ V A Y E T L E R İ

K u r o ğ l u bir

mezarda

(kur) d o ğ d u ğ u ç n bu ismi a l m ı ş t ı r : ona

can

mezar

i ç i ı n d e g e l m i ş , mezar

ona

ana

o l m u ş t u r .

Yedi y a ş ı n d a «dürr-i

nihan»

ona

g i r m i ş

yani

K ü r o ğ l u

bütün

e s r a r ı

ö ğ r e n m i ş t i r .

Çembil-Bil ş e h r i n d e evvela A ğ a l ı k

Han,

sonra C ı ğ a l ı

Han,

nihayet

K u r o ğ l u Sultan hüküm s ü r m ü ş l e r d i r .

Fakat K u r o ğ l u

da mustakil

bir

Sultan d e ğ i l d i r ; o

bir T a r h a n d ı r ;

sonra kendisinin erarinde de

doksan

tane

Türkmen Beyi

v a r d ı r .

K u r o ğ l u Çembil- Bil'de kale

y a p t ı r ı r ,

ş e h r i abat k ı l a r ; otuz y a ş ı n -

da ve

k ı r k

y a ş ı n d a < < K ı r k Çihlten», «on iki İ m a m » ve H ı z ı r l a g ö r ü ş e n

K ü r o ğ l u

büyük bir

ş ö r e t k a z a n ı r .

Ş ö h r e t i n e

herkes a ş ı k

olur. O

daha

yirmi y a ş m d a

iken

Arap Reyha.n m

k ı z ı m k : ı . ç ı r m ı ş t ı .

Elli y a ş ı n d a iken

Kaf D a ğ ı P a d i ş a h m ı n k ı z ı Yunus Peri, elli besinde Hindistan'dan Miskal

Peri, a l t m ı ş

b e ş i n d e İ r e m B a ğ ı ' n d a n

Gülnar

Peri gelirler,

onun k a r ı s ı

olurlar.

Bunlardan b a ş k a K u r o ğ l u

dokuz tane de insan k ı z ı a l m ı ş t ı r . Fa -

28

K ÖHOGLU H İ V A E T I . E R İ N İ N MEVZULARI

kat hiç ç o c u ğ u o l m a m ı ş t ı r . Onun için Isfahan ş e h r t n d e H a l d a r ı n o ğ l u

Hasan

H a n ı a l ı p

k a ç ı r ı y o r ve evlat ediniyor.

K u r o ğ l u bundan

sonra, a r t ı k k ı r k y i ğ i d i n i n hiç arzusu

k a l m a d ı

zan

neder. Lakin k ı r k

Y i ğ i t

ona derler ki, «Daha bir arzumuz var, o da Hun

kar S a h ı n memleketinde Bolduruk

K a s a p ı n

güzel ve y i ğ i t o ğ l u Ivaz

H a , n d ı r .

Onu

da

getirelim,

senin

o ğ l u n

olsun, bizim

de

beyzademiz.»

K ö r o ğ l u r a z ı olur. Ve gidecek o l a n ı seçmek ister. Hasan Han'dan b a ş k a

kimse

bu ise cesaret edemez. Bunun üzerine K ü r o ğ l u , Hasan

Han'la

beraber g i t ~ e s i n e

mani olan i h t i y a r l ı ğ ı n a (yüz y a ş ı n a )

esef

ederek

K ı r k Y i ğ i d i Hasan Han'a terfik eder. Kafile yola çrk.ar.

Betbaht

D a ğ ı n

e t e ğ i n e v a r ı r . K ü r o ğ l u

bu

d a ğ ı n

e t e ğ i n e g e l d i ğ i

zamanlar, d a ğ ı n

b a ş ı

d u m a n l ı olup o l m a d ı ğ ı n a göre d a ğ ı a ş ı p a ş m a m a k l a z ı m

g e l d i ğ i n i

an-

l a r m ı ş .

Hasan

Bey ve a r k a d a ş l a n a k ş a m n a m a z ı m

k ı l a r l a r ,

Yüz Elli Evliya-

lara v a l v a r ı r . a r . Ertesi gün d a ğ ı n tepesine ç ı k a r l a r . Uzaktan Gürcistan

s e h r i ~ i 784 minaresi, muazzam

kaleleriyle

,görünce korkarlar; geri dön

~ ı e k

isterler.

Hasan Bey

lnzar, kalmak için ı s r a r eder;

lakin

sözlerini

dinletemeyince,

b a b a s ı n ı n r ı z a s ı n ı

a l d ı k t a n

sonra tekrar

yola

ç ı k m a k

üzere

avdete karar

verir. K ı r k

Y i ğ i t ,

K u r o ğ l u n u n

gazabmdan

korkarlar

ve her biri bir

tarafa

kaçar. Hasan Han meseleyi a n L a t ı r . K u r o ğ l u


15/131

KÖROGLU

DESTANI

mam,» der. Bundan çok müteessir olan

Ivaz Han

dönünce K u r o ğ l u n a

m a c e r a y ı a n l a t ı r ve

Serdar dan

k ı z ı zorla a l ı p kendisine köle yapmazsa

Çamlrbel'de d u r ı n a y a c . a ğ m ı söyler.

K u r o ğ l u doksan Türkmen heyini toplar, onlarla istisare eder. Bun

lar

h ~ ~ K u r o ğ l u n d a n

hem

de

Ahmet

Serdar dan k o r l ; t u k l a r ı için hiç

s ~ s l e n n ı

ç karmazlar.

Y a l n ı z ,

Y a r t ı

Bay

Aksak.al,

rica

eder, «Beyleri

gonderme, Ahmet

Serdar

hepsini öldürür,» der. Bunun üzerine,

bir yan-

da

Beylerle

K ı r k

Y i ğ i t ve K u r o ğ l u

s a r h o ş yatarlarken,

ümit

e t t i ğ i mua-

veneti bulamayan Ivaz Ha.n büyük

bir

infialle,

y a l n ı z

Yunus Peri ile

v e d a l a ş ı r

ve

Mecnun Gök Ata biner, Çembilbil'i

terkeder, Gürcistan a

d o ğ r u y o l l a n ı r . D i ğ e r tar.aftan, uyuyan y i ğ i t l e r l e K u r o ğ l u I v a z ı . n gay-

bubetinden çok müteessir olurlar ve I v a z ı tekrar göstermesi icin Allaha

niyaz ederler. •

Ivaz

Han Gürcistan a v a r ı r . Onu Ş a h ı n huzuruna ç ı k a r ı r l a r . S a l ı

I v . a z ı t a n ı r ve k ı r k g Ü ı n s a l ı v e r m e z . K ı r k ı n c ı gün

Ivaz

. a n a s ı n ı n

y a n ; . _ r ı a

gitmek üzere izin a l a c a ğ ı s ı r a d a Ş a h ona, « A t ı n , yerin, dinin, y i ğ i d i n

iyisi nerede?» diye bir sual sorar. Bütün

bunlara

I v a z ı n ,


16/131

KÖROGLU DESTANI

Lakin K ı r At Bolu Beyinin a h ı r ı n d a kudurdukça kudurur. K ö r o ğ l u

da o ı : - ı u n hasretine dayanamaz. Nihayet seyis

k ı y a f e t i n e

(girip Sivas tan

geliyorum diye p a ş a n ı n a l ı ı r m a

girmeye muvaffak

olur. At

K ö r o ğ l u n u

görünce kuzu gibi olur. Bey ş i 1 p i h e l e n i r ,

K ö r o ğ l u n a

zincir

vurdurur,

kence y a p t ı r ı r . Nihayet K ö r o ğ l u , Beyi k a n d ı r ı r ; her t a r a f ı k a p a l ı olan

avluda

. a t ı

gezdirmeye

müsaade

a l ı r .

Avlunun

bütün

k a p ı l a r ı n ı

s ı m s ı k ı

kaparlar. K ö r o ğ l u n U ı n a y a ğ ı n ı

da

özerrgiye h a ğ l a r l a r . O zaman K ö r o ğ l u

a t ı n k u l a ğ ı n a d u v a r ı a ş m a s ı n ı söyler; a t ı dört

nala

k a l d ı r ı p k u ş gibi du

vardan a ş ı r ı r ve Çamhbel e döner.

Bir gün uzaktan bir kervan görür.

K ö r o ğ l u

yol h a c ı n ı almak i s ı t e r .

B e z i r g i l n b a ş ı r a z ı olmaz.

Fakat k e r v a n c ı l a r

onu ikna ederler. Sonunda

b e ş bin a l t ı n gönderir ve

hatta

K ö r o ğ l u , n u n bunu az

g'Ô1 mesi

üzerine

b e ş bin daha gönderir ve yoluna devam eder.

K ö r o ğ l u n u n b ı r a k ı p g e l d i ğ i k a r ı s ı n d a n bir o ğ l a n o l m u ş t u r ; k ı s r a k t a n

da bir tay d o ğ m u ş t u r . Bu o ğ l a n

on b e ş y a ş ı n a

g i d i ğ i

zaman

r ü y a s ı n d a

bir ihtiyar ona Erzurum t a r a f ı n d a Kara Vezirin k ı z ı Benli H a n ı m ı

gö:S.te

rir. D i ğ e r taraftan k ı z a

da H a s a n ı

gösterir ve

b u n l a r ı birbirine

a ş ı k

eder.

O ğ l a n . a ,

emanetlerini

a l ı p

b a b a s ı n ı n yanma

gitmesini de

e ı n r e d e r .

Hasan i h t i y a r ı n emri mucibince hareket eder. Çamlvbel e d o ğ r u yola ko

yu ur. K ö r o ğ l u ' n u n k a l e s i ı n e y a k l a ş ı n c a Ayvaz uzaktan onu görür. Al

d i ş i n i ister. Nihayet

bu

genç k a h r a m a n ı n K ö r o ğ l u n u n o ğ l u o l d u ğ u :anla

ş ı l ı r . Baba

o ğ u l birbirinin boynuna s a r ı l ı r l a r .

Hasan babasma

r ü y a s ı n ı

a n l a t ı r ; b a h a s ı , Benli H a n ı m ı ele .geçirmeni.n çok zor o l d u ğ u n d a n bahse

der; kendisi bile

buna

kaç defa t e ş e b b ü s e t t i ğ i halde muvaffak alama

d ı ğ ı n ı söylerse de fayda vermez. Nihayet H a s a n ı n gitmesine r a z ı olur.

B a ş ı

s ı k ı l d ı ğ ı

zaman y a k ı p

b a b a s ı n ı i ı n d a d a ç a ğ ı r m a s ı için de

s a ç ı n d a n

üç

k ı l verir,

Hasan on gün yoldan sonra,

Kara

Vezirin memleketine e r i ş i r . S a r a y ı n ı

ö ğ r e n i r ; e t r a f m ı d o l a ş ı r .

K ı z da

onu

görür; pencereden k o n u ş u r l a r ,

o

günün

a k ş a m ı kaçmaya karar verirler.

k ş a m olunca,

b u l u ş a c a k l a r ı

yer

de bekleyen Hasa.n

u y u y a k a l ı r . Bunu

gören

k ı z ,

bir

ç o c u ğ u n

sözlerine

k a " n d ı ğ ı n ı

d ü ş ü n e r e k p i ş m a n o0lur. Dönmek üzere iken at

H a s a n ı u y a n d ı -

r ı r . Hasan kendisinden

kaçmak

isteyen k ı z ı tehditle çevirir.

Beraber

ata

binip yola düzülürler. Sabahleyin Kara Vezir k ı z ı n ı n gayhubetini haber

a l ı r ; cariyelerden, k ı z m bir

gün

evvel bir d e l i k a n l ı ile k o n u ş t u ğ u n u

renir. Dört o ğ l u ile iki bin süvari yola ç ı k a r ı r . Bunlar firarilere y e t i ş i r

ler.

Harp b a ş l a r .

Hasan, Vezirtn dört o ğ l u n u öldürür,

askerin

ç o ğ u n u

da

k ı r a r .

Lakin kendisi de birçok yerlerinden

y a r a l a n m ı ş ,

mecali k a l m a m ı ş -

t ı r .

İ k i n c i

gece

bir m a ğ a r a y a

,girerler.

Orada

Hasan, k ı z a ,


17/131

KÖROGLU DESTANI

b e ğ e n i r , zindandan k u r t a r ı r ; ta ş e h i r

d ı ş ı n a

kadar da götürür. La-

kin

Körün

O ğ l m

böyle

k a ç ı n a y ı y i ğ i t l i k

saymaz;

ş e h r e

girer; Bul

Bek

H a n ı n evine

kadar;

v a r ı r

kendisini

k a r ş ı l a y a n

hizmetçi

k ı z ı

öl

dürüp a t ı n ı ,

H a n ı n

s i l a h l a r ı n ı a l ı r

Nigar

H a n ı m l a yola düzülürler.

Bir

az sonra Körün O ğ l u k ı z ı uzakta bir çukurun içine koyarak

kendisi

döner;

o s ı r a d a

askerleriyle

beraber

firarilerin

a r k a s ı n d a n

gelen Bul

H a n ı

k a r ş ı l a r . O n l a r ı

m a ğ l u p

eder; Bul Bek

H a n ı

b a ğ

l a y ı ~ Ş e m l i - B i l e götürür, derisini yüzdürür ve

içine saman

doldu·

rup Istanbul P a d i ş a h ı m n kale k a p ı s ı n a a s t ı r ı r .

İ s t a n b u l P a d i ş a h ı Körün O ğ l u ' n u n Kara A t ı n ı a l ı p gelene k ı z ı n ı

vaadeder. Kezel isminde bir

y i ğ i t

teklifi kabul eder. Bu

y i ğ i t

Ş e m l i

Bil e v a r ı r ; Körün

O ğ l u ' ı n a

çoban olur. Nihayet, senelerden sonra kah-

r a m a n ı n i t i m a d ı n ı k a z a n ı p a n a h t a r l a r ı , kilitleri alabilir. Ve Kara A t ı

k a ç ı r ı r . Bir d e ğ i r m e n d e Körün O ğ l u buna y e t i ş i r . Lakin Kezel, Körün

O ğ l u a t ı n ı

b a ğ l a y ı n c a arka

k a p ı d a n ç ı k ı p ,

Körün

O ğ l u n u n d e ğ i r m e n i n

içinde o l m a s ı ı n d a n bilistifade Kara Ata binip, Körün

O ğ l u n u n

g e t i r d i ğ i

Doru A t ı da yedekleyip götürür. Körün O ğ l u ona, «Hiç olmazsa

bir

a t ı

b ı r a k , » diye y a l v a r ı r . Kezel: «Sonra beni öldürürsün,»

der, mamafi,

«Giderken ,ben yolda Doru A t ı b ı r a k ı r ı m . Sen

a r d ı m d a n

İ s t a n b u l ' a gel.

Ben

P a d i ş a h m k ı z ı n ı a l d ı k t a n

sonra sana

Kara A t ı

da

veririm,» diye

ilave eder.

H a k ~ a t e n

Kezel sözünde durur. Körün O ğ l u evvela Doru

Ata sahip olur. Istanbul a v a r ı r . P a d i ş a h ı n Kezel ş e r e f i n e v e r d i ğ i toya

gider. Eski sahibini gören

Kara

At k i ş n e m e y e b a ş l a r . Kezel Körün

lu nun g e l d i ğ i n i anlar. Onu

ç a ğ ı r ı r . « Ş u

adamlara bir hüner göster ba-

k a l ı m , » der. Körün

O ğ l u

a t ı n ı n üstünde birçok hünerler gösterir. Ve

sonunda a t ı sürüp

k a ç ı p

gider. Gece olunca Kezel de P a d i s a h ı n

k ı z ı n ı

alarak

Körün O ğ l u n a n t i l ı a k eder. -

Parçalar

HULUFLU NUN A Z E R İ R İ V A Y E T L E R İ

K ö r o ğ l u

aslen O s m a n l ı t o p r a ğ ı n d a n d ı r . İ r a n ı .

T u r a n ' ı

d o l a s m ı s ta -

lan

e t m i ş

nereye giderse

orada

kale y a p m ı ş bir. k a h r a m a n d ı r . - B ; b a s ı

n ı n

ismi Yusuf, kendisininki

R u ş e n ' d i r . B a b a s ı n ı n

efendisi Hasan

Pa -

ş a d ı r .

Y ı k ı c ı Yusuf bir gün derya ( ı n e h i r )

k e n a r ı n d a

otururken deryadan

iki

a y g ı r

ç ı k ı y o r , iki ata a ş ı y o r .

Bunlardan

iki tay

d o ğ u y o r .

Y ı l k ı c ı b ı : ı n

lara

n i ş a n

koyuyor.

Bir

gün,

taylar

daha bir

y a ş ı n d a

iken,

bir

P a ş a ,

34

KÖROGLU

R İ V A Y E T L E R İ N i N

MEVZULARI

Hasan P a ş a n ı n

y ı 1 k ı s ı n d a n

iki d a m ı z l ı k at seçmek istiyor. O gün a t l a r ı n

hepsinin aç k a l m a s ı n a gönlü r a z ı olmayan

y ı l k ı c ı ,

y a l n ı z , vermek için

gözüne k e s t i r d i ğ i mahut iki t a y ı a l ı k o y u y o r , gerisini o t l a ğ a ,gönderiyor.

Bunlar g ö r ü n ü ş t e kötü o l d u ğ u için P a ş a buna

k ı z ı y o r .

Y ı l k ı c ı m n gözle

rini ç ı k a r t ı y o r . İ k i t a y ı ona vererek kovuyor.

Evine giden kör y ı l k ı c ı o zaman on iki y a ş l a n n d a olan

o ğ l u n a atla-

r ı n beslenmesi için talimat veriyor. Her - t a r a f ı k a p a l ı bir a h ı r d a atlar

beslenmeye b a ş l ı y o r . Senelerden sonra, Kör eliy1e a t l a r ı yoklayarak

s a ğ n l a r ı n d a k i

b o ş l u k t a n a h ı r d a

t ı r n a k

kadar bir delik

b u l u n d u ğ u n u n

f a r k ı ı n a v a r ı y o r . O r a y ı

da

k a p a t t ı k t a n sonra bir müddet geçiyor. Ve

atlar

tam

i h t i y a r ı n

i s t e d i ğ i gibi oluyor. Yusuf bir yeri sulatarak o ğ l u n u

atlara bindiriyor ve k o ş t u r u y a r . K ı r A t ı n t ı r n a ğ ı n d a hiç çamur k a l m ı

yor; K ö r o ğ l u buna

dere

tepe d ü ş m a n a k a r ş ı g i t t i ğ i

zaman

binecektir.

Doru Atm

t ı r n a ğ ı n d a

pek az

bir çamur

k a l ı y o r ; o da:ha

az

itimada l -

y ı k

bir

a t t ı r .

A r t ı k


a t l a r ı n ı n

ş ö h r e t i

her tarafa

y a y ı l ı y o r ;

ve bu Ha-

san

P a ş a y ı korkutuyor. O

kadar ki

P a ş a ,

K ö r o ğ l u ' n u

hile ile

y a n ı n a

eel

bedip ö l d ü r t ı n e y e karar veriyor. Onu

bir i ş - u - n u ş

meclisine

davet

ediyor.

Gitmeden evvel

b a b a s ı

ona

orada katiyen

s a r h o ş

o l m a m a s ı n ı

tavsiye

ediyor. Filhakika mecliste onu s a r h o ş etmek istiyorlar. Sonra cellat

geliyor; o zaman

K ö r o ğ l u

k ı l ı c ı n a s a r ı l ı y o r . Evvela c e l l a d ı , sonra Pa -

ş a y ı , öldürüyor ve

atma

binip k a ç ı y o r . Takip edenlerin

bir

k ı s m ı

Kör-

o ğ l u ' n u n a t ı n L n g e ç t i ğ i sudan geçmeye, sonra d i ğ e r bir k ı s m ı

da

t ı r m a n

d ı ğ ı

kayaya

t ı r m a n m a y a , muvaffak o l a m ı y o r L a r . İ ş t e K ö r o ğ l u bu kaya-

dan «Cenlibel»e

v a r ı y o r .

B u r a s ı tam onun b a r ı n a c a ğ ı sarp bir yerdir.

B a b a s ı K ö r o ğ l u ' n a , mesken aramak için a ş a ğ ı l a r a inmemesini, uzun ya-

ş a m a k

ve ş a i r olmak için oradaki bir p ı n a r d a n içmesini tavsiye ediyor.

Bundan sonra K ö r o ğ l u e t r a f ı n a kendisi g1bi serazat, kahraman

adamlar topluyor (Deliler). B u n l a r ı

K ö r o ğ l u

ya hile ile ya zorla kendine

b e n d e t m i ş t i r .

Sonra

hangi

P a ş a n ı n

güzel

k ı z ı

varsa onu

ya

kendisi,

veya

Delilerinden

biri

v a s ı t a s ı y l a k a ç ı r ı y o r .

Niyar H a n ı m ı n K a ç ı r ı l m a s ı : K ö r o ğ l u Niyar H a m ı n ı n g ü z e l l i ğ i n i n

ş ö h r e t i n i

i ş i t i r .

O ı n u n

P a ş a b a b a s ı n ı n

o t u r d u ğ u

ş e h r e v a r ı r . Dul bir ko

c a k a r ı

v a s ı t a s ı y l a

onu

bulmaya muvaffak

olur.

K o c a k a r ı d a n

a l d ı ğ ı ta

limat üzerine ata biner, Niyar H a m ı n ı n y a l n ı z

b a ş ı n a

d o l a ş t ı ğ ı b a ğ a

i-

der, selam verir; k ı z , zorba yüzünden, çirkin renginden d o l a y ı ona

ehemiyet vermez. Döküp saçacak m a l ı da

olmayan K ö r o ğ l u , k ı z ı a l ı p

kaçmaktan b a ş k a çare göremez; v e d a l a ş m a k için elini u z a t ı r . K ı z e l i ı n i

verince onu a t ı n ı n berkisine atar ve k a ç ı r ı r .

D e m i r c i o ğ l u ' n u n Deliler A r a s ı n a Girmesi K ö r o ğ l u ' n u n a t ı n ı y a l n ı z

bir

demirc i nallaya biliyordu.

A t ı kadar

K ö r o ğ l u ' n u n d huyunu bilen

demirci, o ğ l u n u bu haydut

kahramana

göstermezdi. Bir gün yine Kör

o ğ l u gelir. Lakin o gün a k l ı n a

eser, n a l l a r ı

b e ğ e n m e z ; birçok n a l ı elin-

5


18/131

KÖROGLU DESTANI

de hamur gibi ezer. Bu suretle yedi t a k ı m nal ezdikten sonra a t ı n ı n

a y a ğ ı n ı

tutar, nailatmaya b a ş l a r . Lakin arka

ayaklara

s ı r a gelince at

h u y s u z l a n ı r ; ne Demirci, ı n e de K ö r o ğ l u zaptedemezler. O zaman, bütün

sahneyi s e y r e t m i ş olan D e m i r c i o ğ l u

ç ı k a r ;

evvela a t ı zapteder; nallat-

ma bitince de K ö r o ğ l u n u n v e r d i ğ i p a r a l a r ı n hepsini hamur gibi ezer.

K ö r o ğ l u

bunlardan

a y r ı l d ı k t a n

sonra bu vaka

onda çok büyük

bir tesir

yapar: Demek

k

t ı n ı zaptedecek, kendisine k a r ş ı koyacak bir

y i ğ i t

var-

d ı r . D i ğ e r t a r a f t ı m bu d m ı n K ö r o ğ l u

o l d u ğ u n u

ö ğ r e n e n D e m i r c i o ğ l u

b a b a s ı n a :


19/131

KÖROGLU DESTANI

lakin

c e z a s ı n ı

bulur:

K ö r o ğ l u

onu yemek k a z a n ı m n içine sokar. K ö r o ğ -

lu nu m e t h e t t i ğ i için

P a ş a y ı

k ı z d ı r a ı ı : ı . a ş ı k

( a ş 1 k

k ı y a f e t i n d e

K ö n ı ğ l u ) ,

o zamana kadar bütün seyislerini öldüren

K ı r

A t ı n

y a n ı n a

gitmesi em

redilir. Evvela K ö r o ğ l u bu b e k l e m e d i ğ i saadetten mütevellit sürurunu

belli etmez,


20/131

KÖRoGLU DESTANI

attan d ü ş ü r e r e k

yular b a ş ı n ı a uyan

k ı r

a t ı

a l ı r .

Sonra

bir b e z i r g f m ı m a ğ

lup eder. A ı n n e s i n i

de

d a ğ a indirir. A r t ı k

e ş k ı y a l ~ k

eder. Ona

derler

ki :

~ V a k t i y l e baban o kadar

u ğ r a ş t ı ,

Çin P a d i ş a h ı n ı . n k ı z ı n ı . a l a m a d ı ; sen bu

i ş i yapsana.» Hasan Bey bu teklif üzerine

atma

a l t ı n , ceva:hir yükle

yerek yola ç ı k a r . Yine H ı : z ı r ' a r a s ı g e l i r . H a y ı r d u a s ı n ı

a l ı r .

Evv.ela Çam

l ı b e l ' e

v a r ı r . K ö r o ğ l u m a ğ l u p olur.

Y a l v a r m a s ı

üzerine Hasan Bey ona

c a n ı m

b a ğ ı ş l a r .

Hasan Bey

bir

müddet Çamll'bel'de misafir

k a l ı r .

Sonra

y o l c u l u ğ u n u n ' S e b e ı b i n i

anlatarak

yola ç ı k a r . K ö r o ğ l u da, e ğ e r Hasan

dar.a d ü ş e c e k olursa a r k a d a ş l a r ı y l a

beraber

i m d a d ı n a y e t i ş e c e ğ i n i

vaa-

deder.

Nihayet Hasan Bey Çin'e

v a r ı r .

Çin P a d i ş ı a : h ı n ı n k ı z ı y ı l a , s a r a y ı n

bahçesinde b u l u ş u r . K ı z onu k ö ş k e götürür. Onun

int

P a d i ş a h ı n ı n o ğ l u

o l d u ğ u n u ö ğ r e n e n k ı z

da

bu

y i ğ i d e

a ş ı k o l m u ş t u r . Lakin Hasan Bey

mertlikten

asla

ş a ş m a z . K ı z ı n ,

·der

Hakikaten

bir

gün K ö r o ğ l u

geliyor. Hiçbir n a l ı b e ğ e n m i y o r ; k ı r k

çif


21/131

KÖROGLU

DESTANI

beraber kaçarlar. A r k a l a r ı n d a n

a t l ı l a r b u n l a r ı

kovalar

ar

Kör, en önde

gelen a t l a r ı n rengine göre o ğ l u n u n ve kendinin a t ı a r ı n ı camura

c a l ı l ı -

ğ a , ilh. . . . .

sürdürür

ve bu suretle y a k a l a n ı n a k t a n k u ; t u l u r l a ~ . , Bun-

dan sonra d a ğ d a y a ş a m a y a b a ş l a r l a r .

Bir gün

K ö ~ o ğ l u

bir

yerde

a v l a n ı r k e n

iki güvercin

vurur,

bir p ı n a r -

da

b u n l ~ r ı

t e m ı z l e r k e n güvercinler c a n l a n ı p uçarlar. Ve o p ı n a r k ı r k

( v e ~ . a . ~ ı n )

parçaya

a y r ı l ı p su

k ı r k

bin)

yerden

ç ı k m a y a

b a ş l a r .

K ö r o ğ

lu don:unce v a k . a y ı b a b a s ı n a a n l a t ı r . B a b a s ı o p ı n a r ı ı n A b ı - h a y a t

o l d u ğ u n u

anlar.

Fakat

sudan y a l n ı z K ı r

At

i ç m i ş t i r ; ve k ı r k

parca

olduktan

son-

ra

da eski v a s f ı n ı k a y b e t m i ş t i r .

İ ş t e

bunun içindir ki ,

ö r o ğ l u n u n

a t ı

elan s a ğ d ı r

derler;

ve her sene bir

defa s a t ı l ı r m ı ş .

b.

K ö ~ o ~ l u aslen Türkmendir. B a b a s ı bir katil meseles1nden d o l a y ı Bo-

lu B e y ı n ı n

y a n ı n a

g e l m i ş .

Kör o l m a s ı n a

sebep olan

hadiseden

sonra

ih-

t i ~ a r V ata iki sene b a k t ı r ı n ı ş , o ğ l u n u n a r k a s ı m s ı v a m ı ş , h a y ı r d u a e t m i ş .

Koroglu da Bolu c i v a r ı ı n d a k i K ö r o ğ l u D a ğ ı n a ç ı k m ı ş , orada kendisine

kale

y a p m ı ş ; elan

bunun

harabeleri v a r m ı ş ; bu

kalenin camurunu

ki-

recini, s ı v a s ı n ı kendisi y a p t ı ğ ı için t a ş l a r d a ve s ı v a d a e İ i n i n a y a ğ ı n m

izleri

hala

d u r u y o r m u ş .

K ö r o ğ l u k a t ı r c ı l a r d a n

ö ğ r e n i r

ki, İ s t a n b u l d a n K a s a p b a ş ı m n ç ı r a ğ ı

A y v a z ı a l ı r s a ,

bu, çok d e ğ e r l i

bir

y i ğ i t olacak ve

K ö r o ğ l u

ile ikisinin

ü s t ü n ~ kimse rgelemeyecek, K ö r o ğ l u Bolu Beyin1n

bir sürü

koyununu

a ~ : r ; Istanbul a

gider. A y v a z ı [ İ s t a n b u l rivayetinde a n l a t ı l d ı ğ ı

ş e k i l d e ]

dort boynuzlu bir koyun g ö s t e r e c e ğ i m diye k a n d ı r ar ak k a c ı r ı r .

Ayvaz ilk

zamanlarda

Ç a m l ı b e l d e çok s ı k ı l ı r . K ö r o ğ l u

~ n a

k a d ı n l a r

filan

alarak, gönlünü

e ğ l e m e k ister.

K ö r o ğ l u kah

Bolu Ç a m l ı b e l ' i n d e ,

kah

Tokat

Ç a m l ı b e l i n d e

oturur.

Bazen Karaman a, Konya ya da gider.

c.

Bir gün K ö r o ğ l u

D a ğ ı s t a n d a

bir k ı z g ö r ü ı · ; onunla evlenir.

Fakat

k . a r . ı s ı n a :

« Ç o c u ğ u m o ğ l a n

olursa bazubendi koluna b a ğ l a , ş u

k ı l ı c ı

b e l ı n e

k u ş a t , bana gönder. K ı z olursa para ile

istikbalini

temin et,»

diyerek

ç ı k a r

gider. Onun

k a r ı s ı n ı

böyle terketmesine sebep,

bahçesinde

g e n ~ r k e n g ö r d ü ğ ü Karaman Beyinin

k ı z ı d ı r .

Onu k a ç ı r ı n a y ı d ü ş ü n ü r .

Labn

Karaman

Beyinin, bahçe e t r a f ı n d a nöbet

bekleyen askerleri

onu

korkuturlar.

K ö r o ğ l u

Telli H a n ı m ismindeki

bu

güzel k ı z ı sadece

görür·

onun resmini

a l ı r ,

gelir. Lakin

Çamhbel de

her

gün

bu

resmin k a r s ı s ı n ~

da a ğ l a r . A : : : a ~ onu teselli etmek ister; hatta k ı z ı k a ç ı r ı n a y ı teklif

ederse de Koroglu hem

k ı z ı n

arzusu o l m a d ı ğ ı n d a n , hem de Karaman

42

KÖROGLU

R İ V

A E T T . . . E R İ N İ N MEVZULARI

Beyinin

askerinin

ç o k l u ğ u n d a n bu.na r a z ı olmaz.

Bu

müddet z a r f ı n d a

K ö r o ğ l u n u n ,

Türkmen

k ı z ı n d a n (Karaman

köy-

lerinden birindeki)

bir o ğ l u

o l m u ş t u r . A n a s ı

onun a d ı m ,

b a b a s l ı n ı n

tav-

siyesi üzere,

Hasan

koyar.

Hasan daha

çocukken bir y i ğ i t

o l a c a ğ ı n ı

gös-

terir. Bir gün

çccuklarla

k a v ı g a

eder;

bir k a d ı n ı n

ona,

d ~ ş k ı y a

dölü,»

diye

hitap etmesi

üzerine

Hasan

gelir,

a n a s ı n d a n ,

b a b a s l ı n ı n

kim oldu-

ğ u n u ö ğ r e n i r . Bunun üzerine a n a s ı , emanetlerini teslim edip Hasan

Beyi b a b a s ı n a gönderir.

11

Hasan Bey Ç a m l ı b e l e v a r ı n c a K ö r o ğ l u ile k a r ş ı l a ş ı r ; birbirini ta -

n ı m a y a n baba o ğ u l evvela d ö ğ ü ş e kar.ar

verirler.

Sonradan, delikan-

l ı y a a c ı y a n

K ö r o ğ l u , içlerinden birinin, ötekinin kölesi

o l a c a ğ ı m

tayin

edecek olan bir

g ü r e ş

teklif eder.

K ö r o ğ l u

yenilir. Buna

k ı z a n

Ayvaz

da

Hasan Beyi m a ğ l u p eder. Ve

gazaplanan

K ö r o ğ l u onu kesrnek üzere

iken, gözü

H a s a n ı n

k ı l ı c ı n a i l i ş i r ;

o ğ l u n u

t a n ı r ,

a l n ı n d a n

öper.

K ö r o ğ l u bir gün

bir

b a s k ı n için Ç a m l ı b e l d e n a y ı · ı l ı r k e n o ğ l u n a

bir

tutarn anahtar

verir;

odalardan

bir

tanesini gösterir ve bunu açmama-

s ı n ı tembih eder. O odada m e ş u m

resim

v a r d ı r . Hasan

Bey

a d a y ı me-

rak

eder, açar;

ve

derhal

resmin

sahibine, Telli

a n ı m a

a ş ı k olur

ve

b a b a s ı

g e l d i ğ i

zaman meseleyi

a n l a t ı r .

B a b a s ı ı n ı n

nasihatlarma

r a ğ m e n

k ı z ı almaya

karar verir.

K ö r o ğ l u ona

s a ç ı n d a n

üç tel ve y a n ı n a da

yüz

adam verir.

Hasan Bey· i l a h l a r ı n ı t a k ı n ı r , s a z m ı omuzlar; yola düzülür;

fakat

a d a m l a r ı n ı n yüzünü de yolda geri çevirir. Tek b a ş ı n a

Karaman a

v a r ı r . Bir s a z c ı y a s a z ı n ı y a p t ı r ı r ; onun evinde misafir k a l ı r . Bir g i i ı n

Telli H a m ı n ı n ibarhçeye ç ı k t ı ğ ı n ı duyar. Seyre giden ahaliye o da k a t ı l ı r .

O

gece

bir nöbetçiyi

k a n d ı r ı r ,

bahçeye girer.

Bir y a t a ğ a

yatar.

Ertesi

gün

Telli a n ı m onu

orada

görur

ve

a ş ı k olur.

Kaçmaya

karar verir-

ler. Hasan Bey

ş e h i r d e

bir

at

daha bulur. O

ı g e c e

Hasan Bey saraya

gelir, k ı z ı a l ı r ; kaçarlar. Ertesi sabah, Karaman Beyi f i r a r ı duyunca

a r k a l a r ı n d a n

sü

variler

gönderir. Asker iki g ü ı n sonra

bunlara y e t i ş i r .

Bu askerle d e l i k a n l ı a r a s ı n d a harbolur ve üç gün sürer. Her a k ş a m k ı z

sevgilisinin y a r . a l a r ı n ı

sarar.

Lakin

üçüncü

gün,

Hasan

Bey çok z a y ı f

d ü ş e r ;

bu sefer

k ı z

harbe

b a ş l a r .

O

gece

H a s a n ı n

a k l ı n a

k ı l l a r

gelir;

o n l a r ı yakar; b ı ı k ı l l a r ı n y a n m a s ı y l a K ö r o ğ l u r ü y a s ı n d a a t e ş l e r i ç : i ı n d e

k a l ı r . Ayvaz remil atar; atlara binip Ayvaz la

k o ş . a r l a r .

O gün de

ö ğ l e ·

ye kadar

dayanan

iki

a ş ı k , nihayet bir

y ı k ı k d e ğ i r m e n e

iltica

edip, ken-

dilerini

k a p ı d a n müdafaa

ederler. A r t ı k ,

Karaman

Beyinin askerleri dam-

l a r ı

sökecekleri esnada K ö r o ğ l u

y e t i ş i r .

O ğ l u ile Telli H a n ı m ı k u r t a r ı r .

Ç a m l ı b e l e

götürür ve ikisinin d ü ğ ü ı n l e r i n i

yapar.

12

5

S A M A Y İ L O V İ Ç İ N TÜRKMEN R İ V A Y E T L E R İ

[Samayiloviç

Ş e c e r e - i - T e r a k i m e n i n

dört

n ü s h a s ı n ı m u k a l ı e l e e t m i ş -


22/131

KÖROGLU DESTANI

tir. Hoca Molla

n ü s i h a s ı a y r ı

bir hususiyeti haizdir: Burada

K ö r o ğ l u

ve

Korkut h a k k ı n d a rivayetler v a r d ı r ] :

Kurt B a h a d ı r ı n

Halime

n a m ı n d a

zevcesi

v a r d ı . Bu

Halime ı m k

P a d i ş a h ı n ı n k ı z ı idi. Kurt B a n a d ı r ı n iki o ğ l u oldu.

İ k i n c i s i


23/131

KÖROGLU DESTANI

fakat Hasan t a r a f ı n d a n y a r a l a n ı r ; asker birbirine girer. İ k i taraftan on

bir bin k i ş i ölür; K ö r o ğ l u

b u n l a r ı

seyreder. Nihayet o

da harbe

girer,

Zor- Bezirgan'la k a r ş ı l a ş ı r ...

... Her

n a s ı l s a , sonunda

B e z i r g a n ' ı da K ö r o ğ l u ' n u n a d a m l a r ı a r a s ı n a

g i r m i ş

görüyoruz. Bir

defa

Acemiere k a r ş ı

K ö r o ğ l u

ile

beraber

harhedi

yor. K ö r o ğ l u o ı n u n kuvvetine, cesaretine l : ı a y r a n d ı r . Bir •gün Bezirgan

ortadan

kaybolur. Hoylu Bey


onu

ö l d ü r m ü ş o l m a s ı n d a n ş ü p

helenir ve K ö r o ğ l u ' n u

s r k ı ş t ı r ı r . K ö r o ğ l u

evvela : i ı n k a r

ederse

de sonun

da , k ı z a r ve ö l d ü r d ü ğ ü n ü söyler.

K.

20, 21, 23-27, 30

Döne : [ K ö r o ğ l u ' n u n Döne'yi a l ı p k a ç ı r m a s ı n a

dair

ş i i r l e r bu epizo

dun

Paris

rivayetine y a k ı n

o l d u ğ o o u

gösteriyor]. K ö r o ğ l u ' n u n yüz yirmi

d e ğ n E k yemesi, kuyuda

machpus

k a l ı n a s ı , ç ı k m a s ı , Döne'yi çiçek bah

çesinden k a ç ı r m a s ı .

K.

31-37

[ Döne'nin Dizdar H a n ı m ı k ı s k a n a r a k k a ç m a s ı n a bir ş i i r d e i ş a r e t

v a r d ı r . (K. 38 Döne'nin K ö r o ğ l u ' n u n

k a r ı s ı

o l d u ğ u rivayeti bu ş i i r l e r d e ,

Hoylu Beyin

k a r ı s ı

(veya n i ş a n l ı s ı )

o l d u ğ u

rivayetiyle aym zamanda

bulunuyor.

Nihayet bu k ı s ı m d a k i

ş i i r l e r d e

K ö r o ğ l u Döne'nin k a r d e ş l e r i n d e n bi

risinin gözlerinin

ç ı k a r ı l m a s ı n ı ,

birisinin

d a ğ r a n ı n a s ı m

Ayvaz'a

e ı n r e

der. K. 39)].

Güzel Döne kahraman

br k a d ı n d ı r ;

lbir

g ü ı n ,

Çin muharebesinden

sonra, Ç a m l ı b e l sakinleri

yasa g i r m i ş l e r d i r . Firenk

gelir, Döne onunla

harbeder. {K.

38,

41

Ayvaz Ü s k ü d a r l ı d ı r . K a s a b ı n o ğ l u d u r . K. 51, 61

K ö r o ğ l u

onu ka

ç ı r ı r . K ö r o ğ l u bütün bu, Ayvaz'a hitaben

s ö y l e d i ğ i

ş i i r l e r i n d e

gibi

ş e f k a t

kelimelerini

k u l l a n ı r .

[ A y v a z ' ı n

hiddetlenmesi epizodu burada

da v a r d ı r ] .

Bir mecliste bir

ş e y e

k ı z a n

Ayvaz siniye bir tekme vurur.

K ö r o ğ l u ' n u n a r k a d a ş l a r ı

onun

hiddetini teskin etmek isterler. O dinlemez; ç ı k a r gider. K ö r o ğ l u arka

s ı n d a n

takip eder. Y o l l a r ı n f e n a l ı ğ ı n d a n , Bolu Beyinin d ü ş m a n l ı ğ ı n d a n

bahsederE k çevirmek isterse de

muvaffak

olamaz.

K.

60,

62

Döner,

on gün niyet tutar,

yatar.

Gün tamam olooca kalkar, A y v a z ' ı n hasretiy

le

ş i i r l e r

söyler.

[Bunun gibi Ayvaz'a

ait

ufak tefek birkaç epizot daha

v a r d ı r

: Ay

v a z ı n

Harhendeli

k ı z l a r ı y l a ,

Gürcistan güzelleriyle

a ş k

m a c e r a l a r ı gibi.

K.

57, 59)]

K ö r o ğ l u ' n u n turna

-teli

getirmesi hususunda

y a p t ı ğ ı

teklifi y a l n ı z

Ayvaz kabul eder:

m a s a n ı n

üstüne konan badeyi

y a l n ı z

o a l ı r . S a ı n r a

birkaç k i ş i daha iltihak eder.

K ö r o ğ l u o n l a r ı

dört yüz pehlivanla

P ı n a r ' a kadar t e ş y i eder. K ö r o ğ l u Ayvaz'a üç k ı z a l m ı ş t ı r . D ü ğ ü n için

avdetlerini bekler. Süt P ı n a r b a ş ı n d a

s a r h o ş yatarken b a ğ l a n ı p

esir edil

melerine t e l ı n i h eden ş i i r l e r burada da v a r d ı r . K. 54,

55

Burada Ay

v a z ı esir eden Bolu Beyidir ( b a ş k a yerlerde bu esaret

B a ğ d a t

seferin-

46

KÖROGLU

R i v A Y E T L E R İ N İ N

MEVZULARI

dedir.

K.

65 A r t ı k Ayvaz, Beylerle beraber, Bolu Beytnin emriyle a s ı

l a c a k t ı r . K ö r o ğ l u askerlerini h a z ı r l a r , i m d a t l a r ı n a y e t i ş r n e k ister.

D i ğ e r

taraftan

Ayvaz d a r a ğ a c ı n ı n dibinde < < K ö r o ğ l u b a b a s ı n ı » anar

ve

a ğ l a r .

Memleketini, ilini,

a r k a d a ş l a r ı n ı

terennüm eden y a n ı k türküler

söyler. B a b a s ı n d a n imdat •bekler.

K ö r o ğ l u

askerleriyle

y e t i ş i r ,

harbolur ..

... Beylerle beraber Ayvaz- turna-teli yüzünden- ö l m ü ş l e r d i r . Kör

o ğ l u bir

y a ı n d a n

kendi

i h t i y a r l ı ğ ı n d a n , bir

yandan da,

k a y b e t t i ğ i evla

d ı n ı n , Yedi deryalar ı g e ç e b i l e n A y v a z > > ı n ı n ölümünden ş i k a y e t eden

ş i i r -

ler söyler, niyaziçin k ı b l e y e döner, ı n a m a z k ı l a r .

K.

66 Bu ölümü, ihti

yar

K ö r o ğ l u ,

«semadan ç a k ı l a n

bir

direk»

tahiriyle

ifade eder. K.

93

İ s a

B a l ı

:

İ s a B a l ı

s a z ş a i r i

k ı y a f e t i n e girerek K ö r o ğ l u n u [Döne'yi

Bolu Beyinden

k a ç ı r ı n a s ı

epizodunda olacak] e s a r e t t e ı n

k u r t a r ı r . K. 43-

47 Yoksa

K ö r o ğ l u

tehli:kededir; üç tane d a r a ğ a c ı

k u r u l m u ş t u r . [Burada

D e m i r c i o ğ l u n u n

İ s a B a l ı ile ismi geçer. K. 81 ise

K ö r o ğ l u n u

Bolu zin

d a n ı n d a n

D e m i r c i o ğ l u ' n u n

k u r t a r d ı ğ ı n ı gösteren p a r ç a d ı r ] .

Zorbaz Beyi

- Bu K ö r o ğ l u ' n u n

bütün

a d a m l a r ı n a meydan okuyan,

Zor-Bezirganla k a r ş ı l a ş a n k a h r a m a n d ı r . (K. 28, 29

K ö r o ğ l u ' n u n M a c e r a l a . r ı : 1) K ö r o ğ l u , D a ğ ı s t a n ' a gider. Orada, bila

hara

a s a n ' ı n

annesi

o l a c ı r k

olan

Hasna B a l a y ı

ç a m a ş ı r

y ı k a r k e n ı g ö r ü r ;

a ş ı k olur. A l ı r , gelir. K. 68 K ö r o ğ l u evlidir. Deli Hoylu ona iki k a r ı y ı

ne y a p a c a ğ ı n ı sorar.

2

K ö r o ğ l u

s a ı n d ı k

içinde y i ğ i t l e r i saklayarak

Gürcistan a

bir b a s k ı n

yapar.

K. 125

Bin dört yüz k ı z ı

k a ç ı r ı r . Harpten

sonra da Zer-Mah

b u b o ğ l u n u n m a l l a r ı n ı y a ğ m a eder. (K. 76 K ö r o ğ l u ' n u n

buna

benzer bir

m a c e r a s ı daha v a r d ı r . Bir gün C i r i d - A f ş a r t a r a f l a r ı n a

seyre ç ı k m ı ş t ı r .

Gözüne bir hayli a ğ a ç a r a s ı n d a yedi sekiz

ylüz k ı z

görünür: bunlar Kör

o ğ l u n u görünce kaçarlar. K ö r o ğ l u hemen a ş ı k k ı y a f e t m e girer; ~ k i bin

k i ş i y i bir yere

s a k l a m ı ş t ı r .

Ertesi gün

k ı z l a r

a ş ı k ı görmeye a ğ a ç dibine

gelince K ö r o ğ l u ve y i ğ i t l e r i b u n l a r ı n hepsini kaparlar, kaçarlar.

3

Bir

defa

Boylu'nun t e ş v i k a t ı ile Beyler K ö r o ğ l u ' n u terkederler.

K ö r o ğ l u

çok müteessir olur. Döne ile

d e r t l e ş i r .

(K.

78

Matem

tutar.

« A r t ı k biz de

buradan

göçelim bari,» der ..

4 [Bir

parça


Ş a m - N u r

üzerine,

Ş a m ' a

gitmek

tasavvu

runu

a n l a t m a k t a d ı r ] .

5

K. 77'de K ö r o ğ l u i l l u n Rus

seferi

mevzubahistir.

6 D i ğ e r rivayetlerde hikaye edilen, K ö r o ğ l u ' n u n

s a z c ı

ile macera

sLna, ç ı r a ğ ı Gül Ahmet' k a ç ı r m a s ı n a dair burada da t e l m i l ı l e r v a r d ı r ;

burada Gül Ahmet

B e y ş e h i r l i d i r . K.

48, 56,

117

7

Erzurum

meselesi: Koca Sinan B e z i r g a n ı n da

k a r ı ş h ğ ı

bu ser

g ü z e ş t ,

K ö r o ğ l u n u n ,

o ğ l u Hasan için Erzurum dan· almak i s t e d i ğ i y e ğ e n i

Güllü N i g a r ı n

k a ç ı r ı l m a s L n a

dairdir. K ö r o ğ l u Erzurum a b e ş i n c i defa

gitmek üzere iken Yek- Ç e ş i m ( b a ş k a bir yerde Kel O ğ l a n ) o gece K ı r

A t ı

çalar.

K. 119,

120

47


24/131

KÖHOGLU DESTANI

8) K ö r o ğ l u n u n

bir esareti

e s n a s ı n d a Güdümen onu [gÖrmeye g e l m i ş ~

tir. K ö r o ğ l u

Güdümen

v a s ı t a s ı y l a Köse Sefer e

mektup gönderir. Son

ra Güctümen le ikisi

k o n u ş u r l a r :

K ö r o ğ l u memleket hasretiyle y a n ı k y a n ı k

türküler söyler; Güdümen de ona cevap verir; bu parça gurhet hissinin

d o ğ u r d u ğ u en kuvvetli parçalardan biridir. D a ğ l a r , t a ş l a r , gurbetzede

n i r ı

ilk

s m d u ğ u ş e y l e r d i r ;

so.nra

Ayvaz dan,

Ş i r i n - D ö n e d e n , a r k a d a ş l a

nndan havadisler ister.

K.

121)

9) [Bunlardan b a ş k a , Reyhan-Arab a K ö r o ğ l u n u n y a l v a r m a s ı , bir

k o c a k a r ı y ı methetmesi (Huluflu rivayetinde de mevcut bir parça), gibi

parçalar v a r d ı r j .

K ö r o ğ l u n u n Seferleri

1) Gürcistan sereri

:

Bu sefer

de

askerin bir

k ı s m ı

s a n d ı ğ a

kanarak y a p ı l ı r . Buna Mahmut

Bezirgi m da i ş t i r a k

eder;

fakat i f ı . a n e t

eder.

Gürcistan da harbolur;

K ö r o ğ l u

zafer

k a z a n ı r . D ö n ü ş

te Harbendeli Beyleri K ö r o ğ l u n a k a r ş ı korlar.

D a ğ d a ı n

inen Al - B e y o ğ l u

ile K ö r o ğ l u k o n u ş u r l a r . K ö r o ğ l u A l - B e y o ğ l u n d a n Gül Güze li ister, o da

vermez. (K. 125-131)

2) B e y ş e h r i seferi: K. 133-140

p a r ç a l a r ı K ö r o ğ l u n u n B e y ş e h r i n i

fetih ve harap

etmek için askerlerine

v e r d i ğ i harp

k u m a n d a l a r ı n ı

a ı n -

l a t ı r .

K ö r o ğ l u ,

Mehmet Beye,

Ş e r i f

Beye

i ş k e n c e l e r

y a p ı l m a s ı n ı

emre

der

: o m u z l a r ı delinip

mumlar

dikilmelidir.

Kanlar a k m a l ı ,

B e y ş e h r i

temelinden sökülmelidir. Nihayet

K ö r o ğ l u

B e y ş e h r i n i a l ı r .

3)

Acemista;n

seferi

: Bu

sefer B a ğ d a t

seferiyle

k a r ı ş ı y o r . Hoylu nun

ölümü B a ğ d a t t a d ı r .

K ö r o ğ l u

burada Hoylu nun i n t i k a m ı n ı almak için

h a y l m ı r . Ş e h i r d e t a ş t a ş üstüne k a l m a y a c a k t ı r ; yoksa K ö r o ğ l u Ç a m l ı b e l e

dönmez. Hoylu Bey ö l m ü ş t ü r . Serden, candan geçilse ne olur ki. .. Kör

o ğ l u sözlerini, «


25/131


26/131

KÖROGLU DESTANI

ter. Huluflu da ise bu motif, Hasan

P a ş a n ı n

hileli bir daveti

ş e k l i n d e -

dir. Tobol rivayetinde de Kör ün, o ğ l u ile beraber ,gidip

P a d i ş a h ı

tahkir

etmesi ş e k l i v a r d ı r .

Paris r i v a y e t i ı n d e baba o ğ u l derhal Ç a m l ı b e l e gitmezler. K ö r o ğ l u

b a b a s ı n ı birçok yerlere götürür ve b a b a s ı n ı n ölümünü müteakip, daha

birkaç yerde oturduktan

ve e t r a f ı n a a r k a d a ş l a r t o p l a d ı k t a n

sonra

Çam

l ı b e l e y e r l e ş i r . D i ğ e r rivayetlerde, Çamhbel den

evvelki

bu seyahat

k ı s m ı mevcut d e ğ i l d i r . Paris ve İ s t a n b u l rivayetlerinde K ö r o ğ l u Ç a m l ı -

bel e

b a : b a s ı n ı

g ö t ü r m e d i ğ i halde, d i ğ e r rivayetlerde K ö r o ğ l u

Ç a m l ı b e l

de babasiyle beraberdir.

Ç a m l ı b e l e

gelince, b u r a s ı Özbek, Paris rivayetlerinde a y n ı zaman

da bir ş e h i r d i r ; K ö r o ğ l u n u n kalesi e t r a f ı n a k u r u l m u ş t u r . To bol riva

y e t i ı n d e de ş e h i r olmakla

beraber, K ö r o ğ l u n u n

melceinin b u l u n d u ğ u yer

d e ğ i l d i r ; o

d a ğ a

y a k ı n bir

ş e h i r d i r .

D i ğ e r rivayetlerde, Ç a m l ı b e l i sarp,

yüksek

bir

d a ğ

olarak

görüyoruz;

1 : \ : �

köroğlu destanı

Documents