28-10-2012

1

Kleur

Begrippen klas 1 t/m 3

De zon is onze natuurlijke lichtbron. Het zonlicht bestaat uit golflengtes die ‘trillen’. De golflengtes trillen met verschillende snelheden. Onze ogen zien iedere golflengte als een andere kleur.

Bij een wit voorwerp wordt alle licht terug gekaatst. Een zwart voorwerp absorbeert alle licht. Er worden hierdoor geen trillende golflengtes terug gekaatst.

De 7 spectrale kleuren

•  Violet •  Indigo •  Blauw •  Groen •  Geel •  Oranje •  Rood

Kleurencirkel van Johannes Itten

Een kleurencirkel is een gemakkelijke manier om kleuren te rangschikken. In deze cirkel zie je de primaire kleuren als driehoek in het midden. Daar tegenover liggen de secundaire kleuren oranje, violet en groen. De tertiaire kleuren liggen in de buitenste cirkel tussen de primaire en secundaire kleuren in.

De kleurencirkel is een handig schema om te zien hoe je kleuren kunt mengen.

28-10-2012

2

Primaire kleuren Magenta Rood, Citroen Geel, Cyaan Blauw noemen we: •  Primaire kleuren •  Kleuren van de 1ste orde •  Basiskleuren Eigenschappen: • Pure kleuren • Verzadigde kleuren

De primaire kleuren noemen we ook verzadigde kleuren. Verzadigd is een ander woord voor puur, helder, ongemengd.

Primaire kleuren

door kleurmenging van primaire kleuren ontstaan secundaire kleuren

Secundaire kleuren

Secundaire kleuren Paars Oranje Groen: •  Secundaire kleuren •  Kleuren van de

2de orde De eigenschap van de secundaire kleuren zijn verzadigde kleuren (net als de primaire). Verzadigd is een ander woord voor puur, helder, ongemengd.

Primaire + Secundaire +Tertiaire Primair:

•  Rood •  Geel •  Blauw Secundair:

•  Paars •  Groen •  Oranje Tertiair: Tussenliggende kleuren

•  Geel-Groen •  Geel-Oranje •  Rood-Oranje •  Rood-Paars •  Blauw-Paars •  Blauw-Groen

ALLE kleuren in de kleurencirkel noemen we verzadigde kleuren. Verzadigde kleuren zijn pure, heldere, ongemengde kleuren. Verzadigde kleuren zijn allemaal NIET verhelderd of verdonkerd. Voorbeelden van kleuren die we onverzadigd noemen zijn bruin en bordeaux-rood

Primair

Secundair

Tertiair

Mengkleuren •  Kleur + wit Pastelkleur

Bv. rood + wit = roze

•  Kleur + zwart Troebele kleur Bv. rood + zwart = bordeaux rood

•  Met wit kun je kleuren verhelderen

•  Met zwart kun je kleuren verdonkeren (vertroebelen)

•  Zwart en wit noemen we GEEN kleuren, maar wel de niet-kleuren

•  Zwart en wit zijn de uiteindes van licht en donker

28-10-2012

3

Een kleurengamma is een kleurenladder van één bepaalde kleur veel verschillende tinten (lichte en donkere).

k l e u r c o n t r a s t e n Kleuren die tegen elkaar afsteken vormen een kleurcontrast. Alleen kleuren die naast elkaar staan vormen een contrast. We onderscheiden zeven verschillende kleurcontrasten.

1. Licht-donker contrast

2. Warm-koud contrast

3. Complementair contrast

4. Kleur-tegen-kleurcontrast

5. Simultaan contrast

6. Kwantiteitscontrast

7. Kwaliteitscontrast

k l e u r c o n t r a s t e n k l e u r c o n t r a s t e n

•  Voor KLAS 1 en KLAS 2 t/m kleur tegen kleur contrast Presentatie t/m bladzijde 24

•  Voor KLAS 3 t/m kwaliteitscontrast Presentatie t/m bladzijde 28

1. Licht-donker contrast Het aller lichtste NAAST het aller donkerste gedeelte in een tekening of schilderij noem je het licht-donker contrast.

Knijp je ogen samen en kijk naar het schilderij. Je zult zien dat de huidskleur van de mensen het eerst opvalt (licht), vooral naast de donkere gedeeltes.

Het meest opvallende licht-donker contrast is zwart naast wit.

2. Warm-koud contrast Warme kleuren

Koude kleuren

Rood Geel Oranje

Blauw Groen Paars

_____

Warm

: geel t/m roodpaars Ko

ud: p

aars

t/m

gee

lgro

en

Wanneer een warme kleur naast een koude kleur in een tekening of schilderij is te zien, noemen we dit een warm-koud kleurcontrast. Ook tertiaire, verhelderde en verdonkerde kleuren zijn warm OF koud. Je kunt de kleurencirkel in twee delen snijden. De linkerhelft bevat alle koude kleuren, de rechterhelft bevat alle warme kleuren. Het makkelijkste voorbeeld van warm en koud is rood (warm) en blauw (koud). De gekleurde rondjes op de kraan staan er niet voor niks.

28-10-2012

4

3. Complementair contrast. Complementaire kleuren zijn elkaars tegenovergestelde kleuren. Deze kleuren versterken elkaar. Wanneer je ze naast elkaar ziet staan lijken ze allebei feller van kleur. De slager legt niet zomaar groene blaadjes naast het rode vlees.

3. Complementaire kleuren

Meng twee complementaire kleuren en er ontstaat altijd een bruine kleur.

3. Complementair kleurcontrast Bv. blauw / oranje

3. Complementair kleurcontrast Bv. rood / groen

3. Complementair kleurcontrast Bv. rood / groen

3. Complementair kleurcontrast Bv. geel / paars

28-10-2012

5

4. Kleur tegen kleur contrast •  Het kleur tegen kleurcontrast wordt ook wel het

bontheidscontrast genoemd. •  Wanneer je (minimaal drie) bonte kleuren bij elkaar

ziet geeft dit een vrolijk gevoel. •  Bonte kleuren zijn de verzadigde, pure kleuren

(primaire en secundaire kleuren) •  Een voorbeeld van het kleur tegen kleur contrast

(bontheidscontrast) is kinderspeelgoed.

5. Simultaancontrast

Elke kleur lijkt anders wanneer je deze in een andere kleur (omgeving) ziet staan. Kijk bijvoorbeeld naar de tint grijs hierboven en rechts. Het is steeds dezelfde tint grijs, maar toch lijkt het drie keer verschillend. Dat is precies wat een simultaancontrast wordt genoemd; een kleur die lijkt te veranderen door zijn omgeving. Wanneer je geconcentreerd kijkt naar een verzadigde kleur, zie je de tegenovergestelde kleur hiervan op je netvlies. Simultaan betekent: gelijktijdig. Het verschijnsel, dat bij het zien van een kleur onze ogen tegelijkertijd de complementaire kleur oproepen, noemen we simultaancontrast.

6. Kwantiteitscontrast

Wanneer van één kleur veel meer in beeld is te zien, noemen we dit een kwantiteitscontrast. Kwantiteit betekent hoeveelheid. Er ontstaat een spanning wanneer de hoeveelheid van één kleur veel groter is dan die van een andere kleur.

7. Kwaliteitscontrast

In een schilderij met troebele kleuren valt een verzadigde kleur direct op, zoals het rood hierboven. Links trekt de primaire kleur blauw gelijk de aandacht tussen de kleurengamma van blauw. Deze voorbeelden noemen we een kwaliteitscontrast.

Kleurgebruik Expressief kleurgebruik Expressie is uitdrukking. Met kleuren kun je gevoelens uitdrukken. De kunstenaar gaat dan uit van het gevoel en daar de kleuren bij kiezen. De kleuren hoeven dus niet realistisch te zijn. Expressieve kleuren zijn meestal fel, primair en contrasterend. Impressief kleurgebruik Impressie betekent indruk. De kunstenaar legt kleuren vast, zoals hij ze waarneemt onder invloed van een bepaalde ( natuurlijk) lichtval.

Impressief kleurgebruik Impression Claude Monet soleil levant, 1872

Kleurgebruik Symbolisch kleurgebruik Aan kleuren wordt een bepaalde betekenis verleend. Voorbeelden uit de

westerse cultuur: •  rood: warmte, liefde, gevaar. •  groen: hoop. •  wit: onschuld. •  zwart: rouw, dood.

28-10-2012

6

Kleurgebruik Functioneel kleurgebruik Kleuren kunnen een functie hebben. Zo herken je bijv.

verschillende beroepen en sportclubs. Voorbeelden: de witte jas van een dokter, rode brandslanghaspel, rode en blauwe stippen op een waterkraan.

Decoratief kleurgebruik Decoratief kleurgebruik zie je vaak in dessins of versieringen De kleuren versterken of ondersteunen de versiering. Voorbeelden: behang, tapijt, gordijn‐ en meubelstoffen.

Tonaal kleurgebruik Er wordt maar één (of een heel klein aantal) kleur gebruikt in verschillende lichte en donkere tonen.

Kleurgroep Kleuren die tot een bepaalde groep horen met een

bepaald karakter of kenmerk. Signaalkleur Deze zijn heel opvallend, ze

waarschuwen ons: let op, kijk uit, eet mij niet , enz.

Schutkleur Kleuren die bedoeld zijn om niet op te vallen. Aangepast aan de omgeving. Veel dieren en planten hebben schutkleuren om zich te beschermen. Soms dragen mensen ook schutkleuren bv. een soldaat.

Steunkleur Om een deel van de tekst te benadrukken kun je gebruik maken van een steunkleur, zoals de koppen en trefwoorden van het deze presentatie.

Wil je meer lezen over dit onderwerp? •  Lesboek:

“Tekenen in zicht” als klassenset beschikbaar •  Website:

Google De kunstkijker kunst kijken doorklikken op juiste onderwerp

Melanchthon Schiebroek Beeldende Vormgeving Rotterdam 2010 ©