Uluslararas Sosyal Aratrmalar Dergisi

The Journal of International Social Research

Cilt: 7 Say: 31 Volume: 7 Issue: 31

www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581

KIYI ZGS DEMNN YARATACAI RSKLER AISINDAN ZMT KRFEZ KIYILARININ DEERLENDRLMES

THE EVALUATION OF COASTS OF THE GULF OF IZMIT IN TERMS OF RISKS TO BE CAUSED BY THE CHANGES OF SHORELINE

S. Murat UZUN*

Nuriye GARPAAOLU**

z

Ky alanlar gemiten gnmze fiziki ve beeri birok faktrn etkisi altnda olmutur. Kara ve deniz ortamlarnn etkileim sahasnda bulunan ky alanlar corafi faktrlerin etkisiyle daima deiim halindedir. Ky alanlarnda meydana gelen deiimlerden biride ky izgisi deiimidir. Ky alanlarnda oluan veya oluabilecek bu deiimlerse baz sorunlara yol aabilmektedir. Bu sorunlardan biride kylarda oluan ky izgisi deiimi sonucu meydana gelen sorunlardr. zmit Krfezi kylar da 129 km.lik uzunluu, youn ky alan kullanmna maruz kalmas ve dier birok corafi unsurun etkisi ile ky izgisi deiimlerine uramakta ve bu kylarda sorunlar ortaya kmaktadr. Bu almada zmit Krfezi kylarnda ky izgisi deiiminin nedenleri, etkileri, ortaya kard sorunlar ve bu sorunlara kar zm nerilerinin neler olabilecei incelenecektir.

Anahtar Kelimeler: Ky izgisi, zmit Krfezi, Ky Alan, Ky Dolgu Alanlar.

Abstract

The coastal area have under the influence of many factors, physical and human past to the present. The coastal area of land and marine environments in the field of interaction is always in flux due to geographical factors. The change to shoreline that changes occurring in the coastal areas. Change that might occur, it may cause some problems in coastal areas. One of these problems are caused by the change of the shoreline, coastal problems. The Gulf of Izmit of the coast ise length of 129 km, intense exposure to the use of the coastal area, and many other geographical element undergoes changes in the coastline with the effect of the problems that arise along the coast. In this study, changes in the shoreline of causes, effects, solutions to problems posed problems and what will be examined in the coast of the Gulf of Izmit.

Keywords: Shoreline, Gulf of zmit, Coastal Area, Coastal Areas of Fill

* Uzman. Marmara niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Corafya Blm murat_uzun53@hotmail.com** Prof . Dr. Marmara niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Corafya Blm nuriyeg@marmara.edu.tr

Uluslararas Sosyal Aratrmalar Dergisi The Journal of International Social Research

Cilt: 7 Say: 31 Volume: 7 Issue: 31 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581

470

1. GR

Ky alanlar deniz ve kara doal sahalarnn kesiim noktasnda yer alan alanlardr. Bu alanda snr belirleyen ky izgisi sabit deil iken, ky kenar izgisi kara ynnde sabit olarak belirlenmekte, bunun sonucunda da, fiziki, sosyal, mimari, ekonomik ve ulam faaliyetleri belirlenmektedir. Ancak farkl nedenlerden dolay ky kenar izgisi deiebilmektedir (Aka, 2004: 276). Ky kenar izgisi deiimi, karadan denize doru ya da denizden karaya doru iki ekilde meydana gelmektedir.

Kylar hava, su ve karann etkileim altnda bulunduu ve doal kaynaklarn zenginlii ile dikkati eken, bu nedenle her zaman ar kullanma maruz kalan alanlardr. Bu ar kullanm, ky ekosistemindeki hassas dengeyi bozabilmektedir. nsann etkisiyle ortaya kan bu ikincil ekosistemler, birok trn doal dengesini etkilemektedir. Aslnda bu alanlar, insan merkezli basklarla birlikte doal srelerdeki bozulmalarn da etkili olduu yerlerdir. Bu nedenle ekolojik adan srdrlebilirlikleri nemlidir (Tal ve di., 2005: 52). Kyda srdrlebilirlik asndan sorunlar oluturan alanlarda ky izgisi deiiminin doal deiimler etkenleri dnda ortaya kmasdr.

Ky sadece tek bir izgiden ibaret olmayp, kynn hem deniz ynnde hem de kara ynnde etkileim iersinde bulunduu alanlar vardr. Ky kenar izgisinin deiim nedenleri ve doal ortam ile beeri ortama yapt etkileri incelemeden nce ky izgisi ve kynn dier unsurlarnn hem hukuki hem de bilimsel tanmlarn yapmak bu alandaki deiimlerin incelenmesinde faydal olacaktr.

3621 sayl ky kanununa gre ky ile ilgili tanmlar, kanunun 4. maddesinde belirtilmitir ve yledir: Ky izgisi: Deniz, tabii suni gl ve akarsularda, takn durumlar dnda, suyun karaya dedii noktalarn birlemesinden oluan izgiye denir. Ky Kenar izgisi: Deniz, tabii suni gl ve akarsularda, ky izgisinden sonraki kara ynnde su hareketlerinin oluturduu kumluk, akllk, kayalk, talk, sazlk, bataklk ve benzeri alanlarn doal snrna denir. Ky: Ky izgisi ile ky kenar izgisi arasndaki alan ifade eder. Sahil eridi: Ky kenar izgisinden itibaren kara ynnde yatay olarak en az 100 m geniliindeki alan, ifade eder. ki blmden oluan bu alan kullanm amac ve doal eiklere gre belirlenir. Sahil eridinin birinci blm: Sahil eridinin tm ile sadece ak alanlar olarak dzenlenen; yeil alan, ocuk bahesi, gezinti alanlar, dinleme ve bu ynetmelikte tanmlanan rekreaktif alanlardan ve yaya yollarndan oluan, ky kenar izgisinden itibaren, kara ynnde yatay olarak 50 metre geniliinde belirlenen blmdr. Sahil eridinin ikinci blm: Sahil eridinin birinci blmnden sonra kara ynnde yatay olarak en az 50 metre geniliinde

olmak zere belirlenen ve zerinde sadece kanunun 8. maddesinde ve bu ynetmelikte tanmlanan toplumun yararlanmasna ak gnbirlik turizm yap ve tesisleri, tat yollar, ak otoparklar ve artma tesislerinin yer ald blmdr (ekil 1).

ekil 1: Kynn Blmleri (Erin 2001, Turolu 2009dan yeniden

izilerek)

Ky kanunda ky kavram ile ilgili verilen tanmlarn yannda bilim insanlarnn zellikle corafyaclarnn yapt ky tanmlar ve ky ile ilgili veriler u ekildedir:

ZBIRAKA gre ky: Kara, deniz ve havann birbirine dedii bir yer. Dar anlam ile ky, kara ile deniz arasnda bir snr izgisidir. Ky, deniz ile kara ve hava olaylarnn arpt bir yerdir (zbrak, 1986: 209).

ERNE gre ky: Ky izgisi ile kenar izgisi arasndaki alandr. Ancak hukukularn ky anlay, disiplinimize bazen uyar, bazen de uymaz. Jeomorfoloji de ky tanm ise, deniz veya gl sularnn en alak olduklar zaman ekildikleri snr ile falezlerinin taban arasnda kalan eride karlk gelir. Ky eridi veya sahil eridi diye de anlr. Ancak bu Trk ky kanunlarna gre falez kaidelerinden itibaren kara ynnde 100m.lik bir zona karlk gelir. Ky izgisi ise takn durumlar dnda, meteorolojik olaylara gre deiebilen herhangi bir zamanda kara ile denizi birbirinden ayran snrdr. Ky izgisi sabit deildir. Gel-git hareketlerine, devaml rzgrlar ve sey olaylarnn etkisine bal olarak ky eridi zerinde srekli yer deitirir. Baz tarihlerde iddetlenen gel-git olaylar srasnda veya karaya doru esen iddetli rzgrlar ve srekli rzgrlara bal olarak sular bu snrn ok ilerisine ykselebilir (Erin, 2001: 313-314).

NANDIK ise ky kavramn u ekilde aklar: Karalarn deniz boyunca uzanan kenarna deniz kys veya ksaca ky denilmektedir. Ky izgisi ise kara ile denizin birbirine dedii yerleri gsterir. Kylar haritalarda sabit bir izgi ile gsterilse de gerekte, gel-

Uluslararas Sosyal Aratrmalar Dergisi The Journal of International Social Research

Cilt: 7 Say: 31 Volume: 7 Issue: 31 www.sosyalarastirmalar.com Issn: 1307-9581

471

git olaylarndan, dalgalardan etkilemekte ve seviyeleri deimektedir (nandk, 1971: 129).

EROL, ky ile ilgili almalarnda ve hukuksal anlamda ky sorunlarnda bilirkii olarak bulunmasndan dolay ky kavramlarn aklayp, bunlarn jeomorfolojiye uygun olmas gerektiini belirtmitir. Erola gre ky izgisi; deniz, doal ve yapay gl ve srekli akan akarsularda en dk su dzeyi srasnda, suyun karaya dedii noktalarn birlemesinden oluan izgidir. Ky kenar izgisi ise sadece kara ile olan etkileimden kaynaklanmamaktadr. Bundan dolay hem karasal ky kenar izgisi hem de denizel ky kenar izgisi olmas gerekmektedir. Buna gre ky ise; ky izgisine gre kara ynndeki karasal ve deniz ynndeki denizel ky kenar izgileri arasndaki alandr (Erol, 1989: 38).

HOGRENE gre ky: nnde dalga andrmas dzl (abrazyon platformu) olan aktif falezli kylarda deniz sularnn (veya gl sularnn) en alak olduklar zaman ekildikleri snr ile falezlerin kaidesi arasnda kalan eride denir (Hogren, 2003: 47).

TUROLU ise ky kavramn, jeomorfolojik etken ve srelerin kontrolnde anm ve birikim olaylarnn geliimi ile oluan yeryz ekillerinden biri olarak tanmlamtr. Doal ya da yapay su ktlesi ile karasal koullarn hkim olduu saha arasndaki gei blgesini temsil eder. Bu blgeyi su ktlesi tarafndan ky izgisi, kara tarafndan ise ky kenar izgisi snrlar. Genel olarak, yksek ve alak ky olarak iki temel snfa ayrlr. Bu iki ky tipinin jeomorfolojik elemanlar da farkldr. Yksek kylarda ou kez ky ile ky kenar izgisi akr. Alak kylarda ise nky ve artkydan oluan ky yzlerce metre genilie ulaabilir. Kylarn geliim ve oluumunda yap ve litoloji ile iklim zellikleri tektonik ve statik hareketler nemli rol oynar (Turolu, 2009: 33).

Ky, sadece sabit bir izgi olmayp hem karasal hem de denizel ynde etki alan olan ve birok corafi kouldan etkilenen bir alandr. Bu alann iindeki ky kavramlar, ky, ky izgisi, ky kenar izgisi, sahil eridi, nky, artky gibi terimlerdir. Bu kavramlarn snrlarnn belirlenmesi ky alanlarnn tespitinde nemli rol oynamaktadr.

Deniz ile kara arasndaki snr meydana getiren ky kavramnn btn elemanlarn iine alan terime ky kua veya ky blgesi denilmektedir. Bu kuak iinde ky izgisi suyun takn durumlar dnda, herhangi bir anda karaya dedii noktalarn birletirilmesi ile oluturulan, deniz ile karay birbirinden ayran ve sabit olmayp daima deikenlik gsteren izgi veya snrdr (Erin 2001, Erol, 1991).

Ky kenar izgisi; denizel koullarn etkisi altndaki alan ile karasal koullarn etkisi altndaki alan

birbirinden ayran ve jeomorfolojik anlamda ky olarak tanmlanan alann kara ynndeki doal snrdr. Bu snr, hem korunmas gereken doal kaynak niteliindeki kynn kara ynndeki snrn ve hem de yerleimin ve zel mlkiyetin deniz ynndeki snrn temsil eder (Turolu, 2009: 34).

Ky ise, ky kenar izgisi ile ky izgisi arasnda