kitosan ve propolis İçeren yeni geliştirilmiş diş macunlarının diş dokuları Üzerine...

8/7/2019 Kitosan ve Propolis eren Yeni Gelitirilmi Di Macunlarnn Di Dokular zerine Etkilerinin ve Biyomekanik zellikl

1/116

T.C.

GAZ N VERS TES SA LIK B LMLER ENST TS

PEDODONT ANA B LM DALI

KTOSAN VE PROPOLS EREN YEN GELTRLM D MACUNLARININ D

DOKULARI ZERNE ETKLERNN VE BYOMEKANK ZELLKLERNNDEERLENDRLMES

DOKTORA TEZ

erife ZALP

Tez Dan man Prof. Dr. zlem TULUNO LU

ANKARAHaziran 2007


2/116


3/116

Tez al malar m ve doktora renimim sresince bendendeste ini ve emeini esirgemeyen ok de erli tez dan man m say n Prof.Dr.zlem TULUNOLUna

Doktora renimimin tm aamalar boyunca bana gsterdi idestek ve yard mlar ndan dolay sayg deer hocam Pedodonti Anabilim Dal Bakan say n Prof. Dr. Tezer ULUSUya

Tez al mam n numune haz rlanmas ve SEM-EDS

analizlerinin yap lmas aamas nda yard mc olan TBTAK MarmaraArat rma Merkezi (MAM) Malzeme Enstits Uzman say n Dr. HAVVAKAZDAL ZEYTNe

Tez rneklerimin optik profilometre ve SEM ile yzeyincelemesini ve grntlenmesini sa layan T Kimya-Metalrji FakltesiMetalrji ve Malzeme Mhendislii Anabilim Dal Bakan say n Prof.Dr.Mustafa RGENe

al mam n f ralama abrazyon deneyleriningerekle mesindeki katk lar ndan dolay Konya Seluk niversitesi Di Hekimlii Fakltesi Di Hastal klar ve Tedavisi Anabilim Dal retim yesisay n Do.Dr.Nimet NLye,

Tez al mam n gerekle mesinde katk ve destekleriniesirgemeyen T naat Fakltesi naat Mhendislii Blm GeoteknikAnabilim Dal Bakan say n Prof.Dr. Ahmet SALAMERe,

Tez al malar m boyunca benden destek ve yard mlar n esirgemeyen sevgili arkada lar m Dt. Elif SUNGURTEKN, Dt. FatihZNURHAN, Dt. Evrim ZBUCAK ve Dt. Tamer TZNERe,

Her zaman yan mda olan Pedodonti Anabilim Dal deerliretim yeleri ve asistan arkada lar ma,

Tez al mam sresince byk bir sab r ve destekle hepyan mda olan sevgili e im Korhan ZALPe ve ailesine

Tm eitim hayat m boyunca her konuda benim yan mda olanbeni takdir ve te vik eden, benden maddi ve manevi desteklerini esirgemeyenok sevgili aileme teekkr ederim.


4/116

Anneme ve Babama...


5/116

i

NDEKLER Sayfa No

G R ......................................................................................................... 1

GENEL B LG LER..................................................................................... 2

2.1 rk Lezyonlar n n Oluumu................................................................ 2 2.1.1 Dilerin Demineralizasyonu - Remineralizasyonu ve Prensipleri ......................3 2.1.2 Hidroksiapatit, Fluorhidroksiapatit ve Kalsiyum Fluorid Aras ndaki liki...........4 2.1.3 Fluoridin Di r zerindeki Etki Mekanizmas ..........................................4 2.1.4 rk Simlasyon Modelleri..............................................................................6 Asit Tamponlar n n Kullan ld n Vitro Demineralizasyon:...................................6 pH Deiim Modelinin Kullan ld n Vitro Demineralizasyon/ Remineralizasyon:7

Yapay A

z: ............................................................................................................8 2.2 Di lerde A nma ve Tipleri ...................................................................... 8

2.2.1 Dislerde Meydana Gelen A nma Tipleri:..........................................................9 2.2.2 n Vitro A nma Testleri ...................................................................................11 Sertlik Testleri:......................................................................................................13 Simulatr Metodlar: .............................................................................................. 13 Simulatr Olmayan Metodlar:...............................................................................13 K smi Simulatr Metodlar: ....................................................................................13

2.3 Di Macunlar ......................................................................................... 14 2.3.1. Di Macunlar n n erikleri ..............................................................................14 Mekanik Temizleyiciler (A nd r c lar, Abrazivler, Parlat c lar)............................. 15 Balay c , Koyulat r c veya Younlat r c Ajanlar.............................................16 Yzey Aktif Ajanlar ...............................................................................................16 Nemlendiriciler......................................................................................................17 Tatland r c lar .......................................................................................................18 Dier Malzemeler .................................................................................................19 Tedavi Edici Ajanlar..............................................................................................19 2.3.1 Di Ta Oluumunu nlemeye Ynelik Olan Di Macunlar ..........................19 2.3.2 Dentin Hassasiyetini nlemeye Ynelik Olan Di Macunlar ..........................20 2.3.4 rk nlemeye ynelik olan di macunlar ....................................................21 2.3.5 Bakteri oalmas n ve plak oluumunu nlemeye ynelik olan di macunlar

..................................................................................................................................23 Kitin ve Kitosan.....................................................................................................25 Propolis.................................................................................................................34

GERE VE YNTEM .............................................................................. 39

3.1 Mine rneklerinin Haz rlanmas :........................................................... 39

3.2 Demineralizasyon Solsyonunun Haz rlanmas : ................................. 41

3.3 Yapay rk Lezyonlar n n Olu turulmas .......................................... 41

3.4 Yapay Tkrk Kar m n n Haz rlanmas ............................................ 45

3.5 Di F ras Abrazyonu ........................................................................... 45

3.6 Profilometrik Analiz ............................................................................... 47


6/116

ii

3.7 Enerji Da l ml X-I nlan Spektroskobisi (SEM-EDS) Analizleri........ . 52

BULGULAR............................................................................................. 55

4.1 Profilometrik Derinlik Analiz Sonular ................................................ 55

4.2 F ralama Abrazyonu Analiz Sonular ................................................ 55

4.3 SEM-EDS Sonular ............................................................................... 59

TARTI MA .............................................................................................. 63

SONU.................................................................................................... 86

ZET ....................................................................................................... 88 SUMMARY .............................................................................................. 90

KAYNAKLAR .......................................................................................... 92


7/116

iii

RES MLER Sayfa No

Resim 1: Otopolimerizan Epoksi Rezin Materyal..............................................................39 Resim 2: Z mparalama Parlatma Makinesi ......................................................................40 Resim 3: Rezin Blo a Gml Mine rnek iftleri ...........................................................40 Resim 4: Rezin Blo a Gml Mine ifti rne inin stten Grn .............................40 Resim 5: Demineralizasyon Solsyonunda Bekletilen rnekler.......................................42 Resim 6: Demineralize Edilmi Mine rnek ifti...............................................................43 Resim 7: Demineralize ve Sa lam Mine rnek ifti .........................................................43 Resim 8: F ralama Makinesi............................................................................................46 Resim 9: F ralanm Demineralize ve Sa lam Mine rnek ifti .....................................47 Resim 10. Optik Profilometre Cihaz (Wyko NT1100)......................................................48 Resim 11: Chitodent ile F ralanm Demineralize Mine rne inin ki Boyutlu Grnts

...........................................................................................................................................49 Resim 12: Chitodent ile F ralanm Demineralize Mine rne inin Boyutlu Grnts

...........................................................................................................................................49 Resim 13: Chitodent ile F ralanm Demineralize Mine rne inin Derinlik lm Grafi i

...........................................................................................................................................50 Resim 14: Chitodent ile F ralanm Sa lam Mine rne inin ki Boyutlu Grnts.......50 Resim 15: Chitodent ile F ralanm Sa lam Mine rne inin Boyutlu Grnts......51 Resim 16: Chitodent ile F ralanm Demineralize Mine rne inin Derinlik lm Grafi i

...........................................................................................................................................51

Resim 17. Chitodent ile F ralanm Demineralize Mine ..................................................52 Resim 18. Prizmatik Mine..................................................................................................53 Resim 19: Propolis ile F ralanm Sa lam ve Demineralize Mine...................................53 Resim 20: Propolis ile F ralanm Sa lam Mine..............................................................53 Resim 21: Elmex le F ralanm Demineralize Mine rne ine ait SEM Grnts ........60 Resim 22: Aagaard Propolis le F ralanm Demineralize Mine rne ine ait SEM

Grnts..........................................................................................................................61 Resim 23: Chitodent le F ralanm Demineralize Mine rne ine ait SEM Grnts...62


8/116

iv

EK LLER ve GRAF KLER Sayfa No ekil 1: Epoksi Rezine Gml Mine rnekleri ................................................................42

Grafik 1: F ralama Abrazyonu statistiksel Analiz Sonular ............................................59

Grafik 2: Elmex ile F ralanm Demineralize Mine rne i EDS Mineral Analiz Grafi i...60 Grafik 3: Aagaard Propolis ile F ralanm Demineralize Mine rne i EDS Mineral Analiz

Grafi i ................................................................................................................................61 Grafik 4: Chitodent ile F ralanm Demineralize Mine rne i EDS Mineral Analiz Grafi i

...........................................................................................................................................62


9/116

v

TABLOLAR Sayfa No

Tablo 1: Di Macunlar n n eri i ......................................................................................15 Tablo 2: Demineralizasyon Solsyonunun eri i .............................................................41 Tablo 3: Kullan lan Di Macunlar n n erikleri..................................................................44 Tablo 4: Yapay Tkrk Kar m n n eri i......................................................................45 Tablo 5: rneklerin yapay rk lezyonlar n n derinlik analiz sonular (m)...................55 Tablo 6: Sa lam Mine Yzeylerinin F ralama Abrazyonu Sonular (m) ......................56 Tablo 7: Yapay rk Lezyonlar n F ralama Abrazyonu Sonular (m)........................56 Tablo 8: Di macunlar n n f ralama abrazyonlar na ait ortalama ve standart sapma

de erleri.............................................................................................................................58 Tablo 9: Demineralizasyon-f ralama/ Sa lam-f ralama p de erleri ...............................58


10/116

vi

S MGELER VE KISALTMALAR

APF Asitlendirilmi Fosfat Fluorid

Ca Kalsiyum

CaCl 2 Kalsiyum Klorid

CaCl 2H2O Kalsiyum Klorid

CaF 2 Kalsiyumfluorid

EDTEC Institute for Environmental Technology

FHAP Fluorohidroksiapatit

GTF Glikoziltransferaz

HAP Hidroksiapatit

IMIC midazolil Kitosan

K2H2 (PO 4)2 Potasyum Fosfat

K2HPO 4 Dibazik Potasyum Fosfat

KCl Potasyum Klorid

kV Kilovolt

LMWC Low Molecular Weigth Chitosan (D k Molekler A rl kl Kitosan)

m Mikrometre

MDa Milyon Dalton

MgCl 2H2O Magnezyum Klorid

N Newton

NaCl Sodyum Klorid

NaF Sodyum Fluorid


11/116

vii

NCMC N- Karboksimetil Kitosan

NH4F Amin Fluorid

pKa Asitlik Sabiti Kan n Negatif Logaritmas

S.mutans Streptokokkus mutans

SEM Scanning Electron Microscopy (Taramal ElektronMikroskobu)

SEM-EDS Enerji Da l ml X-I nlan Spektroskobisi

SLS Sodyum Lauril Slfat

SMFP Sodyum Monofluorofosfat

SnF 2 Kalay Fluorid

sub-MIC Sub-minimal nhibitr Konsantrasyon

TM-AFM Atomik G Mikroskobisi

WHO Dnya Sa l k rgt


12/116

1

G R

Son otuz y lda dnyada birok endstriyel lke toplumunda,di r prevelans nda belirgin bir azalma olmu tur. Bu durum dier faktrlerin yan nda byk oranda a z hijyeninin salanmas na ve fluoridine itli formlarda yayg n olarak kullan m na, zellikle de fluoridli di macunlar n n kullan m na ba lanmaktad r.

Di lerde mineral kay plar na ve demineralizasyona yol aanba l ca iki neden vard r: 1) rk 2) f ralama veya fizyolojik nedenlerleolu an dental a nmalar. lkemizde en yksek rk oranlar st di lenmeve kar k di lenme dnemindeki ocuklarda ve st di lerindeizlenmektedir. St di i minesinde rk olu umu, ba lang lezyonlar/white spot ve di macunlar ile f ralama sonucu olu ana nmalar konusunda ok az say da bilimsel ara t rma bulunmaktad r. Di macunlar n n demineralizasyon zerindeki etkileri ara t r lm t r, ancakson y llarda retilen de i ik ierikli di macunlar n n demineralizasyon vea nmalar zerindeki etkilerini ara t ran yeterli say da al mabulunmamaktad r. Ayr ca ieriklerindeki kitosan, propolis ve benzerimaddelerle dierlerinden farkl l k gsteren di macunlar n n ve buieriklerin rk zerindeki etkileri bilinmemektedir.

Sunulan al mada, 500ppm fluorid ieren ocuk di

macunlar ile, gnmzde yeni piyasaya srlm olan propolis ve kitosanierikli di macunlar n n sa lam ve yzeysel yapay r e sahip st di imine rnekleri zerindeki f ralama abrazyon derinliklerinin

kar la t r lmas , di f ralama sonras sa lam ve yapay rk lezyonlu stdi i mine rneklerinde di macunlar n n ieri indeki minerallerin neoranlarda di yap s na kat ld saptanarak bu farkl di macunlar n n okulncesi ocuklarda kullan m n n deerlendirilmesi amalanm t r.


13/116

2

GENEL B LG LER

Di lerin mineral ieri inde kay p olu mas na neden olanfaktrler; di r ve a nmad r. 1 Di r , zerinde temel bilimleri veklinik disiplinleri ieren birok al man n yap ld karma k ve okfaktrl bir hastal kt r. 2

2.1 rk Lezyonlar n n Olu umu

Di r , di pla nda bulunan mikroorganizmalar nkarbonhidratlar fermente etmesi ile meydana gelen asitlerin di sertdokular nda olu turdu u y k m olarak tan mlanabildi i gibi3 tkrkfonksiyonlar n n kritik dzenleyici rol oynad ve diyet karbonhidratlar nagre de i kenlik gsteren bir infeksiyz hastal k olarak datan mlanabilmektedir. Son tan mlamadaki infeksiyz terimi a zkavitesine bakterilerin yerle mesi anlam nda kullan lmaktad r. Di r ,di in inorganik k sm n n dekalsifikasyonu ile karakterize, di sertdokular n n bir hastal d r. Mineral ieri in kayb n daha sonra organikmatriksin kayb takip etmektedir. Bu y k c sre, saf haldekikarbonhidratlar n a zda bulunan mikroorganizmalar taraf ndan metabolizeedilmesi sonucu olu maktad r. Bakteriler saf diyet karbonhidratlar n ,o unlukla skrozu asit retimi iin substrat olarak kullanmaktad r. Olu anasitler de demineralizasyon srecini ba latmaktad r. 2

St di lenme, birok faktre ba l olarak rk geli imine

yatk nl k gstermektedir. 4-9 St di i minesi daimi di minesine gre dahafazla organik ieri e ve daha d k mineral bile ene sahiptir. St di iminesi son derece ince olup rk mine-dentin bile iminden dentine do rudaimi di lere gre daha byk bir h zla ilerlemektedir. 10,11 St ve daimi di minesi aras ndaki bu fizikokimyasal farkl l klara ek olarak sosyal faktrler de rk geli imi ve tedavisini etkilemektedir. Ebeveynler ve bak c lar noral hijyenin nemi ve st dentisyonun korunmas konusundaki bilgisizli i,ya am n ilk y llar nda erken ocukluk dnemi r gibi y k c di rklerinin geli mesine yol aabilmektedir. 11


14/116

3

2.1.1 Di lerin Demineralizasyonu - Remineralizasyonu ve

Prensipleri Geti imiz son birka on y ll k sre iinde karyolojide geli en

en nemli kavramlar minenin demineralizasyonu ve remineralizasyonudur.rk geli imi minenin asit demineralizasyonu ile ba lar ve klinik olaraktespit edilen lezyon ile sonulan r. 2

Demineralizasyon, mine, dentin ve sementteki kalsiyum,fosfat ve hidroksil kristallerinin temelini olu turan di minerallerininznmesine neden olan plak asitleri taraf ndan gerekle tirilen bir sretir. Di er taraftan remineralizasyon, ayn iyonlar n varl na ihtiyaduyulan, tercihen fluoridin de katalizr olarak grev ald bir sre olupten Cate taraf ndan k saca non-restoratif tamir olarak adland r lmaktad r. 12

Normal a z artlar nda, mineral kayb ve mineral al m

aras nda bir dengenin varl ispatlanm t r. Ancak bu denge, a zkavitesindeki plak s v pH ve fluoridin varl veya eksikli i gibi evreselfaktrler nedeniyle bozulabilmektedir. Plaktaki asit retimi, mine yzeyindeyzey alt mine kristallerinin znmesi ile sonulanacak d k pHl bir ortam olu turmaktad r. Kalsiyum, fosfor ve di er mineraller demineralizasyon olarak bilinen srete mine yzeyinden d ar ya do rudifze olmaktad r.

Bylece, di r nn geli imi tm plakla evrili yzeylerde

yer alan dinamik bir sre olarak grlmelidir. Sa lam kalan yzeytabakas ne kadar geni olursa lezyonun remineralizasyonu o kadar mmkn olmaktad r. Lezyon, erken a amalarda radyografik olarak tespitedilemeyebilmektedir. Ancak radyografik olarak minede s n rl baz kklezyonlar non-invaziv olarak fluorid uygulamalar ile kontrol alt ndatutulabilmektedir. Bu durum, o unlukla st di lerinden daha kal n minetabakas na sahip daimi di ler iin geerlidir. 2


15/116

4

2.1.2 Hidroksiapatit, Fluorhidroksiapatit ve Kalsiyum FluoridAras ndaki liki Vcutta farkl formller ve pHa sahip olan birok kalsiyum ve

fosfat bileii bulunmaktad r. Ancak basitletirilecek olursa de- veremineralizasyon anlam nda di hekimliinin ilgi alan na girebilecek olanen nemli kristaller ve fluorid bileikleri hidroksiapatit (HAP),fluorhidroksiapatit (FHA) ve kalsiyum fluoriddir (CaF2).12

Plak asitlerinin sald r s n n ard ndan ilk olarak CaF2 znmekte, onu s ras yla HAP ve FHA izlemektedir. Sald r devamettike ayr an iyonlar s v n n saturasyon seviyesini art rarak kristalznmesini yava latmakta ve sonu olarak kristallerin znmesinidurdurmaktad r. Ortamda pH normale dnmeye ba lay nca kristaller HAP,FHA gibi znm, ou CaF2den kken alan iyonlar n oluturduuhavuzdan faydalanarak yeniden olu makta ve bunun sonunda CaF 2 yeniden kelmektedir. Herhangi bir eksiklik tkrk, su ve di macunlar gibi kaynaklardan al nan kalsiyum, fosfat ve fluorid ile an nda yerinekonmaktad r. Yukar da anlat lan sre de erlendirildiinde CaF 2in fluorideihtiya duyulduu anda ve yerde bir rezervuar grevi grd ortaya kmaktad r. Sistemin y k ld an asit sald r lar n n ok s k ve uzun sreliolduu zamanlard r.12

Etkili anti-rk ajanlar plak-di ara yzeyindeki

fizikokimyasal ortam ynlendirecektir. En etkili ve zerine en ok al mayap lan anti-rk ajan fluoriddir. Fluoridin klinik etkinlii ok say da insan

rk al mas nda kan tlanm t r. Fluoridin di yzeyini, FHA oluumuyoluyla minenin znrln azaltarak korudu u bilinmektedir.13

2.1.3 Fluoridin Di r zerindeki Etki Mekanizmas rk oluumundaki dn en byk nedenlerinden olan

fluoridli di macunlar n n primer etkisi fluoridin remineralizasyonu art rma

ve demineralizasyonu inhibe etme olarak tan

mlanan topikal etkisidir.


16/116

5

Fluorid al m hem rk nlemede hem de remineralizasyonunart r lmas nda etkilidir.14

Fluorid ba lang rn birok farkl yolla inhibe

etmektedir. Lezyonlar n olu umunu, karyojenik bakterilerin aktivitelerinietkileyerek nlemekte ve demineralize di yzeylerini remineralizasyonunusa layabilmektedir. Remineralizasyon, demineralizasyon srecininstesinden geldi inde ba lang r gerileyebilmekte ve lezyon tamir olabilmektedir.15

Yksek konsantrasyonlu fluorid solsyonunun, rne in,

%1.23lk APF=12,300 ppm Fin di minesi zerine topikal uygulanmas kalsiyum fluorid veya kalsiyum fluorid benzeri maddelerden olu aninorganik yap lar n olu umunu indklemektedir. 16

Di lerin uzun sre d k konsantrasyonda fluoridli su

tketimi gibi sistemik olarak fluoride maruz kalmas , fluoridin mevcuthidroksiapatit kristallerine a ama a ama kat lmas na yol aarak asithasar na kar ok daha direnli olan fluorhidroksiapatit olu mas n sa lamaktad r. Aksine, fluoridli macunlar, jeller ve cilalar gibi daha yksekkonsantrasyonda fluorid ieren topikal uygulamalar, kalsiyum fluorid ierikliyzey globllerinin olu mas na yol amaktad r. Hemen ard ndan buglobllerin tkrkteki fosfatlar ve proteinler taraf ndan kaplanmas buyap lar n znrln azaltmaktad r. zetle, fluorid HAPa kat larakFHAy olu turduunda bunun s k bir kimyasal ba olduu bilinmektedir;dier taraftan HAP ve FHA kristallerinin yzeyine adzorbe olan kalsiyum

fluorid ise daha d k kuvvetli fluorid ba olarak bilinmektedir. 12

A z ortam n n karma kl ve etik problemlerden dolay insanlardaki a z ii hastal klar ile ilgili al malar n yap labilmesi iinzorunlu olarak a z ii ortam n taklit eden laboratuvar modellerigeli tirilmi tir. rk simlasyon modelleri de a z ii ortam taklit ederekrk olu umuna ve bununla ilgili ara t rmalar n yap labilmesine olanaksa lamaktad r.


17/116

6

2.1.4 rk Simlasyon Modelleri

Asit Tamponlar n n Kullan ld n Vitro Demineralizasyon: Asitli jelatin jeli veya kalsiyum ve fosfat n kullan ld asit

tamponu gibi bir bile iin kullan ld en basit rk modeli olma zelli inesahiptir. Histolojik zellikleri do al lezyonlara benzeyen yzeyel lezyonlar oluturabilmek amac yla mine veya di kklerinde pencereler olu turularak

ya da ince kesitler halinde gnler, hatta aylarca tampon solsyonlar ndatutulmaktad r. 17

Belirli kalsiyum, fosfat ve fluorid konsantrasyonlar na sahip

pH dikkatlice ayarlanm olan iyi karakterize solsyonlar n kullan lmas nem ta maktad r. Laktik asit veya asetik asit veya her ikisi birliktekullan lmal d r. Sitrik asit veya hidroklorik asit gibi asitler rk sreci ileilikili de ildir. Bu tr asitler zay f organik asitler kadar yzeyel tabakayadifze olmamaktad r. 17

Tampon solsyonlar nda spesifik konsantrasyonlarda ve

saturasyon derecesi bilinen kalsiyum ve fosfat n yan s ra pelik l taklitetmek zere yzey znrl inhibitr mevcut olmal d r. pH de eri4.55.0 aras nda tutulmal d r. Fluorid konsantrasyonu bilinmeli ve/veyaara t rmadaki parametrelere ba l olarak bir miktar fluorid eklenmelidir.Tamponun h zla yorulabilmesi veya kalsiyum ve fosfat n birle erekdemineralizasyonu yava latmas ya da tersine evirmesi nedeniyle kat -solsyon oran da ayr ca nem ta maktad r. 17

Bakterilerden Elde Edilen Asitlerin Kullan ld n VitroDemineralizasyon: Bu tr modellerde pencere ieren mine veya kk rne i a z

ortam nda oldu u gibi fermente olan ve organik asit reten S. mutans gibi

bakterileri ieren bir ortama yerle tirilmektedir. nkbasyon ncesi

s

salde iim ilemi de yap labilmektedir. Genel olarak kalsiyum, fosfat ve


18/116

7

fluorid seviyeleri bilinmemekte ve kontrol alt nda tutulamamaktad r ve pHd meye devam etmektedir. Remineralizasyon iin y kama a amas n nolmamas ndan tr hacim kktr ve reaksiyon rnleri y lmaktad r. 17

pH De i im Modelinin Kullan ld n Vitro Demineralizasyon/ Remineralizasyon: Bu model demineralizasyonun inhibisyonu ve

remineralizasyonun te vikinin sonular n net olarak vermektedir.

Solsyonlar dzenli olarak yenilenebilmekte ve hacim, bile enleriny lmas n n sonular etkilememesi iin ayarlanmaktad r.Demineralizasyon a amas nda 4.3 gibi d k bir pHda asetik asit,kalsiyum ve fosfat ieren asit tamponu kullan lmaktad r. Fluorid seviyesid k tutulmal d r. Remineralizasyon solsyonu tkr n remineralizeedici zelliini taklit etmek amac yla bilinen bir saturasyon derecesindekalsiyum ve fosfat iermektedir. Bu a amada da fluorid seviyesi d ktutulmal d r. rnekler demineralizasyon solsyonunda saatlercetutulmakta ve bu i lem ara t rma parametrelerine ba l olarak belirlizamanlarda yenilenmek suretiyle gnlerce dngye tabi tutulmaktad r. pHdei im modeli, ileride ekimi planlanan di lerin kullan ld in vivo modeller rnek al narak klinik etkinliin gereki bir tahminininyap labilmesi amac yla olu turulmu tur. 17

n vitro pH dei im modeli, lokal znme faz n n apatit

mineral faz ile a r doymu olmas nedeniyle demineralize minenintamirinin gerekle tii (remineralizasyon) veya lokal znme faz n napatit mineral faz yla doymam olduu asidik ko ullarda mine kristallerinin

znmesinin gerekle tii (demineralizasyon) in vivo artlar taklit etmekamac yla olu turulmu tur. n vivo artlarda demineralizasyon veremineralizasyon sreci de gn ierisinde ard arda gerekle mektedir.Tipik in vitro pH dei im deneyleri, mine rneklerini her gn yakla k 6saat sreyle demineralizasyona, 24 saatlik srenin geriye kalan k sm ndaise remineralizasyona tabi tutmak zere tasarlanmaktad r. 18


19/116

8

Yapay A z:

rk srecini taklit edebilmek amac yla laboratuar

ortam nda yapay a z olu turabilmek iin gayret sarf edilmi tir. Yapay a zortam saf trler, kar k trler veya plak bakterilerini, genellikle insan veyas rdan al nan gerek tkr , mine veya di kklerini, diyet bile enlerinive bir ak mekanizmas n iermektedir. Yapay a zlar ara t r c lar taraf ndan olu turulurken problemlerle kar la labilmektedir. Teorikolarak, yapay a z tkr n temizleme ve ak zelli i de dahil olmak

zere a z n tm bile enlerini bir araya getirmektedir. Ancak, ara t r c lar nbyle bir sistemi in a etmesi y llar srm ve s kl kla in situ ve in vivo modellerdeki kadar iyi bir sonu elde edilememi tir. 17

2.2 Di lerde A nma ve Tipleri Genel olarak a nma, di lerde rk kaynakl olmayan ve

di sert dokular nda geri dn msz olu an doku kay plar d r. 19,20 A nma, di lerin oklzyona gelmesinden itibaren fizyolojik boyutlardagrlebilir ve ya la birlikte a nma miktar art gstermektedir. 21,22 A nma, ancak hastan n ya na gre beklenenden daha byk boyutlardagerekle ti inde patolojik olarak kabul edilmektedir. 23,24

Di sert dokusunun geri dn m olmayan kayb na, di

yzeyinin demineralizasyonu ve yumu amas e lik etmektedir. Sonuolarak, di , dudak, yanak, dil, kar t di ler, kom u di ler (proksimal

a nma), g da veya di f ras taraf ndan mekanik srtnme yoluylaa nmaya daha e ilimli hale gelmektedir. 25

Di lerde meydana gelen a nma tipleri; abrazyon,demastikasyon, atrizyon, abfraksiyon, rezorpsiyon ve erozyon olarakadland r lmaktad r. 19


20/116

9

2.2.1 Dislerde Meydana Gelen A nma Tipleri:

A. Abrazyon: Di sert dokular zerine gelen anormal

mekanik kuvvetlerle birlikte, a z ierisinde ovalama, srtnme gibiyabanc cisimlerin di lere tekrarlanan temaslar sonucunda olu abilen di a nmalar d r. Abrazyon, etyolojisine ba l olarak yayg n ya da lokalizeolarak grlebilir. 19,26,27

Abrazyon grlme s kl , hasta ve materyale ba l faktrlerden etkilenmektedir. Hasta ile ilgili faktrler; materyalin kullan mtekni i, s kl ve sresi, uygulama esnas nda olu an kuvvet, etkilenen arkblgesidir. Materyal ile ilgili faktrler ise; di f ras , pipo, sa tokas ,mzikal aletlerin a z k s mlar gibi materyalin tipi, di f ras n n k llar n nsertli i, say s ve ular n n yuvarlakl , f ra tasar m , esnekli i,uygulanan kuvvetin miktar ve yn, f ralaman n h z ve sresinin yan s ra di bak m rn veya jelin ieri i, a nd r c l , pH de eri ve miktar olarak s ralanabilmektedir. 19,27,28

Yemeklerden sonra di f ralaman n a z sa l n muhafaza

etmede faydal oldu u genel olarak kabul grmektedir. 29 F ralama i lemigenellikle abraziv ierikli di macunlar kullan larak yap lmaktad r. 30 Abraziv ierikli bir di macunu kullan larak f ralama yap ld nda ve di er taraftan ya lanmayla birlikte sa l kl mine yzeyi zerinde f ra izikleriveya mikro a nma olu maktad r. 29

Di lerde abrazyon, en s k hatal di f ralama sonucundaolu maktad r. 19 Bunun yan nda di f ralama s kl n n artmas ile di lerderemineralizasyon olma olas l azal rken, sert doku kayb artar ya dah zlan r. Ayr ca f ralama sresi; lezyonlar n geli iminietkileyebilmektedir. 27 Genellikle di lerin fasiyal yzeylerinde yer alan bulezyonlar n, dzgn bir yap s vard r ve renk de i ikli i gstermezler.Servikal abraziv lezyonlar n nedeninin di f ralamayla ilgili faktrler olabildi i d nlrken, proksimal abraziv lezyonlara krdan, ara yzf ralar gibi interdental blgeleri temizleyici gerelerin, zellikle de di

macunlar

yla birlikte a

r

kullan

lmalar

n

n neden oldu u bildirilmi tir.19,26,27,31,32


21/116

10

St di lerinde mine tabakas n n ok ince olmas sebebiyle,

s kl kla yo un abrazyonlar grlmektedir. Bu abrazyonlar, zellikle kontaktnoktalar n n bulundu u blgelerde ileride olu acak oklzyon iin yararl olmakta ve sagittal intermaksiller ili kinin hareketini ve daimi ikinci molar di lerin oklzyondaki dzgn konumlar n korumaktad r. Tek di te grlenlokalize abrazyonlar ya da parlak di yzeyleri parafonksiyonelal kanl klar n bir gstergesidir. 33

B. Atrizyon: Di lerin fonksiyonel ya da fonksiyonel olmayan

hareketleri esnas nda aralar nda herhangi bir madde bulunmadan,birbirleriyle direkt temasta oldu u blgelerinde olu an fizyolojik bir a nmad r. Di lerin temas ; yutkunma, konu ma, a r bir eyler kald rmave s kl kla di lerin g c rdat lmas ya da s k lmas ile meydana gelir vegenellikle bir dakika srmektedir. Di lerin yemek yeme d nda bir nedenle temasa gemesi s kl kla bruksizm denilen di lerin s k lmas veg c rdat lmas na neden olmaktad r. Atrizyon, arklarda kar l kl di lerininsizal ve oklzal yzeyleri aras nda s n rlar belirgin, dz yzeylezyonlar yla karakterizedir ve aproksimal temas noktalar nda a nmagrlebilir. Atrizyonun derecesi temel olarak ya la ili kilidir. 19,20,24,26,32,34-37

C. Demastikasyon :

Besinlerin i nenmesi esnas nda kar t

di lerin aras nda kalan g da art klar yla di lerin a nmas d r. Al nan g damaddesinin a nd r c l , a nma derecesini etkilemektedir.Demastikasyon, normalde insizal ve okluzal yzeyleri etkileyen fizyolojikbir olayd r; abrazyon ve atrizyonun kombinasyonu olarak kabuledilebilir. 19,38

D. Abfraksiyon:

Di lerin mine sement s n r nda olu an

kama veya tipik olarak V ekilli lezyonlard r. Bu lezyonlar, tek di te ya dakom u olmayan di lerde grlebilmektedir. Abfraksiyon, tek ba naabraziv kaynakl olmaktan ok, di te esnekliklere neden olan sentrik d uygulanan oklzal kuvvetler sonucunda oldu u d nlmektedir. Di lerinesnemesi boyun blgesinde gerilme ve s k ma kuvvetlerinin olu mas naneden olur. Bunun sonucunda mine ve dentinde mikro-atlaklar olu ur.Mikro-atlaklar zamanla birlikte stres alt ndaki di in uzun eksenine dik

olarak yay

l

r ve mine ve dentinde k

r

lmalara yol aar.19,20,26,27


22/116

11

E. Rezorpsiyon:

Di sert dokular n n sementoklastik,

dentinoklastik ve ameloklastik aktivitelerle biyolojik olarak ortadankald r lmas d r. St di i kk rezorpsiyonunda oldu u gibi fizyolojikolabilirken, travma ve kist gibi faktrlere ba l patolojik olarak dagerekle ebilir. 19,38

F. Erozyon: E rozyon; di sert dokular n n bakteriler olmaks z n, kimyasal olarak asit ve/veya elasyon ile y k m olaraktan mlanmaktad r, di sert dokular n n patolojik, kronik, lokalize, a r s z

olarak di yzeyinden uzakla mas sonucu olu ur. Eroziv lezyonlar,di lerin tm yzeylerinde grlebilmektedir. 19,20,25,27,31

Eroziv lezyonlar; diyet, ilalar gibi d ve anoreksiya veya

bulimiya nervoza v.b gibi i etkiler taraf ndan ynlendirilen multifaktriyelbir etyoloji ile karakterize bozukluklard r. 39,40 Asit ata di yzeyinindemineralizasyonu ve yumu amas na yol amaktad r. Bir sekel olarak di yzeyi abrazyon ve atrizyon gibi mekanik etkilere daha hassas halegelmektedir. iddetli dental erozyonu olan hastalarda, mine s kl kla di tentamamen uzakla m durumdad r ve bunun sonucunda di yzeyi erozyonve abrazyona daha e ilimli ve korumas z bir hale gelmektedir. Dentininerozyonu; pelik l ve plak olu umu, sert dokular n fluorid konsantrasyonu vetkrk gibi modifiye edici konak faktrlerinin etkilerine ra men temelolarak asit ataklar n n say s ve sresine ve asidik ajan n pH de erineba l d r. 41

2.2.2 n Vitro A nma Testleri

A nma, a z bo luunda yer alan materyalin kayba

urayarak orijinal anatomik formunu yitirmesi anlam na gelmektedir. Di yap s ve restoratif materyallerin a nmas fizyolojik ya da patolojik yollarlaolabilmektedir. Basite tan mlanacak olursa a nmaya yol aan materyaleabraziv, abrazyona u rayan materyale ise substrat ad verilmektedir. 42

Dental materyaller ile ilgili in vitro a

nma testleri s

ras

ndazorluklarla kar la lmaktad r. A nma, son derece karma k bir


23/116

12

mekanizma oldu undan analizi zordur. Klinik ara t rmalar n pahal vezaman al c olmas n n yan s ra bu ara t rmalar s ras nda zor ve karma klm problemleri ile kar la lmaktad r. Bu nedenle dental restoratif materyallerin klinik a nma derecelerini tahmin edebilmek iin temsilide erler veren laboratuvar testlerini geli tirmek amac yla byk abalar sarf edilmi tir. 42

Standart laboratuar testlerinde e itli di f ralar n n tak ld

makineler kullan lmaktad r. leri-geri uygulanan darbenin uzunlu u, darbe

say s ve f ran n uygulad bas n ayarlanabilmektedir. Deneyin amac naba l olarak mine, dentin veya sement f ralanmakta ve f ralamas ras nda kullan lan kar mdaki kalsiyum veya fosfor miktar analizedilmektedir. Daha do ru sonular veren bir metot geli tirilmi olup bumetotta di yap s ndaki fosforun radyoaktif fosfora dn mn sa lamakiin ekilmi di lere radyasyon uygulanmaktad r. Sa l kl kaninler vemolarlar n kk yzeylerinin f ralanmas n n ard ndan uzakla an radyoaktif fosfor miktar bu yolla klasik kimyasal analizlere gre daha do ru bir ekilde tespit edilebilmektedir. Sonular kontrol abrazivi olan kalsiyumpirofosfat ile olu turulan abrazyon miktar ile kar la t r lmaktad r. 43

Bir di macununun abrazivitesini belirlemenin en do ru yolu

direkt olarak di ler zerinde test etmektir. Abraziv maddelerin di macununa eklenmesi ile olu an rnn di yap s n abraze etme kabiliyetiabraziv maddenin tek ba na abraze etme kabiliyetinden farkl d r. Bunedenle, abraziv madde tek ba na test edilmemelidir. Di macunlar n nabrazivitesini in vivo artlarda belirlemek uygun olmasa da test rne i olarak dentinin kullan ld laboratuar testleri, e itli di macunumarkalar n n abrazivitesini belirlemek amac yla yap lmaktad r. 44

n vitro a nma testleri klinik abrazyon ve atrizyon hakk nda

mant kl tahminler retilmesini sa lamaktad r. Bu testler u ekildes n fland r lmaktad r:


24/116

13

Sertlik Testleri:

Sertlik, bir materyalin abrazyona direnme yetene initan mlamak iin kullan lmaktad r. Bununla beraber abrazyon ok say dafaktrn etkile ime girdi i son derece karma k bir mekanizmad r. Bunedenle sertlik testlerinin abrazyon direncini tahmin etmek iin gvenilirli is n rl d r. 42

Simulatr Metodlar: A z iindeki artlar simle eden en komplike cihaz 1983te

De Long ve Douglas taraf ndan geli tirilmitir. Bu cihazda i nemekuvvetleri ve a lar boyutlu olarak kapal bir dng taraf ndan kontroledilmektedir. Ayr ca a z ortam da zel olarak tasarlanm blmeierisinde simle edilmektedir. 42

Simulatr Olmayan Metodlar: Bunlar temel olarak iki gvdeli abrazyon testleridir. ki gvdeli

abrazyon abraziv partikllerin srtnme yzeylerinin biri ya da her ikisinede tutturuldu u bir sistem olup a a dakileri iermektedir; 42

Yar m kre eklinde elmas n kullan ld tek gei li izme testi Ticari abrazyon testi cihazlar Titre imli a nma testleri

K smi Simulatr Metodlar:

ki ktleli abrazyon testleri ktleli abrazyon testleri: Bu testlerde abraziv partikller

birbirine srtnen iki yzey aras na yerle tirilmektedir. S kl kla di yap s veya dental restoratif materyallerin abrazyon direncini kar lat rmak iin

kullan

lmaktad

r.42


25/116

14

ktleli abrazyon testlerinin yap labildii bir baka ve dahagvenilir bir yol da di macunlar ve profilaksi materyallerinin kullan ld f ralama makinesidir. Dz rnekler zerinde f ralama makinesi ileoluturulan abrazyon geleneksel olarak tercih edilen bir yntemdir.

ou al mada a z ortam nda oluan a nmay simle

etmek iin farkl trlerde f ralama makineleri kullan lm t r. 42

2.3 Di Macunlar Di macunu, di lerin ula labilir yzeylerinin temizlenmesi

amac yla di f ras ile birlikte kullan lan madde olaraktan mlanmaktad r.43,44 As rlard r di macunlar , estetik amal olarak,a zdan ho olmayan kokular n uzaklat r lmas nda, dileri glendirmede,di hassasiyetini giderme ve hastal klardan korunmada profilaktik olarakkullan lmaktad r.45

Di macunlar piyasada toz, macun ve jel formunda

bulunmaktad r.43,44 Di macunlar kozmetik veya tedavi edici rnler olaraksat lmaktad r. Di macunu tedavi edici amala piyasaya srlm sea zda oluan e itli hastal klar azaltmal d r. Arzu edilen tedavi edici etkigenellikle r, gingivitis veya di hassasiyetini azaltmad r. Ancakaromas ve kpk oluturma aktivitesi bu tr rnlerin sat n etkilemektedir.43

2.3.1. Di Macunlar n n erikleri Birok di macunu formlnde ayn tipte ajanlar yer

almaktad r. eriklerinde abrazivler, aroma verici kar mlar ve kpkoluturan ajanlar bulunmaktad r. Macunlar genel olarak su, nemlendiriciler ve kal nlat r c ajanlar veya birletiriciler ieren sentetik deterjanlard r.Baz rnlere dk seviyelerde koruyucular eklenmitir.44


26/116

15

Di macunlar n n ierisindeki maddeler Tablo 1de verildi.Jeller de ayn ierie sahiptir. Tek fark koyula t r c ajanlar n oran n njellerde daha yksek olmas d r. Jeller ve macunlar plak uzakla t rma veaktif ajanlar n a z ortam na ta nmas nda e it derecede etkilidir. 43

Tablo 1: Di Macunlar n n eri i 43 erik Oran(%)Abrazivler 2040Su 2040Nemlendiriciler 2040Kprtc ajan (sabun veya deterjan) 12Ba lay c (birle tirici) ajan, (ye kadar) 2Aroma verici ajan, (ye kadar) 2Tatland r c ajan, (ye kadar) 2Tedavi edici ajan, (ye kadar) 5Renk vericiler ya da koruyucular (den d k) 1

Mekanik Temizleyiciler (A nd r c lar, Abrazivler, Parlat c lar) Di macunlar nda kullan lan abrazivler genellikle znr

olmayan inorganik tuzlard r. S kl kla 'znmez inorganik tuz' formundakia nd r c lar di macunun %3050 sini olu turur. Kalsiyum karbonat vekalsiyum fosfatlar nceleri en s k kullan lan abrazivler olup, dikalsiyumfosfat, znmeyen sodyum metafosfat, kalsiyum pirofosfat ve kalsiyumortofosfat gibi fosfat tuzlar n iermektedir. Bu ajanlar, s kl kla fluorid ileters reaksiyona girerek fluoridin etkisini azaltmaktad r. Dier abrazivler isekalsiyum ve magnezyum karbonatlar, hidrate alminyum oksitler, e itlisilikatlar ve dehidrate silika jelleridir. Yeni silikalar, silikon oksitler vealminyum oksitler di macunlar formllerinin ierisine ilave edilmekte,daha etkin olduklar iddia edilmektedir. 43

Parlat c veya a nd r c bir ajan n iki grevi vard r. lk olarak

yumu ak a nd rma i lemi ile di lerden pla n uzakla t r lmas na yard mc olur ve bu nedenle plak birikimini azalt r. kinci olarak abraziv ajan di ler zerinden boyanm pelik l uzakla t r r, yzeyleri parlat r, do al parlakl sa lar ve minenin beyazl n art r r. Abraziv ajan ok dikkatli seilmelidir,


27/116

16

bylece mineye veya alttaki daha yumu ak olan dentine zarar vermedenveya izmeden temizleyebilmeli ve parlatabilmelidir. 46

Bir di macununun abrazivite derecesi abrazivin do al

sertli ine, abraziv partikln boyutlar na ve biimine ba l d r. Abrazivin tekba na test edilmesi ile macun forml ierisinde test edilmesi farkl sonular vermektedir. Bireylerin tkrklerinin karakteristi i de di macunuabrazivitesini etkilemektedir. 43

Ba lay c , Koyula t r c veya Yo unla t r c Ajanlar Koyula t r c ajanlar veya ba lay c lar, di macunu

formlasyonunu stabilize ederek s v ve kat fazlar n ayr lmas n nlemekamac yla kullan lmaktad r. Bu ajanlar, hidrofilik kolloidal zelliklere sahipolan do al sak zlar, a a sak z ve karaya sak z , rlanda yosunu z vesodyum aljinat gibi deniz yosunu kolloidleri, sodyum karboksimetil sellozve metil selloz gibi sentetik sellozlar ve bentonit ve Veegum (hidratemagnezyum alminyum silikat) gibi mineral kolloidleridir. 44

Ba lay c veya koyula t r c %0,52,5 oran nda

kullan lmakta, di macununun stabilitesini ve yo unlu unu kontrol etmekteve ayn zamanda da macunun a zda kolay da l m n etkilemektedir.Doru ba lay c y ve do ru konsantrasyonu semek nemlidir. Bu ekildern tpten rahatl kla s k labildii gibi ayn zamanda da f ra zerinekondu unda iyi bir grnm sergiler. Genel olarak kullan lan ba lay c lar,suda znenler; k k rdakl deniz yosunlar , aljinatlar, sodyumkarboksimetilselloz ve suda znmeyenler; magnezyum alminyumsilikat, sodyum magnezyum silikat ve koloidal silika olmak zere iki s n faayr lmaktad r. 46

Yzey Aktif Ajanlar

Yzey gerilimini d ren aktif yzeyli ajanlar di macunlar nda s kl kla kullan lmaktad r. Yzey aktif maddeler yemek


28/116

17

art klar n n uzakla t r lmas n kolayla t ran kprmeyi sa lar ve rnn

a z iinde da lmas na yard m eder ancak tek ba lar na dental pla kald ramazlar. 46

Di macunlar temel olarak di leri temizlemek amac yla

retildi i iin ilk olarak sabun yzey aktif ajan olarak seilmi tir. Di f ras n n k llar g da debrisi ve pla yerinden oynat rken sabunun kpkolu turma ve kayganla t rma zelli i bu materyalin uzakla t r lmas nda roloynamaktad r. Sabunlar n birok dezavantaj vard r: mkz membran

irrite edebilmektedir, tad n maskelemek zordur ve s kl kla bulant ya nedenolmaktad r ve sabunlar kalsiyum gibi di er macun bile enleri ile kimyasalolarak uyum gstermemektedir. 43

Gnmzde yumu ak sentetik deterjanlar daha iyi tat, kpk

ve rnn stabilitesini sa lamak iin kullan lmaktad r. Btn bykreticiler taraf ndan en yayg n kullan lan deterjanlar sodyum lauril slfat(SLS) ve N-lauril sarkosinatt r. 44,46 Bu ajanlar daha az uyumlulukproblemine sahip olmalar nedeniyle sabunlar n yerini byk ldealm t r. 44 SLS, stabil olup antibakteriyel zelliklere sahiptir. Ayr ca sahipoldu u d k yzey gerilimi zelli iyle macunun di ler zerine ak n kolayla t rmaktad r. SLS, ntral pHda aktif olmakta, tad kolayl klamaskelenebilmekte ve macunun ieri indeki di er maddelerle uyumgstermektedir. 43

Nemlendiriciler

Nemlendiriciler, di macunu havaya maruz kald nda

yap s ndan su kayb n nlemek amac yla kullan lmaktad r ve formle %5-45 oran nda kat lmaktad r. 44,46

Di macunu uzun sre havaya maruz kald nda zaman

ierisinde kat maddeler ker ve su buharla r. Bu durum geriye kalanmacunun sertle mesine yol aar. 1930lara kadar o u di macununun raf

mr bu problem nedeniyle k

sa olmu tur. Tp a

ld

nda ilk

kan macunson derece s v olup geriye kalan son macun ise tpten kar lamayacak


29/116

18

kadar kat d r. Bu problemi zmek amac yla formle nemlendiriciler

eklenmi tir. Bu amala en s k sorbitol, mannitol ve propilen glikolkullan lmaktad r. Bu ajanlar non-toksiktir, ancak varl klar nda kf veyabakteri remesi olu abilmektedir. Bu nedenle sodyum benzoat gibikoruyucular ilave edilmi tir. 43

Tatland r c lar

Bir di macununun aroma, koku, renk ve dayan kl l toplumtaraf ndan tercih edilmesini sa layan nemli karakteristiklerdir. Aroman nkabul edilebilir olmas iin ho olmas , hemen a zda da lmas veetkisinin uzun srmesi gerekmektedir. Arzu edilen tad n elde edilmesi iingenellikle sentetik aromalar harmanlanmaktad r. Tatl nane, ac nane,tar n ve di er aromalar di macununa ho ve ferahlat c bir tatvermektedir. Baz reticiler timol, mentol vb. ya lar ekleyerek rneilac ms bir tat vermektedir. Ek olarak bu ya lar antibakteriyel etkilerekatk da bulunmaktad r. 43

lk di macunu formllerinde eker, bal ve di er tatland r c lar

kullan lm t r. Bu materyaller a zda y k ma u rayarak asit olu umu ved k plak pH na yol aaca iin r e neden olmaktad r. Bunlar nyerini temel karyojenik olmayan tatland r c ajanlar olan sakarin, siklamat,sorbitol ve mannitol alm t r. Sorbitol ve mannitol tatland r c venemlendirici olarak ikili etkiye sahiptir. Ayn zamanda nemlendirici olarakda grev alan gliserinin tatland r c etkisi vard r. Baz di macunlar ndakullan lan yeni bir tatland r c da xylitoldr. Laboratuar al malar ndaxylitoln bakteriler taraf ndan metabolize edilemedi i ve bu nedenle asitoluumuna yol amad gsterilmi tir. nsan al malar nda sak zlara veyiyeceklere ilave edildi inde xylitoln karyojenik olmad ortayakonmu tur. Ek olarak ba lang rk lezyonlar n n remineralizasyonunute vik etme yoluyla rk nleyici etkinli e de sahip oldu u gsterilmi tir.43


30/116

19

Di er Malzemeler

Dier malzemeler rnn grn n daha beyaz k lmak

iin kat lan titanyum dioksiti ve mikroorganizmalar n macun iindegeli mesini engellemek iin kullan lan benzoatlar gibi koruyucular ierir.46

Tedavi Edici Ajanlar

Di macunlar ierisine e itli teraptik maddeler ilaveedilmektedir. Bu ajanlar ieren di macunlar be gruptaincelenmektedir.46

rk nlemeye ynelik olan di macunlar Bakteri oalmas n ve plak oluumunu nlemeye

ynelik olan di macunlar Di ta olu umunu nlemeye ynelik olan di

macunlar Dentin duyarl l n nlemeye ynelik olan di

macunlar Di leri beyazlatmaya ynelik olan di macunlar .

2.3.1 Di Ta Oluumunu nlemeye Ynelik Olan Di Macunlar

Bu tip macunlar n yararlar sadece supragingival kalkulus

olu umu zerindedir. Bu macunlar n tartar uzakla t rmad , ilave tartar birikimini nledii belirtilmektedir. Mineralizasyon inhibitrleri; pirofosfatlar,inko tuzlar ve difosfonatlar gibi kristal yzeyine adsorbe olarak kristalbymesi ve kalsiyum fosfat tuzlar n n faz dn m oran n azaltankimyasallar ierirler. Bugn iin genelde % 3-3.3 kadar pirofosfat ierendi macunlar antitartar di macunlar olarak kullan lmaktad r. Formlasyontetrasodyum, tetrapotasyum ve disodyum dihidrojen pirofosfat tek ve farkl

kombinasyonlarda ve farkl

konsantrasyonlarda ierebilir.47


31/116

20

2.3.2 Dentin Hassasiyetini nlemeye Ynelik Olan Di Macunlar Dentin hassasiyeti, hastalar olduka s k nt ya sokan s k

rastlanan bir problemdir. Pek ok ara t rmada hassas dentin yzeylerizerindeki ok say da tbln a k olduu rapor edilmi tir. Yine a kdentin tbllerinin t kanmas n n duyarl l , dentin permeabilitesininleyerek azaltt belirtilmi tir. Doal t kanma olmad nda dentinduyarl l n nlemek iin, uyaranlar n dentin yzeyine ula mas n

nlemek, dentin kanallar n kapatmak ve pupadaki sinirlerin olay alg lamas n veya a r iletimini durdurmak gibi nlemler d nlebilir. Ar iletimini engelleyebilmek iin, potasyum klorrden

yararlan lmaktad r. Potasyumun pulpan n duyu sinirlerini depolarize ettiive bu yolla ar n n iletimini durdurduu gsterilmi tir. Buradan hareketledentin duyarl l n azaltmak iin potasyum klorr ta yan di macunlar retilmektedir. Bu macunlar n uzun sreli kullan m gerekmektedir. 47

2.3.3 Di leri Beyazlatmaya Ynelik Olan Di Macunlar Son zamanlarda di macunlar di leri beyazlatma veya

parlatma zellikleri n plana kar larak pazarlanmaktad r. Bu ynde artantalepler nedeniyle di macunlar n n iine kalsiyum karbonat, anhidrzdibazik kalsiyum fosfat veya silika gibi daha sert abraziv maddeler eklenmi tir. Bu tr macunlar ieriindeki abrazivin miktar na, kalitesine,

partikl byklne ve kristal karakteristiklerine ba l olarak son dereceabraziv olabilmektedir. Bir di macununun renkle meleri uzakla t rmakabiliyeti abrazivite seviyesine bal olsa da baz klinik ve laboratuar al malar nda belirli bir abraziv seviyesinin tesinde renkle meuzakla t rma kabiliyetinin artmad gsterilmi tir. Renkle meleriuzakla t rmas iin yeterli olan abraziv miktar ndan daha fazlas n ierenbir di macununu kullanman n bir faydas bulunmamaktad r. 44

Dental estetik zerine artan talep, di beyazlatmay

di macunlar n n nemli bir fonksiyonu haline getirmi tir. Beyazlat c etkisi


32/116

21

oldu unu iddia eden macunlar, ya a r abraziv partikller ya peroksitler

gibi a art c ajanlar ve sodyum bikarbonat ya da lekeleri karan proteolitikenzimler iermektedir. Sodyum bikarbonat n a z hijyenini sa lamadakullan m uzun bir gemi e sahiptir. 1998de yay nlanan bir dizi al madasodyum bikarbonat ieren di macunlar n n anti-plak, gingivitisi iyile tirme,renkle meleri giderme ve a z kokusunu azaltma etkinli i gsterilmi tir. 43

2.3.4 rk nlemeye ynelik olan di macunlar

Di macunlar na ilave edilen teraptik ajanlardan en s k

kullan lan fluoriddir. 43

Fluoridin di macunlar na ilave edilmesinin imesuyunun fluorlanmas yla k yaslanamayaca vurgulanmal d r. Bu yntemfluoridin topikal olarak uygulanmas iin seilen basit bir yoldur. Sistemikfluoride maruz kalma topikal yola gre r e direncin ok daha uzun sredevam etmesine yol amaktad r. 44 Bugn di macunlar n n pek o undafluoridler bulunmaktad r. Di macunlar yoluyla topikal fluorlama di f ralama gerektirdi inden, otomatik olarak en az ndan bir dereceye kadar temizlik ile sonulanmaktad r. Plak tamamen kald r lmam olsa bile plakiindeki patojenik bakterilerin geli mesi kontrol alt na al nacak ve bu i lemperiodontal hastal k riskini azaltacakt r. F ralama ile sa lanan bu fayda,sular n fluorlanmas ve topikal jellerin beraberinde getiremeyece i bir avantajd r. Fluorid ieren di macunlar ile etkili topikal fluoridprofilaksisinin sa lanmas nda en nemli konu, aktif fluorid ajan n nkimyasal olarak serbest olmas ve znm fluorid iyonlar n n h zl bir ekilde di yzeyleri zerine yay lmas d r. Di macunlar zerindekiabraziv bile ikler ve di yzeyi ile k sa sreli etkile me fluorun sal n m n etkilememelidir. Bugn fluoridli di macunlar ndan bahsederken muhakkak

fluorid ile birlikte kullan lan a nd r c madde belirtilir veya belirtilmesigerekir. Kalsiyum karbonat veya dikalsiyum fosfat n fluoridli di macunlar nda abraziv olarak kullan lmas ile znrl ok az olankalsiyum fluorr olu ur, bu madde znmez ve bu durumda macununrk nleyici etkisi kaybolur veya byk oranda azal r. Kutu zerindefluoridlerin % veya ppm konsantrasyonu belirtilmektedir. 47 Piyasalardabulunan di macunlar ve jellerdeki orijinal fluorid seviyesi 1,0001,100ppm ile s n rl tutulmu 43,47 , bir tp ierisinde 120 mg fluoridten fazlas k s tlanm , paketin gvenlik kapa iermesi gereklili i getirilmi tir. Reete

ile verilen teraptik di macunlar

bir tpte en fazla 260 mg fluoridiermelidir. 43


33/116

22

Bir di macununun demineralize mineye fluorid ta ma ve bu

fluoridin mineye kat lma kabiliyeti, US Food and Drug Administration n

(FDA, 1995) fluoridli di macunlar n test ederken arad gerekliliklerdenbiridir. 48

Son 30 y lda teraptik di macunlar ile f ralama daha fazlayayg nla m t r. Fluoridli di macunlar ile f ralama geli mi lkelerderk prevalans ndaki d etkilese de birok al mada a r fluoridal n m n n fluorozis ile sonuland gsterilmi tir. Fluorozis riskini

azaltmak amac yla zellikle kk ocuklar n kullan m iin d k fluoridkonsantrasyonlu di macunlar geli tirilmi tir. Bu di macunlar n n fluoridieri i 250ppmden 500ppme kadar de i iklik gstermektedir. Ek olarakebeveynlerin ocuklar n n di lerini bezelye bykl nde macunlaf ralamalar tavsiye edilmektedir. Her bir f ralamada kullan lmas gereken optimum macun miktar n belirleyen bir veri mevcut olmad iinocuklar n bezelye bykl nde macun kullanmas ynndeki tavsiyebilimsel olarak destekli olmasa da mant kl d r. Di macununun bezelyebykl ndeki miktar n n a rl ortalama 0.0350.780 gr aras ndade i mektedir. 49

Fluorid u miktarlarda etkili ve gvenlidir: 1,100 ppm seviyesinde %0.22lik sodyum fluorid (NaF), 1,000 ppm seviyesinde %0.76l k sodyum monofluorofosfat

(MFP) ve 1,000 ppm seviyesinde %0.4lk stannz fluorid (SnF 2). Bir

di macununun anti-rk aktivitesi gsterebilmesi iin ieri indeki aktif fluorid seviyesinin yeterli olmas ve bu seviyenin macunun raf mrboyunca muhafaza edilmesi gerekmektedir. 43

Di macunlar iinde bulunan fluorrler ok farkl bile ikler

halinde olabilmektedir; 1. Amin Fluorid (NH 4F); Amin fIuorr organik fIuorrlerdendir

ve inorganiklarden daha stn antibakteriyel zellikleri vard r. Ancak bu

macunda tat sorunu ve toksikasyon olas l yayg n kullan m n nleyenfaktrlerdendir. 47


34/116

23

2. Asitlendirilmi Fosfat Fluorid (APF); D k pH'a ba l tat

sorunundan ve uzun sre macun iinde stabil olamayaca endi esindendolay piyasada APF ieren bir di macunu bulunmamaktad r. 47

3. Kalay Fluorid (SnF 2 ); SnF 2'nin laboratuar al malar nda

fIuorrn etkisinden ba ka kalay n da mikroorganizmalar zerinde bir etkisi oldu u saptanm t r. Di er taraftan SnF 2 'nin tad n n kt olmas vedi ler zerinde lekeler b rakabilmesi zamanla piyasadan bu tip macunlar nekilmesine yol am t r. 47

4. Sodyum Fluorid (NaF); Sodyum fluoridin di macunlar na

ilave edilmesinin faydal oldu unu savunan ilk bulgular ikna edicibulunmamaktad r. Sodyum fluorid ieren macunlarla yap lan daha yeniklinik al malarda uyumsuzlu un nemli bir faktr oldu u ve formlde bir modifikasyon yap larak rk insidans n azaltacak rnler eldeedilebilece i ne srlm tr. 44

5. Sodyum Monofluorofosfat (SMFP); Bu maddenin di er

fIuorr bile iklerinden fark , tm di er bile iklerde fIuorun iyonik ba l olmas na ra men SMFP' a kovalent ba l olmas d r. Bu SMFP' nkalsiyumlu bile ikler dahil tm a nd r c larla kolayl kla kullan lmas naolanak sa lar. SMFP a zda tkrk enzimleri taraf ndan iyonik florreblnr. SMFP' n tkrk enzimleriyle reaksiyonu bir kompleks halinde artarda meydana gelir ve ortofosfat ve fIuorr iyonlar a a kar. 47

2.3.5 Bakteri o almas n ve plak olu umunu nlemeyeynelik olan di macunlar Son yirmi y lda di r ndeki azalmalar, byk o unlukla

fluorlu di macunlar na ba lanmakta ise de say s z klinik al ma, fluorlubir di macunu ile f ralamadan sonra %50' e varan miktarlarda plakkalabilece ini gstermi tir. Bu yzden, al malar gvenli ve etkilikimyasal antiplak ajanlar n n geli tirilmesine yneltilmi tir. Bir di macunu

ile di f

ralanmas

n

n esas amac

pla

n uzakla t

r

lmas

olsa da, di


35/116

24

macunlar pla n yeniden olu mas n yava latabilecek potansiyele sahipbile ikler de ierebilir.47

Antiplak ajanlar; bakteriyel tutunmay nleyenler

(antiadhesive ajanlar), bakteriyel o almay engelleyenler (antimikrobiyelajanlar), pla uzakla t ranlar (kimyasal di f ralama) ve plak ekolojisinidei tirenler olmak zere aktivitelerine gre baz alt gruplara ayr labilirler.Her ne kadar a z gargaralar antiplak ajanlar n ta nmas nda ba ar l olmu larsa da, bu maddelerin di macunlar iine kat lmas formlasyon

problemleri yznden a z gargaralar na nazaran daha zor grlmektedir.Pek ok ba ar beklenen bile ik klinik uygulamalarda hayal k r kl meydana getiren sonular vermi lerdir. Bunun sebepleri; ajan nbalanabilme eksiklii, aktif konsantrasyonda yava sal n m problemi, di macunu bile ikleri ile uyumlu olmama ve istenmeyen yan etkilerinmeydana gelebilmesidir. Kimyasal antiplak ajanlar n etkinlikleri oralkavitede tutunabilmelerine ve yava sal nabilmelerine gredeerlendirilmektedir. Bu zellikler katyonik molekller, fluorrler, triklosangibi yklenmemi fenolik ajanlar ve inko gibi metal tuzlar gibi ajanlardabulunmaktad r.47 Triklosan geni spektrumlu antibakteriyel bir ajand r. A zsa l ile ilgili rnlerin ierisinde faydal bir antibakteriyel ajan olduugsterilmi tir.15,43 Triklosan n farmakolojik ve toksikolojik zellikleri ile ilgilibir derlemede triklosan n di macunu ve a z gargaralar nda kullan m n ngvenli olduu bildirilmi tir. 43

Di macunlar iine kat lmas d nlm antimikrobiyal ve

antiplak ajanlar, antibiyotikler, bisbiguanidler, enzimler, esansiyel ya lar,fluorrler, metal iyonlar , bitki alkaloidleri, fenoller, kuatemer amonyum

bile ikleri ve srfaktanlard r.47 re ve dibazik amonyum fosfat ieren di macunlar n n faydal olduu gsterilmi tir, ancak edinilen bulgular tart mal d r.44

Bunlara ek olarak son y llarda di hekimlii ve t p alan nda

zerinde al lan bir biopolimer olan kitosan ve propolis de di macunlar ve a z gargaralar na eklenmektedir.


36/116

25

Kitin ve Kitosan

Kitosan, yeryznde kimyasal yap s selloza yak n olan veikinci bol bulunan do al biyopolimerdir, do ada olduka yayg nd r veeklembacakl lar, kabuklu hayvanlar, mantarlar n hcre duvarlar ndan vemayalardan elde edilmektedir. Kitin de kitosana benzer ekilde mantar hcre duvarlar nda, kabuklu hayvanlar n kabuklar nda ve bcekktiklas nda bulunan bir do al katyonik polisakkarittir. Gelecek iin umutvadeden hemostatik aktivite ve antimikrobiyal aktivite gibi e itli biyolojik

aktiviteleri saptanm t r.50-52

Uzun y llar nce Koreliler, deniz canl lar n n kemiklerini ve

kabuklar n ufalayarak toz halinde cilt yaralar na ve kemik yaralar nauygulam lard r. Bilimsel anlamdaysa, kitin, ilk olarak 1811 y l nda, HemyBraconnot taraf ndan, Fransa'da do al tarih profesr ve botanik baheleridirektr olarak fen bilimleri akademisinde al rken mantarlarda tespitedilmi tir. Daha sonra 1830'larda bceklerde tespit edilmi ve kitin olarakadland r lm t r.

1859 y l nda Profesr C. Roguet bir kitin trevi olan kitosan

ke fetmi ve ard ndan bu maddelerle ilgili olarak yo un bir al maba lam t r. 1930-1940 y llar aras nda bu ilgi artm , 50 adet patental nm ; ancak sentetik polimerlerin ticari anlamdaki rekabetinden dolay rn geni kitlelere ula amam t r. 1970'lerden itibaren ise yap lanal malarla do al polimerlerin insan sa l na olan potansiyel olumluetkileri ortaya kar lm t r.

Kitosan, kitinin faydal bir trevidir. Kitin moleklnn N-

deasetilasyonundan olu ur. Kitin ve kitosan aras ndaki N-deasetilasyonderece fark henz kesin bir terminoloji ile belirlenmemi tir. 53 Kitosando ada, kitine gre daha az miktarlarda bulunur. Kitinin y ll kbiyosentezinin 109-1011 ton aras nda oldu u tahmin edilmektedir.Kabuklu hayvanlar n d iskeletindeki kuru a rl n yakla k %15-20'sinikitin olu turmaktad r. 54


37/116

26

Kitosan, 1 MDa'a (milyon Dalton) kadar olan ortalama bir molekler a rl a sahiptir ve d k pH deerlerinde katyonlarla aminogruplar n n protonlanmas na ba l olarak arj edilmektedir. Kitosan ntipine, polimerizasyon derecesine ve di er kimyasal ve f ziksel zelliklerinebal olarak kitosanlar n belli bakteriler ve mantarlara kar olanantimikrobiyal aktivitesi tan mlanm t r. Doal kitosan ve N- karboksimetilkitosan (NCMC) gibi trevIerinin antimikrobiyal etkisi canl konaklardadei iklik gstermektedir. K sa zincir uzunluuna sahip kitosan azalt lm antimikrobiyal aktiviteye sahipken, kitosan n parsiyel depolimerizasyonuantibakteriyel aktivitesini art rmaktad r. Deasetilasyonun derecesi kitosan n

aktivitesini etkilemektedir.54

Yap sal ve biyolojik fonksiyonlar bak m ndan selloza

benzeyen kitin ve kitosan, sentetik selloza oranla yksek azotkonsantrasyonlar ndan dolay ayr ca ticari neme de sahiptir. Bu zelli ikitinin faydal bir elasyon ajan olmas n sa lar.53 Kitosan trevIerine esasilgi, asidik solsyondaki katyonik yap s ndan kaynaklan r, genellikle ntralveya negatif ykl olan dier polisakkaritlere gre nispeten benzersizzellikler sunmaktad r. Katyonik yap s kitosan n dier su temellitedavilerde kullan lmas na izin vermektedir. Pozitif olarak arj edilenkitosanlar, organik s v larla ve genellikle negatif arj olmu hcre duvarlar ile reaksiyon vermektedir.

Kitin, evreye zarar vermeden toprakta znebilmektedir ve

biouyumludur. Amino ve iki hidroksil grubunun kimyasal modifikasyonu ilea a kan kitin rnnn antitrombogenezis, hcre canl l , antitmr aktivitesi ve kan uyumluIuu gibi biyolojik zellikleri vard r. Son

zamanlarda kitin ve deasetile formu olan kitosan hakk nda yap lanal malar, medikal rnlerin retimini de ieren e itli endstriyelalanlarda gerekle tirilmektedir.52

Kitin ve Kitosan n Kullan m Alanlar :

Gemi ten gnmze teknolojinin ilerlemesi, kitin ve

kitosan

n kullan

m alanlar

n

art

rm

t

r. zellikle yumu ak ve sert dokuiyile melerinde, kolestrol kontrolnde, oftalmolojide, yan k tedavisinde,


38/116

27

diyabet kontrolnde, fazla lipitlerin at l m nda ve kozmetik amal olarak

kullan lmaktad r. 53 Kitin trevIerinin, polielektrolit zellikleri, reaktif fonksiyonel

gruplar n n varl , jel formunu alabilmesi, yksek ba lanma kapasitesi,bakteriyostatik, fungistatik ve antitmr etkilerine ba l olan yararlan m zerinde yeni teknolojiler geli tirilmektedir. 55

Kitosan literatrde detayl bir ekilde anlat lan ve birokdeneylerle kan tlanm farkl etkileriyle g da ve kozmetik alanlar nda byklde kullan lan de erli bir do al materyaldir. Kitosan;

Tehlikeli oral mikroorganizmalar absorbe eder. 56,57 58 Yara iyile mesini te vik eder . Spesifik olarak a r metalleri absorbe eder. Dz yzeylerde film tabakas olu turur. 55,59

Kitosan n, g da, kimya mhendisli i, farmakoloji, beslenme

ve evre koruma alanlar nda kullan m son y llarda olduka dikkatekmektedir. Kitosan n evre endstrisinde kullan m alanlar at k sudanproteinlerin, polisakkaritlerin, ya asitlerinin ve fosfolipitlerin geridn trlmesinde koagulasyon ajan olarak kullan m n iermektedir.Kitosan n, at k sulardan organik ieriklerin ve renklerin uzakla t r lmas iinaktive edilmi karbon gibi tipik molekler ba lay c lardan daha ekonomikbir uygulama oldu u grlmektedir. 50

Kitin, kitosan ve trevIeri, kozmetik ve bak m rnleri, g dasektr, su ve e itli at klar n dn trlmesi, sa l k rnleri ve t p alan gibi pek ok alanda yayg n olarak kullan lmaktad r. Kozmetik alan ndakullan lan kitin ve kitosan trevIeri, sa ve cilt bak m rnlerinde yer almaktad r. Di macunlar , a z alkalay c lar ve sak zlar ise kitosan nkullan labildi i a z bak m rnleridir. Hem kitin hem de kitosan, plakformasyonu ve di r ne kar koruma ve a z kokusunu nleme

amac yla kullan labilmektedir. Kitosan tuzlar , di macunlar na silikonoksitin kt tad n maskelemek ve kitosan tozlar ise granler yap s n


39/116

28

korumak amac yla eklenmektedir. Kitin ayr ca, dolgu materyali olarak da

kullan labilmektedir. Kitin ve kitosan, protezlerin mantar enfeksiyonlar nakar gelitirilen temizleme rnlerine de ilave edilebilmektedir. 60

Kitinin yara iyile me srecinde h zland r c etkisi oldu u

bildirilmi tir. Kitin trevIerinin yara iyile mesinde olas mekanizmalar ndanbiri glikozaminoglikanlar n kollajenin yap sal organizasyonunda oynad roldr. Yara dokusunun glikozaminoglikan bile enleri, iyile en yaran ngranlasyon dokusu iindeki yeni olu mu kollajenin yap lanmas nda ve

glenmesinde nemli rol oynarlar. Kitin trevIerinin yara iyile mesinietkiyebilecekleri di er bir mekanizma ise makrofajlarla ilgilidir. KitosantrevIeri in vivo artlarda oligomerlere hidrolize olurlar ve bu oligomerler makrofajlar n interferon, tmr nekrotize edici faktr ve interlkin-loluturmas n aktive ederler. Ayn zamanda kitosan ve trevlerinin; dokurejenerasyonu ve reorganizasyonu s ras nda iyile meyi h zland r c vebakterisidal etkileri oldu u da gsterilmi tir. 53

Kitosanlar n uyguland baz alanlar, d k vizkositeli ve

asit ortamda yksek znrlk gsteren d k molekler a rl kl kitosan(LMWC) kullan m n gerektirmektedir. Bu sebeple kitosan n znmeniteliini tespit etmek nemlidir. 51,61

nsan vcudunda etkin bir ekilde absorbe edilebilmesi iin

LMW Kitosan formuna dn mesi gerekmektedir. LMW Kitosan,antitmr, immn sistemi glendirici, farelerde baz patojenlerin nedenoldu u enfeksiyonlara kar korumay artt ran etkisi, antifungal veantibakteriyel aktiviteleri gibi biyolojik aktiviteleri ile tan nmaktad r. LMWKitosan, kitosan polimer zincirinin enzimatik ve kimyasal olarakindirgenmesi ile haz rlanabilmektedir. 51

Son zamanlarda kitosan ve trevIerinin antioksidan

aktiviteleri dikkat ekmektedir. e itli reaktif oksijen rneklerinin iinde,aminoasitler, proteinler ve DNA gibi biyomolekller ile kolayca reaksiyonagiren hidroksil radikalinin (.OH) kimyasal aktivitesi en gldr. Xie ve

arkada lar 61

, suda znebilen kitosan trevIerinin antioksidanaktivitelerini hesaplam lard r. Kitosan trevIerinin hidroksil radikallerini


40/116

29

toplama yetene i tio-re ile benzer, ancak mannitol ve benzoik asitten

daha iyi oldu u bulunmu tur. Kitosan trevIerinin antioksidan aktivitesinin,t p alan ndaki kullan m n art rmaya yard mc olaca d nlmektedir. 61

Son zamanlarda biyoat klardan elde edilen kitin

heparinoidlerinin antikoagulan ve antitrombotik aktiviteleri zerindeki ilgiartm t r. Slfatlanm kitosan standart teraptik heparinlekar la t r ld nda yksek antikoagulan aktiviteye sahiptir. Vongchan vearkada lar 52 yapt klar bir al mada, pirin tarlas yengecinin

kabuklar ndan elde ettikleri kitosan slfatlama yoluyla modifiye etmi ler vebu rnn, standart teraptik heparin ve pentosan polislfatlakar la t r ld nda kontrol grubuna benzer bir mekanizma ile koagulasyonyolunu inhibe etti ini bulmu lard r.

Kitin ve Kitosan Trevlerinin Di Hekimli inde Kullan mAlanlar

Jel formundaki kitosan, periodontal ceplerin azalt lmas ile

ilgili cerrahi i lemlerde kullan lmaktad r. Kitosan n kullan m ,periodonsiyumun yeniden yap land r lmas iin iyi bir alternatif sunmas n nyan s ra daha kar k ve az tolere edilebilen tedavilerden ka n lmas n sa lamaktad r. Kitosan doku tamiri srecini h zland rmakta ve iddetliperiodontitis hastalar nda k sa zaman ierisinde hastaya daha az s k nt vererek en iyi klinik sonular vermektedir. Kitosan, yara iyile mesindefibroplaziyi inhibe etmek ve doku bymesini ve diferansiyasyonunu dokukltrnde sa lamak amac yla kullan labilmektedir. Kitosan anti-tmr

aktivite ve interlkin- 1 'in retilmesi iin makrofajlar aktive etmektedir.Kitosan ayr ca immn sistemleri bask lanm kanser hastalar nda immnsistemi glendirici zelli i nedeniyle ila ta y c lara eklenmi tir. 59

Di mine yzeyini kaplayan kazan lm pelik la oral

bakterilerin ba lanmas , di pla olu umunun ba lang basama d r. Buolay, hidrofobik ve iyonik ba lar ieren belirli kuvvetler ile birliktebakteriyel adezinleri ve konak yzeyindeki tamamlay c reseptrlerin

varl

n

gerektirmektedir.62


41/116

30

Kitosan n antibakteriyel aktiviteye sahip oldu u bilinmesine

ra men, periodontal patojenlere kar olan inhibitr etkisi ok azal mada rapor edilmi tir.54

Baz insanlarda di r nn ana etyolojik faktr olan S.

mutans' n di r nn ba lang a amas ndaki rol tan mlanm ve burol di yzeyinde kolonize olma yetene ine ba lanm t r. Bu hastal nprofilaksisi iin vaat edilen yakla m n temelinde S. mutans' nhidroksiapatite ba lanmas n n ve di yzeyine sonraki kolonizasyonunun

inhibisyonu yatmaktad r. Dolay s yla S. mutans' n hidroksiapatiteba lanmas n engelleyen faktrler, bu enfeksiyz hastal n profilaksisi iinilgi uyand rmaktad r. Bu a dan bak ld nda kitinin N-deasetilasyon treviolan kitosan, oral yumu ak dokular n dzenlenmi rejenerasyonunustimle etmesi, organik asitlerin zararl etkilerinden korumas ve belirlipatojenlere kar bakterisit etki gstermesi nedeniyle nem ta maktad r. 62

Kitinin N-deasetilasyonundan tretilen do al bir polisakkarit

olan kitosan ve modifiye kitosanlar, (asitlik sabiti Kan n negatif logaritmas ) pKa 6,3 de erine sahiptir. Bu de er, yksek oral pHde erinde tampon olmaya uygun olup organik asitlerin di yzeyindekiy k c aktivitesinden korunmak iin yeterlidir. Ayr ca spesifik cerrahidurumlarda kemik dokusunun rejenerasyonunu sa layabilmektedir. Bununyan s ra S. mutans' da ieren birok patojene kar bakterisidal etkigsterdi i bulgulanm t r. Enzim inaktivasyonu, temel metal iyonlar n n elasyonu ve bakteri yzey bile enleri ile polielektrolit kompleksleriolu turmas , bakterisid etkisinin varsay lan mekanizmalar d r. 62

Birok antibakteriyel bile iklerin; konak sub-minimal inhibitr

konsantrasyonlar n n (sub-MIC), bakteriyel adezinlerin retimi vefonksiyonunu bozdu u, ayr ca bakterilerin konak dokulara ba lanmas vekolonizasyonunu engelledi i bilinmektedir. Dolay s yla bu polimerleriieren di macunlar ve a z alkalay c lar kullan ld nda oral kavitedekitosan sub-MIC'lerinin elde edilebilece i gz nnde bulundurularak, S.mutans' n hidroksiapatite ba lanmas n n kitosan subletalkonsantrasyonlar ile azalt l p azalt lamayaca tart lm t r. 62


42/116

31

Tarsi ve arkada lar n n62 LMWC ile onun trevIeri olan N-

karboksimetil kitosan (NCMC) ve imidazolil kitosan (IMIC)' n S. mutans' nhidroksiapatite ba lanmas n nleyici etkisini de erlendirdikleri bir al mada, d k molekler a rl kl kitosan n, hem skroza ba ml hemde skrozdan ba ms z ba lanma etkisi incelenmi tir. Her iki durumda da,yani tkrkle kapl olan ya da olmayan hidroksiapatit zerine kitosantiplerinden biri uyguland nda S. mutans' n ba lanmas nda %47-66azalma gzlenmi tir.

Sonu olarak, bu al mada az miktarlardaki modifiyekitosanlar n S. mutans' n hidroksiapatite ba lanmas n art rd ve bumikroorganizmalar n di yzeyine yap mas na kar korumada etkiliolabilece i ne srlm tr. Kitosanlar n a a da gsterilen zelliklerineba l olarak, plak kontrol iin iyi bir aday olabilece i d nlmektedir:

1) Tamponlama aktivitesi2) MIC de erlerine yak n konsantrasyonlarda a z

bo luundaki antibakteriyel aktivitesi3) Di yzeylerini kaplamak ve bakterilerin ba land klar

reseptrleri maskelemek suretiyle olu turdu u anti-adeziv etkisi4) Kitosan varl nda byyen S. mutans'lar n hcre

duvarlar n n modifikasyonunu sa lamak yoluyla olu an anti-adeziv etkisi5) Hidroksiapatite ba lanan bakterileri uzakla t rma yetene i Dolay s yla modifiye kitosanlar n biyolojik olarak aktif

konsantrasyonlar n n di macunlar , a z alkalay c lar ve sak zlar n

yap s na kolayca eklenebilmesi nedeniyle bu rnlerin kullan lmas yla a zbo luunda S.mutans kolonizasyonunun azalt labilece id nlmektedir. 62

Kitooligosakkaritlerin ba ar yla uygulanmas iin, hem

patolojik hem de patolojik olmayan oral floraya kar olan antibakteriyeletkileri incelenmelidir ve kitosan n a z bo luundaki davran n etkileyenpH, s ve tre zg zellikleri gibi faktrler belirlenmelidir. 54


43/116

32

Supragingival di pla n n di yzeylerine akmlasyonu,

rk ve periodontal hastal klar n geli imindeki en nemli faktrdr.Mekanik plak kontrol engellendi inde, kimyasal i lem di er en iyi seimiolu turmaktad r. 63 Kimyasal plak kontrolnde alt n standard olu turanklorheksidin, klinik yeterlili i ve oral kaviteye uygunlu u nedeniyle zerindeen ok al lan ajand r. 64 Klorheksidinin bakterisidal yakla mdaki bykyararlar na ra men antiseptik ajanlar n kullan lmas nda yan etkiler deolu abilmektedir. Bunun yan s ra, antiseptik ajanlar bakterileri ldrmekteancak biyofilm tabakas n yzeyden uzakla t rmamakta, o unlukla lbiyofilm ba lanmay art rmakta ve zamanla yzeyde yeniden bakteri

bymesine yol amaktad r.63

Biyofilm bakterilerinin ldrlmesi bakteri kal nt lar n n

uzakla t r lmas ile sonulanmad ndan geriye kalan lmikroorganizmalar, sregelecek olan bakteriler iin lektin katk l adezyonve retansiyon hedefi olur. Kitinden elde edilen kitosan trevIeri, k smi alkaliN-deasetilasyonu ile yksek klinik avantajlar sunan zellikler gstermektedir. Tamponlama, bakteriyel kal nt lar n reseptrlerini kaplamave maskeleme yolu ile antiadeziv etkisi ve hidroksiapatite ba lananbakterileri ay rma yetene i gibi zellikleri, medikal a dan zarars z olankitosanlar , antiadeziv zelli i ile birlikte biyofilm kontrolnde ilktercihlerden olmaya aday k lmaktad r. 63

Kitosan n bakteri ile olan etkile imi, mikroorganizman n

yzeyi ve kimyasal molekl yap s na ba l olarak 'karma k' diyetan mlanabilir. Bu bile iklerin biyolojik substrata ba lanmalar n sa layanbelirgin biyoadeziv etkisi karakteristik bir etki olup bu etki, dental biyofilm

akmlasyonunun nlenmesi amac yla kullan lmaktad r. 63 Yap lan al malar n nda Chitodent ad alt nda yeni bir

di macunu geli tirilmi tir. Chitodent, kabuklu hayvanlar n kabuklar ndanelde edilen kitin ve kitosan ieren yeni bir di macunudur. Karidesavc lar n n taze pi irilmi karidesleri s k tketimine ba l olarak sa l kl di leri oldu u zerine yap lan ara t rmalar, bu di macunununretilmesindeki temel fikri olu turmaktad r. 65


44/116

33

Kitosan n Di Macunlar nda Kullan lmas n n Nedenleri

Kitosan tehlikeli oral bakterileri absorbe eder: Kitosan di

r nden sorumlu oldu u bilinen streptokoklar gibi tehlikeli oralbakterileri absarbe etmektedir. Bu zellik, Institute for EnvironmentalTechnology (EDTEC) taraf ndan deneysel olarak kan tlanm t r. 65

Kitin ara t rmalar yapan Muzzarelli 62 ve Sano 66 ,

al malar nda kitosan tedavisi uyguland nda streptokoklar n di yzeyine yap mad n gstermi lerdir. Di macunundaki kitosanaba lanan bakteriler di ler temizlendikten sonra a z n alkalanmas ileat lm olmaktad r. 65

Kitosan yara iyile mesini te vik eder: Bu zellik periodontitisli

hastalar iin nem ta maktad r. Mkz membranlar n rejenerasyonuzerinde olumlu bir etkisi vard r. 59

Kitosan spesifik olarak a r metalleri absorbe eder:

Amalgamdan sal nan civa gibi di er a r metaller de kitosan taraf ndanabsorbe edilir. EDTEC taraf ndan kitosan n a r metalleri absorbe etmeyetene i deneysel olarak kan tlanm t r. Birok ara t rmac grubu,kitosan n a r metalleri absorbe etme yetene ini gzlemlemi vekan tlam t r. 59

Kitosan dz yzeylerde film tabakas olu turmaktad r:Kitosan n temizlenmi di yzeylerinde film tabakas olu turdu u vebakteriler gibi zararl etkilere kar rtclk sa lad d nlmektedir. 65

Sonu olarak geni bir uygulan m yelpazesine sahip

olmas na ra men, lkemizde henz rutin kullan m na ba lanmayankitosan, gelecek iin umut vaat etmektedir.


45/116

34

Propolis

Propolis Apis mellifera ar lar taraf ndan e itli bitkilerden

toplanan non-toksik do al bir madde olup t p alan nda yzy llard r kullan lmaktad r. 67

Ar yap t r c s ve ar propolisi olarak da bilinen propolis,

ar lar n ya ad klar blgedeki bitkilerden toplad klar kahverengimsi

yap kan bir madde olup kovanlar n kuvvetlendirmeye ve ya ad klar ortam aseptik hale getirmeye yaramaktad r. Propolisin bile imi spesifik bir blgede bulunan bitkilere gre de i iklik gstermektedir. Propolisinbile enleri iklim, mevsim, blge ve y la ba l olarak de i mektedir.Dolay s yla kimyasal formul stabil de ildir. Propolisin farmakolojik olarakaktif olan en nemli bile enleri flavonoidler, fenolikler ve aromatiklerdir.Antimikrobiyal etki mekanizmas bakteriyel RNA polimeraz n inhibisyonuyolu ile olmaktad r. Propolisin ieri i kayna na gre de i mekle birliktegenellikle %50 reine ve sebze reinesi, %30 mum, %10 bitkisel vearomatik ya lar, %5 polen ve %5 organik debrisi de ieren e itli dier organik maddeler olarak bilinmektedir. 68

Propolis, Hipokrat dneminden bu zamana dek insanl k

taraf ndan teraptik ajan olarak kullan lmaktad r. Propolisin etanolekstrakt n n antibakteriyel, antiviral, antifungal, antienflamatuar,antitmoral, antioksidan, antihepatoksik, anestezik ve sitostatik zellikler gibi baz farmakolojik zellikler ile di sa l a s ndan olumlu etkiler sergiledi i bilinmektedir. 68,69 Bal ar s ndan elde edilen propolis, do u

Avrupa lkelerinde yaralar ve yan klar n tedavisinde antiseptik veantienflamatuar ajan olarak kullan lm t r. Flavonoid aglukanlar,pinocembrin, fenolik asitler ve esterleri, fenolik aldehitler gibi polifenolikbile ikler ar lar taraf ndan farkl blgelerden toplanan propolisin bile enleriolarak tan mlanm t r. Pinocembrin, galangin, sakuranetin, kamferol vepinobanksin gibi baz flavonoidlerin antimikrobiyal oldu ud nlmektedir. 69

Propolisin antimikrobiyal, antienflamatuar, anestezik,sitostatik ve karyostatik zellikler sergiledi i iyi bilinmektedir. Propolisin


46/116


47/116

36

Kk- kanal ve periodontitis tedavilerinde kullan m: Kosenko

ve Kosrish %4 alkoll propolis solsyonunu geleneksel kk-kanal dolgumaddesine ilave etmi ler ve yapt klar kanal dolgular n konvansiyonelyntemle kar la t rm lard r. Klinik ve radyografik muayenelerde bu yenitekni in akut, alevlenmi ve kronik apse vakalar nda yksek etkinlikgsterdi ini bulgulam lard r. 3-12 ay iinde kk apeksinde znd ancak kk kanal n n iinde bozunmadan kald , di kronunurenkle tirmedi i ve kemik yap s n n rejenerasyonunu sa lad n gstermi lerdir. 71

Propolisin di soketi ve mukoza yaralar na uygulanmas :Magro-Filho ve de Carvalho di ekimlerinin ard ndan mukoza ve di soketleri zerine propolisin %10luk sulu alkol solsyonu ve %10luk sulualkol solsyonunu tek ba na uygulam lar ve gruplar yara iyile mesia s ndan kar lat rm lard r. Ratlar operasyonun ard ndan 3, 6, 9, 15 ve21. gnlerde ldrlerek incelenmi tir. Sonu olarak propolissolsyonunun di ekiminden sonra mukoza tamirini h zland rd n ancaksoket yara iyile mesi zerinde hibir etkinlik gstermedi inibulgulam lard r. 71

Direkt ve indirekt pulpa kaplamas : Ionita ve arkada lar

direkt ve indirekt pulpa kaplamas iin kullan lan biyolojik olarak aktif preparatlar e itlendirmek amac yla alkoll propolis solsyonu ile inkooksit tozunu kar t rm lard r. al mada 150 di e indirekt pulpa kaplamas ve 50 di e direkt pulpa kaplamas yap lm t r. Di ler klinik, radyolojik vemorfolojik olarak takip edilmi tir. Sonu olarak propolisli kar m netkilerinin inko oksit ojenolle benzer oldu unu bulmu lard r. ndirektkaplama yap lm dilerin morfolojik takiplerinde kar m nuygulanmas ndan k sa bir sre sonra sekonder dentin olu tuunu ve bunupulpa sklerozunun takip etti ini gzlemlemi lerdir. Direkt kaplama yap lm dilerde perforasyon blgesinde koruyucu bir film tabakas geli tii vezamanla yara yzeyinin skatrize olarak fibrozis srecine girdi i veard ndan remineralizasyonun ba lad grlm tr. Geriye kalan pulpadokusunda pulpa dejenerasyonu grlmemesi propolis kar m n n, temasblgesinde pulpa nekrozuna ve kron pulpas nda kalsiyum ve fibrzdejenerasyona yol at bilinen kalsiyum hidroksite gre daha histofilik

oldu unu d ndrmektedir.71


48/116

37

Dentin hipersensitivitesi: Mahmoud ve arkada lar propolisin

dentin hipersensitivitesi zerine etkilerini in vivo artlardade erlendirmi lerdir. Ya lar 16-40 aras nda de i en 26 kad n hastazerinde 4 hafta sre ile yrtlen al mada, hassasiyet gsteren di ler zerine propolis gnde iki defa uygulanm t r. Hipersensitivitede erlendirmesi ba lang , 1. hafta ve 4. haftada gerekle tirilmi tir.Hastalar n %70inde ba lang de erlendirmesinde iddetli hipersensitiviteskoru elde edilmi , 1. haftada bunlar n %50sinde hafif hipersensitiviteskoru, 4. haftada ise %30unda hipersensitivite gzlenmezken %19undaorta iddette hipersensitivite skoru bulgulanm t r. Sonu olarak propolisin

dentin hipersensitiv

kitosan ve propolis İçeren yeni geliştirilmiş diş macunlarının diş dokuları Üzerine...

Documents