Aydınlık28 Haziran2013 Cuma

Yıl: 2 Sayı: 70

Aydınlık Gazetesi’nin ücretsiz ekidirKITA P.

Ayaktalar,dimdik ayakta

“Militaniyimserlik

bir kez dahahaklı çıktı”

Ataol Behramoğluile röportaj

GEÇEN HAFTA

OKURAULAŞTIK

66,277

Atilla DorsayAttila A�ut

Bar�� DosterBerrin Ta�

Cezmi ErsözFatih Atila

Hakan BilginerHaydar Ergülen

Kaan Arslano�luKaya Özsezgin

Mecit ÜnalMine Sö�üt

Murtaza DemirNesrin Kazankaya

Seyyit NezirVeysel Çolak

20. Yılında Sivas’tan Gezi Direnişi’ne...

28 HAZ�RAN 2013 CUMA 3Aydınlık KİTAP

“Issızlığın Ortasında”yı çığırırken

Moğollar insan yakma geleneğinin

yaratıklarına karşı tarihsel bir so-

rumluluğun ve sanatçının vakur

duruşuyla meydan okuyorlardı.

Kimdi Erdal Ayrancıyı, Edibe

Sulari’yi, Metin Altıok’u, o küçü-

çük semahçı çocukları yakanlar?

Onlar kendilerini geçen gün ta-

rif ettiler: Tayyip Erdoğan’ın g..

kıllarıydılar.

İnsan bir kez kendisini bu denli

ezik, aşağılık ve mundar görmesin.

Yapmayacağı şey yoktur. Yaptılar.

Asım Bezirci’yi, 15 yaşındaki Me-

nekşe’yi, kardeşi 12 yaşındaki Ko-

ray’ı yaktılar.

Bilmediler ki, geçtim Aziz Ne-

sin’den, Hasret Gültekin’den,

Muhlis Akarsu’dan... O küçüçük

çocuklar onların da insan olmaları

için turna katarı semahlar dönüp,

“İnsan olmaya geldim” deyişiyle

varlık biçimlerinin en yetkininde

bir kardeşlik dünyasının ufkunu

sunup, o tertemiz, küçücük elleri-

ni uzatıyorlardı.

G.. kılları bunu nasıl idrak et-

sin? “Hüllooğğğğ” gibi insanı

maymundan da geriye düşüren

sesleri çıkarabilme yetisine sahip

olanların “erkişileri” de benzinle,

biber gazıyla, satırla dolaşacaktı.

Hangi ölüm, biraz sonra ölmesi

çok muhtemel o çocular için, ken-

disi kurtulmayı başarabilecekken

lobideki koltuğa oturup ağız ar-

monikasını çalan ve onlara güç ve-

ren Asaf Koçak’ınki kadar bir en-

gin, bir sonsuz koçaklama halini

alır?

Şimdi anlaşılıyor ki, bütün o

korkunç Ortaçağ yangını, Türkiye

karanlığın kalbinde pıhtılaşsın

diye çıkarılmıştı. Öfke, kin, ceha-

let, eziklik ve nefretten ibaret erk

sahiplerine baktıkça içimiz yana-

rak anlıyoruz.

Isısızlık ve karanlığa dalmıştık

o günden beri...

Ki...

2 Temmuz 1993’te Türkiye’nin

değerleri, o çocuklar yanarken...

Bu çocuklar doğuyormuş işte!

Karanlığı parçalayarak, kin ve

nefretin aciz hödüklüğüne orantı-

sız zeka uygulayarak, 79 ilde mil-

yonlarca, yobazlığa, zorbalığa, em-

peryalizme karşı ayaklanarak...

Bütün o kendini g.. kılı olarak ta-

rif eden ya da o halde bulmuş za-

vallılara, insan olduklarını hatırla-

ma şansı verecek... Bu çocukları

doğuyormuş Türkiye’nin..

Milyonlarca Koray, milyonlarca

Menekşe...

Bu sayımız da o değerlere, o

çocuklara, anılarına; devrimi ma-

yalayan bu şahane direnişin ço-

cuklarına selam duruşumuz olsun.

İÇİNDEKİLER

Katletmeye koşullanmış sürü s. 4

Şairin ölüme verdiği poz s. 5

s. 6-7

s. 8

s. 9

Bu kez adamakıllı bir umut belirdi s. 10

Siyasal İslâm ve ihtilaf eden varlık s. 11

s. 12-13

Bütüncül şiirin Derviş’i s. 14

s. 15

Karasu belgeliğine katkı s. 16

Kahpelik çağı ve gözyaşı bombası s. 17

Yeni çıkanlar s. 18-19

Çocuk-Genç : Ne varsa çocukta var s. 20

Peride Celal’in ardından s. 21

Süleyman Zaman’da Sivas gerçeği s. 22

kitap@aydinlikgazete.com

Baskı: Toros Yay. Mat. Tur. Org. San. Tic. Ltd. Şti.Oruçreis Cad. Remzi Özkaya Sok. No:16Bahçelievler / İstanbul Tel: 0212 655 44 34

Yönetim Yeri İstiklal Cad. Deva Çıkmazı No:3/3 Beyoğlu/ İstanbul Tel: 0212 251 21 14 / 251 21 15 / 251 55 04

Faks: 0212 252 51 22

Genel Müdür YardımcısıSaynur Okuroğlu

saynur@aydinlik.com.trReklam Müdürü

Kamile Karakadılarkamile@aydinlik.com.tr

Aydınlık Gazetesi’nin ücretsiz ekidir

SahibiAnadolum Gazetecilik Basım Yayın

San. ve Tic. A.Ş. Genel Müdür Yalçın Büyükdağlı

Genel Yayın YönetmeniMustafa İlker Yücel

Sorumlu MüdürMehmet BozkurtTüzel Kişi Temsilcisi

Metin Aktaş

Aydınlık

KITA P.

Sayfa Sekreteri Alev Özgenç

Editör Pınar Akkoçpinar@aydinlikgazete.com

Yazıişleri İrem Halıç, Cenk Özdağ

Yazıişleri Müdürü Damla Yazıcıdamla@aydinlikgazete.com

Yayın Yönetmeni Haldun Çubukçuhalduncubukcu@hotmail.com

Ayaktalar, dimdik ayakta

Reklam Servisi

KAPAK:

Güzel günler görüyoruz - 2

Türk edebiyatı

özgürlük yatağını değiştirdi

Bir topluöldürüm öyküsü

ya da ‘Sivas Kitabı’

Militan iyimserlik

bir kez daha haklı çıktı

ABD emperyalizmini ve

ordusunu anlamak için

HALDUN ÇUBUKÇU

28 HAZ�RAN 2013 CUMA4 Aydınlık KİTAP

2 Temmuz’da neden Sivas’taydınız? Ogün neler yaşadınız?

Barış ve Kardeşlik Şenliği için davet edil-

miştik. Türkiye’nin değişik bölgelerinden yü-

zün üzerinde sanatçı -şair, yazar, müzisyen-

Sivas’ta bir araya gelmişti. Biz “İnsancıl

Okuma Tiyatrosu”nu oluşturan gençlerle

birlikte yola çıktık. Yanımızda kızlarımız da

vardı. Sivas’a yaklaşırken akar çeşmelerin-

de yüzümüzü yıkadık. Suyunu içtik. Neşeyle

gittik Sivas’a. İlk gece TEK’in Konuk-

evi’nde kaldık. İki gün Sivas’ta kaldıktan

sonra Banaz’a gidilecekti. 2 Temmuz akşamı

zaten Buruciye Medresesi’nde okuma ti-

yatrosuyla Pir Sultan’dan Nazım Hikmet’e,

Neruda’ya, Eluard’a direnen şairlerin şiir-

leriyle biz de şenliğe katkımızı sunmuş

olacaktık. Banaz’da da bu karşılıklı etkile-

şim sürecekti. Bizlerin bu birlikteliği yaşa-

mamız istenmedi.

2 Temmuz’da saldırılar başladığında biz

Buruciye Medresesi’ndeydik. Sabah okuma

tiyatrosu provası yaptık. Sonra kitaplarımı-

zı sergiledik. Okurlarımızla söyleştik. Ar-

kadaşlarımız öğle yemeği için çıktılar. Biraz

sonra dışarıdan “Şeriat isteriz, vali istifa” di-

yen kalabalığın gürültüsü duyuldu. Ne olu-

yor ne bitiyor derken Buruciye Medrese-

si’ndeki görevliler bize çıkmayın diyerek ka-

pıları kapattılar. Masaların üzerindeki kitap

tanıtım broşürlerini toplamayı da unutma-

dılar. Yazarların kitaplarına ilişkin bilgi ve-

ren broşürleri bile, o an değil ama, daha son-

radan birçok kuşku uyandırdı. Görevliler o

gün Sivas’ta bu büyük kırımın yaşanacağını

biliyorlardı. Zaten o sabah bir çay bahçesinde

çay içerken bile asık suratlı çaycı bizi şaşırt-

mıştı. Genellikle ülkemizde başka bir kent-

ten geldiğinizi anladıklarında sizi sevecenlikle

karşılarlar. O gün bizi sevimsiz karşıladılar.

Daha çayları içmeden çay parasını aldılar.

FATURA AZ�Z NES�N’E KES�LD�Gürültü uzaklaştıktan sonra dışarı çık-

tık. Arkadaşlarımızı aramaya başladık. El-

lerinde sopalarla yürüyenleri görünce bizi ka-

bul eden bir lokantada zaman geçirdik.

Sonra kalabalığın Kültür Merkezi’ne doğru

gittiğini öğrendik. Bu arada bizi İstan-

bul’dan getiren minibüs şoförüyle karşılaş-

tık. Arkadaşlarımızı bulduk. Minibüste

gençler vardı ve onlar bize emanet edilmiş-

ti. Karakola gittik. Gençler burada dursun,

size bırakalım biz oteldeki şair, yazar arka-

daşlarımıza bakalım dedik. Polisler bize

garanti veremeyiz, burada da güvende ola-

mazlar dediler. TEK’in konukevine döndük.

Daha odalarımıza çıkmadan TEK’in girişi-

nin kalabalıklaştığını gördüm. Giren çıkan

artmıştı. Bir hareketlilik göze çarpıyordu.

Cengiz Gündoğdu Madımak Oteli’ni aradı.

O zaman cep telefonları yok. TEK’in ko-

nukevinden bağlattık telefonu. Bizi Sivas’a

davet eden kişilerden biriyle konuştu Cen-

giz Gündoğdu. “Neler oluyor, biz ne yapa-

biliriz diye sordu. Bize verilen yanıt kuşku-

ya yer bırakmayacak denli netti: “Hiçbir şey

yapamazsınız. Burası çok kötü. Hemen hız-

la Sivas’ı terk edin,” dedi. Zaten minibüsçü

arkadaş da “Bu gece burda yatamayız, he-

men yola çıkalım,” diyordu. Biz, Sivas’tan ay-

rılırken aklımız Madımak Oteli’nde kaldı.

Bugün biz -Cengiz Gündoğdu ve ben- Si-

vas’ta ölmediysek bu yalnızca bir rastlantı.

TEK’in konukevi yerine Madımak’ta kal-

saydık bugün yaşamıyor olabilirdik. Minibüs

tutup gitmemiş olsaydık, Sivas’tan ayrıl-

mak için o koşullarda araba bulabilmemiz

olanaksızdı.

Bizi Sivas’tan son hızla çıkaran mini-

büsçünün neler söylediğini çok sonra Cen-

giz Gündoğdu’dan öğrenecektim. TEK’in

konukevinde minibüsçü arkadaşa “sen bu

gece alt katta yatma, yukarıda yat” demiş-

ler. Bu durum alt katta bizlerin başına da ne-

ler gelebileceğini iyi anlatıyor.

Bu katliam sizce ne amaçla gerçekleş-tirildi?

Bu planlı bir hareketti. Kendiliğinden or-

taya çıkmış bir durum değildi. TEK’in ko-

nukevine daha yerleşmeden para istenme-

si, çayı içmeden parasını almakta acele edil-

mesi, bir arkadaşımızın erkek berberinde traş

olurken sert davranışlarla karşılaşması, Bu-

ruciye Medresesi’ndeki görevlilerin kitap bro-

şürlerini aceleyle ortadan kaldırılması kat-

letmeye koşullanmış bu sürünün neler ya-

pacağının bilindiğini gösteriyor.

Sivas Katliamı’nda amaç sol muhalefe-

ti yok etmekti. Kışkırtılmış, cahil bırakılmış

kitle bu amaç için kullanıldı. Sivas’ta Pir Sul-

tan Abdal şenlikleri için davet edilmiş yüzü

aşkın sanatçı hedef gösterildi. Faturası da

Aziz Nesin’e kesildi.

B�R ÖNYARGIYI KIRMAKCengiz Gündoğdu ara ara anımsatır, Y.

Kadri’nin “Panorama” romanında Tahin-cizade adlı bir karakter var. Şapka kanunuçıkınca evden çıkmaz, oğlunu ise CHP’ye so-kar. Mustafa Kemal ölünce evden çıkar.Türk sağındaki bu örgütlülük, bu sabırlıbekleyişi sol neden gösteremiyor?

Sorunuza iki farklı yönden bakılabilir. Bi-

rincisi şapka yerine fesi yeğleyen Tahincizade

statükonun simgesidir. Onun inadını örgütlü-

lükle, sabırlı bekleyişle ilişkilendiremiyorum.

Önyargının kırılması taşı kırmaktan daha zor-

dur. Onun inadı tutuculuğundan besleniyor.

Sol mücadele yöntemlerini yeniden göz-

den geçirmeli. Gezi direnişinin bize göster-

diği budur. Gezi direnişi sola unutulan,

unutturulan insanı yeniden anımsatmalı.

Sol, insanla ilişki kurmayı unuttu. Onun so-

runlarıyla ilgilenmeyi önemsemedi. Kendi

yöntemleriyle verdiği mücadeleyi yeterli

buldu. Ezberletilen sloganlar, yinelene yi-

nelene yalama olmuş bildik kalıp sözcükler

eskidi. Bu tür mücadele biçimi insanların ya-

şamına sokularak orada yeniden yeşeremi-

yor. Sol, insanı yönetmeye kalkışmadan

önce onu anlamak için çaba harcamalı.

Sivas davasında adaletin yerini buldu-ğunu düşünüyor musunuz?

Adalet yerini bulmadı. Dava uzatıla

uzatıla yargılamadan çıktı. Katillerin kurta-

rılması için yöntemler aranmasına dönüştü.

Katiller değil neredeyse katledilen insanla-

rımız yargılanacaktı.

Sivas Katliamı’nın edebiyat, müzik, sa-nat dünyasında yeterli karşılığını buldu-ğunu düşünüyor musunuz? Yeterli ürünverildi mi?

Tiyatroyla, şiirlerle, öykülerle Sivas

Katliamı dile geldi. Yine de bu karşılığın ye-

terli olmadığı söylenebilir. Ülkemiz ne

yana baksan sorunlarla yüklü. Sanatçının

dikkati de çoğunlukla güncelin içinde bü-

yüyen yeni sorunlara yöneliyor. Sözgelimi

şimdi sanatçıların dikkati Taksim direnişi-

ne yönelmiş durumda. Bu direnişin şiiri, ro-

manı, öyküsü yazılacak. Güncel kaçınılmaz

olarak öne çıkıyor.

20 yıl sonra devletin Alevi algısının de-ğiştiğini düşünüyor musunuz? Örneğin 3.köprüye Yavuz Sultan Selim adının veril-mesi, bir parti başkanın Alevi olduğununima edilerek eleştirilmesi…

Bu algı değişmedi. Bu algının değişmedi-

ğini iktidarın her konuşmasında görüyorum.

Yalnız bu algı değil, toplumu bölen, ayrıştıran

bir anlayış güçlenerek varlığını sürdürüyor.

Son olarak yeni Sivaslar olmaması içinneler yapılmalı?

Bu soruya yanıt vermek pek kolay değil.

Sayfalarca konuşmak gerekir. Kısaca yanıt-

layayım yine de. Toplumsal bilincin yüksel-

tilmesi gerekiyor. Bize gereken Aydınlanma

seferberliği.

BERRİN TAŞ İLE SİVAS KATLİAMI’NIN 20. YILI ÜZERİNE SÖYLEŞİ

Katletmeyekoşullanmış sürü

Sol, insanla ili�ki kurmay� unuttu. Onun sorunlar�yla ilgilenmeyi önemsemedi. Kendi yöntemleriyleverdi�i mücadeleyi yeterli buldu. Ezberletilen sloganlar, yinelene yinelene yalama olmu� bildik kal�psözcükler eskidi. Bu tür mücadele biçimi insanlar�n ya�am�na sokularak orada yeniden ye�eremiyor.

Sol, insan� yönetmeye kalk��madan önce onu anlamak için çaba harcamal�

ÖZDEN ÖZÜTEMİZ

Soldan ikinci Berrin Ta�, yan�nda Cengiz Gündo�du, yelekli U�ur Kaynar, tam arkas�nda Behçet Aysan, tak�m elbiseli Metin Alt�ok. Sivas’ta Buruciye Medresesi önünde toplu pozda.

28 HAZ�RAN 2013 CUMA 5Aydınlık KİTAP

Savaşan şahin, F-16 olarak bilinen bir sa-

vaş uçağı…

Fakat savaşan şair bir uçak değil. Ama

uçmasını da bilir, sözcüklere kanat takma-

sını bildiği için…

“Uçmak” -“uçmağa varmak” biçimin-

de- eski Orta Asya ve 15. yüzyıla kadarki

eski Anadolu Türkçesinde ölmek, cenne-

te gitmek anlamında kullanılmıştır. Kav-

ramın aslı, İslâm öncesi Göktanrıcı inanç-

ta cennet anlamına gelmektedir. (Emine

Gürsoy Naskali’nin Kitabevi Yayınevi’nce

2010 yılında yayımlanan bu adda bir çalış-

ması var.)

Şairin, cennete gideceğine inansa da

inanmasa da gerektiğinde “uçmağa var-

masını” bildiğini, ölüm nedenleri ve bi-

çimleri ne denli farklı olursa olsun Seyyid

Nesimi ve Pir Sultan Abdal ile onlara kat-

mamız gereken Hasret Gültekin gibi halk

ozanlarımızdan; Metin Altıok, Uğur Kay-

nar, Behçet Aysan gibi şairlerimizden bil-

mekteyiz.

UÇMA�A VARMASINI B�LMEKUçmağa varmasını bilen Türk şairleri bu

kadarla sınırlı değil kuşkusuz. Bu isimlere

Türkiye’den ve Türk cumhuriyetlerinden

katılacak daha onlarca isim sayılabilir.

Bundan önceki yazılarımdan birinde,

dünyada Türk şair ve yazarları kadar er-

ken öleninin olmadığını söylemiştim. Puş-

kin’i, Vapstarov’u, Sandör Petöfi’yi, Lor-

ca’yı, Victor Jara’yı, Benjamin Moloi-

se’yi biliyorduk. Bu şair ve ozanların şiir-

leri ve şarkıları ezberimizdeydi. Şairleri-

miz bu şair ve ozanlara ithaf ettikleri şiirler

yazmışlar, müzisyenlerimiz bu şairlerin şi-

irlerinden besteler yapmışlardı. (Vaktiy-

le ben de Vapstarov’un iki şiirini bestele-

miş, bir şiirimi de Güney Afrika ırkçı be-

yaz rejiminin idam ettiği Benjamin Mo-

loise’ye ithaf etmiştim.)

Ancak, Anadolu Türkçesi

şairleri olarak Azeri şairler-

den Mehemmed Hâdi’yi, Eh-

med Cevad’ı, Mikail Müşfik’i,

Tatar şiirinin büyük şairlerin-

den Abdullah Tukay’ı, İkinci

Dünya Savaşı’nda Alman fa-

şistlerine karşı savaşırken cep-

hede ölen Amandurdı Ala-

mışov’u, Şalı Kekilov ile Ata

Niyazov’u bilmiyorduk…

1918’de Alaş Orda’cı,

daha sonra Kazakistan Sov-

yeti Halk Eğitim Komiseri

Ahmet Baytursunuli, Mağcan

Cumabayev ile Saken Seyfulin de bilme-

diklerimizdendir. “Ceditçi” Özbek şairle-

rinden 1929’da Fergana’da aşırı dinciler ta-

rafından öldürülen Hamza Hekimzade

Niyazi, Süleymanoğlu Çolpan, Kırgız şairi

Sıdık Karaçev, 1944’te Çin’de sağcı Guo-

mindang rejimi hapishanelerinde ölen Uy-

gur şairi Lutpulla Muttalip’i de bilmedik-

lerimize eklediğimizde uzun bir liste elde

ederiz.

Hepsi de şiire ve tarihe mal olmuş bü-

yük ölümler bunlar… Şairi ve şairin kişili-

ğinde daha geniş anlamda aydın ve sanat-

çıyı tanımlayan hayatlar ve ölümler…

�A�R�N CANI, HALKIN CANINA DAH�L

Bütün bu yaşam ve ölümlerin özeti

şudur:

Şairin içinde yaşadığı halkın hayatından

ayrı bir hayatı olamaz. Şairin şiiri kadar ha-

yatı da -yani canı- halkının hayatına -yani

canına- dahildir ve dahil olmalıdır. Biz bu-

nun böyle olması gerektiğini ve olduğunu

20. ölümsüzlük yılında, Madımak Ote-

li’nin merdivenlerinde çekilmiş, Metin Al-

tıok’u, yanında Uğur Kaynar ve Behçet Ay-

san ile saldırganları karşılamaya hazır bek-

lerken gösteren o fotoğraftan da teşhis ede-

biliriz. Direniş molasında dinlenirken gör-

düğümüz üç şairin

fotoğrafına Hasret

Gültekin’i ve Asım

Bezirci’yi de ekle-

yebiliriz. Veya Ne-

simi Çimen, Muhlis

Akarsu ve Erdal Ay-

rancı gibi yakılan 33

kişiden her hangi üçü

ya da beşini… O fo-

toğraf gibi o merdi-

venlerde çekilmiş

daha birçok fotoğraf-

ta bu 33 kişiden bir-

çoğunu dinlenirken

görürüz.

O günlerde olduğu

gibi bu günlerde de bu isimlerin hepsini çı-

karıp yerlerine Özdemir İnce’yi, Ataol

Behramoğlu’nu, Gülten Akın’ı, Sennur

Sezer’i, Seyyit Nezir’i, Veysel Çolak’ı, Hi-

dayet Karakuş’u, Hüseyin Haydar’ı, Tuğrul

Keskin’i, Nevzat Çelik’i, Emirhan Oğuz’u,

Mustafa Köz’ü, Nuh Ömer Çetinay’ı, İb-

rahim Baştuğ’u, Sabri Kuşkonmaz’ı, Hasan

Hüseyin Yalvaç’ı, Halil İbrahim Özcan’ı,

Fatma Aras’ı, Aziz Kemal Hızıroğlu’nu,

Enis Akın’ı, Nalan Çelik’i, C. Hakkı Zariç’i,

Salih Aydemir’i, Şeref Bilsel’i ve burada

kendim dahil adlarını sayamadığım onlar-

ca şairimizi de koyabiliriz.

“Merdivende Üç Şair” işte o fotoğrafı

kapağa çıkararak yayımlanan bir kitap.

Orhan Tüleylioğlu’nun hazırladığı “Mer-

divende Üç Şair”, Kırmızı Kedi Yayın-

evi’nce geçen yıl bu zamanlarda yayımlan-

mıştı. Birçok şair ve yazarın Metin Altıok,

Behçet Aysan ve Uğur Kaynar üzerine yaz-

dıkları yazılardan oluşan kitaba da adını ve-

ren o fotoğraf Türk şairinin portresidir aynı

zamanda. Türk şairinin ölüme verdiği poz,

hayata kazandırdığı yeni anlamdır!

Bu anlam, bugün Taksim Gezi Direni-

şi ile meydanlara inmiş, yeni ve başka bir an-

lam daha kazanmıştır:

Şairsiz direniş olmaz!

�Y� �A�R OLMANIN ÖLÇÜTÜTüm Türkiye’nin Taksim meydanı ol-

duğu Gezi Direnişi’nde direnişe bizzat ka-

tılarak yer alan veya oraya giderek, orada bu-

lunarak, örneğin kütüphane kurarak, kitap

dağıtarak, yazı ve şiir yazarak destekleyen

şairler ile onlara eklenecek oldukça uzun bir

liste bir kez daha şairsiz devrim olmayaca-

ğını gösterdi bize. Bunun en somut kanıtı ya-

zılan direniş şiirleri ile direniş yazılarıdır. Sey-

yit Nezir ile Hüseyin Haydar’ın yazdıkları şi-

irler ile altı şairin bir araya gelerek oluş-

turdukları “Çapul Şiir” şimdilik bildikleri-

miz. Daha çok şiir yazılacaktır elbette.

Şiirden daha somut olanı ise direnişte

yaralanan, polisçe dövülerek gözaltına alı-

nan şairlerimizdir. Mustafa Köz -ki TYS

Başkanı’dır- polisin saldırısı sırasında ba-

cağından yaralandı. Biber gazı Mustafa

Köz’ün gözlerinde uzun bir süre görme kay-

bına yol açtı. Sabri Kuşkonmaz da polis sal-

dırısında kolundan yaralandı. Salih Ayde-

mir ile Enis Akın ise feci şekilde dövülerek

gözaltına alındıktan sonra tutuksuz yargı-

lanmak üzere serbest bırakıldılar. Her iki

şair gözaltında tutuldukları sürede de dö-

vüldüler. İki şairimiz elleri plastik kelepçeli

olarak birer çuval gibi sokağa bırakıldılar.

D�RENEN �A�R POZUYukarıda ancak bir kısmının adlarını ve-

rebildiğim Taksim’e destek veren bütün bu

şairlerin tümü de iyi şairlerdir. İyi şair ol-

manın ölçütü salt iyi şiir yazmak değil, hem

iyi şiir yazmak hem de şiirleri ve hayattaki

duruşuyla halkın safında olmaktır. Şairin şii-

ri kadar hayatının da halkın hayatına dahil

olduğunu gösteren yeni bir “poz”dur Tak-

sim Gezi Direnişi’ndeki şair fotoğrafı.

Kötü şairliğin ise tek bir ölçütü olmuş-

tur her zaman: Durumdan kendisine çıkar

sağlamak!

Böyleleri de var elbet! Taksim Gezi Di-

renişi bunlardan birini de gösterdi bize.

Sırası gelir, bir gün yazarız nasılsa.

�yi �air olman�n ölçütü salt iyi �iir yazmak de�il, hem iyi �iir yazmak hem de �iirleri ve hayattakiduru�uyla halk�n saf�nda olmakt�r. �airin �iiri kadar hayat�n�n da halk�n hayat�na dahil oldu�unu

gösteren yeni bir “poz”dur Taksim Gezi Direni�i’ndeki �air foto�raf�

MECİT ÜNALmecitunal@aydinlik.com.tr

GÜLDEN TERAZİ

Şairin ölüme verdiği poz

28 HAZ�RAN 2013 CUMA6 Aydınlık KİTAP

� Pir Sultan Abdal Şenlikleri için Si-vas’a gelmiş müzisyen, şair, yazar, ti-yatrocu, folklorcü onlarcaaydınımızın, Madımak Oteli’nde yakı-larak katledildiği Sivas Katliamı’nınüzerinden 20 yıl geçti. 20 yıldır olan-ları da göz önünde bulundurursak,bugün, bu olayın toplumsal ve tarihselanlamını nasıl değerlendiriyorsunuz?

2 Temmuz 1993 Sivas Katliamı,

uzak ve yakın tarihimizde yaşanan

Patrona Halil, Kabakçı Mustafa, 31

Mart [1909], Kurtuluş Savaşı yılların-

daki gerici ayaklanmalar, Mene-

men’de asteğmen Kubilay’ın şehit

edilmesi, 1978 Maraş ve 1980 Çorum

katliamları gibi, gerici, kanlı, karanlık-

çı ayaklanmalar zincirinin halkaların-

dan biridir. Uzak ve yakın tarihimizin

bu ayaklanmalar bakımından oldukça

kabarık bir suç dosyasına sahip olduğu

görülüyor. Bilimsel devrimler çağına

çok geç katılmış olmamızın bedelini

bir de böyle ödediğimiz ve halen de

ödemekte olduğumuz söylenebilir. Si-

vas Katliamı’na bu günden bakıldığın-

da, o günlerde, daha çok, aydınlara

özgü aşırı bir kaygı gibi görülen “kök-

tendinci” tehdidin nasıl giderek büyü-

yüp canavarlaşan bir gerçeklik olduğu

daha iyi anlaşılıyor.

ABD DÜNYAYA BELA ETT�� Sivas Katliamı’nın anılması bile 20yıldır çeşitli baskılarla karşılaşıyor.Madımak Oteli’nin müze yapılmasıtalepleri uzun süre görmezden gelindi.En son katledilen aydınların adlarınınyanına katliamcılardan ölenlerin deadı yazıldı. 20 yıllık süreçte, Sivas Da-vası’nı, anma etkinliklerini, olayın an-laşılması için yapılanları nasılyorumluyorsunuz?

Katille katledenin adlarının aynı

listeye yazılmış olması bizdeki katiller

bakımından şaşırtıcı olmasa gerek.

Örneğin günümüz başbakanının ko-

nuşmalarını ben, bir cinayet işledikten

sonra “yetişin, beni öldürüyorlar” diye

haykıran birinin, şaşırtıcı, ürkütücü,

akıllara durgunluk verici saptırmacılık

ve pişkinliğinden farksız görüyorum.

Bu çevrelerden en ufak bir

insancıllık duygusu bek-

lemek boşunadır. Dinsel

fanatizm böyle bir şey-

dir. Bahtsız Afganis-

tan’da, Suudi Arabis-

tan’da, Irak’ta, yanı

başımızdaki Suriye’de

özgür Suriye ordusu

denen katil sürüsünün

yaptıklarında bunu görü-

yor, biliyoruz. Köktendinci

İslamcılık bütün dünya için

ölümcül bir tehlike olup çıktı. Başta

ABD emperyalizmi, Batı dünyası bu

belayı Sovyetler Birliği’ne karşı kendi

elleriyle besleyip büyüttü. Bu, Türkiye

için de böyledir. Tayyip Erdoğan gibi

o sırada hiçbir devlet adamlığı titri bu-

lunmayan birinin ABD başkanınca

neredeyse cumhurbaşkanıymış gibi

kabul görmesi başka nasıl açıklanır?

Bizde merkez sağ, daha 1940’larda

Köy Enstitüleri’ni kapatıp İmam Ha-

tip Liseleri’ni açmakla aydınlanma de-

ğerlerine düşmanlık kapılarını araladı.

Menderes hükümetleri bu kapıları ar-

dına kadar açtı.

Dün, “siz isterse-

niz hilafeti de geti-

rirsiniz” diyen za-

vallı kafayla, bu-

gün halka “Pence-

relerinize üç hilalli

Osmanlı bayrağı

asın” diyen küflen-

miş akıl, birbirinin

aynısıdır. Sivas Katlia-

mı’nın, bir merkez sağ -

sosyal demokrasi koalisyo-

nu döneminde gerçekleşmiş ol-

ması anlamlıdır. Merkez sağ, bu katlia-

mı engelleyememek, katliamdan ra-

hatsızlık duymamak ve sonuçta da ge-

reğini yapmamakla, AKP iktidarına gi-

decek yolu açarak kendi ekonomik ve

siyasal ölüm hükmünü de onaylamış

oldu. Sosyal demokrasinin acizliği ise

yine aynı sosyal tükenişin bir öteki yö-

nüdür. Konuya böyle bir geniş açıdan

baktığımızda, otelin müze yapılmasına

engeller çıkarılması, davanın zaman

aşımına uğraması vb. olgular ayrıntı

olarak kalır.

S�VAS YANGININDAN GEZ� D�REN���NE� Gezi Parkı’nda başlayan ve bütünülkeyi kucaklayan bir halk hareketinedönüşen direnişi bastırmak için, “bizeoy veren yüzde 50’yi evlerinde zor tu-tuyoruz” diyen başbakanın ima ettiğişey yeni Sivas katliamları mı?

Çok daha büyükleri... Bu kişi bir iç

savaş kışkırtıcısıdır. Şu günlerde yeni

bir basımını hazırlamakta olduğum

“Sivil Darbe” adlı kitabımda yer alan

Temmuz 2006 tarihli “Erdoğan Ülkeyi

İç Savaşa Götürür” adlı yazıda, yine

aynı kitapta yer alan başkalarında

bunu anlatmaya çalışmıştım. Tayyip

Erdoğan, şimdilerde artık pek çok kişi

ve çevrece anlaşılmış olup dile getiril-

diği gibi, gerçek anlamıyla başbakan fi-

lan değil, Merkez Sağ’ın yukarıda de-

ğindiğim aymazlığı, sosyal demokrasi

ve solun cılızlığı, emperyalizmin kum-

pasları ve yüzde on seçim barajı reza-

leti sonucunda hayal bile edemeyeceği

bir iktidarı ele geçirmiş olan, bir de-

mokrasi ve cumhuriyet karşıtıdır... De-

Militan iyimserlik bir kez daha haklı çıktı

SİVAS KATLİAMI’NIN 20. YILINDAN GEZİ DİRENİŞİ’NE: ATAOL BEHRAMOĞLU

B.SADIK ALBAYRAK

bizimsadikalbayrak@gmail.com

GünümüzTürkiye’sindekigibi kapkara bir

siyasal iktidara kar��

sava��m vermek, özgürbir ruha ve ki�ili�e

sahip olman�ntemel birgere�idir

Ataol Behramo�lu

28 HAZ�RAN 2013 CUMA 7Aydınlık KİTAP

mokrasinin amaç değil

araç olduğunu açıkça söy-

lemiş olan kişidir. Yüzde

elli oy konusu da, seçime

katılım oranı ve yüzde on

seçim barajı rezaleti he-

saplamalarının gösterdiği

gibi, palavradır. Gezi Di-

renişi sonrasında, önü-

müzdeki seçimleri düşün-

dükçe iliklerine kadar tit-

rediğinden, “suçluların

telaşı içinde olduğundan”

kuşku duymuyorum. Çır-

pınışları, kışkırtıcı söylev-

leri, Kurtuluş Savaşı şe-

hitlerinden Osmanlı bay-

rağına akıl almaz gelgitle-

ri, suç örgütüne dönüş-

müş polisine yaranma ça-

baları boşunadır. Siyase-

ten bir ölü olduğu, gün

geçtikçe daha çok ve

daha hızlı anlaşılacaktır.

SANATÇILARG�R���M� VED�REN��� Cahil bırakılmış, dini inançları sö-mürüye açık kitleleri şartlandırmakve yönlendirmek için yalanı temel po-litika araçlarından biri olarak kulla-nan ve tarihimizde kanlı katliamlaraneden olan sağ partilerin iktidarınınsarsılmasında sanatın ve sanatçınınmücadelesinin önemi nedir? Bu bağ-lamda, sözcülüğünü yürüttüğünüz Sa-natçılar Girişimi’ni ve başka çabalarıdeğerlendirir misiniz?

Sanatsal çalışma özgürlük içinde

nefes alır. Sanat, özgürlük demektir.

Muhafazacı sanat sözü kimilerine hoş

görünse bile, onun anlamı olsa olsa

taklitçiliktir. Sanatçı çalışırken yapıtı-

nın nereye evrileceğini kendisi bile

çoğu kez bilemez. Sanatçı elbette eleş-

tirilir, övülür vb. Bu arada, eleştiriler

genellikle övgülerden daha yararlıdır.

Fakat hangisi olursa olsun siyasal ikti-

darın güdümüne girmez, giremez. Sa-

natsal yaratıya enerji sağlayan dinamo,

ruhsal bağımsızlıktır, özgür arayışlar-

dır. Aslında insan olmanın temel ge-

rekleri de bunlardır.

Kaldı ki günümüz Türkiye’sindeki

gibi kapkara bir siyasal iktidara karşı

savaşım vermek, özgür bir ruha ve ki-

şiliğe sahip olmanın temel gereğidir.

Hem sanatçı, hem insan, hem yurttaş

olmanın koşuludur. Bu insanların çağ-

rılarına koşa koşa giderek onlarla el sı-

kışan, aynı sofraya oturan, aynı havayı

soluyan sanatçı, yazar vb kimlikli kim-

seleri hem küçümsüyor, hem onlara

acıyorum. Onlarla birlikte silinip gi-

decekleri için... Böyle bir sonu ne ya-

palım ki hak ediyorlar. Sanatçılar Giri-

şimi, Şubat 2012’deki “Reddediyoruz”

çıkışı ve aynı yıl Aralık ayındaki Büyük

Buluşma’yla, bu süreçlerde pek çok gi-

rişimiyle, sanatçının toplumsal duyarlı-

lığı ve görevini

anımsatıp örnek-

leyerek bu yön-

de önemli

adımlar attı.

Tevfik Fik-

ret’lerden Nâ-

zım’lara, on-

lardan günü-

müze, sanat ve

düşün tarihimiz

bu görev ve so-

rumluluk bilincinin

örnekleriyle doludur.

Sanatçının ordusu ve silahı

yoktur, fakat okurunun, izleyicisinin

ve yapıtının gücü, ordulardan ve silah-

lardan kat kat üstündür. Franco ve

Frankoculuk sonsuzca silinip gitti. Pi-

casso ve Guernica’sı sonsuzca yaşaya-

cak. Şili darbesinin lideri insanlığın al-

çaklık tarihinde en çok tek bir satır

olarak geçerken Pablo Neruda’nın di-

zeleri ölümsüzdür. Karanlığa karşı sa-

vaşımımız ödünsüzce sürecek. Gezi

Direnişi zaten bilincinde olduğumuz

haklılığımızı daha da perçinledi.

� Sivas’ta insan yakan katillerin çoksayıda avukatının şimdi AKP’de mil-letvekili olduğunu göz önünde bulun-durursak, bugün yaşadıklarımızıSivas Katliamı’yla başlayan sürecindevamı olarak değerlendirebilirmiyiz?

Hiç kuşkusuz, evet. Tayyip Erdo-

ğanlar kalben Sivas’ta Madımak Ote-

li’ne yürüyen güruhun içindeydiler.

Bugün de hiç kuşkusuz öyledirler.

P�R SULTAN’IN MAKAMI� Yazarlarımız ve sanatçılarımız SivasKatliamı’nın sonuçlarının anlaşılma-sında ve suçlularının cezalandırılma-

sında, toplumsal etkile-rinin aşılmasında

nasıl bir sınavverdi? Tepkileri veverilen mücadeleyi nasıl değerlendiri-yorsunuz? SivasKatliamı’nı konualan edebiyat ve

sanat yapıtları içinneler söyleyebilirsi-

niz?Genellikle olumlu ve

duyarlı davranıldığını düşü-

nüyorum. Elden gelen yapıl-

mıştır ve yapılmaktadır da. Sivas Kat-

liamı unutturulamadı ve toplumsal

bellekten hiçbir zaman silinmeyecek.

Bu yürek dağlayıcı konuda verilmiş

ürünleri tek tek sayamam, fakat siz

özel sayıda her alandan genişçe dökü-

münü vermelisiniz. Genco’nunki müt-

hiş bir çalışmadır. Fazıl Say’ın Metin

Altıok çalışması çok değerlidir. Ro-

manlar, öyküler, şiirler yazıldığını bili-

yoruz.

Kemal Özer’in “Temmuz İçin Yaralı

Semah”ı çağdaş şiirimizde bir başyapıt-

tır ve hiç kuşkusuz büyük bir oratoryo-

yu hak etmektedir. Orada yitirdiğimiz

Metin Altıok benim bir can yoldaşım,

Behçet Aysan çok sevdiğim bir şair kar-

deşim, Asım Bezirci sevgili bir ağabe-

yim, Nesimi Çimen yakın bir dostumdu.

Hepsini sevgiyle, saygıyla, özlemle anı-

yorum. Sivas şehitlerimizin yeri, Pir Sul-

tan Abdal’ın makamıdır. “Bu Yangın

Yerinde” adlı şiirim (Livaneli’nin beste-

siyle) onlara gönülden sunulmuş bir

ağıt, bir keder ve öfke çığlığı, bir direniş

çağrısıdır.

� Sivas Katliamı, toplumsal algıda,Aziz Nesin’i suçlu gösterecek biçimde

sunulmaya çalışıldı, bukampanyada görev üst-lenen yazarlar oldu. On-ları ve günümüzdekiyeni mürtecileri nasıldeğerlendiriyorsunuz?

O sırada böyle şey-

ler yazıldığını anımsıyo-

rum. Aziz Nesin eşsiz

bir adamdı. Onun kadar

yürekli bir kimseye rast-

lamadım. Köktendinci-

liğin nasıl büyük bir

tehlike olduğunu her-

kesten önce ve herkes-

ten çok kavradı ve ze-

hirli yılanların yuvasına

çomağını gözüpekçe

soktu. Cağaoloğlu’nda-

ki Gazeteciler Cemiye-

ti’nde düzenlediği kök-

tendincilik toplantısın-

da sadece bir avuç in-

sandık. Dünkü ve bu-

günkü mürteciler ise

hep aynı çevrelerden,

aynı kimliklerden, kor-

kak, pısırık ya da top-

lumsal olarak aydınlan-

ma değerlerinin zaten karşısındaki in-

sanlardır. İtiraf etmeliyim ki Türkiye

Yazarlar Sendikası içinde birlikte çalış-

tığımız yıllarda, her zaman duyduğum

hayranlığa rağmen, Aziz Nesin’i kimi

kez benim de yeterince anlamadığım,

haksızlık ettiğim zamanlar olmuştur...

“Aziz Nesin’li Anılar” adlı kitapçıkta

bunları açık yüreklikle yazdım. Aziz

Nesin’siz Türkiye çok eksik bir Türki-

ye’dir. Onun dostluğunu, yakınlığını,

ağabeyliğini, önderliğini çok, pek çok

özlüyorum. Sözünü ettiğiniz o zamanki

ve şimdiki mürtecilerden hiçbiri, Aziz

Nesin’in insanlığının da yazarlığının da

eline su dökemez.

� Haziran’da yaşadığımız geniş vegüçlü halk hareketi, Sivas’la başlayanve ülkeyi 20 yıllık bir karanlığa boğangerici iktidarların verdiği tahribatıortadan kaldırabilecek sonuçlar doğu-rabilir mi? Bundan sonrası için nelersöyleyebilirsiniz?

Halk kayası yerinden oynamış, al-

tında yuvalanan yılanlar ve çıyanlar

kalabalığı gün ışığının altında bütün

çirkinlikleriyle ortaya çıkmıştır. İnsa-

nın “Yaşasın!” diye haykırası geliyor...

Militan iyimserlik bir kez daha

haklı çıktı... Hiçbir zaman karamsar

olmamıştık. Fakat dalga dalga genişle-

yen bu büyük başkaldırı ve direniş,

umutlarımızın da üstüne yükseldi.

Tayyip Erdoğan’ın da, oradan buradan

toplama, derme çatma çevresinin de,

bir suç örgütüne dönüşmüş paralı mil-

islerinin de, adalet, hukuk, aydınlan-

ma ve insanlık değerleri önünde yenil-

giye, yıkılıp gitmeye mahkûm oldukla-

rı apaçık görüldü... Sadece iyimser de-

ğil, militan iyimseriz... Diktatörü ve

kötülük düzenini alaşağı edeceğiz...

AzizNesin e�siz bir

adamd�. Onun kadaryürekli bir kimseye

rastlamad�m. Köktendincili�in nas�l

büyük bir tehlike oldu�unu

herkesten önce ve herkesten

çok kavrad� ve zehirliy�lanlar�n yuvas�na

çoma��n� gözüpekçesoktu

28 HAZ�RAN 2013 CUMA8 Aydınlık KİTAP

İlk baskısı 2003 yılında yapılan romanın

“Ölü Canlar” acısı hâlâ içimizi yakan

“Sivas Yangını”nın 20. yılı anısına, ikinci

baskısıyla yeniden okurların dikkatine

sunuluyor.

“Ölü Canlar”ı ilk okuduğumda, tümTürkiye’yi derinden etkileyen “Sivas Kı-rımı”na soğukkanlı bir bakış olarak nite-lemiştim. İlk okuduğumda da yazmıştım:“Anlattıklarıyla, kurgusuyla, anımsattık-larıyla, göndermeleriyle, oluşturduğu at-mosferle ‘Ölü Canlar’ okunmayı hak edenbir roman.” Bu söyleşi için 10 yıl sonra ye-niden okuduğumda bu kanım daha da pe-kişti. Yazarından duymak gerekirse, “ÖlüCanlar”ın yazıldığı dönemde ve şimdi, an-lamı nedir?

İnsanlık tarihi binlerce yıllık bir zaman

dilimini kapsıyor, üstelik

sürekli akış halinde. Bir

gerçek olay ve hikâye var.

Sen de onların birinden

kurgusal yapıt ortaya çı-

karmaya çalışıyorsun. İz

bırakmış, unutulmayacak

bir olaydan yola çıkarak,

“Ben de bunun yanına

kendimi koyabilir miyim?”

diyorsun. Bence nafile bir

çaba ama insanoğlu ken-

dini bundan alamıyor.

“Ölü Canlar”a gelince, bu

kadar tarafgir ve sert bir

öykü ancak ondan uzakla-

şılarak evrensel bir anlatı-

ya dönüştürülebilirdi. Bunu

denedim.

“Ölü Canlar” edebiyatdünyasında nasıl karşılandı?O dönemin haber dergile-rinden Tempo’da seninle yapılan bir söy-leşide romanını “unutulmaya tepki” ola-rak nitelendirmiştin. Aradan 20 yıl geçti.“Ölü Canlar” bağlamında şimdi nelersöylemek istersin? Hâlâ “unutulmaya tep-ki” mi, yoksa bugün artık başka bakış açı-larıyla da okunabilir mi?

Geçen zamanda bu acının unutulma-

yacağı ortaya çıktı. O günlerde bundan res-

men korkmuştum. Şimdi binlerce insan bu

olayı hatırlıyor ve öldürülen aydınlarını anı-

yor. Tıpkı Pir Sultan Abdal, Kubilay Ola-

yı, Şeyh Bedrettin gibi... Mahkeme Başkanı

bile “Türklerin tarihinde görülmemiş, acı

bir olay” diyerek dipnot düşüyordu, son

mahkeme celsesinde.

Öte yandan, roman başka açılardan da

okunabilir tabii. Öncelikle yumuşak ve iyi

bir polisiye roman. Bunu kolay okunma-

sı için düşünmüştüm. İkincisi, hiç bitmeyen

derdimiz “Doğu-Batı sorunsalı” da bir öl-

çüde romanda kendini gösterir. Sonra

Anadolu ve taşra atmosferi, bu da bana hep

anlamlı, gizemli ve anlaşılması zor bir du-

rum olarak geldi.

‘YABANCI’ VE ‘REQUIEM’“Ölü Canlar” yayımlandığında gerek

adından, gerekse bölüm başlıklarındanyola çıkarak edebiyat eleştirmenleri romanboyunca göndermelere dikkat çektiler.Ben de bir yazımda romandaki gönder-meler üzerinde durmuştum. Bir bölümüburada anmak isterim: “Fatih Atila’nın ro-manına ad olarak ‘Ölü Canlar’ı seçmiş ol-ması, Gogol’ün ‘Ölü Canlar’ına gönder-

meler yaparak farklı düz-lemlerde okumalara ola-nak sağlaması bakımın-dan  dikkat çekicidir. Adı-nın yanı sıra romanın bö-lüm başlıkları da gönder-melerle yüklüdür. Romanüç bölümden oluşmakta-dır. Birinci bölümde An-kara’ya gizemli bir ‘ya-bancı’ gelir. Bu yabancı,Sivas’ta ölen Hollandalıgenç kızın İngiliz nişan-lısı William’dır. Bu bö-lüm ‘yabancı’ başlığınıtaşımaktadır ve AlbertCamus’un ‘Yabancı’sı-na göndermeler içerir.İkinci bölümün başlığı‘requiem’dir ve bu bö-lüm, 2 Temmuz1993’teki ‘yangın’ın ge-

ride bıraktığı çok boyutlu derin acıları du-yumsatmaktadır. Mozart’ın ‘Requiem’ide trajedilerden geriye kalan evrensel hü-zünlerin ifade edildiği bir tür ‘ağıt’ değil mi-dir? Üçüncü ve son bölüm ‘zamanımızınbir kahramanı’ adını taşımaktadır. (…)Zamanımızın bir diğer kahramanı isefaili meçhul bir cinayete kurban giden Si-vas davası müdahil avukatlarından avu-kat Yücel’dir. Bu bölümde Fatih Atila, biranlamda, Lermantov’un ‘ZamanımızınBir Kahramanı’na  selam göndermektedir.Tıpkı her yerin yabancısı şairler gibi... Tıp-kı Metin Altıok gibi William da gittiği heryerin yabacısıdır aslında. İngiliz William’ın

, yalnızca Ankara’nın değil,  Milano’nunda ‘yabancı’sı olduğunu anlamak için Fa-tih Atila’nın ‘Ölü Canlar’ıyla birlikte Go-gol’ün ‘Ölü Canlar’ını, Camus’un ‘Ya-bancı’sını, Lermontov’in ‘ZamanımızınBir Kahramanı’nı da okumak, Mozart’ın‘Requiem’ini de dinlemek gerek...” Şimdi,romandaki göndermelerin ne anlama gel-diğini bir de yazarından dinlemek isterim.

Söylediğin sözler, çağrışımlar büyük öl-

çüde doğru… İşaret edilen eserler çok bü-

yük sanatçıların eserleri ve çok etkileyiciler.

Bunların üzerimde bıraktıkları etkiden ha-

reketle, tabii bir roman tasarımının için-

de, şöyle ya da böyle kendilerine bir yer

buldular.

Öte yandan romanın yazıldığı yıllarda

bu tür epigraflar, göndermeler, alıntılar vb.

modaydı. Ben de etkilenmişim demek ki.

Son bölümdeki Milano Ayaklanması

daha bir canlı görünecektir okuyucuya

bugün. Orada Taksim benzeri bir protest

gösteri yaşanır, romanın kahramanları bu

gösteride karşılaşırlar. Tabii sezgisel bir gön-

dermeydi bu, insanlık finans kapitalin yap-

tıklarından bir yerde bıkacaktı, patlaya-

caktı… Öyle istemiştim, öyle dilemiştim.

YAZARLAR BENC�LLE�T�İlk romanın “Akdeniz’in Kıyısında”yı

1987’de ODTÜ’de öğrenciyken yayımla-mıştın. Fethi Naci bu romanını “nicedirbeklediğim romanın habercisi” diye ni-telemişti. Ardından, 1998’de “AlaturkaRapsodi”, 2003’te “Ölü Canlar”, 2008’dede “Dargeçit” yayımlandı. 87’den bugünedört roman… Bana göre edebiyat dün-yamızda yer edinen bu dört romanın da enbelirgin ortak özelliği, çeşitli dönemlerdeülkemizi derinden etkilemiş temel so-runlar odağında kurgulanmış olmaları.Bugün bu dört romanı kitabevlerinde birarada bulabilmek neredeyse imkânsız. Ne-den böyle?

Ağır bir soru. Bir defa 12 Eylül son-

rası yazarlar, şairler, romancılar toplu-

mumuzun insanımızın sorunlarından

uzaklaştırıldılar, uzaklaştılar. Dayanma

güçleri kalmadı. Yayınevleri ise moda ya-

yıncılığa kaydılar büyük ölçüde. Zaten

edebiyat eleştirmenleri de yok sayılabilirdi

ülkemizde.

Türk edebiyatı ‘50 li yıllarda da buldu-

ğu özgürlük yatağını değiştirdi, bencilleş-

ti, insanından ve yoksullardan uzaklaştı. Oc-

tavia Paz’ın dediği gibi burjuva yaşamı za-

ten malzeme vermezdi sanatçıya. Sanatçı-

lar büyük ölçüde kendi ölüm fermanları-

nı imzaladılar. Bir de postmodernizm ma-

nipülasyonu bu kez okuyucu kitlesini de

hem edebiyattan, hem de toplumsal so-

runlardan uzaklaştırdı. Halbuki bütün bü-

yük sanatçılar, romancılar son derece po-

litiktirler, toplumsal olaylara müdahildir-

ler. Bizim romancılarımız ne yazık ki gö-

rünmeyen derinliklere itildiler. Umarım bu

artık kırılır, yayınevleri özgürleşir. Benim

romanlarımda okuyuculara ulaşır.

Hep sorulur, âdettendir: Ufukta yenibir roman var mı? Bir dönem öyküler ya-zıyordun, yeni öyküler var mı?

Türkiye’nin sorunları ile yaşayan in-

sanları, yazarları, sanatçıları şu ya da bu şe-

kilde gündemden düşürüldü, alanları yok

edildi ne yazık ki. Az okunan edebiyat der-

gileri, şiirlerini yayınlayamayan şairler, öy-

kücüler, romancılar… 50’ye yakın tv ka-

nalında doğru düzgün kaç tane sanat-ede-

biyat programı yapılıyor? Bu ölüm de-

mektir. Neyse ki, gençlik siber iletişim or-

tamında bu baskıdan da kurtulacaktır

umuyorum.Konuya dönersek ben kolay yazarım

ama beni motive eden bir ortam olmalı.“Marifet iltifata tabidir, müşterisiz meta za-yidir!” iyi söz, büyük söz. Romanlarım ya-yımlanmayacaksa insanın içinden ne yazıkki yazmak da gelmiyor. 18-19. yüzyılın ya-zarlarından değiliz biz. O dönemde bu ta-mamen soylu ailelerin çocuklarının uğra-şıydı. Biyografi, roman, şiir yazdıkça mut-lu oluyorlardı. Ne Tolstoy gibi soylu bir ai-leden geliyoruz, ne Proust, ne de Turgen-yev’iz. Ne de Altan ya da Pamuk ailesindenailesinden geliyoruz. Yine de birkaç çalış-mam var, direniyorum.

Türk edebiyatı özgürlükyatağını değiştirdi

SİVAS YANGINI’NIN 20. YIL ANISINA “ÖLÜ CANLAR” ROMANI ÜZERİNE, FATİH ATİLA İLE SÖYLEŞİ

İBRAHİM BERKSOY

Fatih Atila

Ölü Canlar,

Fatih Atila,

Cumhuriyet Kitaplar�,

�kinci Bask�

28 HAZ�RAN 2013 CUMA 9Aydınlık KİTAP

Sivas Kıyımı’nın 20. yılındayız. Bu topluöl-

dürüm, Cumhuriyet tarihimizin en utanıla-

sı sayfalarından biridir. Pir Sultan Abdal Şen-

likleri dolayısıyla konuklara ev sahipliği ya-

pan Madımak Oteli, 2 Temmuz 1993 günü,

şeriatçı bir güruh tarafından ateşe verildi.

Aralarında yazarların, sanatçıların ve otel gö-

revlilerinin de bulunduğu 35 insanımız, bu

ateşte yandı. Ama Madımak ateşi Sivas’ın sı-

nırları içinde kalmadı, kısa sürede tüm ülkeyi

sardı. Aradan 20 yıl geçmiş olmasına karşın,

acılı yüreklerimizde hâlâ bu yangının sıcak-

lığını duyumsuyoruz.

Tarihe “Sivas Cankırımı” olarak geçen

şeriatçı kalkışma, Cumhuriyetin temelleri-

nin atıldığı bir kentte gerçekleşti. Köktendinci

saldırganlar, laik Cumhuriyete karşı düş-

manlıklarını, yürüyüş sırasında sık sık yine-

ledikleri “Cumhuriyet Sivas’ta kuruldu, Si-

vas’ta yıkılacak!” sloganıyla açığa vurdular.

Buna öylesine inanmışlardı ki, yargı süre-

cinde de hiçbir pişmanlık belirtisi göster-

mediler. Dahası, kurbanların ailelerine ve sa-

vunmanlarına karşı aynı kara saldırganlığı

sürdürdüler. Kimi sanıklar ceza almış olsa da,

Sivas davası, sonunda zamanaşımına uğra-

dı. Yurtdışına kaçan saldırganlar ise yaka-

lanamadı! Ama, insanlığa karşı işlenen suç-

larda zamanaşımı yoktur. Bu caniler mutlaka

hesap verecektir.

‘S�VAS K�TABI’NIN ÖYKÜSÜEdebiyatçılar Derneği’nce 1994’de ya-

yımlanan“Sivas Kitabı” 2 Temmuz Cankırımı

tanıklıklarından oluşuyor. “Hâfıza-i beşer”

unutmaya ne denli yatkın olursa olsun, bu ki-

tap var oldukça, “Sivas Katliamı” asla unu-

tulmayacaktır!

Kitap, Edebiyatçılar Derneği’nin tasa-

rısıydı. Sivas’ta yaşanan cankırımında, Ede-

biyatçılar Derneği’nin önde gelen üç üyesi

de (Metin Altıok, Behçet Aysan, Uğur

Kaynar) yaşamlarını yitirmişti. Derneğin

Ahmet Say başkanlığındaki Yönetim Kurulu,

kıyımın hemen ardından, bu üç ozan için ayrı

ayrı armağan kitaplar çıkardı. Daha sonra yö-

netim değişikliği oldu ve başkanlığa Mustafa

Şerif Onaran getirildi. Yeni yönetimin aldı-

ğı ilk karar ise, Sivas kıyımının “Anılar / Bel-

geler / İncelemeler” ekseninde oylumlu bir

çalışma ile belgelenmesine ilişkindi. Başkan

Onaran, Kültür Bakanı Fikri Sağlar’la gö-

rüşerek projeye maddi kaynak sağladı. Ar-

tık geriye, kitabı hazırlayacak kişiyi bulmak

kalmıştı.

Bir gün telefonum çaldı. Mustafa Şerif

Onaran arıyordu. “Bu kitabı sen yapacaksın!”

diye kestirip attı. Bana söz bırakmamıştı.

Yine de içim rahat değildi. Nasıl ağır bir yü-

kün altına girdiğimin bilincindeydim.

“Sivas Kitabı” doğrudan tanıklıklara

dayalı, belgesel ağırlıklı bir çalışma olacak-

tı. Birincil amacımız, olayı tüm yönleriyle ka-

yıt altına almaktı. Ama olay henüz çok ta-

zeydi. Madımak cehenneminden kurtulan-

lar, yaşadıklarının şokunu atlatamamışlardı

daha. İnsanlar, bu korkunç karabasanın yı-

kıcı etkilerini ruhlarında ve bedenlerinde ta-

şıyorlardı. Çoğu yaralı, kırgın ve bungundu.

Yaşama küsenler vardı aralarında. Aileler ise

büsbütün perişandı. Gencecik çocukları

için ağıt yakan anaların gözyaşları bir türlü

dinmiyordu…

Böylesi duygusal bir

ortamda bu insanlarla ko-

nuşmak hiç kolay olmadı.

Özcan Karabulut, Hi-

dayet Karakuş, Öner Yağ-

cı ve benim de bulundu-

ğum bir önçalışma kurulu

oluşturuldu. Bu kurul ilk

toplantısında kitabın iç-

eriğini ve ana çerçevesini

belirledi. Kitabı yayına

hazırlama sorumluluğu

bana verilmişti. Ancak

malzemenin toplanıp iş-

lenmesi, yazarlarla ilişki-

lerin yürütülebilmesi için

yer ve teknik altyapı ge-

rekiyordu. Bu süreçte yine

de en büyük destekçim,

Mustafa Şerif Onaran’dı.

Süreci en iyi bilen ve ya-

kından izleyen yönetici olarak, sonraki yıl-

larda “Sivas Kitabı” üzerine yazdığı çeşitli ya-

zılarda, emeğimi en sık dile getiren kişi gene

o olmuştu.

BA�UCU K�TABIMustafa Şerif Onaran, “Sivas Kitabı”na

yazdığı sunuş yazısında şöyle diyordu:

“Olayların içinde yaşayanların, olaylara

tanık olanların, izlenimlerini, duygusallığa

düşmemeye çalışarak, nasıl yalın bir anlatımla

sergilediklerini göreceksiniz. Daha önemli-

si, konunun uzmanı yazarlardan, tarihsel ge-

lişmesi içinde, değişik yönleriyle Sivas top-

luöldürümünün nedenlerini öğrenirken,

olayların kökenine indiğinizi anlayacaksınız.

“Sivas Kitabı”; başucumuzdan, elimizin

altından eksik etmemeniz gereken bir belgeler

kitabıdır. Bu kitapla, en azından kendimizi sı-

nayacak, gerçek kimliğimizi öğreneceğiz.”

(M.Ş. Onaran iyi bir hekimdi. Ama daha

çok edebiyatçı kimliği ile öne çıkmıştı. Ozan-

dı, usta bir yazardı, denemeciydi, eleştirmendi.

Ayrıca Türk Dil Kurumu’na ve Edebiyatçı-

lar Derneği’ne yönetici olarak önemli katkı-

larda bulunmuştu. 87 yaşında olmasına kar-

şın, düşünce dünyası hep genç ve yaşam do-

luydu. 23 Mayıs’ta aniden aramızdan ayrıldı.

Dostluğunu hep özleyeceğim.)

YAZARLAR VE �ÇER�K583 büyük sayfadan oluşan “Sivas Kita-

bı”; sırasıyla “İncelemeler”, “Tanıklıklar”,

“Belgeler”, “Yitirdiklerimiz” ve “Tepkiler”

başlıklı beş bölüm içeriyor.

Kitaptaki sunuş yazılarından biri, döne-

min Kültür Bakanı Fikri Sağlar’ın imzasını

taşıyor. Sivas olayının unutulmaması ve sü-

rekli olarak belleklerde yaşatılması gerekti-

ği belirtilen Sağlar’ın yazısı

bugün de geçerliliğini ko-

ruyor.

“İncelemeler” bölü-

münde, Prof. Dr. Cahit Tan-

yol, Prof. Dr. İlhan Arsel,

Nejat Birdoğan, Prof. Dr.

Alpaslan Işıklı, Prof. Dr.

Emre Kongar, Prof. Dr. Or-

han Öztürk, Prof. Dr. Ünsal

Oskay ve Özdemir İnce’nin,

“Sivas Olayı”nı uzmanlıkları

açısından değerlendirdik-

leri önemli makaleleri yer

alıyor.

“Tanıklıklar” bölümün-

de, Sivas’taki saldırıdan kur-

tulan yazar ve sanatçıların

yanı sıra, Cumhuriyet Üni-

versitesi Tıp Fakültesi Has-

tanesi’nde yaralılara ilk mü-

dahaleyi yapan hekimlerin tarihe tanıklık an-

lamındaki anlatımlarına da yer veriliyor.

Bu bölümde yazılanları okumaya gerçekten

yürek dayanmıyor.

Yaşananlara tanıklık eden, etkinlik ka-

tılımcıları da kitapta ihmal edilmiyor ve Aziz

Nesin’den Cahit Külebi’ye, Şükrü Günbu-

lut’tan Prof. Dr. Zafer Kars’a, Lütfiye Ay-

dın’dan Cem Cilasun’a sıralanıyor.

B�R�NC� EL BELGELERKitabın “Belgeler” bölümünde başlıca şu

metinlere yer verdik: Aziz Nesin’in Sivas’ta

yaptığı ve basında haksız yere “kışkırtıcı” diye

damgalanan doğaçlama konuşmasının bant

çözümü, TGRT muhabirinin Aziz Nesin’le

Sivas’ta yaptığı söyleşi, Asım Bezirci’nin

Madımak Oteli’nde kaleme aldığı “son

yazı”, şeriatçıların “Müslüman Kamuoyu-

na” başlıklı bildirisi, Sivas Valiliği’nin ve Em-

niyet Müdürlüğü’nün Olay Raporları,

TBMM’deki Genel Görüşme Tutanağı ve

Araştırma Komisyonu Raporu ve daha pek

çok önemli belge.

“Yitirdiklerimiz” bölümünde ise, Ma-

dımak Oteli’nde yaşamlarını yitiren yazar-

ların aileleriyle yapılmış söyleşiler ve ev or-

tamında çekilmiş çok özel fotoğraflar yer alı-

yor. Bu bölümdeki yazıları Özcan Karabu-

lut ve Gökhan Cengizhan hazırladı, fotoğ-

rafları Esin Güllüler çekti.

TAR�H�N BELLE��Kitabın son bölümü olan “Tepkiler”de,

“Ne Dediler, Ne Yazdılar?” başlığı altında

çok zengin bir seçki sunuluyor. Her eğilim-

deki gazete ve dergilerde “Sivas Kıyımı” üze-

rine yazıp çizen, yorum yapan herkesin gö-

rüşü olduğu gibi aktarılıyor.

Sivas Kıyımı’nın ardından yazılıp söy-

lenenleri derlemek, benim açımdan ayrı bir

önem taşıyordu. Çok kapsamlı bir araş-

tırma yaptım: Yaygın ve yerel basındaki ya-

zıları, haberleri derledim; çeşitli kişi ve ku-

rumların bu konudaki açıklamalarını, bil-

dirilerini topladım. Süleyman Demirel’den

Tansu Çiller’e, Refah Partisi Milletvekili

Abdüllatif Şener’e; Nurseli İdiz’den İsmet

Özel’e, bu konuda kim ne yazmış ve söy-

lemişse, hepsini tarihin sarı sayfalarına ge-

çirdim. Bugün “demokrat” geçinen pek

çok kalem, Sivas Kıyımı’ndan sonra yaz-

dıkları yazılarla gerçek kimliklerini orta-

ya koydular. Çoğunun demokrasi ve insan

hakları sınavından sınıfta kaldıklarını söy-

leyebilirim. 2 Temmuz’dan “bayram” diye

söz edebilen vicdansızlar bile çıktı ülke-

mizden! Sivas Kıyımı’nı “Yaşasın Şanlı Si-

vas Kıyamı!” diye alkışlayanlar oldu. Daha

da kötüsü, saltanatlarını sürdürebilmek

için, inanç sömürücülüğüne ve mezhep kış-

kırtıcılığına hız veren bir siyasal iktidarla

karşı karşıyayız bugün. Yalana dayalı “Ca-

milerde içki içildi!” söyleminin şu günler-

de bizzat Başbakan tarafından ısrarla dil-

lendirilmesi boşuna değildir. Dinsel du-

yarlıklar kaşınarak, kitleler bir kez daha so-

kakta vuruşturulmak isteniyor. Yeni kı-

yımlara, kırımlara çağrı çıkarılmaya çalı-

şılıyor. Bu kirli ve kanlı oyunu elbirliği ile

bozmak zorundayız.

SON SÖZKitabın basım aşamasında tüm olanak-

larını bize cömertçe açan Kurtuluş Basım-

evi’nin sahibi, gazeteci ve yazar ağabeyimiz

Baki Kurtuluş’a gönül borcumuz büyüktür.

Onu da iki yıl önce yitirdik. Anısına selam

olsun!

10 bin adet basıldığı halde kısa sürede tü-

kenmiş olan bu önemli yapıtın güncellenmiş

yeni bir baskısının yapılması, önümüzde

görev olarak duruyor.

Bir topluöldürüm öyküsü ya da ‘Sivas Kitabı’

ATTİLA AŞUT

Sivas Kitab�, Attila A�ut, Edebiyatç�lar Derne�i

Yay�n�, 583 s.

28 HAZ�RAN 2013 CUMA10 Aydınlık KİTAP

“Ateş-i Aşk”ı yazma nedeninizi sormak is-tiyorum; kitap, Alevi-Sünni yurttaşlara vedevlete ne öneriyor, bu facianın bir dahayaşanmaması bakımından temel mesajınedir?

Kitap, 2 Temmuz 1993 Sivas Katlia-

mı’nın arka planını ve bilinmeyenlerini ele

alıyor. Anımsarsınız, ülkemiz Sivas Kat-

liamı’na benzer olayları daha önceki yıl-

larda da yaşadı. En bildik örnekler Ma-

latya, Çorum, Maraş Katliamları olarak ez-

berlerdedir. Sonra 2 Temmuz Sivas facia-

sı... Ama son olmadı, arkasından 1995 yı-

lında Gazi-Ümraniye katliamları geldi ve

farklı zaman aralıklarında tekrar tekrar

sahnelendi.

Türkiye’nin bu en temel meselesine

dair adamakıllı bir gözlem yaptım; ders çı-

karılsın istedim.

Ders çıkarılacağını düşünüyor mu-sunuz?

Tespit ve yaşanmışlıklar, kimi beyinle-

ri acıtıyor, ya da var olan acısını derinleş-

tirerek kalıcı hale getiriyor, görmezden ge-

lenleri yeniden değerlendirmeye sevk edi-

yor. Şartlanmışların ise tepkisini çekiyor.

Belki de kitabın en temel özelliği ya da de-

ğeri, yazar olarak benim Alevi katliamla-

rı serisinden biri olan Sivas katliamının için-

de olmamdan öte, Pir Sultan Abdal Kül-

tür Derneği (PSAKD) Genel Başkanı sı-

fatıyla, katliamın başından sonuna değin

Madımak Oteli’nde bulunmamdır. İlaveten

yargı sürecini birebir takip etmem, Katli-

am öncesine ve sonrasına vakıf olmam, me-

rak edilen ve arka planda bulunan tüm ay-

rıntıların doğrudan muhatabı olmamdır.

Kimin ne düşündüğünden ya da tep-

kisinden öte bu vahşet yazılmalı, sonuç, ta-

rihin değerlendirmesine bırakılmalıydı.

Sistem, statüko bu derin yaranın kabuk tut-

masına izin vermiyor, tam tersine Alevi-

Sünni çelişkisini derinleştiriyor, inancı

araçsallaştırıyor, hatta katliama zemin ha-

zırlıyor. Bunlara baktım; hangi araçları-

mekânları, değerleri kullanıyordu? En

azından Sivas Katliamı özelinde de olsa

kandan beslenen zihniyet bu boyutlarıyla

deşifre edilmeliydi. “Ateş-i Aşk”la yapıl-

mak istenen budur.

Kitaba dair hangi duygular içinde-siniz?

Kitap, katliamın travmasıyla yaşama-

ya mahkûm edilen biri olarak tarafımdan

kaleme alınmasına karşın, belge, bulgu ve

gözleme dayalı bir eser ortaya çıkarmak

için azami çaba içinde oldum. Derneğin ve

anma etkinliğinin sorumlusu olmam, der-

nek boyutuyla facianın öncesinde ve son-

rasında vuku bulan bütün ayrıntıların bil-

gim dâhilinde olması nedeniyle savlarımı

belgelere dayandırarak, okuyucuyla bö-

lüşmeyi görev bildim.

Gözlemlerimi de ortaya koyarak, ders

çıkarılması en temel arzum oldu. Kapsa-

mı itibariyle benzer katliamların ayrıntı-

larını, insanları birer potansiyel katil hali-

ne getiren olguları da incelemeye çalıştım.

Özellikle de “neden” so-

rusunu yanıtlamaya gay-

ret ettim; empati yapma-

ya çalıştım. Gördüm ki,

“sorun” sanılandan çok

daha derin ve iç çatışma,

boğazlaşma isteyen, Hitler,

Mussolini ve benzeri dik-

tatörlüğe özenenler açı-

sından büyük bir potansiyel

durumunda. Değişmeyen,

kör zihniyet, bu çelişki üze-

rinden siyaset, ticaret yapı-

yor, iktidar oluyor, devleti,

beytül-malı yağmalıyor ve

çelişkinin tedavisi bir yana

derinleşmesi için çalışıyor.

Sorunumuzun bu boyut-

larına ayna tutmak istedim;

aynayı kimi zaman da kendi-

me, kurumlaşmamıza, zaaflarımıza tuttum;

özeleştiri yaptım. Bu nitelikleriyle kitap,

katliama dair ayrıntıları merak eden bi-

reyler, Aleviler-Sünniler ve kamu kurum-

ları bakımından son derece hazin, çarpı-

cı, kritik-öğretici, ibret verici tespitler ya-

pıyor. Diğer yandan kitabın toplumu, si-

yaseti, devleti ve dini sorguladığını ve çö-

zümlemeler yaptığını da eklemeliyim.

Kitabın Alevi ve Sünnilere ve elbette

bütün yurttaşlara önerisi örnekleriyle or-

taya konulurken, bu nevi katliam ve geri-

limlerin toplumu nasıl yorduğunu, de-

mokrasi ve laikliği öteleyen siyasetin top-

lumu kamplaştırmak üzere dini, camiyi ve

manevi alanımızı nasıl da acımasızca kul-

landığını en çarpıcı yönleriyle göstermek

istedim. Diyanet İşleri kamburunun de-

mokratik-laik beklentilerimize dair akıl al-

maz zararlarına bir kez daha ayrıntı ve ör-

nekleriyle yer verdim.

“Ateş-i Aşk” toplumsal, siyasal alanı-mızda hangi boşluğu dolduracak?

Bu alanda öteden beri rahatsız oldu-

ğum iki olgu gördüm; birincisi, gerekti-

ğinde Alevilerin kolaylıkla dövülüp, ko-

vulup hatta katledileceğine ve bütün bun-

ların yapanın yanına kâr kalacağına, da-

hası ödüllendirileceğine dair akıl almaz bir

algı var. Toplumun çoğunluğuna dair bir

algı… Ve Alevinin hakkını hukukunu ra-

hatlıkla gasp edileceğine dair kahrolası bu

algı bir gerçek! Somut olarak Maraş Kat-

liamı örneğini verebiliriz; yüzden fazla in-

sanın katledildiği bu faciada yargımız kaç

kişiyi mahkûm etti? Ya da

mahkûmiyet çıktı mı?

Daha çarpıcı bir soru so-

rup geçeyim; Maraş Kat-

liamı’nın esas sorumlu-

larından ödüllendirilen

hatta milletvekili yapı-

lanlar var mı?

İkinci çarpıcı tespit

de şu; periyodik kırımlar

nedeniyle Aleviler, ikin-

ci sınıf yurttaşlığı bilinç-

altında kabullenmiş gö-

rünüyorlar. Bırakın sı-

radan haklarını koru-

malarını, yaşama hakkı

gibi en temel insan hak-

kını kullanırlarken dahi

ürkek, çekingen ve ikir-

cikli bir tutum içindeler.

Cumhuriyetin bütün kazandırdıkları dahi

bu haklarımızı yeterince sahiplenmemize

yetmedi. Yakıyor, katlediyor, işkence edi-

yorlar, hak ve hukukumuzu gasp ediyorlar

ve hukuksuzluk, yapanın yanına kalıyor.

Bütün çabamıza, yüzlerce avukatımızın ko-

lektif savunma yapmalarına karşın Sivas

Katliamı’nda da sonuç aynı oldu. Şimdi; AKP’nin kurucuları, bakanları,

milletvekilleri, belediye başkanları, yüksek

bürokratları arasında bulunan yüzlerceavukat, Sivas katillerini savunmuş, sonraAKP’nin kurucusu olmuş ya da partiye ka-

tılmış ve bu görevlere getirilerek ödüllen-dirilmişlerdir.

Sizce Sivas Katliamı’nın en temel he-defi neydi?

90’lı yıllar Alevi uyanışının, bir bakıma

da Alevi Rönesansının başladığı yıllardır.

12 Eylül, solu, demokrasiyi, laikliği, Ata-

türk’ün muasır medeniyet şiarını hedef al-

mış, boğmuş ancak sonrasında da Alevi ör-

gütlenmesi diye bir “uyanış” başlamıştır.

Aleviler şimdi bambaşka bir tarz ve anla-

yışla örgütlenmektedir. Sistem eğitimi

dinselleştirirken, din eğitimini “zorunlu”

hale getirirken ve imam hatipleri çığ gibi

büyütürken, Aleviler öğretilerine sahip çık-

makta demokrasi, zorunlu din dersini,

özgürlük, eşitlik ve laiklik istemekte, ka-

musal alanda türbanı ve Alevi asimilas-

yonunu reddetmektedirler. Yani tam da sis-

temin ya da devlet aklının önerdiği insan

tasarımının karşısında konumlanmakta-

dırlar. Din devleti düşüne karşı çıkmakta,

köleliği reddetmektedirler. Sistemin hiç

hazzetmediği işlerdir bunlar… Alevilerin

tutumu, hesapları tersyüz etmektedir…

Olacak şey değildir ve devlet aklı bu uya-

nışı boğmalıdır. O halde PSAKD’nin ön-

cülük ettiği Alevi uyanışı daha körpeyken

çaresine bakılmalı, irticanın devleti ele ge-

çirme planı sekteye uğramamalıdır.

Sivas kent birimleri, belediye ve dev-

letin emniyet, jandarma-asker uzantıları

dinci militanlara “sorun” çıkarmayacaklar,

Ankara tarafından desteklenecek, hatta

ödüllendirileceklerdi. Şeriat kalkışmasına

hazırlanan, örgütlenen, camiyi kullanan mi-

litanlara kolaylık sağlanacak, zor kulla-

nılmayacak, dağıtılmayacaklardı. Devlet bi-

rimlerinden “sorun” çıkaran olursa o ma-

kam by-pass edilecek emri dinlenilmeye-

cek, olay sonrası ele geçirilen elebaşı du-

rumundaki militanlar daha gözaltı aşa-

masında salıverileceklerdi. Senaryo aynen

yazıldığı gibi sahnelendi ve oynandı…

Bugünden baktığınızda Sivas Katlia-mı’nın 20. yılında Türkiye hangi noktada?Geleceğe dair umut ya da karamsarlık-larınız nedir?

Daha düne değin milyonlarca insanın

kendi baktığı yerden yarına dair kaygı ve

umutsuzlukları vardı. Eğitim, din-mez-

hep devleti, bölünme kaygısı, demokrasi ve

laikliğin tasfiyesi, polis devleti, komşular-

la savaş gibi konulara dair kaygı duymamız

için çok nedenimiz vardı. Kişisel olarak bu

kaygılarımı halen korumakla beraber,

“Gezi Parkı” uyanışıyla birlikte bu kez da

adamakıllı bir umut belirdi. Bunu görmek,

90 gençliğinden hiç beklemediğim bir ref-

lekse şahit olmak, beni hem heyecanlan-

dırdı hem de umutlandırdı. Diktatör bakımından yolun sonu gö-

rünüyor gibi. Bir musibetten daha kurtu-lacağız. Temennim öyle de olacak… Her-kes hesabını böyle yapsın!

Bu kez adamakıllı birumut belirdi

Sivas K�y�m�’n�n 20. y�l�nda, dönemin Pir Sultan Abdal Sanat Kültür Derne�i Ba�kan� Murtaza Demir “Ate�-i A�k” adl� kitab�n� anlatt�

ELİF TEMEL

Ate�-i A�k, Murtaza Demir,

K�rm�z� Kedi Yay�nevi

28 HAZ�RAN 2013 CUMA 11Aydınlık KİTAP

Aydınlanma düşünürü Lessing, felsefenin dinden

ayrılma zorunluğunu yine dinsel bir imgeye baş-

vurarak şöyle açıklamıştı: “Şayet Tanrı karşıma di-

kilse ve bir elinde tüm gerçekleri tuttuğunu ve di-

ğer elinde de gerçeklere götüren aracı bulundur-

duğunu söyleyerek, bana, –Seç bunlardan birini–

dese, büyük bir tutkunlukla ben O’na, –Ey Tanrım,

gerçeklere götüren aracı ver sen bana; diğer elin-

de tuttuğun gerçekleri sakla!– derdim.”

Düşünüre göre, hakikat karşısındaki seçim; si-

yasal terimlerle konuşacak olursak, iktidarla mu-

halefet arasında yapılmak zorundadır: İktidar is-

teyen, hazır ve mutlak bilgiyi ve gücü eline alarak,

boyun eğmeyi seçer; böylece aynı eylemi başkala-

rına dayatma gerekçesini yaratır, kendine boyun eğ-

dirmeyi varlığının tek anlam ve biçimi olarak be-

nimser, ona inanır. Gerçek diye boyun eğdiği ol-

gunun zaman içinde değişime uğrayarak yalana dö-

nüşmekte oluşunu en başında yadsıyarak kendini

artık sürekli yalana başvurmakla, ilk yalanı besle-

mekle yükümlü kılar. Kullandığı araçlar korkunun,

baskı ve şiddetin araçlarıdır.

Muhalefet, gerçekliğin sürekli değişimini izle-

mek ve yakalamak tutkusuyla seçilen taraftır.

İnanmak yerine gerçekliği kavrayıp öğrenmeyi, yeni

gerçeklere ulaşma tutkusuyla bir arayış ve buluş di-

yalektiğinde yer alarak onu sürekli yitirip edinme

serüveninde aklın ve cesaretin araçlarıyla ilerlemeyi

yüklenir. Her bulgu, kişiyi bulunduğu konumdan ik-

tidara taşır; ama o, çoktan yerini değiştirmiş, yeni

bulgular için serüvene atılmıştır. Kafasındaki tek

mutlak gerçek budur –özgürlüğün yolu!

�TAAT KÜLTÜRÜNÜN ÖNÜ NASIL AÇILDI

Her iktidar, kendini olumsuzlayacak ve aşacak

araçlarla birlikte kurulur. Bu nedenle demokrasi,

yeni iktidarı seçme kurallarının yanı sıra onu ortadan

kaldırma bilincini ve kurallarını, yani muhalefete

de güvence oluşturmak, dahası asıl ona güvence

oluşturmak zorundadır. Demokrasi, mutlak iktidarı

koruma rejimi olamaz. Hele hele mutlak iktidar ce-

hennemine götüren yolu çoğunluk eliyle döşeyen

safsataların yasallık kazandığı bir rejim hiç olamaz.

Aydınlanma bilinci, diyalektik aklın sürekli yı-

kıp kurduğu praksis olarak eylem ve kuram diya-

lektiğiyle en yüksek muhalefet ve dönüşüm ola-

naklarını kazandı. Emperyalizm, insanlığı soğuk sa-

vaş gerilimiyle taşıdığı postmodernizm uğrağında

dünyanın talan edilmesini tüm teknolojik olanak-

ları kullandığı yalan bombardımanıyla başardı.

Diyalektik akıl ve gerçeklik algısı köklü bir sarsıl-

ma geçirdi. Postmodern dünyada muhalefetin

varlık nedeni, iktidara itaat olanağı sağlamak ve onu

pekiştirmek olarak anlaşıldı. Demokrasi bir tah-

terevalli olmaktan bile çıkartıldı. Her alanda, va-

hiy ve dini aklın ve felsefenin yerine koyma gayre-

ti demokrasinin hoşgörüsü olarak tanımlandı; ge-

lişmesi itaatsizliğe dayalı her kurum, kayıtsız şart-

sız itaatle kuşatıldı. Yurttaşlık hukuku günlük ya-

şamda adım adım geriletilerek yerine cemaat hu-

kukunu yerleştirme sürecine girildi: “Allah’a itaat

et, O’nun peygamberine itaat et ve senin üstün-

dekilere itaat et.”

�TAAT SÖZLE�MES�İslâm hukukuna göre her mümin, inandığını söy-

lemekle bir sözleşmeye girer ve borçlanır: “Kim yüce

Allah’a itaat ve ibadet için adakta bulunmuşsa, bunu

hemen yerine getirsin.”

İtikat eden kişi inandığını söylemekle yüküm-

lülük altına sokulmuş, Tanrı’yla yaptığı sözleşme ge-

reğince şeriat hukukuna kayıtsız şartsız itaat (biat)

etmiş, güçlü olana boyun eğmiştir. Peygamber, ay-

rıca, “Başı kara üzüm gibi bir Habeş bile size amir

olursa ona mutlaka itaat edin!” buyurmuştur. Bu,

itaatin ve biat sözleşmesinin hiçbir biçimde tartı-

şılamayacağı anlamını taşır. [Turan Dursun’un

Kuran Ansiklopedisi’nde itaat ve itikat maddele-

rinin yer almayışı son derece şaşırtıcıdır.]

Ortadoğu devlet kuramında itaat dinsel karak-

terlidir. Günlük hukukta “akla dayanan” hükümler

şeriata aykırı olamaz. Tursun Bey, itaat sözleşmesi-

nin Osmanlı’daki biçimlenişini şöyle açıklıyor:

“Yalnızca akla dayanan hükümete sultani ya-

sak denir; bu dünyada ve öbüründe mutluluğu sağ-

layacak ilkeler üstüne kurulan hükümete ise tan-

rısal politika ya da şeriat denir. Peygamber şeriat

telkin etmiştir. Fakat bu politikaları ancak bir hü-

kümdarın iktidarı kurumlaştırabilir. Bir [ve tek] hü-

kümdar yoksa insanlar uyumlu yaşayamaz ve top-

luca yok olup gidebilirler. Tanrı bu iktidarı yalnız-

ca bir [ve tek] kişiye vermiştir ve düzenin sürekli-

liği [istikrar] için bu kişiye mutlak itaat gerekir.”

�ST�KRARSIZLIK VE 2 TEMMUZ 1993

İnanmayanlara ait yaşama alanlarının cihatla fet-

hedilme ve talan edilme ilkesi, Tanrı’ya karşı borç-

lanmanın itici unsurudur, günümüzde emperya-

lizmin yayılmacılığıyla örtüşük niyetlerin temelini

oluşturur. Emperyalizm, Türkiye’de kendi amaç-

larıyla uyumlu bir İslami otoriteyi haklı ve gerekli

kılmak için işbirliği ettiği partiyi iktidara taşımak üze-

re yarım yüzyıl laik yönetimleri istikrarsızlığa eşit-

lemeye çalıştı. Toplumsal yaşama istikrarsız görü-

nüm vermek için Kanlı Pazar’dan beri (1969) Siyasal

İslâm’ı ilericilerin üzerine kışkırttı ve saldırttı.

Ardı sıra Kahramanmaraş, Sivas, Çorum katliam-

ları yaşandı.

2 Temmuz 1993’te Pir Sultan Abdal Şenlikle-

ri’ne düzenlenen saldırı ve katliamda, Aziz Nesin’in

tanrıtanımaz kimliği hedef alındı; Madımak Ote-

li ateşe verilerek, 35 yurttaşın canına kıyıldı. O gün-

den beri kimi aydınların aymazlığı sürmekte, de-

mokrasi kültürü adına halâ siyasal İslam’la uzlaş-

ma girişimleri aranmaktadır.

�TAAT KÜLTÜRÜNDE BA�KALDIRI HAKKI

İtaat kültüründe yönetimi yasallaştıran tek ge-

çerli araç, hak değil, güçtür. Bu nedenle bütün me-

sele, her türlü takiye ve hileyle gücü ele geçirmektir.

Zorba, ibadet yoluyla Allah’a itaatini sürdürdüğü

sürece, kullar da ona itaat etmekle ve gücüne bo-

yun eğmekle yükümlüdür.

Ali Bulaç’ın 1400 yıl önceki tarihsel duruma gi-

derek günümüze taşıdığı siyasal ilke son derece açık-

layıcıdır: “Muaviye’nin yönetimi kendi özel yön-

temleriyle ele geçirmesinden sonra, Müslüman ce-

maatin bireyleri, yönetime karşı o günkü ve gerçekte

olması gereken tavırlarını gözden geçirmeye baş-

ladılar. Yönetime itaat etmeli mi? Yöneticiler ger-

çek anlamda Müslüman mıdır? ‘Fasık’ kimdir?”

Yöneticinin “gerçek anlamda Müslüman” olup

olmadığının ölçüsü, “fasık” [itaatsiz, sapkın] olup

olmadığında aranacaksa, dinsel itaat içindeki zor-

ba yöneticilere karşı halkın hiçbir güvencesi ol-

mayacaktır. Başka deyişle, şiddet kullanmaksızın ya-

sayı çiğneyerek zorbayı uyarmak üzere başvurulan

sivil itaatsizlik ediminin İslâm’da yeri yoktur. Zor-

ba, insanların aldatılmış olduğunu öne sürerek işin

içinden çıkıyor. Dahası, tıpkı 2 Temmuz’da yaşan-

dığı gibi, itaate zorlayıcı saldırıların dinsel yönden

haklı ve gerekli olduğunu ima eden açıklamalardan

geri durmuyor.

Bulaç, “insanı ‘ihtilaf eden bir varlık’, toplumu

da hareket halinde canlı bir olgu” olarak görüyor.

Bu bağlamda, “İslâm düşüncesinde din-felsefe, va-

hiy-akıl ilişkisinde uzlaşma, uyum” ilmekleri arar-

ken, daha otuz yıl önce geldiği son soru şudur: “Mo-

dern sisteme katılan İslâm’dan geriye ne kalır? Müs-

lüman dünyanın zihni sekülerleşmez ve bizzat İs-

lâm’ın kendisi de Protestanlaşmaz mı?” Yazar buna

olumsuz yanıt veriyor. Yani ihtilaf eden varlık, enin-

de sonunda itaat etmekle yükümlüdür.

Gerçek şu ki, iktidarın zorbalığına karşı sivil ita-

atsizliğin örneklerini yaşadığımız şu günlerde hal-

ka hükümetten gelebilecek uzlaşma önerilerinin hiç-

bir inandırıcı yanı yoktur. 2 Temmuz’dan çıkarta-

bildiğimiz ders hiç değilse bu olmalıdır.

Zorba, insanlar�n aldat�lm�� oldu�unu öne sürerek i�in içinden ç�k�yor. Dahas�, t�pk� 2 Temmuz’da ya�and��� gibi, itaate zorlay�c� sald�r�lar�n dinselyönden hakl� ve gerekli oldu�unu ima eden aç�klamalardan geri durmuyor

SEYYİT NEZİRseyyitnezir@yahoo.com

ARAKABLO

Siyasal İslâm ve ihtilaf eden varlık

28 HAZ�RAN 2013 CUMA12 Aydınlık KİTAP KAPAK

Türkiye yak�n tarihine “28 May�s Gezi Direni�i” olarak geçece�ini öngördü�ümüz dönem olaylar�n�nas�l de�erlendiriyorsunuz? Bir ba�ka deyi�le neler oluyor ve bu puslu ortamda yar�nlara ili�kin ne

söyleyebilirsiniz, nas�l görüyorsunuz? Sizin bir ayd�n olarak duru�unuz, söyleminiz ne olacak?

NALÂN ÖZÜBEKnalanozubek@hotmail.com

Atilla Dorsay:

Gezi Parkı gösterileri, pek çok kişi gibi be-

nim için de aslında uzun süredir Başbakan

tarafından sürdürülen toplumu baskı altı-

na alma ve kendi istediği gibi şekillendirme

çabalarına bir tepki anlamını taşıyor. Ken-

disinin icraatlarına karşı çıkan, düşüncele-

rine ve dünya görüşüne uymayan neredeyse

herkesi bir şekilde sindirmeye ve içinde bin-

bir çeşit insan ve kültür barındıran koca bir

ülkeyi üstelik de son derece nobran bir üs-

lupla hizaya getirmeye çalışması, kendisi-

ne oy verenler de dahil olmak üzere pek çok

kişinin az çok rahatsızlık duyduğu bir ko-

nuydu zaten. Benzer pek çok icraatının ar-

dından en son o park için kimsenin fikir-

lerini dinleme ihtiyacı duymadan kendi is-

tediğini hayata geçirmek istemesi ve bu yol-

da kullanılan polis şiddeti bir nevi bardağı

taşıran damla oldu diyebiliriz sanırım.

Ben de dahil hayatında daha evvel ne-

redeyse hiçbir siyasi eyleme katılmamış, po-

lisle en fazla trafik çevirmesinde muhatap

olmuş binlerce insan,  Gezi Parkı’ndaki

son derece barışçıl bir protesto gerçekleş-

tiren küçük bir gruba polis tarafından na-

sıl şiddetle müdahale edildiğini, insanların

çadırlarının, eşyalarının nasıl toparlanıp ate-

şe verildiğini ekrandan izleyince “yeter ar-

tık,” deyip ertesi akşam soluğu bu parkta al-

dık. Bu noktadan sonra yetkililer geri adım

atar ve ne yaptıklarını bir sorgulayıp en azın-

dan şiddet kullanımından vazgeçer sanı-

yorduk ama yanıldık. Bir sonraki gece o

parktaki binlerce insanla birlikte yine en

ufak bir taşkınlık göstermediğimiz halde bu

kez daha şiddetli bir polis müdahalesinin he-

defi olduk. Üstüne üstlük bir de televiz-

yondan Başbakan’ın “Ne isterseniz yapın

ben bildiğimi okuyacam,” inadıyla, ken-

di seçmenlerini sokağa dökme tehdidiyle

ve  “üç beş çapulcu” gibi  hakaretleriyle

karşılaştık. Bütün bunlar olup biterken

medyanın tamamen sessizliğe gömülmüş ol-

ması bizi daha da çileden çıkardı ve o nok-

tadan sonra da film koptu zaten.

3 hafta içinde 4 ölü, onlarcası ağır olmak

üzere 7000’in üzerinde yaralı, yüzlerce

gözaltı, milyarlarca liralık maddi kayıp ve

dünyada iyice kirlenen bir Türkiye imajının

ardından hükümetin biraz geri adım at-

masıyla sonunda olaylar biraz durulmuş gö-

rünüyor. Bütün bu süreci en baştan kötü yö-

neten ve istese olayları hiç bu noktaya var-

madan 10 kere bitirebilecek olan Başbakan

ise bir yandan mevcut durumu kendisinin

hedef seçildiği büyük bir tezgahmış gibi su-

narak (ihtimal ki kendisi de buna bütün sa-

mimiyetiyle inanıyor) mağduriyet kartını oy-

namaya ve durumu kendisi için bir avantaja

çevirmeye çalışırken bir yandan da olayla-

rın sorumlusu olarak kendisi dışında ne-

redeyse herkesi suçluyor. Şu an her yerde

komplo teorilerinin uçuştuğunu görüyorum.

Dış mihrakların oyunuymuş da, içeride hâlâ

darbe peşinde olanların tezgahıymış da, ot-

por gibi gruplar planlamış da vs. vs. 

Diyelim ki bunların hepsi doğru

ve ABD dahil olmak üzere yedi düvel ve ül-

kenin en az yarısı Başbakan’ı devirmek için

tezgah kurmuş etmiş olsun. O zaman şu so-

ruyu sormak gerekmiyor mu: Olayların en

başında polis bu kadar sert müdahale et-

mese ya da Başbakan çıkıp “Tamam ma-

dem böyle bir duyarlılığınız, bir şikayetiniz

var, buyurun dinliyorum, bir orta yol bula-

lım,” dese iş bu noktaya varacak mıydı?

Kendisinden başka neredeyse bütün siya-

si isimler ortamı yatıştırmaya çalışırken, gös-

tericilerin büyük bölümü de dahil olmak

üzere neredeyse bütün ülke “Başbakan ılım-

lı bir şeyler söylese de şu iş artık tatlıya bağ-

lansa,” diye ağzının içine bakarken Başba-

kan her defasında yangının üzerine benzin

dökecek açıklamalar yapmasa 3 hafta bo-

yunca ülkenin en önemli şehirleri yangın ye-

rine döner miydi? Yani Başbakan’a o açık-

lamaları da mı otpor yaptırdı? Polise “git 2

gece üst üste orada kendi kendilerine otu-

ran insanların üzerine gaz bombası at” em-

rini ABD Dışişleri Bakanlığı mı verdi? Han-

gi istihbarat örgütü, iç ya da dış mihrak ka-

deri bir başkasının iki dudağı arasında

olan bir komplo kuracak kadar aptaldır?

Eğer öyle yaptılarsa bütün planlarını Baş-

bakan’ın sert tutumu üzerine kurmuşlar de-

mektir. O zaman Başbakan’ın her şeyden

önce bu kendi zaafını sorgulaması gerek-

mez mi? Bu noktadan sonra en büyük te-

mennim (her ne kadar söylemlerinde şu

ana kadar bu yönde bir emare görünmese

de) başta Başbakan Erdoğan olmak üzere

bütün bir hükümetin intikam duygusuyla

hareket edip işi iyice inada bindirmek ye-

rine olayları devlet ciddiyetine yakışır bir ol-

gunlukla değerlendirmeleri ve “acaba biz

bu insanları niye bu kadar kızdırdık,” diye

kendilerine sormaları yönünde. En azından

ortaya çıkan yüksek bilançonun ve iki sert

kutba bölünmüş Türkiye’nin yüzü suyu

hürmetine böyle bir adımın atılması gere-

kiyor. Şu an hükümetin bir bölümü tara-

fından benimsenen ancak genel çizgiye pek

de sirayet etmeyen bu sağduyunun ilerle-

yen günlerde daha fazla kendisini hisset-

tirmesini umuyorum.

Gezi’ciler bize umut verdi

Hakan Bilginer (ZAYTUNG’un kurucusu):

Ba�bakana o aç�klamalar� otpor mu yapt�rd�?

GÜZEL GÜNLER GÖRÜYORUZ 2

Akl�m� �iddete kalkan edece�im

Mine Söğüt: İktidarın kullandığı dil o kadar akıl dışı ki, benim gibi insanların eldeki verilerle olan

biteni anlaması, anlamlandırması mümkün değil. Yapabileceğimiz tek şey bugün ya-

şananları, üzerindeki tüm gölgelerden arındırıp, hiç unutmamacasına kayda geçirmek.

Ve doğru bildiğimizi hiçbir tuzağa düşmeden sonuna kadar savunmak. Sokağa dökülen

bunca insan, gösterdikleri tepkilerde sonuna kadar haklılar ve karşılarında öyle gözü

dönmüş bir iktidar var ki, maalesef tüm haklılıklarına karşın vahşice hırpalanmaya de-

vam edecekler.  Bu durumda aklımı şiddete kalkan etmekten, masumiyeti sabra sa-

rıp sarmalamaktan başka bir savunma yöntemi bilmiyorum.

Olaylardan bir yandan büyük bir üzüntü

duyuyorum. Özellikle ölen veya sakatla-

nan vatansever vatandaşlarımız için ama

sonra içime büyük bir sevinç duygusu kap-

lıyor çünkü ‘“Gezi Parkı Olayları”nı Türki-

ye’nin demokratikleşmesi, gerçek anlamda

çoğulcu sisteme doğru gitmesi ve açıkça

söyleyelim; şu anda hükümetin başında ar-

tık bulunmaması gereken, tüm saygınlığını

yitirmiş bir başbakanın eninde sonunda

pasif bir siyasetçi konumuna geçebilmesi

için önemli bir fırsat olarak görüyorum.

Başlarda kendisine bağlanan ve benim

de aralarında bulunduğum bir liberal ay-

rınlar kesimi tarafından desteklenen ve ne

yazık ki son dönemde toplumun çok

önemli bir kesimiyle tüm irtibatını kaybet-

miş, hiçbir farklı düşünceyle ve inançla

empati kuramayan ve açık söyleyelim, bir

tür diktatörlüğe doğru gün be gün kayan

bir siyaset güdüyor. Üstelik cami konusu

gibi olaylarda doğru olmayan beyanlarıyla

vatandaşları birbirine düşürmeye, din ve

inanç kavgaları başlatmaya aday görünü-

yor. Şu anda ülkenin bir numaralı sorunu

bence Recep Tayyip Erdoğan’ın başba-

kanlığıdır.

28 HAZ�RAN 2013 CUMA 13KAPAK Aydınlık KİTAP

Cezmi Ersöz:

Nesrin Kazankaya:

Herkesin söylediği gibi, son 10 yıl-

lık baskı döneminin bir patlaması

bu. Güzel bir geleceği hazırlayan,

acılı bir süreç. Hükümetin savaş

alanında, bir düşman çıkarma-

sı gibi üzerimize saldığı polisle

uyguladığı vahşet, inanılır gibi

değil. Sade vatandaş olarak da,

Tiyatro Pera olarak da başından

beri Gezi Parkı’ndaki direnişin

yanında yer aldık, katkıda bu-

lunmaya çalıştık. Bu yeni ve kutlanası kuşak, pırıl pı-

rıl bir umut yeşertti içimizde. Her kesimden insanın

hızla bilinçlenmesini sağladı, artık yeni bir Türkiye ku-

ruluyor, görüyoruz. Sanatın gücü de bir kez daha ka-

nıtlandı; mizah yüklü edebiyatıyla, müzik, dans ve gös-

terilerle, düşüncenin etki gücünün nasıl arttığı görül-

dü. Aydınından, sanatçısından ve genel olarak hal-

kından nefret eden, sanatçılarını hedef gösteren,

halkı birbirine düşman etmek isteyen, yok olmaya mah-

kum, gerici, baskıcı zihniyetin son çırpınmaları bu ya-

şadıklarımız. Kahroluyorum, güzel insanlarım ölüyor,

sakat kalıyor. Bu haklı direnişi hiçbir şey durdura-

mayacak, artık “korku imparatorluğu” çökmüştür. Gü-

zel, aydınlık günler çok yakınımızda, biliyorum.

Kaan Arslanoğlu:

“Gezi Direnişi” çok iyi bir

şey oldu. Halk, çok geniş

yığınlar olarak korkuyu

üstünden attı. Halk kendi

kendine güç ve motivas-

yon vermiş oldu, kudreti-

nin farkına vardı. Bundan

sonra faşistler yine faşist-

liklerine devam edecekler

ama bunu yaparken artık

daha da zorlanacaklar.

Halk da her baskıya, her

saygısızlığa, her küstah-

lığa eskisi kadar kolay boyun eğmeyecek. Bu dönüm

noktasından sonra her şey muhakkak daha değişik ola-

cak. Bundan sonra iyi bir şeyler beklemek için, umut-

lanmak için daha çok neden var ama bunun seviyesi

ne olacak? O da solun algı, anlayış ve örgütleme gü-

cüne bağlı. Örgütlü sol güçlere bağlı. Onların uygun

veya uygun olmayan yaklaşımlarına göre kazanım dü-

şük düzeyde kalabilir veya daha üst düzeylere yükse-

lebilir. Ama daha şimdiden önemli bir kazanım elde

edildiği kesin. Bilinç ve duygu yükselmesi anlamında.

En azından diktatörün tek adamlığına bir darbe gibi

görünüyor gelişmeler. Demagojilerinin birçoğu çök-

tü. Darbe diyorlardı, asker vesayeti diyorlardı, aske-

ri şehrin içine soktular, bir sıkıyönetim ilan etmedik-

leri kaldı. Fırsatlar değerlendirilir, akılcı davranılır-

sa daha aydınlık bir Türkiye için olanaklar daha da ar-

tacaktır.

Umutlanmak içindaha çok neden var

Türkiye gibi çoğulculuk anlayışının ya-şatılması ve sürdürülmesi gereken birülkede, her dönemde “tek tip”leştir-me anlayışının egemen olması, daya-tılması kabul edilemez bir durum.Türk ve Sünni bir bakış açısının “öte-kileştirme” aracı olarak kullanılması,bu bakışı ve baskıyı doğal olarak ka-bul etmeyecek olanların yine doğaltepkisine yol açtı. Vicdan, merha-met, insaf kavramları tam da buradagerekli.

Soldan ya da seküler çevrelerdengelip de muhafazakâr çevrelere yol-culuk eden kimi yazar, edebiyatçı ve

köşe yazarı arkadaşların, “mütedey-yin” kitlenin haklarını savunurken peksık kullandıkları “vicdan” kavramı, birsüre sonra kaçınılmaz olarak iktida-rın meşruiyetini savunma ve kanıtla-mada temel kavramı oldu.

İslamcı ya da Laik, Alevi ya daSünni, Türk ya da Kürt, benim içindevletten yaralı herkes mağdur vemazlumdur. Öyleyse bol kesedenkullanılan vicdan kavramının, AKPhükümetinin özellikle 3. dönemindeSol, Alevi, Laik, Kemalist kesimdenniye esirgendiğini anlayabilmiş deği-lim. Vicdan kavramı da herhalde ki-

şiye, gruba,sınıfa, top-lumsal ke-sime özgüolamaz, ol-mamalıdır ama öyle oldu,oluyor. Bu arkadaşların dikkatiniçekmek isterim, adalet ve hukuk gibivicdan da herkese lazımdır, en çok dainsanın kendisine lazımdır.

Türkiye’nin barışı, Türkiye’nindemokratik, laik bir sosyal hukuk dev-leti olarak çoğulcu bir toplum yapı-sına ve anlayışına sahip olduğunu ka-bul etmekten geçiyor.

Haydar Ergülen:

Vicdan da herkese laz�m

Birkaç gün-

den beri ye-

niden, ilk

gençlik yıl-

larımın ken-

ti Ankara’dayım. Yaz sıcaklarının henüz

bastırmadığı bu dönemde, başkenti, çok

canlı bir akıma gönülden kapılmış in-

sanların coşku ve birlik içinde, Gezi ey-

lemlerinin yarattığı bilinç atmosferini

derinden soluyarak yaşadıklarına tanık ol-

maktan mutluyum. Evimin bulunduğu

Dikmen Caddesi üzerinden her akşam

22:00 sularında caddeyi inleten insan

selinin, ellerinde pankartlar, ağızlarında

inanç salvoları ve türkü sesleriyle akıp geç-

tiğini izliyorum. Bu anlamlı koroya, ara-

baların korna sesleri eşlik ediyor. Yol, Po-

lisevi’nin önünden geçerek başka kollar-

dan gelen insanlarla Kennedy Cadde-

si’nde birleşiyor. Biliyorum, salt Ankara’ya

özgü bir şey değil bu; başka kentlerde de

bu büyük koronun yansımaları var. Ya-

şananlar, artık yeni bir dönemin işaret-

lerini somut biçimde veriyor. Bu yeni dö-

nemi, Arap baharıyla karıştıranlar var.

Oysa Türkiye’nin geçmişte yaşadıkla-

rından bugüne tarih kayıtlarının düşül-

düğü ve bu kayıtların yeni bir sayfayı aç-

makta etkili olduğu bir gerçek. Kısaca söy-

lemek gerekirse, tekin bir ülke değil

Türkiye. İnsanını iyi anlamak ve onun tep-

kilerini iyi ölçmek gerekiyor. Kısa bir süre

önce İstanbul Gezi Parkı eylemlerinin yo-

ğunlaştığı günlerde de anlamlı tepkileri-

ni eylemleriyle dile getirenlerin arasın-

daydım. Onların etkin direnişlerinden ge-

leceğin tarihine kimbilir ne notlar düşü-

lecek.. Bekleyelim ve görelim..

Direnişin ilk gününden ayın 14’üne

kadar hemen her gün alandaydım,

Gezi Parkı’ndaydım, Beyoğlu’nun

arka sokaklarındaydım, her şeyi bi-

rebir gözlemledim. Bize yıllar son-

ra bu mücadele coşkusunu kazan-

dıran gençlere, kurumlara, sendi-

kalara ne kadar teşekkür etsek az-

dır. Görüyoruz ki, AKP iktidarı bo-

yunca çok kişi mağdur olmuş, çok

kişi inanılmaz bir nefret ve öfke duy-

gu içindeydi. Atanamayan öğret-

menlerden kentsel dönüşüm mağ-

durlarına, HES mağdurlarına, her-

kesin, toplumun ciddi bir çoğunlu-

ğu mağdur edilmiş dışlanmış, aşa-

ğılanmış, horlanmış ama herkes,

her kurum, her mağdur edilen ke-

sim bu süreçte kendi adına müca-

dele verip direnip geri çekildiği için

ve basında da çok az yer bulduğu

için bunları duyamamışlar. Öyle bir

dipten bir dalga geldi ki bütün bu sü-

reçte ezilenler, mağdur olanlar bir-

denbire kucaklaştılar.

Biz bir halk hareketi karşısın-

dayız. Yeni şeyler öğrendik, 90 ku-

şağını tanıdık, onların sergiledikle-

ri dayanışma ve direniş örnekleri

bizleri yeni okumalara, yeni dü-

şüncelere yöneltti, güven verdi biz-

lere. Şimdi bu direnişin kitabını

hazırlıyorum yoksa şu anda onların

yanında olmak isterdim.

Bu kadar halkına düşmanlık du-

yan bir yönetimin olması endişe

verici, nefretle bakan bu anlayış

ürkütücü zaten olayların bitmeme-

si, halen sürmesi insanların bunla-

rı birebir görmesinden kaynaklanı-

yor. Dün revir olarak kullanılan

Divan Oteli’ne, yaralıların taşındı-

ğı otele onlarca polis saldırdı, in-

sanlar otelin içinde havasız kaldı, bir

kadın düşük yaptı, her şey gözü-

müzün önündeydi, bir iki TV ka-

nalından izleyebildik.Ulusal Kanal,

Halk TV ve Artı 1 gerçek, örnek bir

yayıncılık örneği yaptılar, ayrıca te-

şekkür borçluyuz.

Bunlar hafızalarımızdan silin-

meyecek, ben bir Türk yazarı olarak

Recep Tayyip Erdoğan’ı başbakan

olarak görmüyorum, sonuna kadar

da takipçisi olacağız. Dilerim başka

ölümler olmaz. Kazandık, alandaki

insanlar kazandı, zihinsel bir devrim

oldu, artık yeni kazanımları koru-

malıyız ve bu dayanışma örneğini

her insan hakları ihlalinde, her

doğa tahribatında, her aşağılandı-

ğımızda bu dayanışma örneğini dev-

reye sokmalıyız.

Aydınlık gazetesine de dürüst

yayıncılığı için teşekkür ediyorum.

Kaya Özsezgin:

Bir dönü�üm a�amas�nday�z

Halk�na bu kadar dü�man olan yönetim

P�r�l p�r�l bir umutye�erdi içimizde

28 HAZ�RAN 2013 CUMA14 Aydınlık KİTAP

Korkarak izliyorum genç şairleri. “Öyle

değil, şöyle yazın” denilemeyeceğini de

unutmamak gerekiyor. Yoksa hiçbiri

kendi olamaz. Daha başlangıçta, yaz-

dıkları şiir zedelenmiş olur. Dikkatle

izlediğim birinin başka şair, yazar ve eleş-

tirmenler tarafından izlenip izlenmedi-

ği, fark edilip edilmediği önemlidir be-

nim için. Tam bu noktada, sözü Gökben

Derviş’in yazdığı şiire getirmek istiyorum:

Gökben Derviş izlenen, fark edilen

bir şair. “Kabuk” adlı kitabı yeni duyar-

lıklar getiriyor.

Derdi olan şiir. Dilsel,

biçimsel kalkışmalar var şi-

irlerde. Bu özellikleri ne-

deniyle olacak, birçok şiir

öznesi, adını anma gereği

duydu. Hülya Deniz Ünal,

“Şiir Kulesi” başlığı altında

hazırladığı köşede Gökben

Derviş’in “Gravür Konuş-

malar” adlı şiirini ayın şiiri

seçerek; “Gökben Derviş,

tiyatro okuyor ve öğrenim

gördüğü dal ile şiiri çok iyi

ilişkilendiriyor. Dizelerini bir

tiyatro sahnesi gibi kurup

canlandırmayı biliyor. Genç

şairi sevgiyle izliyoruz.” de-

ğerlendirmesini yapıyor. Doğ-

ru bir belirleme bu. Çünkü

Gökben Derviş yazdığı şiirlerin biçim ve

yapısında tiyatronun olanaklarından us-

taca yararlanmasını biliyor. Cihan Oğuz

da, ona ilişkin ilk saptamasını “Gökben

Derviş’in ‘Bukalemun Çıkmazı’ şiiri iro-

nik  dizeler taşıyor.” diyerek yaparken;

bir başka yazısında “Gökben Derviş’e ga-

liba nazar değdirdik. Şiiri Özlüyorum’un

Mart-Nisan ( 2010) sayısında yayımlanan

‘Polyanna Kılıklı Adamlara’ şiiri görün-

tüde ironiye göz kırpıyor ama hayli cılız

ve basit dizelerle örülü. Yazdıklarını

cidden avangart şeyler sanıyorsa, asıl ey-

vah o zaman.” deyip bir uyarıda bulun-

ma gereği de duyuyor. Kara Kalem’de,

“Beni bir şaşırtıp bir hayal kırıklığına uğ-

ratan Gökben Derviş ‘Yasak Bilinçaltı’

şiiriyle dikkat çekiyor.” sözleri de Cihan

Oğuz’a ait.

BÖYLE KURUYOR�RON�S�N�

Olumlayan ya da olumsuzlayan ve ge-

nel olan her yaklaşım; sadece şiirin dı-

şındaki öğelere bakılarak yapılınca bizi

doğru sonuçlara götürmüyor. Elbette, bi-

linçli olarak şiirin dışında bırakılanlar da

şiire dahildir. Bu, göz önünde tutulabi-

lir, ama her şiirin bilgisi kendinde iç-

kindir. Önemli olan bu bilgileri açığa çı-

kartabilmektir. Ancak o zaman sağlıklı

bir değerlendirme yapılabilir. Cihan

Oğuz, yazılarında buna özen göstermi-

yor. Sina Akyol da böyle düşünüyor ol-

malı, ki Cihan Oğuz’un karşı çıktığı; Gök-

ben Derviş’in “Polyanna Kılıklı Adam-

lara” şiirini değerlendiriyor. Şiirin bü-

tününü yazısına alıntıladıktan sonra,

“Şair, bir olasılık elbet bu, ‘romantızm’

yönelik kendi eleştirel bakışını da dahil

etmiş olabilir şiirine,

ama sanki salt bundan

ibaret değil şiir; günü-

müzün ‘romantizm’e

yönelik eleştirel bakı-

şıyla ilgili keskin bir

eleştiriyi, batırıcı bir

eleştirellik çerçeve-

sinde de dile getiriyor,

böyle kuruyor ironi-

sini. Nereden mi bel-

li, aynı dergide ‘Şiiri

Özlüyorum’ yayım-

lanan ‘Sıkıntı Buh-

ranı’ başlıklı bir di-

ğer şiirinde yer alan

şu ikilikten: ‘dünya-

yı domaltıyor biri-

leri / yüzüm kızarı-

yor diyemiyorum, kulak

yok.’ Bir soru: ‘Polyanna Kılıklı Adam-

lara’ şiiri daha ‘güzel’, daha ‘ustaca’ ya-

zılabilir mi? Yazılabilir elbet. Ama o za-

man bu şiir olmaz yazılan. Gökben Der-

viş’in daha ‘güzel’ ve daha ‘ustaca’ bir şiir

yazmak istemediği besbelli. ‘Polyanna Kı-

lıklı Adamlara’ şiirinin tam olarak da

yazdığı şiir olmasını istemiş.” Bence de

öyle. Sağlıklı, doğru olduğunu düşün-

düğüm ve önemsediğim bir yaklaşım

biçimi var Sina Akyol’un. Şiirde  içkin

olanı bulup çıkartmaya çalışıyor. Kendi

olmasına / kalmasına özen gösteriyor şai-

rin. Gökben Derviş’e ilişkin başka de-

ğerlendirmeleri de var Sina Akyol’un:

“Sunak Taşı İniltileri’nde, ‘beni diony-

so’un esrikliğinden inşalamışlar’ de-

mekten çekinmiyor Gökben Derviş.

Doğrusu, ‘inşa etmişler’ olmalıydı. (…)

‘Bukalamun Çıkmazı’nda ise ‘harlan-

dır kasap bıçaklarını’ dizesiyle belirli

bir sözcüğün farklı kullanımını da geti-

rip atıyor önümüze, iyi yapıyor.”

Sina Akyol, bu olumlayıcı tutumuy-

la şairin şiirdeki özgürlük alanını özen-

le koruyor; hatta ge-

nişletiyor.  Elbette, ya-

pılması gereken de bu,

ama ‘inşalamışlar’ ve

‘harlandır’ sözcükle-

rinde olduğu gibi,

Arapça, Farsça, İngi-

lizce… sözcüklerin kök

ya da gövdelerine ya-

pım eki getirerek yeni

bir sözcük yapmak ye-

rine; Türkçe sözcükle-

rin kök ve gövdelerine

yapım ekleri getirme-

nin daha doğru olaca-

ğını söylemek, şairin

özgürlük alanını kısıt-

lamak olur mu? Bu

bağlamda yazdıkları şi-

irler üzerine düşünü-

lebilecek çok şair var

Türkiye’de. En tipik ör-

neğin ise Metin Eloğlu

olduğunu anımsamak-

ta yarar var.

HIRÇIN VEDUYARLI

E. Bülent Yardımcı

da Gökben Derviş’in

oluşturduğu bazı söz-

cük öbeklerine karşı çı-

kıyor. Örneğin ‘Ruh-

sal Veba’ yerine, ilgi şiirden bulduğu ‘Bo-

zuk Saatler Zamanı’ adını öneriyor ve

“Piyasada şiir diye uçuşturulan geveze-

liklerle kıyaslandığında; Türk şiiri, gür

sesli, cesur, hırçın, şaşırtıcı, duyarlı, iç-

tenlikli, kapitalizmin çürütmeye uğraştığı

insanî değerlere sahip çıkan, bu yıkıcılı-

ğa kafa tutan, başkaldıran genç bir kadın

şair daha kazanmıştır, yargısında bu-

lunmak hiç de yanlış olmayacaktır.” di-

yerek olumluyor Gökben Derviş’i. Ata-

lay Saraç ise, onun izlek ve dilsel aranı-

şını şu sözlerle ortaya koyacaktır: “Gök-

ben Derviş’in (1986) Mutluluğa Jübile şii-

rindeki ‘Reklam panosuna dönmüş ka-

dınların / kurut şelalelerini; cinsiyetsiz

kalsınlar’ dizeleri, tüketim çılgınlığı için-

deki kadınları ve onların yapaylıklarını,

öfkeli ama çarpıcı bir şekilde ilençle dile

getirirken yeni bir benzetmeye başvura-

rak şiirselliği sağlıyor çağrışıma açık di-

zelerde.”

Öte yandan Mustafa Durak’ın Gök-

ben Derviş’i fark etmesi ve onun ‘Yal-

nızlık Manifestosu’ şiirine ilişkin yaptı-

ğı ayrıntılı çözümleme, geneli ilgilendi-

ren / uyaran iletiler de içeriyor: “Diye-

ceğim şair, okurun algılama kapasitesi-

ni göz ardı etmemeli.” diyor Mustafa Du-

rak. Elbette ortaklaşa düşünülmeli bu

konu üzerine; ama hangi okurun algıla-

ma kapasitesini ölçüt alacağız? Şiir eği-

timinden geçmemiş; şiir denince, mani-

leri anımsayan okuyucu, şiir yazarken na-

sıl gözetilebilir? Yanıtlanması zor soru-

lar bunlar. Gökben Derviş’in de şiirleri-

ni kurarken okuyucuyu düşündüğü söy-

lenemez gibi. Bütüncül bir şiir yazıyor o.

Tek bir tema ile sınırlamıyor şiirlerini.

Yaşamın sunduğu bütünsellikte olsun is-

tiyor her şiiri. Eşzamanlı ve artzamanlı

olay, olgu ve durumları, her şiirinde bir

araya getiriyor. Bu nedenle şiirlerinin çok

izlekli olduğunu saptamak doğru olur.

Şiir yazarken hiçbir nedenle kendini sı-

nırlamadığı görülüyor. Alabildiğine öz-

gür. Özetleyerek söylemek gerekirse

Gökben Derviş’in bütün bütüne dile

bağımlı davranmadığı da görülüyor.

Amaçladığı şiiri ele geçirmek için bazen

kelimelerin biçimsel değerlerini öne çı-

kartıyor; bazen de kavramı öne çıkarta-

rak düşünsel olanın şiirini yazıyor. Onun

‘Kabuk’ adlı kitabıyla Türk şiirine katkı

getirdiği çok açık.

Bütüncül şiirin Derviş’iGökben Dervi�, ya�am�n sundu�u bütünsellikte olsun istiyor her �iiri.

E�zamanl� ve artzamanl� olay, olgu ve durumlar�, her �iirinde bir araya getiriyor. Bu nedenle �iirlerinin çok izlekli oldu�unu saptamak do�ru olur

VEYSEL ÇOLAK

Kabuk, Gökben Dervi�,

May�s Yay�nlar�, 72 s.

GökbenDervi�

28 HAZ�RAN 2013 CUMA 15Aydınlık KİTAP

Gerek dünya ölçeğindeki, gerek bölge-

mizdeki ve ülkemizdeki gelişmelerin kı-

zıştığı, çelişkilerin derinleştiği, Çin ve

Rusya’nın öne çıktığı, bölgesel arayışla-

rın yoğunlaştığı bir süreçte ABD’yi her za-

mankinden daha doğru, daha gerçekçi

tahlil etmek gerekir.

Bu gereksinim akademik faaliyet kap-

samında yapıldığı kadar, ideolojik ve po-

litik düzlemde emperyalizme karşı mü-

cadele yürütenler için de zorunludur.

ABD’nin kuvvetine, devlet kapasitesi-

ne, siyasi, iktisadi, askeri, toplumsal, kül-

türel, bilimsel, teknolojik gücüne ilişkin

sağlam bilgilere dayanan nesnel, özenli ve

dikkatli tahliller yapmak şarttır. Ne

ABD’yi abartan, ne de içinde bulunduğu

zayıflama süreci nedeniyle onu küçüm-

seyen yaklaşımlara sapmadan, nesnel çı-

karımlarla bulunmak önemlidir. Zira

İran ve Suriye’nin direndiği, aynı za-

manda küresel iddia taşıyan Rusya ve Çin

gibi Avrasya güçlerinin daha fazla inisiyatif

aldığı, AB’nin iktisadi bunalımın da et-

kisiyle yapısal sorunlarını aşmakta zor-

landığı, Almanya’nın buna koşut olarak

Brüksel ve Washington’dan daha bağım-

sız hareket edip Moskova ve Pekin’le ya-

kınlaştığı bir sürecin sonuçlarını doğru ön-

görmek önemlidir.

Tam da bu dönemde ve bu nedenle

Kaynak Yayınları doğru bir iş yapmış, ül-

kemizin en yetkin uluslararası ilişkiler uz-

manlarından Prof. Dr. Haydar Çakmak’ın

yayına hazırladığı “ABD’nin Askeri Mü-

dahaleleri” adlı çalışmasını basmış. 1801

yılından bu yana ABD’nin askeri müda-

halelerini inceleyen hacimli ve iddialı

çalışmada sadece ABD emperyalizminin

işgalleri, açık-örtülü müdahaleleri yer

almıyor, aynı zamanda askeri müdahale-

lere ilişkin kuramsal yaklaşım da ortaya

konuyor. Tarihsel arka plan da veriliyor.

“Haklı savaş”, “egemenlik”, “kuvvete

başvurma”, “self determinasyon” gibi

hemen her tartışmada kullanılan kav-

ramlar da ele alınıyor. 15 farklı üniversi-

teden 34 bilim insanının makalelerinin yer

aldığı kitapta çok değişik, bir kısmına ka-

tılmadığımız görüşler de var. Kitaba kat-

kı sunan kimi yazarların kendi araların-

da da fikir ayrılıkları bulunuyor. Nitekim

bu durum yayınevinin sunuş yazısında da,

Prof. Dr. Çakmak’ın önsözünde de be-

lirtiliyor. Ancak ABD’nin askeri müda-

halelerini tek bir kitapta toplamak gibi zor

ve de ülkemizde ilk olan bir işi kotarmak,

peşinen övgüyü hak ediyor.

Uluslararası hukukta ve Birleşmiş

Milletler sisteminde askeri müdahale ol-

gusu, meşru müdafaa hakkı, kuvvet kul-

lanma yasağı, uluslararası hukukun meş-

ru saydığı hallerde kuvvet kullanma ve as-

keri müdahale gibi konu başlıkları ilk bö-

lümde işleniyor. ABD’nin

hegemonya sistemi, ordu-

nun rolü, ABD silahlı kuv-

vetlerindeki dönüşüm ve

Afganistan, Irak işgalle-

rinden alınan dersler in-

celeniyor. Kitabın ikinci,

üçüncü ve dördüncü bö-

lümlerinde ise sırasıyla

19, 20 ve 21. yüzyıllarda-

ki askeri müdahale ve

işgaller ele alınıyor.

Meksika’dan Arjantin’e,

Nikaragua’dan Japon-

ya’ya, Fiji ve Havai ada-

larından Uruguay ve

Paraguay’a, Koso-

va’dan Lübnan’a, Lib-

ya’dan Irak’a, Viet-

nam’dan Kore’ye, So-

mali’den Afganistan’a

dek ABD’nin yaptık-

ları ayrıntılı anlatılıyor.

ABD’DE ORDUNUN ROLÜBağımsızlık Bildirgesi’ni 4 Temmuz

1776’da ilan eden ABD, ordusunu 1775’te

kurmuştur (ordunun devletin kurulma-

sındaki rolünü küçümseyen, devletlerin

ordusuz da kurulabileceğini öne süren,

ordu aleyhindeki her sözü, her eylemi “de-

mokrasi”, “sivil toplum”, “insan hakları”,

“özgürlük” sayan emperyalizmin uzantı-

sı liberallerin, yetmez ama evet takımının,

özürdiliyoruz.com ekibinin kulakları çın-

lasın). ABD ordusu ilk yurtdışı savaşını

1801’de Kuzey Afrika’da Berberi Savaş-

larına katılarak yapmıştır. O günden beri

dünyanın çeşitli bölgelerinde 50’den faz-

la küçük veya büyük askeri müdahale, iş-

gal gerçekleştirmiştir. ABD ordusunun,

kuruluşundan bu yana dünyanın en iyi or-

dularından biri olması, bütçesi ve tekno-

lojik olanaklarıyla hep önde yer alması,

şüphesiz ABD’nin politik ve ekonomik gü-

cünden beslenmiş ve onları beslemiştir.

17. yüzyıldan 20. yüzyıl başına kadar

İngiltere dünyanın egemen gücü olarak

öne çıkmıştır. 1845’ten 1870’e kadar dün-

ya gayrisafi hasılasının yüzde 30’unu tek

başına sağlamıştır. Yaklaşık 35 milyon

km2 büyüklüğünde bir imparatorluk olan

Birleşik Krallık, 19. yüzyılda sanayileş-

menin ölçütü olan demir çelik üretimin-

de başı çekmiştir. 1860’ta dünya demir

üretiminin yüzde 53’ünü tek başına ger-

çekleştirmiştir. Yine 19. yüzyılda “Beş

Anahtar” olarak ad-

landırılan ve dünyayı

denetim altında tutma-

ya yarayan 5 stratejik

bölge (Cebelitarık,

Ümit Burnu, Singapur,

Dover ve İskenderiye)

İngilizlerin denetimin-

dedir. 1880’den sonra

dünyanın ekonomik ve

teknolojik gücü, Birinci

Dünya Savaşı’ndan sonra

da politik liderliği

ABD’nin eline geçmiştir.

ABD’de sadece siyaset

ve ekonomi değil, eğitim,

bilim ve teknoloji de or-

duyu besler. Ülkenin

GSMH’sinden yüksek öğ-

retime harcanan pay da

(yüzde 2.6), kişi başına düşen

mühendis oranı da (yılda 70

bin mühendis mezun olmaktadır) hep

ABD’nin askeri, siyasi, iktisadi, bilimsel,

teknolojik gücünü destekler. Aralarında

doğrudan bir ilişki, eşgüdüm ve dışsallık

bulunur. Dünyadaki en iyi 50 üniversi-

tenin yarısı ABD’dedir. Bir çalışmaya

göre; ABD’de eğitimin en zayıf halkası

orta öğretimdir ve bu da yüksek öğreti-

me olumsuz yansır. Ancak çeşitli saha-

larda yaklaşık 10 bin yüksek düzeyli bi-

lim araştırmacısına, 4 bin üst düzey ye-

tenekli yöneticiye, 6 bin ulusal, uluslar-

arası, çokuluslu şirket yöneticisine ihti-

yacı olan ABD, diğer orta ve alt kade-

melerde yüksek nitelikli çalışana gerek-

sinim duymadan, 20-25 bin çok iyi ye-

tişmiş yönetici, uzman ve bilim insanıy-

la üstünlüğünü sürdürür. ABD bu nite-

likteki kişileri, hem yılda 1 milyonun üze-

rinde mezun veren üniversitelerinden

hem de dünyada en fazla beyin göçü alan

ülke olarak gelenlerden bulur.

S�STEM VE SINIF OLARAKEMPERYAL�ZM

Kitapta sadece ABD’nin askeri et-

kinlikleri anlatılmıyor, kuvvet tahlili ve ik-

tisadi tahlil de yapılıyor. Dolayısıyla, em-

peryalizm üzerine kafa yoran, onunla

mücadeleyi kafasına koyan bir okurun işi-

ne yarayacak pek çok bilgi yer alıyor. Me-

sela şu dikkat çekici bilginin üzerinde tar-

tışmak gerekiyor:

“İleri teknoloji üretimini görmek ve in-

celemek için Çin’de bir yıl geçiren gaze-

teci James Follows, üretimle ilgili tecrü-

besini şu şekilde aktarmaktadır: Dış kay-

nak kullanımı ABD’nin rekabet gücünü

artırmaktadır. Para kazandıran aşama,

malların üretiminden ziyade onların ta-

sarlanması ve pazarlanmasından elde

edilmektedir ki bu da ABD’nin kontro-

lündedir. Bunun en iyi örneği iPod’dur.

Genellikle ABD dışında üretilir, ama

katma değerin büyük bir kısmını merke-

zi Kaliforniya’da olan Aplle şirketi kaza-

nır”. (s.27)

ABD’nin silah sanayisindeki konu-

munu da şu veriler ortaya koyuyor: 2004

-2007 arasında dünya silah ticaretinin yüz-

de 31’ini, 2008-2011 arasında yüzde

56’sını, 2011’de ise yüzde 79’unu tek ba-

şına gerçekleştirmiş. Silahların yarısını

Suudi Arabistan (33. 4 milyar dolar)

başta olmak üzere Körfez’deki zengin

Arap ülkelerine satmış.

Kaynakçası da oldukça zengin olan ki-

tabın sonunda Çakmak, ABD’nin yön-

temlerini, müdahalelerde neden bir koa-

lisyona gereksinim duyduğunu, İsrail’in çı-

karlarını nasıl gözettiğini vurguluyor.

ABD’nin gücü azalsa bile, küresel güç

olma yeteneği ve imkânlarını kaybetme-

yeceğini belirtiyor. “Bugünkü uluslar-

arası ilişkiler sisteminin, Birleşmiş Mil-

letler ve Güvenlik Konseyi’nin rolünün ve

yaptırım gücünün Amerikan emperya-

lizminin önüne geçmesi mümkün değil-

dir. Karşısında bir ülkeler grubu veya bir

blok olmadığı müddetçe pervasız bir şe-

kilde çıkarlarına ne uygunsa onu yapmaya

devam edeceği görülmektedir” diyor.

Özetle “ABD’nin Askeri Müdahale-

leri” adlı çalışma, emperyalizmin bölge-

mize ve ülkemize yönelik saldırılarının art-

tığı bir dönemde, akademik özelliğinin ya-

nında, emperyalizmle mücadele etmek is-

teyen her yurttaşın ilgisini hak ediyor.

ABD emperyalizmini veordusunu anlamak içinNe ABD’yi abartan, ne de içinde bulundu�u zay�flama süreci nedeniyle onu küçümseyen

yakla��mlara sapmadan, nesnel ç�kar�mlarda bulunmak önemlidir

BARIŞ DOSTER

ABD’nin Askeri Müdahaleleri,Prof. Dr. Haydar Çakmak,Kaynak Yay�nlar�, , 574 s.

28 HAZ�RAN 2013 CUMA16 Aydınlık KİTAP

Yazı adamları için bir soru hep usumdan geç-

miştir: “Yaşamayı mı öne alırlar yoksa yazı

için yaşamayı ikinci plana attıkları olmuş mu-

dur?” Üretim için yazanları bir yana ko-

yarsak, gerçekten edebiyat için kafa yoran-

lar(onun gelişimi, değişimi, nasıl ve niçini-

ni sorgulayanlar) aynı zamanda hayat için

de kafa yoran ve yaşayanlar olmalı, ya da bir

okur olarak öyle olmasını düşleyebiliriz. Ede-

biyatımızın kalıplara sığdırılamayan yazar-

larından biri olarak Bilge Karasu’yu özel kı-

lan noktalardan biri de bu soruyla birlikte

ortaya çıkıyor: Yaşamaya nasıl bakardı?

YAZI DA YA�AMANIN �Ç�NDE“Halûk’a Mektuplar” adıyla kitapla-

şan ve Metis Yayınları tarafından yayınlanan

Bilge Karasu’nun şair ve eleştirmen dostu

Halûk Aker’e yazdığı mektuplar, onun yaz-

ma uğraşı ve yaşama uğraşına dair önemli

ipuçları içeriyor.

Bu mektuplarda; Karasu’nun sadece ya-

zınsal üretim süreçlerinin değil aynı zamanda

çevirileri, üniversitede ders verirken yaptı-

ğı hazırlıklar, yaşadığı maddi, manevi zor-

luklar ve sevinçleri, düşleri, istekleri ya da

en basiti bir dosta örnek verirken sözünü et-

tiği film karelerinin bile Karasu evreninin bi-

rer parçası olduğunu görebiliyoruz. Tüm bu

sayabildiklerimiz (ve daha sayamadıklarımız)

o evrenin karakteristiğine dair birer gösterge

olarak ele alınabilir. Örneğin çamaşır asar-

ken bir mandalın nasıl kullanılacağına ka-

dar ayrıntıcı olabilen birinin, yazınsal yara-

tıcılık sürecinde de bir o kadar ayrıntıcı ol-

masını garipser miyiz? Bir öğrencisiyle gir-

diği diyalogda, bir hoca olarak takındığı tu-

tumu bile kişiselleştirme ya da rastlantısal-

lıktan uzak olan Karasu’nun benzer “du-

ruş”unu yazar olarak okur, eleştirmen, çe-

virmen ya da yayıncılara yaklaşımında da gö-

rebiliyoruz.

Yazmak (insanın ürettiği herhangi bir

düzlem olarak) ile yaşamak arasındaki tu-

tarlılık bu değilse nedir? Yine de bu tutar-

lılık kavramından sert ya da katı bir “yaşa-

mak” dizgesi anlaşılmasın; buna, Karasu ve

Aker’in mektuplarındaki insanoğlunun iliş-

kiler ağlarının oluşturduğu “denge” kavra-

mı hakkındaki tartışma ışık tutabilir. Zira

Aker, Karasu’ya hitaben yazdığı sunuşta

onun hayattaki konumlanışında yazmak

ve yaşamaya nasıl bir değer verdiğini şu söz-

leriyle yorumluyor: “Sen ‘yazı’nın kalıcılı-

ğında inançlıydın. Yazıya, yaşamı önde tut-

ma koşuluyla (böyle söyleyebilir miyim?) tut-

kuyla bağlıydın.”

NEDEN MEKTUPYeni yeni tanımaya başladığınız, sevdi-

ğiniz ya da tutkuyla bağlandığınız yazarla-

rı sadece okurlarına sunduklarıyla tanı-

mak kimi zaman yetersiz kalır. Bu anlam-

da Karasu’nun Aker’e yazdığı mektuplar

edebiyat okurları ve araştırmacılar için bu-

lunmaz kaynaklar. Yazarın iletişim için kul-

landığı söz konusu araç mektup olunca,

onun yazınsal yaşamı dışındaki kimliğine dair

ipuçları barındıran dolaysız belge niteliği de

kazanıyor. Bu mektuplarda şunu da görü-

yoruz ki, evlere telefonun bağlanabildiği dö-

nemlerden sonra bile Karasu için vazgeçil-

mez bir araç olmaya devam etmiş. Bunun

nedeni de, sözel iletişimin sı-

nırlarının aksine, yazma ey-

leminin düşünsel bir sürecin

gelişebilmesine tanıdığı ola-

nak olsa gerek. Ayrıca yazı-

ya bu kadar tutkuyla yaklaşan

Karasu’nun sözel kültür ile

yazılı kültür arasındaki farkı

göz ardı etmemiş olmaması

düşünülebilir mi?

B�LGE KARASU MERAKLILARI ��N

Bu ve benzeri pek çok

soru araştırmacılar tarafın-

dan çoğaltılabilir. Kaldı ki,

Bilkent Üniversitesi Türk Edebiyatı Mer-

kezi’nde (2010) ve Mimar Sinan Güzel Sa-

natlar Üniversitesi’nde (2011) düzenle-

nen iki sempozyumda Karasu’nun metin-

lerine sadece “edebiyat değeri” açısından

bakılmadığı ortaya çıktı. Metis Yayınları,

“Halûk’a Mektuplar” ile birlikte yayınladığı

bir diğer kitapta bu iki sempozyumda su-

nulan bildirileri de toplu olarak okurlara

sundu. Doğan Yaşat tarafından hazırlanan

“Bilge Karasu’yu Okumak” adlı kitapta

Alain Mascarou, Aron Aji, Berna Yıldırım,

Deniz Göktürk, Doğan Yaşat, Ender Kes-

kin, Engin Kılıç, Fatih Özgüven, Hilmi Tez-

gör, Kıvılcım Y. Şenürkmez, Laurent Mig-

non, Levent Kavas, Mehmet Nemutlu,

Nihan Abir, Özlem Özkan, Servet Er-

dem, Süha Oğuzertem, Tansu Açık, Tür-

ker Armaner, Yıldırım Arıcı ve Zeynep

Zengin’in Karasu’nun metinlerini çeşitli açı-

lardan masaya yatırdıkları bildirileri yer alı-

yor. Her biri farklı uzmanlık alanlarında ça-

lışan bu isimler; Karasu’nun metinlerinde

edebiyat sınırlarını bile zorlayan ve müzik,

fotoğraf, sinema, resim gibi diğer sanatsal

görme (okuma) biçimlerini olduğu kadar

felsefik bakış açısını da ele almış.

OKUR VE ANLAMLANDIRMABir çevirmenin çevireceği kurmaca

metni okuyup anlamlandırmasıyla, bir fo-

toğrafçı, bir müzik adamı ya da bir ressa-

mın aynı yazarın aynı metnini anlamlan-

dırması birbiriyle benzer olabilir mi? Bir fo-

toğrafçı, Karasu’nun öykülerine bakarken

de bir fotoğrafta aradığı ışık, netlik/bula-

nıklık gibi özellikleri pekala arayabilir. Bir

ressam yazılı bir metinden yola çıkarak bir

resim çizebilir. Bir müzisyen yazılı bir met-

nin ezgisel yapısıyla ilgili kimi sonuçlara ula-

şabilir. İşte bir kitap bütünlüğünde göre-

bildiğimiz bu değerlendirmeler; aynı za-

manda önümüze şu gerçeği bir kez daha ko-

yuyor: Bir metin her okurla birlikte yeni-

den ama yeniden bir anlam kazanır. Bu da

yazar Karasu’nun (Akşit Göktürk’ü de

anmadan geçmeyelim) tartıştığı okur ve

alımlama ilişkisinin bir örneği değil mi? Bir

yazar olarak Karasu’nun metinlerinin böy-

lesi bir zemine elverişli olması da toplam-

da edebiyatımızın gelişim sürecine dikka-

te değer bir katkı olarak ekleniyor.

Karasu belgeliğine katkı

SEZA ÖZDEMİR

Yazarlar biz okurlar�n gözünde sadece sunduklar�kitaplarla var olmazlar. Ya�ama halleri ve buradanmetinlerine yans�tt�klar� her türlü görme biçimi, bizionlar� anlamaya daha da yak�nla�t�r�r. May�s ay�ndaraflarda yerini alan iki kitap bu anlamda yazar BilgeKarasu belgeli�ine önemli bir katk� sunuyor

Bilge Karasu / Halûk’a

Mektuplar, Halûk Aker,

Metis Yay�nlar�, 274 s.

Bilge Karasu’yu Okumak,

Do�an Ya�at,

Metis Yay�nlar�, 231 s.

Bilge Karasu

17Aydınlık KİTAPKÂTİBE BARTLEBY’NİN YAZIHANESİ

Kahpelik çağı vegözyaşı bombası

28 HAZ�RAN 2013 CUMA

Yukarıdan baktığımızda şehir merkezin-

den on iki kilometre uzakta, çeşit çeşit sa-

nayi artıklarıyla, bozuk buzdolapları, kam-

yonet hurdaları, kırık lavabolar, fayanslar,

sac plakalar, devasa kamyon lastikleri ile

dolu bir çöplük görüyoruz.

Oysa orada, aşağıda, bir avuç insan, hi-

kâyelerini, iş güçlerini, bugünlerini, bazen

yemeklerini, yeteneklerini, artıklarını de-

ğiş tokuş ettikleri, para varsa sattıkları ya

da aldıkları, kıyısından dahil oldukları bir

yaşam alanındalar.

Yukarıdan baktığımızda bir kaybe-

den, bir deli, bir ayyaş, bir bitik, bir se-

fil, bir uyumsuz görüyoruz. Oysa orada

Giambattista Vico’dan bahseden ve hiç

evlenemediği karısına hâlâ âşık yaşlı bir

İtalyan, sahip olduğu her şeyi aşk için ge-

ride bırakmış Hollandalı konservatuar-

lı bir kadın, sanayi artıklarından bile ve-

randalı bir ev yapabilen bir genç, çiçek

kataloğundan ceketler dikebilen başka

bir adam, çöpleri karıştırırken annesi gö-

recek diye hâlâ korkan bir yaşlı, elektro

gitarıyla metrolarda havaya güzel tınılar

saçan bir metro şarkıcısı var ve evet, da-

yatılan hayata tahammül edememiş,

oyunu kuralına göre oynamamış, kura-

lı hiç sevmemiş ve gözden ırağa kaçmış-

lar var; orada, o arazide Vico, karısı Vica,

Jack, Anna, Joachim, kedisi Felaklet,

Marcello, Melek, Liberto, Saul, Danny,

Corina, Luc ve Alfonso var.

Yukarıdan bakınca isyana hazır başı-

bozuklar, düzen bozucular, ortaklık ka-

rıştırıcılar, huzur bozucular var.

İçlerine girince “yarın sabah” sözcü-

ğüyle iyimserlik dolan, şanslılarsa bir bahar

daha görecek kadar yaşamayı umut eden,

turp ve közlenmiş kestane satıp bira almak

isteyen, hiç kimse karışmadan kutsal kita-

bını okumak isteyen, harap olmuş fiziğine,

bembeyaz saçlarına rağmen bir mürver ağa-

cının altında genç kız hayalleri kuran, her

ne sebeple olsun, “ne kendini ne de bir baş-

kasını aşağılama”yı öğreten var.

Yukardan baktığınızda derme çatma

kulübeler, çadırlar, tenteler, lastikler, kon-

teynerler, tekersiz karavanlar; içleri çer

çöple dolu barakalar, endüstriyel hurda-

larla oluşturulmuş “ucube” sığınaklar var.

Oysa aşağıda, çalınınca açılacak ka-

pılar, önlerine aç hayvanlar için bırakılan

birkaç lokma yemek, pencereler ve önün-

deki teneke kutuda topraktan başını çı-

karmış, bir hafta içinde maviye dönüşecek

sümbül var; kontrplak panelden yapılmış

duvarda, geceleri karanlıkta parlayan po-

listirol yıldızlar var; soğuk gecelerde üze-

rine hiç soyunmadan, sadece el ele tutuş-

mak için birer eldivenlerini çıkararak

uzandıkları şilteleri, verandalarında üfle-

dikleri mızıkaları, minik anı nesnelerini tı-

kıştırdıkları can kavanozları, koyunların-

da mırıldayan kedileri var.

Tam tepeden bakınca pasaklı, laf din-

lemez, asaletten fena halde uzak bir sokak

iti var. Aşağıdaysa, Vica’ya sırılsıklam

âşık, tüm köpeklerin rüyalarında orman

gördüğünü ve ormandan daha güzel hiç-

bir yer olmadığını söyleyen, insanlığa en

uzak olduğu yanın acıya, acılıya sahiple-

nişi olduğunu düşünen, annesi tarafından

öğretilen bu meziyetiyle sahiplendiğine

yaklaşana hırlayan, çocuklarla top oyna-

mayı seven ve akarsa sümüklerini yalayan,

güçlülerin yanına fazla yaklaşan zayıf bi-

rine duydukları nefreti insanlara özgü

bulan, dünyadaki kötülükler sebebiyle

tanrıya inanan, geveze bir köpek var;

Kral. Öykü anlatıcısı.

Sahibesi Vica arazide hacet giderirken

ona bir mahremiyet oluşturmak üzere hi-

kâye anlatarak sözcüklerle duvar ören

Kral. Onu uyurken daha genç bulan ve

hayranlıkla seyreden Kral. Kolaylıkla sı-

vışabileceği bir anda gurur yapıp olduğu

yerde mağrur bir sfenks gibi duran ve ka-

fasına bir kova soğuk su yiyen Kral. Sahi-

biyle beraber sırt üstü yere uzanıp gök-

yüzünde burçları bulmaya çalışan Kral. As-

lında aşkın köleleştirdiğine inanıp, bu

duygudan azade olmak istese de biçare ka-

lan Kral. Ne yapacağını bilemediğinde tit-

reyen, sadece çok çaresiz kaldığında ve tüm

hayatı boyunca bir kez uluyan Kral.

Yukarıdan bakanlar dayatanlar; öz-

gürlükten dem vurup, vaatlerde bulu-

nup, sahip olduğunuz her şeyi almaya kal-

kışanlar; barbarlar.

Aşağıdakiler ise her ne olursa olsun öz-

gürlüğünü, yaşama alanlarını korumaya

kararlı bir avuç insan.

Şimdi karşı karşıyalar ve kahpeliğin adı;

klorobenzilidenemalononitril ya da göz-

yaşı gazı...

Teslimiyet için zoka, sıcak yemek ve

meskûn mahal.

Toz dumanın içinden haykıran boğul-

muş bir ses, “durun yıkmayın, burası da

meskûn; mektup bile geliyor” diyor. Mek-

tup bile geliyor…

Ama elli kollu devasa iş makineleri

tüm yaşamları ve mektup bile gelen ba-

rakaları olimpik bir stadyum için yerle

bir ediyor.

Kral’ın sahibi Vico-Vica’nı kocası-

adını 1668-1744 yılları arasında yaşamış

olan ünlü İtalyan düşünürü Vico Giam-

battista’dan almış; Vico, Kral’a, Giam-

battista’nın tanrının güçsüzlüğünü gören

ilk düşünür olduğunu söyler ve Giam-

battista’nın insanlığın ve uygarlığın geçe-

ceği dört dönemden bahsettiğini anlatır.

Buna göre ilk dönem Tanrılar Çağı; hayal

gücünün etkili olduğu, mitlerin etkisinde

her şeyin yeni ve mümkün olduğu bir çağ.

İkinci dönem Kahramanlar Çağı; toplu-

mun, düelloyu kazananı tanrının kayırdı-

ğını ve onu diğer insanları korumakla gö-

revlendirdiğini düşündüğü; otoritenin

kahramanlar olduğu çağdır. Üçüncü çağ;

İnsanlar Çağı; insanların kendilerine ta-

nınan hakların herkese tanınmasını iste-

diği, politika ve kurbanlar çağı. Dördün-

cü ve son çağ ise Köpekler Çağı.

Ben de Kral’ın ve İngiliz yazar John

Berger’in yalancısıyım.

katibebartleby@outlook.com John Berger

28 HAZ�RAN 2013 CUMA18 Aydınlık KİTAP YENİ ÇIKANLAR

Ate� Etme �stanbul

Celil Oker, Alt�n Kitaplar, 456 s.

Dedektif Remzi Ünal’ın kapısı nihayet

çalındığında, karşısında onun bütün

“şartlarını” koşulsuz olarak kabul eden

bir müşteri adayı vardır. Bu kişi, kayıp

hemşire sevgilisini arayan genç doktor

Kemal Arsan’dır. Bir hafta önce sırra ka-

dem basan hemşire Begüm Kalyon ne

telefonlara cevap vermektedir ne de onu

bir gören olmuştur. Polisiye edebiyatın

usta kalemi Celil Oker, “Ateş Etme İs-

tanbul” romanıyla okurları insan zekâ-

sının sınırlarının test edildiği, sürprizlerle

dolu bir maceraya sürüklerken, gerilim

ile ince mizahın dâhice harmanlandığı

mükemmel bir kurguyla meraklılarının

elinden bırakamayacağı bir polisiye se-

rüvene imza atarak gönülleri fethediyor.

Görünmez Oyuncu

Lorna Marshall, Yoshi Oida, Bo�aziçiÜniversitesi Yay�nevi, Çev: Özlem

Turhal de Chiara, 148 s.

Bir oyuncu hayal edelim: Çok yetenek-

lidir; bu hareketi çok zarif bir şekilde ya-

par; seyirciyi, yaptığı hareketin güzelli-

ğiyle büyüler, herkesi bu konudaki us-

talığına hayran bırakır. Başka bir oyun-

cu hayal edelim: O da aynı hareketi ya-

par, ama seyirci hareketin zarafetinin far-

kına varmaz, ayı gösteren oyuncuyu de-

ğil, oyuncunun işaret ettiği ayı görür. Yos-

hi Oida’nın gönlü, seyirciye ayı göster-

meyi başaran oyuncudan, yani “görün-

mez” olabilen oyuncudan yanadır.

Oida; sahnede güzel bir vücut, kuv-

vetli bir sahne duruşu sergilemek isti-

yorsak benliğimizi de eğitmemiz ge-

rektiğinin altını çiziyor.

Yükümlülükler Üzerine

Marcus Tullius Cicero, �� Bankas� Kültür Yay�nlar�,

Çev: C. Cengiz Çevik, 196 s.

Cicero, Romalı büyük devlet adamı,

hatip ve düşünür. Roma’yı birey, ge-

leneksel toplum düzeni ve devlet üç-

geninde ele alan konuşmaları, felse-

fi ve teknik eserleriyle her çağın in-

sanını etkilemeyi başarmıştır.

“Yükümlülükler Üzerine”, yaşa-

mını Roma devletinin ve geleneğin sü-

rekliliğine adamış olan Cicero’nun

ölümünden önce yazdığı son teknik

eseridir.

Temel bir felsefi problemi, ya-

rarlı olan ile ahlaken doğru olanın ça-

tışmasını, probleme bireyin ve devle-

tin yükümlülüklerini de dâhil ederek

derinlemesine inceler.

Turgut Reis

Feridun Faz�l Tülbentçi,�nk�lâp Kitabevi, 232 s.

“Kaptan Dragut geliyor!” tehdidi

afakı tutarken, Trablusgarp fatihi

Turgut Reis leventleriyle Akdeniz

sularına korku salıyordu. Reis’in nice

kahramanlıklarının anlatıldığı bu hi-

kâyede, esaretten yıllarca hiç dinme-

yen bir aşka, Muhteşem Süleyman’ın

damadı Rüstem Paşa’nın çevirdiği

türlü entrikalardan kahramanlıklarla

süslü deniz cengine kadar Turgut

Reis’in yaşamı Feridun Fazıl Tül-

bentçi’nin sürükleyici anlatımıyla oku-

yucularla buluşuyor. 

Deniz muharebelerinde gösterdi-

ği başarılarla Osmanlı Devleti’nin

hizmetine giren Turgut Reis’in ina-

nılmaz hikâyesine tanık olacaksınız...

Senden Uzak Yedi Gün

Monika Peetz, K�rm�z� Kedi Yay�nevi,Çev: Regaip Minareci, 256 s.

Birbirine hiç benzemeyen beş kadın. Beş

iyi arkadaş. Onları bir araya getiren on

beş yıl önce aynı Fransızca kursunda bu-

luşmaları ve ondan sonra her ayın ilk salı

günü aynı restoranda keyifli bir yemek

yemeleri. Hatta her yıl birlikte bir prog-

ram yaparlar, kâh yurtdışına bir yolcu-

luk olur bu, kâh bu kitapta olduğu gibi

her şeyden uzak geçirecekleri bir hafta,

bir perhiz haftası.

Yedi gün boyunca telefon yok, in-

ternet yok, içki yok, erkek yok. İçlerin-

de en çok zorlanan, hiç tanımadığı ba-

basının izini sürmeye, geçmişin sırlarını

deşmeye kararlı olan Eva’dır. Oysa bazı

aile sırlarını hiç karıştırmamanın daha iyi

olacağını anlayacaktır.

Kat�l�m Kabusu

Markus Miessen, Metis Yay�nlar�,Çev: Bülent O. Do�an, 208 s.

Miessen, mevcut protokollerle kendini

bağlamayan, çelişkiden korkmayan,

tam tersine çelişkiyi doğurgan gören,

alana yaratıcı akıl ve değişim iradesi

taşıyan türden bir müdahaleyi savu-

nuyor: Lordlar Kamarası’nda “çapraz

sıra”da oturanlar gibi taraflarüstü ve

dışarlıklı olan, bir parti ya da grubun

iç mutabakatına herhangi bir çıkarla

bağlı olmayan bireylerin müdahalesi.

Kent yönetiminden şirket ve kurum-

ların yönetimine bütün karar alma sü-

reçlerinde ve bilgi alanlarında ancak

bu “dışarıdan düşünen”, huzur ve is-

tikrar bozucu çağrılmamış, davetsiz ya-

bancının gerçek değişime yol açabi-

leceğini düşünüyor.

Seçilmi� Metinler

Pierre Bourdieu, Heretik Yay�nc�l�k,Çev: Levent Ünsald�, 288 s.

Kendisi tarafından özenle seçilmiş

çeşitli mülakat ve sunumların der-

lemesinden oluşan bu kitapta Bo-

urdieu, teorisini açımlıyor, fikri ve

sosyal yörüngesini hatırlatıyor ve

hangi kavramla ne demek istediği-

ni, hangi noktaların yanlış anlaşıl-

dığını titizlikle ortaya koyuyor.

Bu kitap aslında bir davettir;

Bourdieu ve teorisiyle bir diyaloga

davettir.

Kitaptaki metinlerin ekseriye-

tinde hissedilebilen sözlü sunumun

dili, okurla yazar arasında samimi ve

doğrudan bir ilişkinin kurulmasına

imkân tanıyor ve argümanlara açık-

lık ve sadelik kazandırıyor.

Mutlu Olma Sanat�

Bertrand Russell, Say Yay�nlar�,Çev: Yunus Sa�lamtürk, 192 s.

“Mutlu Olma Sanatı” Bertrand Rus-

sell’in iyi bir yaşam sürmek isteyenlere

sunduğu bir reçetedir. Kişisel gelişim ki-

taplarının vermeyi vaat ettiği ama vere-

mediği mutluluk sırlarını açıklar.

Russell’a göre mutluluk birtakım in-

sanların bizim elimizden alabileceği te-

mel insan haklarından biri değildir. Kişi

mutluluğa başkalarını suçlayarak değil,

belirlediği hedeflere erişmek için mü-

cadele ederek ve bu mücadele sırasında

eğlenerek ulaşır.

Üstelik kişi bu mücadeleyi iç dün-

yasına değil, sosyal yaşamına dönerek

vermelidir. Deyim yerindeyse, “Mutlu

Olma Sanatı”, kişisel gelişim vaat eden

bir popüler felsefe kitabıdır.

28 HAZ�RAN 2013 CUMA 19Aydınlık KİTAPYENİ ÇIKANLAR

Radetzky Mar��

Joseph Roth, Aylak AdamKültür Sanat Yay�nc�l�k,

Çev: Etem Levent Bakaç, 398 s.

Başlangıçta halkları, otonomiyi ve daha

fazla haklar talep eden halkı yalnızca kü-

çük görmüştü. Şimdi ise onlardan nef-

ret ediyordu; işçilerden, kundakçılardan,

seçim konuşmacılarından. Bölge Ko-

miseri’ne, göstericilerin herhangi bir

“rezolüsyon” kaleme almaya kalkıştığı

her türlü toplantıyı hemen dağıtması için

talimat verdi.

“Radetzky Marşı”, Avusturya-Ma-

caristan İmparatorluğu’nun önlenemez

çöküşünü olağanüstü güzellikte bir dil-

le anlatan hüzünlü bir hikâyedir. Joseph

Roth, romanlarında vatanlarını, kim-

liklerini ve yollarını yitiren insanların çar-

pıcı hikâyelerini anlattı.

Anaerkil Toplumlar

Hikmet Durukano�lu, SokakKitaplar� Yay�nlar�, 304 s.

“İnsanlık olarak doğada yaklaşık altı

milyon yıldır varız ve bu altı milyon yı-

lın büyük bir kısmı, anaerkil ilişkilerle

geçerken yaklaşık son on bin yılı ata-

erkil ilişkiler içerisinde yaşanıyor.

Gerek hayvanlar dünyasından

insanlığa doğru ilk adımların atılması

gerekse insanların toplumsallaşma-

sı, tamamıyla kadınların eseri olarak

karşımıza çıkıyor eğer biz, bu geç-

mişimizin nasıl olduğunu anlaya-

mazsak geleceğimizin de nasıl ola-

cağını asla öngöremeyiz eğer anaer-

kil ilişkilerden, ataerkil ilişkilere na-

sıl geçildiğini anlayamazsak, ataerkil

ilişkileri de nasıl aşacağımızı asla

anlayamayız.”

Jean ve Gino’ya Mektuplar

Bilge Karasu, Yap� KrediYay�nlar�, Çev: Simla Ongan

Kocao�lu , 404 s.

Bilge Karasu’nun 1964 -1994 yılları ara-

sında dostları Jean Nicolas ve Gino

Harsh’a gönderdiği, bazen elle bazen de

daktiloyla yazdığı Fransızca mektuplar.

Bilge Karasu Hôtel de Lille’de, aynı

adlı sokakta 40 numarada kiracıydı;

1963’ün karlı şubatında, “Uzun Sürmüş

Bir Günün Akşamı”nın ilk sayfalarını

orada yazdı. Birkaç ay sonra, güneşli

bir 14 Temmuz günü, aynı otelde ka-

lan Amerikalı bir arkadaş aracılığıyla,

Lille Sokağı’ndaki evlerinde, Jean ve

Gino’yla tanıştı. Noel’de Bilge’nin

Roma’dan gönderdiği kartpostal otuz

yıla yayılacak bir mektuplaşmanın baş-

langıcı olacaktı.

Tarihinden ve KöklerindenKopart�lan CHP

�ahin Mengü, Yay�n B, 544 s.

“Tarihinden ve Köklerinden Kopartı-

lan CHP”, ülkemizin yaşadığı siyasi ge-

lişmelerdeki aksaklıklar; yapılan siya-

si kötülükler sonucu toplumun yaşadığı

incinme ve sarsıntı, iktidar ve ana mu-

halefet partisi açısından uygulanan

ayağı yere basmayan politikalar açı-

sından değerlendirmelerin yer aldığı bir

kitap. Türk ulusunun, Anadolu coğ-

rafyasında yaşayan beş bin yıllık geç-

mişin aynı potada erimesinden oluşan

bir kültürün ortak mirasçısı olduğunu

kanıtlayan bir kitaptır. Kurucu iradenin

ulus devletten yana bir tasarrufta bu-

lunmasının doğal kültürel, coğrafi, sos-

yal ve ekonomik nedenlere dayanma-

sının nedenlerini anlatmaktadır.

��çi Partisi Neden Hedefte

Ferit �lsever, Kaynak Yay�nlar�, 400 s.

Tayyip Erdoğan, Ergenekon Davası sü-

recinde açıkça “Ben bu davanın savcı-

sıyım” diyordu. Soruşturmayı yürüten

savcı Zekeriya Öz, basına yaptığı açık-

lamada “davanın merkezinde İşçi Par-

tisi’nin bulunduğunu” belirtiyordu. İşçi

Partisi’ne karşı bir ABD operasyonu yü-

rütüldüğü daha duruşmalar başlamadan

açıkça ortadaydı. Ferit İlsever, dört yıl ön-

ceki savunmasında “Ergenekon” terti-

binin hedefini şöyle açıklıyordu:

“Birinci hedef: İşçi Partisi’ni bastır-

mak, ikinci hedef: Türk Silahlı Kuvvet-

leri’ni teslim almak, nihai hedef: Türki-

ye Cumhuriyeti’ni çökertmek.” Aradan

geçen dört yılda, İlsever’in savunmasın-

da ifade ettikleri bir bir doğrulandı.

Ve Yeniden Ba�lar Hayat

Zeruya �alev, Can Yay�nlar�,Çev: Zehra Kurttekin, 376 s.

Ardımızda bırakamadığımız geçmiş ve

gözlerimizi kaçıramadığımız gelecek...

Eserleri onlarca dile çevrilmiş Zeruya

Şalev, fonda İsrail’in yakın geçmişinden

ve bugününden çarpıcı kesitler verdiği

“Ve Yeniden Başlar Hayat”ta, günlük ha-

yatın koşturmacasına kapılmış bizleri,

başlangıç noktasına, içine doğduğumuz

yuvaya götürüyor. 

Geçmişteki sevgilerin yaralarını yeni

sevgilerle sağaltmaya çabalayan birey-

leri, yıkıntılar altında kalmayı reddeden

arzuları anlatıyor. Bütün dönemeçleri-

ni bildiğimiz halde durduramadığımız

kaderin akışına rağmen, bizi en zor

anlarımızda yaşama geri döndüren tıl-

sımın peşine takılıyor yazar. 

Bir YeniçerininHat�ralar�

Konstantin Mihailoviç, Ayr�nt�Yay�nlar�, Çev: Behiç An�l

Ekim, Nuri Fudayl K�c�ro�lu, 144 s.

Mihailoviç 1463’te, bir yeniçeriyken bu

kez Macarlar tarafından ele geçirilir. Öz-

gürlüğüne kavuştuktan sonra Osmanlı

İmparatorluğu’nda bulunduğu süre zar-

fında yaşadıklarını yazdırır. Tam olarak

hangi dilde yazdırıldığı bilinmeyen bu

kroniğin bugüne kadar gelen Çek ve Leh

versiyonları mevcut olmakla birlikte

Sırpça olması gereken orijinali ortalık-

ta yoktur.  Konstantin Mihailoviç hatı-

ratında, on yıl hizmetinde bulunduğu

Osmanlıların dinsel yapılarını, kurum-

larını, kuruluşundan II. Bayezid’e kadar

hanedanın tarihini, kimi ikinci elden an-

latıları, imparatorluğun gelenek ve gö-

reneklerini anlatmaktadır.

A� ToplumunuAnlamak

Albert Laszlo Barabasi, ClayShirky, Zülfü Dicleli, Optimist

Yay�n Da��t�m, 944 s.

İletişim şeklimizi değiştirdiğimizdetoplumu değiştiririz. Ama bir devrim,

e-posta ve cep telefonları gibi biravuç sıradan araca atfedilemeyecekkadar muazzam bir şeydir.

Yine de bugün herkes bir medyakanalı. Sosyal araçlarımız kamusal ifa-denin önündeki eski engelleri kaldı-rıyor ve böylece kitlesel medyanın sim-geleri olan darboğazları aşıyoruz.

Grup oluşturmanın zordan gülünçşekilde kolaya geçtiği günümüzde,bir patlamaya tanıklık ederken, sosyal

araçlarımız paylaşma, işbirliği yapmave birlikte hareket etme kabiliyetimiziciddi ölçüde geliştiriyor...

Çiğdem Gündeş’ten, baharı kucakla-

yan hayalci çocukların oyundan oyu-

na koşturduğu neşe dolu bir masal. Bu-

lutlar uçuşuyor, kuşlar cıvıldıyor, ço-

cukların coşkulu sesi rüzgârın yardı-

mıyla kulaklarda eşsiz bir şarkıya dö-

nüşüyor. Doğanın uzaklara alıp gö-

türdüğü bu melodiye kulak veren mi-

nik Bulut, çizgi çiz-

gi, satır satır ma-

viliğe seriliyor.

Gökyüzü buna

tepkisiz kalır mı

hiç! O da bir nota

defterinin sayfa-

sına dönüştürü-

yor kendini hızlı-

ca. Kuşların da

birer birer bu çiz-

gilere konmasıyla

senfoni başlıyor.

Ayda KantarAtaman, Çi�demGünde�, TudemYay�nlar�, 44 s.

28 HAZ�RAN 2013 CUMA20 Aydınlık KİTAP

E�lenceli NotalarHilda küçük bir çilli tavuk. Cesur ve

kararlı. Aklına bir şey koyduysa onu

kimse durduramaz!

Mısır gevreği yemeyi, itfaiye araç-

larını ve teyzesine gitmeyi çok sevi-

yor. Ama Hilda’nın hepsinden çok is-

tediği bir tek şey var...

Acaba Hilda kendi-

sine bir aile kurabi-

lecek mi?  Jill Tom-

linson’un dupduru,

hem şirin hem ko-

mik öyküleri ço-

cuklar için eğlence-

li bir okuma serü-

veni sunuyor. Seri-

nin tüm kitaplarını

7-10 yaşındaki ço-

cuklar kendi başla-

rına zorlanmadan

okuyabilir.

Jill Tomlinson,Hayykitap,

Çev: Gökçe Ate�Aytu�, 112 s.

Pes Etmeyen TavukMavi tutkunu karga denize, gökyü-

züne, rengi mavi olan her şeye hay-

randır. Bu tutku ile etrafta gördüğü bü-

tün mavi eşyaları toplamaya başlar.

Böylece mahalledeki eşyalar karganın

yuvasını teker teker doldurur. Gözü

maviye bir türlü doymayan karganın,

bu tutkusundan vaz-

geçmesi gerekecek-

tir. Bazen çok sev-

diğiniz şeyler baş-

kalarına ait olabi-

lir. Mavi tutkunu

karga böyle za-

manlarda sahiple-

rine sorarak, onla-

rın iznini alarak bu

eşyalara sahip ol-

manın en doğru

yöntem olduğunu

öğrenecektir.

Aysun BerktayÖzmen,

Redhouse KidzYay�nlar�, 36 s.

Mavi Tutkunu KargaBehiç Ak, “Gülümseten Öyküler”inin

yedincisinde, kentlerde insanların

öteki canlılarla bir arada yaşayabil-

meleri, onların yaşam hakkına saygı

göstermeleri üzerine düşündürüyor.

Galata Kulesi’ni merkez alan öykü,

mahalle kültürünü yansıtırken, sosyal

sorumluluğun küçük bir toplulukta

nasıl filizlendiğini

de anlatıyor. İletişi-

mi kolaylaştıran tek-

nolojik olanakların,

bir yandan insanı

nasıl yabancılaştır-

dığına, bilgi kirlili-

ğine yol açtığına ve

sosyal paylaşım ağ-

larının “sanallığı-

na” da değinen

öykü, eşsiz bir kent

masalı.

Behiç Ak,Gün�����

Kitapl���, 92 s.

Galata’n�n Tembel Mart�s�

Bir günü diğerlerinden farklı kılan şey far-

kındalığımızdır. Yoksa her gün birbiriyle

aynı olurdu. Güneş aynı yerde, ağaç aynı

yerde, evler aynı yerde, aynı insanlar,

gece ay aynı yerinde. Oysa hayatımıza neşe

katabilecek küçücük şeyler var, böcekler

mesela. Ya da gecenin bir yarısı evlerin

önünde anıran eşekler.

Arslan Sayman’ın “Bruni’nin Avlusu”

adlı kitabını okumuştum, size de bahset-

miştim. Yaz tatilini kendilerini tiyatroya ve-

rerek değerlendiren çocukların öyküsünü

anlatan güzel bir tatil kitabıydı. Şimdi de

“Piraye’nin Bir Günü” adlı resimli kita-

bından bahsedeceğim. Ama önce kitabın

önsözünde Salinger’ın Seymour’ını gö-

rünce çok heyecanlandığımı söyleyeyim. On

aylık bebeğe kitap okuyan Seymour. “On-

ların da kulakları var, işitebilirler.”

Kitabın resimleri Deniz Üçbaşaran’a ait.

“Yıldız Cini” ve “Kırmızı Kuş” adlı masal

kitaplarının yazarı ve çizeri olan illustrator

Deniz Üçbaşaran, Arslan Sayman’ın birçok

kitabını resimlendirdi. “Limon Ağacı”,

“Barba ile Rabarba”, “Sarımsak Kasabası”,

“Şarkı Söyleyen Berber” ve “Karganın

Rengi”. Çizimlerini nerede

görseniz tanıyacağınız Üç-

başaran’ın çizgileri Mozart’ın

besteleri gibi. İnce ince do-

kunmuş, hem gerçek hem

hayal, renkli ama sade. Öyle

ki, Piraye’nin geceliklerin-

deki danteller yahut eşeğin

semerindeki desenler bile

özenle işlenmiş. Çocuk ki-

taplarını önemseyen tüm çizerlere sevgiler.

Dolunaylı geceleri çok seven Piraye, üs-

tünde işlemeli geceliğiyle odasının pence-

resinden ışıl ışıl parlayan aya bakarken, bir

eşek sesi duyuyor. Ağacın altınca acı acı anı-

ran eşeğin bir derdi olduğu belli. Piraye ya-

rın sabah erkenden gidip ne derdi olduğu-

nu sorarım düşüncesiyle yatıp uyuyor. Fakat

sabah kalktığında eşeğin yerinde olmadığı-

nı görüyor. Güzelcecik elbisesini giyip köy

meydanına iniyor. Sağa sola bakınarak yü-

rürken farkında olmadan eşeğin yanından

geçip gidiyor. Tabii eşek Piraye’nin kendi-

sini tanımamasına çok içerliyor. Fakat ne

yapsın Piraye, eşeği gece dolunayın ışığıyla

pırıl pırıl parlayan kırmızı semerinden ha-

tırlıyor, çıplak haliyle herhangi eşekten biri.

Lafı uzatmayalım, az ileride yerde semeri gö-

rünce o olduğunu anlıyor tabii. Çoban da

oracıkta oturuyor. Ona eşeğin gece acı acı

anırdığından bahsediyor ama çoban Piraye’yi

pek ciddiye almıyor. Oysaki eşeğin seme-

rinde takılı kalan bir çıban sırtını öyle acı-

tıyor ki hayvancağızın, semerin sırtına ye-

niden geçirileceği anı korkuyla bekliyor. Pi-

raye, çobanın kendisini ciddiye almaması-

na üzülüyor ama pes etmiyor, eşeği okşa-

yarak derdini anlamaya çalışırken, mesele-

nin çıban olduğunu görüyor. Sonunda eşek

de, Piraye de, çoban da mutlu. Okudukça hatırlayıp üzüldüğüm şey-

lerden bahsedip canınızı sıkmayayım, amason günlerde kaybettiğimiz ve kazandığımızçok şeyin izleri var “Piraye’nin BirGünü”nde.

Bir de ne varsa çocuklarda var sevgili

okur.

İyi okumalar diliyoruz.

İREM HALIÇirem.halic@hotmail.com

Piraye’nin Bir Günü, ArslanSayman, Yap� Kredi Yay�nlar�, 36 s.

Ne varsa çocukta var

Deniz Üçba�aran’�n çizgileri Mozart’�n besteleri gibi. �nce ince dokunmu�,hem gerçek hem hayal, renkli ama sade. Öyle ki, Piraye’nin geceliklerindekidanteller yahut e�e�in semerindeki desenler bile özenle i�lenmi�

ÇOCUK - GENÇ

28 HAZ�RAN 2013 CUMA 21Aydınlık KİTAP

Demokrat Parti’nin Türkiye’yi

“Küçük Amerika” yapma sevdası,

toplumsal hayatımızda en çok si-

nema ve edebiyatta rüzgârını es-

tirmişti. Bu rüzgâr özellikle 1960’lı

yıllarda sinemada ağlak aşk hikâ-

yeleri üzerine kurulu, birbirine

ulaşamayan zengin-yoksul karak-

terler, fabrikatör babalar, zengin

burjuva aileleriyle birlikte değiş-

meyen, hep aynı kalıpta, kişiliğini

efendilerine göre belirleyen dadı-

lar, konaklar ve bu dünya içinde

dönen entrikalar arka arkaya çe-

kildi. Bu filmler genellikle, bu

tarzda yazılan romanlardan esin-

lenen senaryolardan kurgulanı-

yordu.

Henüz televizyonla tanışmayan

genç kızlar, kadınlar çocuklarını da

peşlerine takarak bu filmlere akın

ediyorlardı. Gündüz matinesi,

filmde zengin kızların “Bana ne,

ben her şeyi isterim” diyen şıma-

rıklığına kızan, kavuşamayan âşık-

lara ağlayan kadınlar ve aşırı de-

recede sıkılan çocukların sesleriyle

dolardı. Küçük bir kız bir gün is-

yan eder, “artislerin hiç tuvaleti

gelmiyor mu?” diye sorar. Film-

lerdeki gerçekdışılık, bilinçsiz de

olsa çok bunaltmıştır. Küçük kızı,

annesinden başka kimse duymaz

ama, bu küçük kız birkaç yıl son-

ra yoksul arabacı rolünde Yılmaz

Güney’in bir kenarda ihtiyacını gi-

derdiği sahneyi görecektir. Ger-

çekdışılığa karşı isyan başlamıştır

artık.

Geçen günlerde kaybettiğimiz

Peride Celal, tam da o günlerin

önemli yazarı olarak edebiyat ta-

rihimize biraz da talihsiz bir şe-

kilde damgasını vurdu. 1935’te

öykü yazarlığı ile başlayan Peride

Celal, ilk on-onbeş yılını daha

sonraları “utançla” andığını söy-

leyecekti. Bir yazar için dramatik

bir durumdu bu. Bu dönem yazdığı

romanlar eleştirmenlerce de yok

sayılmıştı. Yazarın kendisi de ilk

yazdıklarının yok sayılması ge-

rektiğini her fırsatta okuyucularıyla

paylaşacaktı.

Yazarlığının ikinci döneminde

daha gerçekçi, toplumsal bir ba-

kışla romanlarını yazdı. Bu ro-

manlarda kadın

ve aile ilişkileri

ön plana çıkar.

Benzer, ortak

yanların hakim

olduğu roman-

larda, büyükan-

ne-anne-kız çe-

lişkisi, kuşak ça-

tışması derinle-

mesine işlenecek

şekilde kurgula-

nır. Kadın ka-

rakterleri, eko-

nomik bağımsız-

lığını elde etmiş, varlıklı, güçlü ka-

dınlardır. Ve bu kadınların çeliş-

kilerini daha çok açığa çıkartmak

istercesine yerleştirilen dadıların

iç dünyalarındaki çatışmaları, ya-

şamı sorgulamaları, varoluş ne-

denlerini uzun uzun yazarak de-

rinlik kazandırmak ister.

Siyasi çalkalanmanın toplu-

mun her kesimini etkilediği dö-

nemdir. Ortak özellikler taşıyan

kadın karakterlerin iç dünyasını

zenginleştiren, kendileriyle he-

saplaşmasına neden olan, siyasi

donanımlı karakterler, sevgili, ak-

raba, eş olarak romanlarında yer

alacaktır. Hesaplaşma artık zen-

ginlik- yoksulluk ayrımının ger-

çekdışı yansımalarının ötesindedir,

daha gerçekçi bir düzeneğe otur-

tulur.

İlk dönem özellikle kadınların

“Acaba şimdi ne olacak?” diye me-

rakla beklediği gazetelerde tefri-

ka halinde yayımlanan romanlar-

dan, yüzeysel de olsa siyasi geliş-

melerin tartışıldığı kurguların ha-

kim olduğu romana geçiş süreci

başlar.

Peride Celal, ilk dönemlerde

yazdığı “yoksayılması” gerektiğini

söylediği romanları yazarak ken-

disine haksızlık ettiğinin farkın-

dadır. Bu yüzden özellikle son

dönemde yazdığı romanlarda, bu

haksızlığı yok etmek istercesine

kahramanlarının psikolojik yapı-

sını uzun diyaloglarla tartışmaya

açar, sorgular.

Karakterleri, hastalıklı aşk ve

tutku duygularından kurtulup,

gerçek sevgi ve nefretin toplumsal

ve bireysel etkilerini yaşamdan

örneklerle göstermeye çalışır.

“Üçyirmidörtsaat” adlı roma-

nında, Fatma, ağır ameliyat olmuş,

yaşamın her türlü tokadını yemiş,

ezik dadısının başında beklemek-

tedir. Daha önce birey yerine

koymadığı dadısına karşı şiddetli

bir vicdan sorgulamasıyla baş ba-

şadır artık. Sevgilisi Ahmet’e da-

dısının ölmesinden korktuğunu

söyler. Ahmet’ten aldığı karşılık

çok çarpıcıdır.

“Kızmıştı Ahmet.

-Yahu ne oluyorsun, yaşlı bir

kadın için! Yaprak dökümü gibi

aydınlar, sanatçılar dostlarım ölü-

yor benim. Genç çocuklar kıyım kı-

yım üniversitelerde…. Aklını ba-

şına topla kızım. Dünyaya çevir

gözlerini. Daha dün İspanya’da

beş tane gencecik adamı kurşun-

ladılar….

“Anlayışsız” diye bağırır Fat-

ma. “Bu benim Dilber’im. Öbür-

lerini tanımıyorum bile. Solcu-

yum diye yüreğimi kaybetmedim

ben senin gibi…”

Ahmet “Utan. Utan…” diye

haykırır.

Bu, sevgi ve anlayış kavramla-

rının siyasi ve insani boyutu as-

lında son dönemdeki bütün ro-

manlarında nefretle birlikte en

sorunsal mesele olarak ele alınır.

Peride Celâl, yirmiyi aşkın ro-

man, yüzlerce öykü ve çeşitli çe-

virilere imzasını atarak, edebiyat

dünyamıza büyük katkı sağlamış-

tır. İlk dönem yazdıklarının yok-

sayılması gerektiğini okuyucusuy-

la paylaşma onurunu ve yüreklili-

ğini gösteren Peride Celal’in sa-

natı, günümüzün yoksayılması

gereken, ama sistem tarafından

baş tacı edilen sahte edebiyatçıla-

rıyla kıyaslandığında daha değer-

leniyor.

BİLGE MUTLU

Peride Celal’inardından

KimlikBen de var oldum bütün bu nesneler arasında

su gibi, ağaç gibi, ot gibi gerçek.

Kimi kanatlar öptü, kimi ayaklar alnımdan,

ya sevinçten içerim pır pır; ya korkudan benzim uçuk.

Titredim karşısında dünyanın gün gün, saat saat

taşlar arasında ben yüce, düşler arasında ben küçük

Bütün değişimlerin durdum eşiğinde uykusuz

bir yüzüm gecelerden içeri, bir yüzüm tanlara açık.

Ve tenle can arasında mevsimler boyu

bir elim çöl, bir elim çiçek.

Her şeyle, her şeyle, her şeyle kardeşliğim var:

Denizle kum, yaprakla çiğ, balıkla kılçık.

Dağın arka yamacında kalanlara kör

Götüren kervan oldum bulut ve burçak

Uçsuz bucaksız evrene oğullar, oğullar saldım,

Atlar ki zor karanlığı yırtıp geçecek

Tattım denizlerin tuzunu, bal sızdırdım güneşlerden,

Yaşayanlarla öldüm, ölülerle dirildim; Ne kaldı çok

çok?

Sait Maden

Usta �air,çevirmen ve grafik sanatç�s� Sait Maden’i 19 Haziran 2013tarihinde yitirdik.Bir �iiriylean�yoruz...

28 HAZ�RAN 2013 CUMA22 Aydınlık KİTAP

BULMACASOLDAN SA�A1. Birkaç çoban�n a�k, k�r hayat�n�n

güzellikleri vb. üzerine kar��l�kl�konu�malar� biçiminde yaz�lan,küçük bir piyesi and�ran �iir türü- Sürekli ya�murlardan veyaeriyen karlardan olu�an, geçti�iyerlere zarar veren ta�k�n su

2. Bir dilek �art eki - E�i benzeri olmayan,

mükemmel bir �eyi icat eden3. Bir geçmi� zaman eki -

Bir tembih sözü4. Bir �ngiliz biras� - Trabzon’un bir

ilçesi - Mendelevyum’un simgesi5. E�ek sesi - Ortaklar�n sorumluluk

s�n�r�n�n yat�rd�klar� ana paraylaorant�l� oldu�u ortakl�k

6. Güney Amerika’da s���rçoban�na verilen ad - “...

Gündüz Kutbay” (ney üstad�) - Afrika’da ya�ayan bir antilop türü

7. Eskrimde kullan�lan bir k�l�ç türü - “... Güler” (foto�rafç�) - Bir nota

8. Tanr� - Kalsiyum’un simgesi -Dul kalan kad�n�n sadakatinigöstermek üzere kendini kurban etmesi �eklinde bir

Hindu gelene�i9. En k�sa zaman parças�, lahza -

Bir borudan bir saniyede geçensuyun miktar� - Hararet

10. S�n�r ni�an� - Alt�n’�n simgesi -Lavrensiyum’un simgesi

11. K�sa, ince boyunlu, �i�kinyuvarlak gövdeli, Kütahyaürünü çini sürahi tipi -�ridyum’un simgesi

12. (ASILYAZICI ) Resimdekitiyatro ele�tirmeni - Eyereal��t�r�lmam�� binek hayvan�

Yukar�dan a�a��ya1. Klasik Yunan’da bir sitenin halk

meydan� - Bir sevinç ünlemi2. Jüpiter’in bir uydusu -

Mezopotamya panteonunda tüm tanr�lar�n babas� ve kral�olan gök tanr�s�

3. Gece - Demiryolu4. �nce beyaz et ya da bal�k dilimi -

Yüksek, yüce5. Galyum’un simgesi -

Lityum’un simgesi - “... Ayhan” (�air) - Köpek

6. Bir damla gözya�� -

Araplar’la ilgili7. Kimononun üstüne tak�lan,

biçimi ve boyutu cinsiyete, ya�a, mevkiye ve bölgeye göre de�i�en, bir dü�ümlebirle�tirilen geni� ipek ku�ak -Yapma, meydana getirme -Allah’tan hay�r dileme

8. Germanyum’un simgesi -Ekonomik alanda kendineyeterli olmaya yönelik rejim -Baryum’un simgesi

9. Yüz yaprakl�k alt�n varak paketi -Bir haber ajans� - Parlak, saydamk�rm�z� renkte de�erli bir ta�

10. ��lemelerde kullan�lan, gümü�görünümünde parlak s�rma yada metal tel iplik - Tak�m (k�sa) - Genellikle uluslararas�karayolu ta��mac�l���ndakullan�lan büyük kamyon

11. Belli bir anlam� olan iz, i�aret -��yeri, büro - Çal��ma, meslek

12. Lütesyum’un simgesi - Gümü�ve alt�n s�rma tellerle kar���kdokunmu� ipekli kuma� -Mübala�a yaparak övme

GE

ÇE

N H

AFTA

NIN

ÇÖ

ZÜ

MÜ

Süleyman Zaman, kavramlar üzerinde duran

ve onların yaşamdaki karşılıklarını anlaşılır bir

dille anlatmaya çalışan bir yazardır.

Onun, bugüne kadar yayınlamış olduğu

kitaplarının hemen hepsinde, öncelikle çö-

zümlemeci bir yapı göze çarpar. 

Ozanların dizelerini, toplumsal olayları,

Alevilik-Bektaşilik inancının değerlerini ve fel-

sefesini inceleyen ve o değerleri çözümlemeci

bir anlayışla anlaşılır kılan Süleyman Zaman,

geçen yıl yayınlamış olduğu “Sivas Kıyımı ve

Sivas Gerçeği” isimli kitabında da aynı yön-

temin diyalektiğini ortaya koymuştur. Süley-

man Zaman’ın, “Sivas Kıyımı ve Sivas Ger-

çeği” isimli kitabı, 2012 yılının Ağustos ayın-

da, Can Yayınlarında çıkmış, 188 sayfalık bir

kitaptır. Bu konuda, önemli bir boşluğu dol-

durduğu göze çarpmaktadır. 

Söz konusu kitapta yazar, olaylarla ilgili,

birçok nedeni ortaya sürmekte, zaman için-

de diğer benzer olayları anımsatarak bellek-

leri tazelemektedir. Örneğin, Kahraman-

maraş Olayları’na da kısaca değinilen kitap-

ta, “Şeytan Ayetleri”, laiklik, cumhuriyet, şe-

riat, Yeni Dünya Düzeni, tarikat ve cemaat

kültürü, ulus ve emperyalizm, Ilımlı İslam,

Atatürk Devrimleri ve Karşı Devrim, vs.

gibi birçok konuya değinmiş, bağıntı ve iliş-

kilerini irdelemiş, nedensellik bağı kurulma-

ya çalışılmıştır. Kitapta ayrıca, “Aydın” üze-

rine de bir deneme yazısı bulunmaktadır. Ki-

tabın ilgiye değer özel bir yanı da, Sivas Olay-

ları mağdurlarının avukatlarından Şanal Sa-

rıhan’ın hazırladığı, Sivas Katliamı davasının

“Hukuki Süreç”ini anlatan bölüm. Yine, da-

vanın hukuksal ayaklarından biri olan ve çok

tartışılan “Zaman Aşımı” sorunu ya da po-

litikası da kitapta işleniyor.

Kitap sadece araştırma ve incelemenin sı-

nırlarına hapsetmiyor kendini. Sivas Kıyımı’yla

ilgili, ozanların dizelerinin de yer alması

okuru başka mecralara da götürüyor.

Süleyman Zaman’ın kitabının, bu konu-

da yazılan ilk derli-toplu kitap olduğuna

dair saptama pek de yanlış sayılmasa gerek-

tir. Tabii ki tartışılacak, eksik kalmış, unu-

tulmuş, yazılmamış vs. birçok öge olması işin

doğası gereğidir. 

Süleyman Zaman, ele aldığı konuları, bir

gergef gibi işler, olayların derinliğine iner. Gö-

rünmez olanı görünür kılmaya çalışır. Anla-

şılmaz kavramları, anlaşır kılmak için uğra-

şır ve düşünce derinliği içinde, diyalektik bir

algıyla olayları ve olguları değerlendirir. 

Sivas Kıyımı da tek bir nedene indirgen-

meyecek, içinde birçok farklı nedenler ve özel-

likler taşıyan bir olaylar zincirinin sonucudur.

Bir günde karar verilip uygulamaya sokulmuş

bir anlık olay değildir. Kitap, birçok sorunun

yanıtını ikna edici şekilde veriyor ve söylenen,

dayatılan onca yanlışa karşı, sorgulayıcı ve kur-

gulayıcı aklı öne çıkarmamızı sağlıyor.

Önümüze, düşünce okyanusuna, damla-

lar, parçalar ve kırıntılar salıyor. Görüntüden,

şekilden uzaklaştırıp özü, esası görmemize ve

bilincimizi aşmamıza neden oluyor. 

Zaman’ın bu kitabı, “Sivas Kıyımı”nın ne-

denselliğini merak edenler için, önemli bir

kaynak kitaptır. 

İSMAİL AYDOĞMUŞ

Süleyman Zaman’da Sivas gerçeği