Kitabı kapağına göre yargılama!

Kita

bı k

apağ

ına

göre

yar

gıla

ma!

/ Ya

şaya

n Kü

tüph

ane

Düze

nley

ici R

ehbe

ri Yaşayan Kütüphane Düzenleyici Rehberi

Yaşayan Kütüphaneİstanbul Deneyimi

Kitabı kapağına göre yargılama! Yaşayan Kütüphane Düzenleyici Rehberi

Ronni AbergelAntje RothemundGavan TitleyPéter Wootsch

Gençlik ve Spor Müdürlüğü“Gençlik sosyal uyum ve insan haklarını teşvik ediyor” ProgramıAvrupa Konseyi Yayınları

Burada ifade edilen görüşler yazarların sorumluluğundadır ve Avrupa Konseyi’nin görüşlerini yansıtmak zorunda değildir.

Bütün hakları saklıdır. Bu yayının herhangi bir kısmı, Avrupa Konseyi’nin (İletişim ve Araştırma Genel Müdürlüğü, Yayınlar Divizyonu) yazılı izni olmadan herhangi bir biçimde, elektronik (CD-ROM, inter-net, vb.) veya mekanik olarak, fotokopi, kayıt veya herhangi bir bilgi depolama veya saklama sistemiyle çoğaltılamaz veya nakledilemez.

Bu yayınla veya çoğaltılmasıyla ilgili tüm yazışmalar aşağıdaki adresle yapılmalıdır.

Türkçe Metin İçin: İngilizce Metin İçin:

Toplum Gönüllüleri Vakfı Council of Europe - Directorate of Youth and SportBurhaniye Mahallesi European Youth Centre BudapestAtilla Sokak No:16 Zivatar utca 1-3Altunizade/İstanbul 34676 1025 BudapestTürkiye HungaryTelefon: +90 216 321 89 88 Telefon: + 36 1 438 1030Faks: +90 216 422 64 19 Faks: + 36 1 212 4076E-Posta: info@tog.org.tr E-posta: eycb.secretariat@coe.int

Türkçe baskı, Toplum Gönüllüleri Vakfı ve İstanbul Bilgi Üniversitesi Gençlik Çalışmaları Birimi işbirliği sonucu gerçekleştirilmiştir.

Kapak tasarımı ve mizanpaj: Merán studiosUygulama: B Planı İletişim HizmetleriFotoğraflar: © Dizin ve referanslar sayfa 64

Yaşayan Kütüphane Düzenleyici Rehberi Çevirmen: Yiğit AksakoğluYaşayan Kütüphane İstanbul Deneyimi Yazarlar: Erhan Okşak, Gülesin NemutluEditör: Ayşe BeyazovaYayına Hazırlayanlar: Erhan Okşak, Gülesin Nemutlu, Özlem Ezgin

© 2008 Türkçe Baskı için:Toplum Gönüllüleri Vakfı Yayınlarıİstanbul, TürkiyeBaşlık: Yaşayan Kütüphane Düzenleyici RehberiISBN: 978-9944-0458-0-31.Baskı İstanbul, Ekim 2008Baskı ve Cilt: Set Pozitif Matbaa ve Promosyon Hizmetleri

© 2005 İngilizce Orijinal Baskı için: EuroparatBaşlık: “Don’t judge a book by its cover! The Living Library Organiser’s Guide”ISBN: 92-871-5766-99

Spunk Foundation International’a, bu baskının finansal giderlerini karşıladığı için teşekkür ederiz.

İnsan hakları sadece yasal süreçlerle uygulamaya geçemez. Bu yüzden Avrupa Konseyi, insan haklarını dünya çapında teşvik ederken, adaletsizlik, baskı ve ayrımcılığı önlemeye gayret eden sivil toplum kuruluşları ve kamu kurumlarına ilham vermeye çalışmaktadır.

Terry Davis, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri

İçindekilerTeşekkürler 7

Giriş 9

Yaşayan Kütüphane'nin kısa tarihi 13

Bir Yaşayan Kütüphane düzenlemek – geçmiş deneyimler 15

Bir Yaşayan Kütüphane düzenlemek ve yürütmek 23

Adım adım düzenleme 29

Kitaplar 31

Kütüphaneciler 49

Bir Yaşayan Kütüphane'ye ev sahipliği yapmak 52

Yaşayan Kütüphane’yi tanıtmak 53

Bir Yaşayan Kütüphane değerlendirmesi 57

Ekler 64

TeşekkürlerBundan önceki ve gelecekteki Yaşayan Kütüphanelere verilen manevi, mali, teknik ve kurumsal destek için minnettarız:

Sivil Sziget takımı, Kopenhag Grey İletişim, Avrupa Konseyi’nde Gençlik için Ortak Konsey, İskandinavya Bakanlar Konseyi Gençlik Komitesi, Pesti Est, Roskilde Festivali, Roskilde Vakfı, Budapeşte Szabó Ervin Kutuphanesi, Sziget Ofisi yetkilileri, SZIGET teknik ekibi.

Yaşayan Kütüphanelere ve/veya bu yayına ilham ve destekleri için özel teşekkürler:

Dany Abergel, Dianna Alexandersen, Trygve Augestad, Sune Bang, Erzsébet Bánki, Barbara Bártfai, Claudia Belchior, Diego Belford de Henriques, Mercedes Berencz, Ågot Berger, Rok Bermez, Jean-Philippe Bozouls, Goran Buldioski, Manuel Comeron, Katalin Csörsz, Péter Csörsz, Réka Daróczy, Tamás Dujmov, Christoffer Saabye Erichsen, Mugur Floreal, Károly Gerendai, Olivier Goens, Gondalaci Laszlo (Golyo - Budapest Massive), Gordan (ZGB), Darek Grzemny, John Hjorth & Jonna Uldahl, Veronika Horváth, Viktor Kókai, Françoise Lauritzen, Judit Lehotay, Phillip Lipski, Steffi Mayer, Melinda Mészáros, Asma Mouna, Irén Nagy, Sanja Novak, Erika Pozsár, Tobias Rosenberg, Katrin Schindler, Michael Sinisshaw, Leif Skov, Éva Szabó, Balázs Vizi, Gábor Vörös, Margot Wieser ve Rasmus Wind-Hansen (anısına).

… ve Yaşayan Kütüphaneleri canlı tutan ve tutmaya devam eden bütün Kitaplara, okuyuculara, kütüphanecilere, düzenleyenlere ve sivil toplum kuruluşlarına.

Bu yayındaki hatalar ve ihmal edilenler için özür diler, kitapta yayınlanması için bize ulaştırılan bütün malzemeyi dahil edemediğimiz için de üzgün olduğumuzu belirtmek isteriz.

7

Giriş“Bir kere bu gerçekten yeni bir fikir!” 2000 yılında Danimarka’daki Roskilde Festivali’nde Yaşayan Kütüphane düzenlendiğini öğrendiğimde verdiğim ani tepki buydu. “Her şey olabildiğince basit olmalı, ama biraz daha basit değil” demiş Albert Einstein. Yaşayan Kütüphane böyle basit bir fikir: Kendi önyargınla tanış! Ondan bah-setmek yerine, onunla sadece tanış.

Yaşayan Kutuphane aynı normal bir kutuphane gibi işliyor – okuyu-cular geliyorlar ve sınırlı bir zaman için bir “kitabı” ödunç alıyorlar. Okuduktan sonra Kitabı kutuphaneye iade ediyorlar ve – eğer isterlerse – başka bir Kitap ödunç alabiliyorlar. Sadece bir farkla: Yaşayan Kutuphane’deki Kitaplar insanlar, ve Kitaplarla okuyucular kişisel bir diyaloğa girebiliyorlar. Yaşayan Kutuphane’deki Kitaplar, sıkça önyargılar ve kalıplaşmış yargılarla karşı karşıya kalan, çoğu kez ayrımcılık veya sosyal dışlanma mağduru olan grupları temsil ediyorlar. Kendi önyargısı ve kalıplarıyla konuşmaya hazır ve bir saat kadar zamanını bu deneyime harcamak isteyen herhangi biri Kutuphanenin “okuyucusu” olabilir. Yaşayan Kutuphane’de Kitaplar sadece konuşmaz, aynı zamanda okuyucuların sorularını cevaplaya-bilir, hatta Kitaplar kendileri de sorular sorarak öğrenebilirler.

Sivil toplumda, yetişkin eğitiminde veya gençlik çalışmaları alanında kulturlerarası diyalog, insan hakları ve çoğulcu demokrasinin teşvikine yönelik programlarda çalışmaya aşina olanlar, gerçekten “yeni” ve yaratıcı, çok kişinin dikkatini çeken ve fark yaratan etkinlikler yaratmanın zorluğuyla sıklıkla karşı karşıya kalırlar. Bu kısa rehberde tanıtılan yenilikçi Yaşayan Kutuphane yöntemi, normalde birbirleriyle konuşma fırsatı olmayan kişiler arasında yapıcı bir kişilerarası diyalog yaratmayı amaçlıyor. Yaşayan Kutuphane, özellikle geniş katılımlı, ve yuzlerce hatta binlerce kişinin bir araya geldiği festival ve benzeri yerler için uygundur.

Çok çeşitli etkileşimli yöntemler yaratıcı ve yetkin kişilerce tekrar tekrar uretilir, surekli deneyimlenir, basılır, uyarlanır, duzeltilir, geliştirilir ve gözden geçirilir. Avrupa çapında çeşitli eğitim, kurs, seminer, konfe-rans, değişim programları ve topluluk temelli projeler, insanları bir araya getirmek, anlamaya teşvik etmek ve onların insan toplulukları içindeki yaşamlarıyla baş etmelerine yardım etmek için duzenlenir. Butun bu çabalarda en önemli sorun, olabildiğince geniş bir kitleye ulaşmaktır. Avrupa’da bu konuyla ilgili yurutulen faaliyetler sayıca çok olmalarına rağmen, ister genç ister yaşlı olsun, barışçıl bir toplumda yaşamayı ve ona katkıda bulunmayı öğrenmek ve kendileri için öteki-lerle korkusuz ve açık bir iletişim kurma yolu geliştirmek isteyenlerin taleplerini tatmin edemiyor. Bu ötekiler yanınızdaki evde yaşıyor olabilir veya onlarla sokakta, supermarkette, okulda veya iş yerini-zde karşılaşabilirsiniz. Yaşayan Kutuphane, formel olmayan eğitim programlarına erişimi az veya katılmaya zamanı olmayanlara yönelik bir kulturlerarası öğrenme ve kişisel gelişim fırsatıdır. 9

“Bir yabancı henuz tanışmadığın bir arkadaşındır”. Bu eski ırkçılık karşıtı hareket sloganı basit olduğu kadar da karmaşıktır. Basittir, çunku iletişimin sade gerekliliğine işaret eder: potansiyel olarak arkadaş olabileceğin yabancılarla konuşmak ve tanışmak; aynı zamanda karmaşıktır, bakış açısına göre, gerçekten ‘garip’ insanlarla tanışıp konuşmak aslında o kadar da kolay değildir. Sosyolojik olarak “yabancı” kavramı sadece mesafeyle değil – yani birisi ne kadar uzak-taysa o kadar da yabancıdır– yakınlıkla da tanımlanabilir: Yakınlık; yakınımızda yaşayan ve hareket eden kişilerle aramızda hissettiğimiz mesafedir. Sosyal ayrımlar, sosyal, siyasi ve kulturel farklılıklar kadar, yaş, yaşam biçimi ve hayattaki fırsatlarla da belirlenir. Finlandiya’dan 16 yaşında bir lise öğrencisi, İspanya’dan veya Turkiye’den başka bir 16 yaşında lise öğrencisiyle iletişim kurmayı ve birbirlerini anlamayı, kendi şehrinden, yanındaki evde yaşayan 58 yaşında işsiz bir metal işçisiyle iletişim kurup, anlamaktan daha kolay bulabilir. “Bilgi toplumu”ndaki artan karmaşık ve akışkan sosyal ilişkiler, kişilerarası iletişimin hiç olmadığı kadar artarak parçalanmasına neden olabilir; insanlar, işyerlerinde, boş zamanları veya aileleri ile geçirdikleri zamanlarda, gunluk işleri ve ortak projeleri olanlarla etkileşime giriyorlar. “Bilinmeyenle” kişilerarası karşılaşma için az bir zaman ve fırsat kalıyor.

Diğerleriyle ilgili göruntuler ve bilgi parçaları ile çevrilmiş olan insan-lar, kendi hayal guçleri ve varsayımları veya önyargı ve kalıplaşmış yargılarıyla kalıyorlar, ki bu ikisi sıkça beraber ortaya çıkıyor. Yaşayan Kutuphane insanlara, sınırlı bir zaman içerisinde başka hiçbir taahhutte bulunmalarını gerektirmeksizin yapılandırılmış, korunaklı ve yine de oldukça özgür bir alanda, bir “yabancıyla” özel ve kişisel olarak konuşma fırsatı tanıyor. Belki de bu çerçeve, duzenlendiği her yerde bu kadar populer olmasının sebeplerinden biridir; okuyucular, Ötekini tanımakla ilgili riski öngörebiliyorlar.

Yaşayan Kutuphane, 2003 yılında, Avrupa Konseyi’nin “Gençlik insan hakları ve sosyal uyumu teşvik ediyor”1 programının bir parçası oldu. Bu programın felsefesi, insan haklarının sadece yasal metinlerle savunulamayacağını öne surer. İnsan hakları herkes tarafından korunmalı ve geliştirilmelidir. Yurttaşların kişisel iyiliği için, onları kendilerinin ve Ötekilerin insan hakları konusunda duşunmeye cesaretlendirmek amacıyla insan haklarının önemi konu-sunda daha geniş kamuoyunda farkındalık yaratmak gerekir.Avrupa Konseyi, Gençlik ve Spor Mudurluğu’nun, formel olmayan ve kulturlerarası eğitim konularında, insan hakları, çoğulcu demokrasi ve

10

1Daha geniş bilgi için: www.coe.int/hre ve www.coe.int/youth

kulturel çeşitlilik ilkelerine dayanan benzersiz ve önemli bir deneyimi vardır. 30 yıldan fazla zamandır, Avrupa Konseyi programları, gençlik sektörunde gönullu ve profesyonel gençlik çalışması yapan, binlerce gence ve gençlerle çalışan insana ulaştı. Bu işte asıl ortaklar gençlik dernekleri, sivil toplum kuruluşları ve devlet kurumlarıdır.

Avrupa Gençlik Kampanyası “Herkes Farklı – Herkes Eşit veya Avrupa Gençlik Haftaları" gibi geniş katılımlı etkinlikler, ortaklık ağını genişletti ve Avrupa Konseyi’nin çalışmalarını daha geniş bir kitleye tanıttı. Bunun gibi buyuk ölçekli işler uzun dönemli sorumlu-luk ve sağlam finansman gerektirir; ancak bu koşullar altında etkisi değerli olur ve devamındaki önemli programlar surdurulebilir (ve surdurulmelidir).

Yaşayan Kutuphane’nin buyuk ihtirasları yoktur; o aslında kısa zamanda ve görece kuçuk bir yatırımla çok sayıda bireyin Avrupa Konseyi’nin gençlik sektörunden ve geniş ortaklar ağının butunleşik deneyiminden yararlanabildiği “buyuk bir etkinlik içindeki kuçuk bir etkinliktir”. Yaşayan Kutuphane’nin okuyucuları – yani genel kamuoyu – daha fazla sorumluluk almak durumunda değildir. Fakat, bir çok Kutuphane duzenleyicisinin guven tazeleyici deneyimine göre; ziyaretlerin olumlu ve enerji veren etkisiyle, bir çok okuyucu sivil toplum hareketleriyle ilgilenmeye başlamaktadır.

Bu yayınla, Avrupa Konseyi gençlik sektöru, 2000 yılından beri çeşitli uye ulkelerde başarılı bir şekilde uygulanan ve geliştirilen Yaşayan Kutuphane yöntemini teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Duzenleyiciler için Rehber, Yaşayan Kutuphane’nin daha önceki ev sahipleri, duzenleyicileri, kutuphanecileri, Kitapları ve okuyucularının butunleşik deneyimini özetliyor. Amacı talepkar ve ödüllendirici bir iş olan Yaşayan Kütüphane'yi düzenlemek isteyenleri cesaretlendir-mek, onlara destek vermek ve tavsiyelerde bulunmaktr. Bir “yemek tarifi kitabı” olmayı amaçlamaz. “Malzemeler” etkinlikten etkinliğe değişeceği ve gelecekteki duzenleyiciler kendi sosyal ve fiziksel çevrelerine göre yöntemi uyarlayacakları için olamaz da. Aynı zaman-da, uyarlamanın da belli sınırları var: sağlam binalar kurmak için iyi araçlar gereklidir, ve eğer tembelce veya kötu niyetle kullanılırsa, bu araçlar yıkmaya da yarayabilir. Yazarların dileği, yaptıkları çalışmanın sorumluluk sahibi eller tarafından sorumluluk gerektiren nedenler için ilerletilmesidir: Yaşayan Kutuphane, olağanustu manşetler arayan bir halkla ilişkiler uygulaması değildir; bir iş bulma kurumu veya meşhur kişileri sergileme yeri olmadığı gibi, az bulunan ve egzotik turlerin olduğu bir hayvanat bahçesi veya teşhir alanı da değildir.

Yaşayan Kutuphane, barış içinde beraber yaşam alanlarını geliştiren ve insan onuruna yönelik karşılıklı ve itinalı olarak saygı göstermele-rini sağlamak amacıyla insanları birbirlerine yaklaştıran bir araçtır. Bu, okuyucular, Kitaplar ve duzenleyicilerin hepsi için geçerlidir.

Eurokrat-Kitap

12

Yaşayan Kütüphane’nin Kısa TarihiYaşayan Kutuphane (Menneske Biblioteket = İnsan Kutuphanesi) fikri ilk olarak Danimarkalı gençlik STK’sı “Şiddeti Durdur2” (Foreningen Stop Volden) tarafından, her yıl duzenlenen ve Danimarka’nın en buyuk muzik etkinliği olan, Roskilde Festivali 2000’de yuruttuğu faaliyetlerin bir parçası olarak geliştirildi. Kopenhag merkezli “Şiddeti Durdur”, gençleri, gençler arasında şiddetin önlenmesi konusunda eğiterek etkinleştirmeyi hedefleyen, akranlar tarafından yönetilen bir gençlik girişimiydi. STK’nın proje yöneticileri ilk kutuphaneyi Festival’le yakın işbirliği ve Roskilde Vakfı’nın mali katkılarıyla duzenlediler. Etkinliğin, duzenleyicileri ve festivalin ev sahiplerinin beklentilerinin ötesinde bir potansiyeli olduğu açıktı.

Giriş kısmında da belirtildiği gibi, Roskilde Festivali’ndeki olumlu deneyim, Avrupa Konseyi'nin Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi BAGM (European Youth Center Budapest - EYCB) Muduru’nun dikkatini çekti. BAGM aracılığıyla, Danimarka’lı duzenleyiciler, Sziget Festivali’ni - Macaristan’daki önemli bir muzik festivali - duzenleyenlerle bağlantıya geçerek, orada ilk defa 2001’de Yaşayan Kutuphane duzenlemeye karar verdiler. 2003’den beri, BAGM tarafından, Sziget Festivali’nde Avrupa Konseyi masasının bir parçası olarak Yaşayan Kutuphane duzenleniyor. Her kutuphane yedi gun açık kalıyor. Şimdiye kadar, Sziget Festivali dört Yaşayan Kutuphane’ye ev sahipliği yaptı ve etkinlik, festivalin “Sivil Ada” alanının ziyaretçileri için önemli bir çekim yarattı. Sivil Ada alanı ise STK’ların ve birçok başka kurumun ve örgutun kendi çalışmalarını sergile-dikleri ve dışarıya açık faaliyetler yuruttukleri bir alan.

Sziget Festivali’nde Avrupa Konseyi tarafından duzenlenen kutuphaneler, etkinliğin sınırları aşabileceğini ve farklı toplumla-ra uyarlanabileceğini gösterdi. Uluslararası ve kulturlerarası yapısı dolayısıyla, çevirmen olarak da işe yarayan “kitapların” “sözlukler” olması gibi, yeni özelliklerin sürekli ortaya çıkmasına sebep oldu. Bu yenilikçi durum festivalin yapıldığı yerdeki dili konuşamayan katılımcılar ve Kitaplar için de etkinliğe geniş uluslararası katılım sağladı. Avrupa Konseyi’nin insan hakları eğitimiyle ilgili gençlik programı kapsamında duzenlenen Yaşayan Kutuphaneler en geniş katılımı, basında görunurluğu ve etkinliğin yöntemi ve etkisiyle ilgili en kapsamlı belgelemeyi sağladı.

Son birkaç yılda, başka örgutler Yaşayan Kutuphane’nin kapsamı ve önerdiği olanakların farkına varmaya başladılar. 2002 yılı sonbaharında, Norveç Oslo’da duzenlenen Kuzey Ülkeleri Bakanlar Konseyi Gençlik Komitesi’nin “Kuzey Ülkelerinde Gençlik” adlı ana

13

2 Şiddeti Durdur, 1993 yılında, Kopenhag’da beş genç tarafından, akran temelli şiddet önleyici bir inisiyatif olarak, bir arkadaşlarının vahşice bıçaklanması uzerine kuruldu. Üç yıl içinde hareket, 12 ile 18 yaş arasında 7000 kişiye ulaştı. Hareket 2001 yılında bir STK olarak faaliyetlerine son verdi.

etkinliğinde bir Yaşayan Kutuphane kuruldu. Gerçek bir kutuphanede, ucretsiz, halka ve çeşitli Kuzey ulkelerinden toplantıya katılan 450 gence açık olarak duzenlendi. 2004 yazında, şiddet kurbanları ile çalışan Portekizli örgut APAV, Lizbon’daki Rock In Rio Festivali’nde “Daha iyi bir Dunya Çadırı”nda bir gunluk bir Yaşayan Kutuphane duzenledi. Etkinlik çok mutevazı bir butçeyle, sınırlı çalışma saatle-rine rağmen çok ilginç sonuçlar verdi: Lizbon Kutuphanesi gösterdi ki, etkinlik sadece farklı ulkelere değil, aynı zamanda farklı duzeyde talepler ve mali kapasitelere de uyarlanabilir. Örneğin, Roskilde’deki ilk kutuphanede kitap sayısı 75, Sziget Festivali’nde 50’ye yakınken, Lizbon Kutuphanesi’nde sadece 20 kitap vardı.

Yaşayan Kutuphane’nin Macaristan’daki deneyimi, ne kadar geliştirilerek duzenlenebileceğini, Kuzey Ülkeleri’ndeki deneyimi var olan farklı boyutlarını ve Portekiz’deki deneyimi de uyarlanabilirliğini gösterdi. Yaşayan Kutuphane buyuk ihtimalle dunyada her ulkede başarılı bir şekilde uygulanabilir ve bu doğrultuda da gelişmeye devam ediyor. Aşağıdaki tablolar Yaşayan Kutuphane’nin, bilebildiğimiz, geçmiş ve gelecekteki seyahatlerini gösteriyor. Daha birçokları ola-cak.

14

YAŞAYAN KÜTÜPHANE: ETKİNLİKLER TAKVİMİ

2000 Roskilde Festivali, Roskilde, Danimarka2001 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan2002 Kuzey Ülkeleri Birliği Bakanlar Konseyi, "Gençlik Zirvesi 2002", Oslo, Norveç2002 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan2002 Alværn Gençlik Okulu, Nesodden, Norveç2003 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan2003 Stavanger Kutuphane Festivali, Stavanger, Norveç2004 Budapeşte Szabó Ervin Kutuphanesi 100. Yıldönumu, Macaristan2004 Pszinapszis Gençlik Festivali, Budapeşte, Macaristan2004 Rock In Rio Lizbon, Lizbon, Portekiz2004 Northbridge Festival, Kopenag, Danimarka2004 Grùerlykka Cemiyet Okulu, Oslo, Norveç (Tam listeyi sayfa 71'de görebilirsiniz.)

Bir Yaşayan Kütüphane Düzenlemek – geçmiş deneyimlerCHRISTOFFER ERICHSEN “ŞİDDETİ DURDUR” HAREKETİNDE TAM ZAMANLI OLARAK ÇALIŞIYORDU VE ROSKILDE FESTIVALİ’NDEKİ İLK YAŞAYAN KÜTÜPHANE’Yİ DÜZENLEYEN DÖRT PROJE KOORDİNATÖRÜNDEN BİRİYDİ:

Roskilde Festivali 1970’lerin ilk yıllarında başladı ve hızla Avrupa’nın en iyi müzik festivalleri arasında un kazandı. Temmuz ayının başlarında, 150’den fazla sanatçının katılımı ve beş sahneyle, dört gun suren bir festivaldir. Festival kârını Roskilde Vakfı aracılığıyla STK’lara bağışlayan kâr amacı gütmeyen kayıtlı bir kuruluştur.

“Şiddeti Durdur”, Roskilde Festivali’ne katılarak, gençlik, şiddet, ırkçılık ve ırkçılığın sebepleri konularındaki tartışmada bir adım daha derine inmeye ve farklı kültürel, etnik, dini veya mesleki gruplardan kişiler arasında oluşan, şiddet içeren çatışmalara yol açan koşulların sebeplerini açığa çıkarmaya çalıştı. “Dinleyici/okuyucuların” kendi önyargı ve yargı kalıpları uzerine odaklanarak duşunebilmelerini sağlayan ve kişinin kendi en kötu önyargılarıyla barışçıl, olumlu ve eğlenceli bir karşılaşma yaşayabileceği bir faaliyet yaratmak istedik. Herkesin bir çeşit önyargısı ve kalıp yargısı olduğunu kabul ederek işe yaklaştık. Başka bir gruptan kişiler için önyargılı olmak, eğer o gruba uzaksanız, kolaydır. Fakat birisiyle doğrudan kişisel iletişim kuruyorsanız, yargı kalıplarını korumak zordur. Sıklıkla şöyle şeyler duyduk, “Göçmenlerden nefret ediyorum, ama okuldan Muhammet iyi çocuktur, çunku onu tanıyorum”.

Bu yuzden Yaşayan Kutuphane’de temel fikir, bir kutuphane gibi duzenlenmiş fiziksel bir alanda bir çok insanın Kitap gibi davranmasını sağlamaktı. Benim işim, etkinliği hazırlamak ve gundelik işleyişe dair işleri takip etmek, aynı zamanda etkinliğe mali destek veren Festival’le de beraber çalışmaktı. En önemli zorluk, festivalin ilgili bölumleriyle etkinliği gerçekleştirmek için anlaştığımız ihtiyaçlarımızı karşılamak uzere iletişime geçmek ve festivalin idari sistemiyle bizim gönullu çalışanlarımız arasındaki koordinasyonu sağlamaktı. Festival alanı içerisinde kutuphaneyi kurmak için bir alan ayrılmıştı. Oraya ilk gittiğimizde çimlerden başka bir şey yoktu.

Kutuphaneyi yurutmek, tam bir insan bulma sureci gerektiriyordu: gönulluler, Kitaplar, kutuphaneciler, dekoratörler ve çalışanlar. Kitapları ararken, yaygın yargı kalıplarının ve önyargıların listelendiği ve tartışıldığı bir beyin fırtınası oturumu duzenledik. Bu, kitapları bulmamız için bir başlangıç noktası oluşturdu. Etkinliğin sınırları ve etiğe dair uzun bir tartışmadan sonra; dazlakları, Nazileri, kökten-dincileri veya başka grupları aşağılayıcı yaklaşımları olan gizli (eso-teric) dinlere mensup kişileri çağırmamaya karar verdik. Uygulama tartışma veya çatışma yaratmak için değil, köpru oluşturmak için bir platformdur.

15

Yaklaşık 50 farklı kitap çeşidi belirledikten sonra, kendi çevre-mizdeki, tanıdığımız kitaplarla göruştuk. Kutuphane’ye Kitap sağlayabilecek başka örgutler, kamu kurumları ve işyerlerini aradık. Kitaplar için, kurumun ve Kitapların tam olarak nasıl bir işe giriştiklerini ve onlardan neyin beklendiğini açıkça anlatan bir bil-giyi de içeren genel bir talebi ortaklarımıza gönderdik.

Yaşayan Kutuphane’nin Kutuphanecileri gerçek kutuphaneciler gibi çalıştılar: ödunç almaları kolaylaştırma, kutuphane okuyu-cu kartlarını doldurma, kitapların uygunluğunu kontrol etme, rezervasyonları işleme, ve Kutuphane’de Kitap olmayı kabul eden-lerle mulakatlar yapma. İki grafiti sanatçısı kutuphane standını, Kitapların gunluk yaşamda kendilerini diğerleri ile anlaşmazlık içerisinde bulabilecekleri durumları anlatan resimlerle dekore ettiler. Gönullulerimizden bir çalışma ekibi kurduk. Bu ekip fes-tivalden önce etkinliği kurdu, bittiğinde de her şeyi temizledi. Bir grup gönulluden de, gece standa ve kamp alanına bakmaları için bir ekip kurduk. Kamp önemli bir alandı: Festival yedi gun surdu ve insanların kalacak bir yere ihtiyaçları vardı; bu aynı zamanda iletişime ve çalışanlarla Kitaplar arasında bir beraberlik duygusu yaratılmasına da yardım etti.

Kutuphane, Dunya Sahnesi çadırına yakın bir alandaydı ve etrafını telle çevirerek, Kutuphane çalışma saatleri dışında kapalı tutabileceğimiz bir kapı da yaptık. Kitaplarımızın kullanabilmesi için masa ve sandalyeler koyduk, iki veya dört kişilik kutuphanecileri alabilecek bir masa kurduk. Etkinliği duyurmak için çok çalıştık: Festivalin yayınladığı programda bize ayrılan kısımda dinleyici-lere kavramı anlattık, ve festival radyosu ve web sitesini kullandık; medyayla ilgilenmesi için bir proje koordinatöru görevlendirdik, ve festivalin basın merkezi aracılığıyla, akredite olmuş medya için Yaşayan Kutuphane’yle ilgili bir basın bildirisi yayınladık.

Yaşları 16 ile 21 arasında değişen, farklı etnik gruplardan on altı gençten oluşan bir Festival Sokak Tanıtımı Ekibi kurduk. Yaşayan Kutuphane’de çalışmaları karşılığı yemek, içecek ve festival ve kamp alanına giriş sağladık. Bu biraz da bir denemeydi: Bu gençler “risk altındaki gençler” olarak tanımlanıyor ve “Şiddeti Durdur’un” hedef grubunu oluşturuyorlardı. Onların boş zamanlarının bir kısmını geçirdikleri kurumlardaki sosyal hizmet görevlilerinden, kaçınmamız ve dikkat etmemiz gereken konularla ilgili öneriler aldık. Sokak ekibine işi ilk anlattığımızda çok hevesli görunmediler. Fakat, ilk gunun sonlarına doğru, sokak ekibini, dönuşte bazılarının uzerlerinde tişörtleri olmadan görduk. Bu koyu renk saçlı ve kalabalık oğlan grubu tam da diğer gençler tarafından kalıplaştırılan

16

ve uzak durulan bir gruptu. Fakat havada guluşler ve genç kızların tişörtleri için onlara nasıl yalvardıklarının anlatıldığı hikayeler vardı. İnsanlarla tanışarak kaç saattir yuruduklerinin farkında değillerdi: Kutuphaneyi tanıtma deneyimi etkinlik için şimdiden umut veri-ciydi.

Uygulamayla ilgili olanlar dışında, sokak ekibine en sık soru-lan sorulardan bazıları “bu kimin fikri?” ve “gerçek bir polisi veya homoseksueli bir saatliğine ödunç alabileceğin doğru mu?” sorularıydı. Festival resmi olarak başladığında 70.000 kişi bir çok farklı etkinlikle karşılaşmak uzere içeri aktı. Buna rağmen, bizler Kutuphane’de işler ilerlemeye başlayana kadar buyuk bir kalabalık beklememeye kendimizi hazırladık. Kitaplar bu zamanı birbirle-rini tanımak ve neler beklediklerini tartışmak için kullandılar. İlk okuyucu geldiğinde festivalin ikinci saatiydi; buna rağmen okuyu-cular gelmeye başlayınca koşuşturma dört gun durmadı ve en populer kitaplar surekli dışarıdaydı. Tabii ki ziyaretçilerin bir kısmı fikre çok şupheli yaklaştılar, bazıları ise öylesine heyecanlıydılar ki bir günlüğüne gönüllü olarak kitap olmayı önerdiler. Genelde okuyucuların ve dinleyicilerin geniş çoğunluğu fikri ilginç ve cesurca buldular. Kitaplar hem samimi, hem de çok ciddi olmayan okuyucular bulunduğunu söylediler. Ama genel olarak, hepsi okunmuş olmaktan hoşlanmış görunuyorlardı.

Eğer gençlere hoşgörulu ve açık fikirli olma mesajıyla ulaşmak istiyorsanız, bu etkinliği size tavsiye ederim. Fakat duzenleyenlerin bunun ciddi bir sorumluluk ve de zaman alan bir etkinlik olduğunun farkında olmaları gerekir. Tabii ki, bu aynı zamanda etkinliğin ne kadar buyuk olacağına ve suresine de bağlıdır. Fakat bu etkinliği duzenlemek uzere festivale gelen bir STK olarak, festival ekibi ve yönetimiyle öncesinde olabildiğince çok hazırlık yapmanın önemli olduğunu da hatırlamak gerek.

TRYGVE AUGESTAD, NORVEÇ, NESODDEN’DEKİ ALVÆRN UNGDOMSSKOLE’DE (ALVÆRN HALK GENÇLİK OKULU) DÜZENLENEN YAŞAYAN KÜTÜPHANE’NİN YEREL KOORDİNATÖRÜ. ETKİNLİK EKİM 2003’DE NORSK FOLKEHJELPP (NORVEÇ HALK YARDIMI) TARAFINDAN DÜZENLENDİ.

Kutuphane, Alværn Halk Gençlik Okulu’ndaki, “Uluslararası Hafta” ile bağlantılı olarak 84 öğrenci için duzenlendi. “Norveç Halk Yardımı”, Danimarka’lı “Şiddeti Durdur” ile beraber, Yaşayan Kutuphane yaklaşımını eğitsel bir yöntem olarak bir okulda dene-mek istedi. Konuya ilgi gösteren ve etkinliği normal ders saatlerinde duzenlemek isteyen uç öğretmenle bağlantıya geçtik. Etkinlik için bize uç saat ayrılmıştı. Bu surede amacımız öğrencilere az veya hiç bağlantıları olmayan kişiler ve gruplarla ilgili yeni bilgiler vermek ve yargı kalıpları ve önyargılar konusuna dikkatlerini çekmekti.

Okuldan gelen uç öğretmen ve Norveç “Halk Yardımı’ndan” iki kişiyle bir çalışma grubu oluşturuldu. Çalışma grubu, yaklaşımı uyarlamaya ve hangi yargı kalıpları ve önyargıların öğrencilere sunulmasının daha uygun olacağını tartıştı. Hazırladıkları liste aynı zamanda yereldeki topluluğun çeşitliliğini de görunur kılmayı amaçlıyordu. Kitap liste-miz şöyle oldu: Bir Afrikalı, İtfaiyeci, Film Yapımcısı, Futbol Taraftarı, Beslenme Bozukluğu olan biri, Eşcinsel, Yaşlı, Sokak Çeteleri Uzmanı, Sığınmacı, Görme Engelli, Siyasetçi, Profesyonel Atlet (Basketbol Oyuncusu), Erkek Dansçı, Hristiyan Genç, Kurtuluş Ordusu Üyesi*, Yazar, Zihinsel Engelli, Lezbiyen, Vejetaryen ve Sırp Multeci.

Kitaplar genelde çeşitli STK ve derneklerle bağlantıya geçilerek bulundu; bazı Kitaplar çeşitli yerel topluluklardan gelirken, bazıları Oslo’dan geldi. Yargı kalıpları ve önyargıların tanımları Kitaplarla beraber yazıldı ve okula etkinlikten bir gun önce teslim edildi. Daha sonra öğretmenler Kitapları öğrencilere tanıttı ve isteklerinin bir listesi karşılığında Kitapları dağıttı. Ödunç verme işi için bazı

18

* Hristiyan bir STK [Ç.N.]

kurallar geliştirdik, ve Kitap başına en fazla 5 okuyucu ve okuyucu başına 3 Kitaba izin verdik. 350 öğrencinin 84’u okuyucu olarak çağırıldı. Diğer öğrencilerin ilgisi de çok fazlaydı ama zaman ve sınırlı sayıda Kitabımızın olması bu sınırları uygulamamızı gerektiriyordu. Heyecanlı öğrenciler okulun medya merkezine geldiklerinde Kitaplar önceden rezerve edilmiş ve ödunç alma listeleri hazırlanmıştı. Her Kitap 45 dakikalığına ödunç alınabiliyordu ve sorular Kitaplara anında akmaya başlamıştı. Kitaplara sorulan en sık sorular: “Ne zaman kör oldun?” “Bunun hangi renk olduğunu biliyor musun?” (Görme Engelli); “Ölmekten korkuyor musun?” “İnternetin ne olduğunu biliyor musun?” (Yaşlı); “Futbol maçlarında niye kavga, dövuş oluyor?” “Futbol bu kadar önemli mi?” (Futbol Taraftarı); “Yemeği sevmiyor musun?” “Neden daha çok yiyemiyorsun?” (Beslenme Bozukluğu); “Heteroseksueller için ne hissediyorsun?” “Eşcinsel olduğunu açıklamak senin için nasıldı?” (Eşcinsel).

Kitaplar ellerinden geldiğince cevaplamaya çalışırken öğrenciler not tuttular. Norveç “Halk Yardımı”, ödunç verme, Kitaplardan ve okuyucu-lardan gelen geri bildirimleri kaydetmek uzere kutuphaneciler sağladı. Bu bazı şeylerin farkına varılmasını da içeriyordu. Pakistanlı eski milli maraton şampiyonu ve asker kaçağı Norveç’te bir “yabancı” olarak deneyimlerini paylaşmaya başlayınca, sığınmacıların tembel, suça eğilimli ve Norveç toplumuyla butunleşmedikleri gibi önyargılar ciddi anlamda zorlandı. Zihinsel engellilerin genel olarak hasta, vahşi ve tehlikeli erkekler olduğu önyargısı, deneyimlerini paylaşmakta çok durust ve net olan, hayatında önemli sıkıntılar çekmiş genç bir kadın tarafından zorlandı. Öğrenciler hep merak ettikleri ama asla sormaya cesaret edemedikleri soruları sorma fırsatını bulurken, Kitaplar bu soru-lar için hazırlıklı ve cevap vermeye istekliydiler. Öğrenciler “okumanın” zorlayıcı, eğlenceli ve heyecan verici olduğunu söylediler. Bazı Kitaplar yorgun ve bitkin olduklarını söyleseler de kimilerinin söylediği gibi: “Guzel bir yorgunluk hissiydi”.

Öğrenciler, öğretmenler ve veliler için yapılan bir değerlendirme toplantısı akşamında, bir grup öğrenci, Kitapları anlatan, göruşmelerden resimler içeren ve Kitaplar ve okuyucularla yaptıkları röportajlarını anlattıkları bir sunum yaptılar. Bazı öğrenciler, gelecekte duzenleyeceğimiz Yaşayan Kutuphanelere eklemeyi duşunduğumuz guzel bir özellik olan, “kitap eleştirisi” yazmışlar.

PÉTER WOOTSCH, BUDAPEŞTE, MACARİSTAN’DAKİ SZİGET FESTİVALİ’NDE YAŞAYAN KÜTÜPHANE’NİN İLK KEZ DÜZENLENMESİNDEN İTİBAREN, FESTİVALİN DÜZENLEYİCİLERİNDEN BİRİ OLARAK KÜTÜPHANEYLE İLGİLENDİ. (ADALILARLA BİR HAFTAYI ANLATIYOR.)

Bir hafta suren Sziget Festivali 1993’ten beri her yaz, Tuna Nehri uzerindeki bir adada duzenleniyor. Festival, ismini de buradan alıyor (‘sziget’ Macarca’da ‘ada’ anlamına geliyor). Bir öğrenci girişimi olarak 40.000 ziyaretçi ve iki sahneyle başlayan etkinlik, Avrupa’nın en buyuk açık hava festivallerinden biri oldu ve 2004’te 350.000 kişiyi ağırladı. Çok kulturlu Sziget Festivali muzikal ve kulturel etkinliklerin bir karışımı, çok çeşitli gruplardan gençlerin karşılaşmasını sağlayan bir atmosfer oluşturuyor. Festival bir etkinlikler kaleydoskopu ve festivaldeki genç ziyaretçiler –yani adalılar- surekli olarak farklı alanları ve festival etkin-liklerini keşfetmek ve eğlenmek için hareket halindeler. Bu alanlardan bir tanesi olan Sivil Ada, 2001’de yeni bir program unsuru olarak eklen-di. Burada 130 sivil toplum ve kamu örgutu, Adalılara, içeriğe yönelik, yenilikçi ve renkli etkinlikler sunuyorlar. Bağımsız Sivil Radyo ve BBC Macaristan, butun hafta boyunca Sivil Ada’da olanları adanın dışındaki dunyaya yayınlıyorlar. Sivil Ada bir butun olarak sivil topluma daha geniş kitlelere ulaşma fırsatı veriyor. Yaşayan Kutuphane bu ortamda yerini aldı.

20

2001 yılının sıcak bir bahar gununde, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi’nde, Roskilde 2000 Festivali Yaşayan Kutuphane duzenleyicisinin, beni Kutuphane’nin Sivil Ada programları için değeri konusunda ikna etmesi çok zor olmadı. Fakat Festival iki buçuk ay sonraydı, ve projeyi hızla hazırlamak kolay değildi. Her şeyden önce Yaşayan Kutuphane’nin nasıl çalıştığını açıkça anlamamız gerekiyordu; tamam, önyargılar ve yargı kalıplarına karşıydı, ama pratikte nasıl uygulanıyordu? Doğru kitaplar nasıl bulunuyordu? Yanlış anlaşılma riski olma-dan böyle bir fikir nasıl anlatılıyordu? 2001’de Yaşayan Kutuphane’nin sonuçları mukemmel-den uzak olmuştu. Ki-tapları, alandaki sivil örgutlerden bulduk. Bunun yeterince ilginç olacağını duşunmuştuk, ama yanıldık. Kitapların çoğu kavramı anla-madılar ve bu fırsatı kendi olağan işlerinin reklamını yapmak uzere kullandılar. Kitap isi-mleri kötu belirlenmişti: Endonezya’da unu-tulmaz iki hafta ya da Romanya’da Macar Olmak isimli bir kitapla ne yapmayı bekleyebi-lirsiniz? Göruştuğumuz bazı derneklerin okuyu-cular tarafından reddedilme korkusuyla katılmadıklarını da görduk. Mesela gey ve lezbiyen örgutleri o sıralarda devam eden olumsuz bir medya kampanyası sebebiyle endişeliydiler. Festival başlamadan önce guvenli bir atmosfer yaratmaya zamanımız olmadı. Sonuçta 12 kitabımız vardı ve Yaşayan Kutuphane hafta boyunca dört gun açık kaldı. Butun eksikliklerine rağmen,130’dan fazla okuyucumuz oldu ve insanlar bu fikirle ilgilenmeye ve onu anlamaya başladılar.

2002 yılı için plan yaparken, geçmişteki bariz hatalarımızı tekrar etmemeye çalıştık; hazırlanmaya erken başladık, kutuphanecileri bil-gilendirdik ve onları planlamaya dahil ettik. “Sadece oku, yargılama” diye bir slogan geliştirdik, ki şimdi bakınca biraz fazla pedagojik görunuyor. Yaşayan Kutuphane yedi gun açıktı. Kitapları seçerken ve onları bilgilendirirken yine de hatalar yaptık. Ortaklarımızdan

21

gelen önerileri kabul ettik, ama sonuçlarıyla iyi baş edemedik. Örneğin BMMYK*’den bir multeci olan Kitap Kossuth, iyiydi; Kadınlar da insandır da iyiydi, fakat Bridget Jones kitap sorunluydu. 72 kişi Kitap olmak istedi ama biz kutuphaneyi 32 Kitapla yuruttuk ve 300’den fazla okuyucu-muz oldu. Yeni tişört çok populer oldu. “Dört Kitap okuyana ucretsiz bir tişört” kampanyamızla ödunç verme sayımız çok arttı. Bu Yaşayan Kutuphane’nin basın tarafından ilk fark edilişiydi. Etkinlikle ilgili bir haber Sivil Radyo’da yayınlandı.

Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2003 yılında Sivil Ada’ya bir tanıtım masasıyla katılmaya karar verdi. Bu, Yaşayan Kutuphane’yi cilalamak ve tekrar yapılandırmak için harika bir fırsat yarattı. Sivil Ada duzenleyicileriyle BAGM’nin insan hakları eğitimi programının ortak projesi haline geldi. Sonuç; eğitsel yaklaşımın, duzenlemenin ve yöntemin tekrar şekillendirilmesi oldu. Yeni bir slogan geliştirildi: “Kitabı kapağına göre yargılamayın”. Uluslararası ziyaretçileri de çekebilmek için Sözlukler ve bir çok yabancı dil bilen Kitap bulundu. Yaşayan Kutuphane çadırı BAGM’nin çadırının yanına kuruldu. Bu, Yaşayan Kutuphane’yi Avrupa gençlik çalışmalarıyla ilişkilendirme fırsatı da verdi. Uygulanan değişiklikler ve BAGM’nin Yaşayan Kutuphane’yi açıkça sahiplenmesiyle, Sivil Ada’nın en populer çadırı oldu. Birçok önemli kişi (VIP) Yaşayan Kutuphane’yi ziyaret etti – bakanlar ve musteşarlar bile bilgi almaya geldiler. Kitaplarla beraber fotoğraf çektirmek de oldukça populer oldu. VIP’lerin ziyareti Yaşayan Kutuphane’ye medyayı çekti, televi-zyon, radyo ve yazılı basında duyuruldu.

Yaşayan Kutuphane’nin populerliği birkaç kurum ve derneğin bu fikri kendi ortamlarında tekrarlama taleplerini getirdi. Bu bir sonraki zorluktu: Yaşayan Kutuphane ilk bakışta kolay bir proje gibi görunse de, duzenleyiciler için olan zorlukları ve aynı zamanda yeni bir çevreye uyarlamakla ilgili zorlukları biliyorduk. 2003 ve 2004’te birkaç inisiyatif Yaşayan Kutuphane’yi okullarda, gerçek kutuphanelerde ve öğrenci etkinliklerinin bir parçası ola-rak başka yerlerde kurdular. Bu uyarlamalarda iyi ve kötu deneyimlerimiz oldu. Duzenleyiciler, yapmak istediklerinde net ve onlarla paylaştığımız deneyimlere açık olduklarında uygulamadaki sorunları sınırlayabildiler ve kalite standartlarını koruyabildiler. Ancak, motivasyonları kesin olmadığında veya sadece duzenleyicilerin kendilerini tanıtması amacıyla yapıldığında, uyarlanmış Kutuphaneler amacına ulaşamadı.

Bir festival duzenleyicisi bakış açısıyla ve dört yıl boyunca Yaşayan Kutuphane duzenlemiş olmanın sağladığı deneyimlere dayanarak, benzer etkinliklerde Yaşayan Kutuphane duzenlenmesi fikrini kesinlikle tavsiye ede-rim. Ancak, Yaşayan Kutuphane’nin en iyi kurulabildiği yerlerin korunaklı ve guvenli ortamlar olduğu kanısındayım. Siyasi propagandaya, benmer-kezci halkla ilişkiler yaklaşımlarına veya ticari amaçlara alet edilmemeli.

* Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği

22

Bir Yaşayan Kütüphane Düzenlemek ve YürütmekYaşayan Kutuphane duzenlemek ve yurutmek isteyen her dernek, örgut, kurum veya inisiyatif, öncelikle bunu yapmaktaki niyetinin ve gerçekleştirebilme olasılığının ne olduğu uzerine duşunmeli ve Yaşayan Kutuphane’ye ve kurumun olağan çalışmaları içindeki yerine ilişkin net hedefler belirlemelidir.

HEDEFLERİ BELİRLEMEK

Yaşayan Kutuphane, insan haklarına ve insan onuruna saygıyı teşvik eden bir araçtır ve kişilere ve gruplara karşı ayrımcılığa yol açan önyargılarla ilgili farkındalık yaratmayı ve yapıcı diyaloglara olanak sağlamayı amaçlar.

Bu etkinliği yuruturken, Yaşayan Kutuphane’nin temel amacı açıktır, ancak gerçekçi ve ulaşılabilir yerel sonuçlar elde etmek için ayrıntılı hedeflerin tanımlanması gerektiğinin farkında olunmalıdır.

Kendi şartlarınızda aşağıdakilerle ilişkili hedefler geliştirmek isteye-bilirsiniz:

> gençlerin kalıplaşmış yargılarının, önyargılarının ve bunların olum-suz sonuçlarının farkında olmaları

> gençlik çalışmaları ve insan hakları konularının görunurluğu> ulkenizde suren veya yakın zamanda ortaya çıkan olaylara tepki

(nefret suçlarında artış veya insan hakları ihlalleri gibi)> ortaklar ağı başlatmak veya genişletmek> sivil toplumdaki farklı ortaklar arasında diyalog yaratmak.

YERİ SEÇMEK

Yaşayan Kutuphane duzenleyicilerinin deneyimi gösteriyor ki, etkinliğe uygun bir platform sağlamak için doğru yeri seçmek çok önemli. Muzik festivali veya benzeri geniş katılımlı bir etkinlikte Yaşayan Kutuphane kurmak, çok sayıda ve çeşitli insana ulaşmanızı sağlarken görunurluğunuzu de artırır. Fakat bu durum, aynı zamanda, okuyucu sayısını tahmin etmeyi veya onların deneyimlerini takip etmeyi de zorlaştıracaktır. Geniş bir kitle aynı zamanda, genelde kim olduğunu bilmediğiniz bir kitle olarak kalacaktır. Diğer taraftan, Yaşayan Kutuphane’yi, örneğin bir okulda veya konferansta, tek etkinlik ola-rak duzenlemek, özel bir (genç) grubu hedef alabilir. Okuyucuların sayısını tahmin etmek daha kolay olacaktır. Etkinlikten sonra okuyucu-lar arasında değerlendirme ve tartışmalar duzenlenebilir. Dolayısıyla Yaşayan Kutuphane’nin etkisini görmek daha kolay olacaktır.

Duzenleyiciler, ister birkaç gun suren, daha geniş bir etkinliğin parçası olarak veya birkaç saatlik tek bir etkinlik olarak uygulasınlar, bir Yaşayan Kutuphane’yi planlamanın ve hazırlamanın benzer duzeyde çaba gerektireceğinin farkında olmalıdırlar. Harcanacak zaman, mal-zeme ihtiyacı, mali kaynaklardaki ve insan kaynaklarındaki fark ancak uygulama aşamasında ortaya çıkacaktır.

Bir festival veya başka geniş katılımlı bir etkinliğin parçası olarak Yaşayan Kutuphane

Kutuphane genelde, birçok insanın birkaç gunluğune bir araya geldiği bir muzik festivali gibi daha geniş bir bağlamda duzenlenir. Festival ortamı kutuphane için birçok avantaj sağlar. Buyuk yaz festivalleri genelde kalabalık olur ve bu tur deneyimlere yatkın olan çoğunlukla da genç kişiler katılır. Genelde festival alanları, okuyucular ve kitaplar için ödünç alma süresinin tadını çıkarabilme fırsatı veren parklar veya doğal alanlardır. Festivallere gelen ve sivil toplum hareketlerine katılmayan gençlerin çoğu olasılıkla başka turlu tek başlarına bir “insan hakları etkinliğine” katılmazlar.

Festival katılımcısının bir başka avantajı da genel ortamın rahat ve oldukça hoşgörulu olmasıdır. Bu, festivaldekilerin başka yerdeki kişilere göre daha az önyargıları olacak demek değildir, ama festival, Kutuphane’nin işini tamamlayıcı bir ortam yaratır. Fakat bu durumda da etkinliğin sadece festival bile-tini alabilenlere özel olduğunu hatırlamak da gere-kir. Festivallerin ve diğer açık hava etkinliklerinin bir başka zayıf noktası ise değişen hava koşullarının dikkate alınmasının gerekmesidir!

Kutuphaneyi duzenleyenler normalde bir etkinlik önerisiyle festivalle bağlantıya geçerler. Bir çok festival her zaman ilginç etkinlikler arar, bu da sizin avantajınızdır. Eğer festivali duzenleyenlerin ilgisi ve desteği açık değilse, o zaman bir Yaşayan Kutuphane duzenlemekten vazgeçmeniz önerilir. Ev sahibinin etkinliği destekleme motivasyonu net olmalı ve tercihen yazılı bir anlaşmaya dayanmalıdır.

Büyük festivallerin genelde katı bir altyapısı vardır ve genelde ticari etkinliklerdir, girişte ziyaretçilerden giriş ucreti alırlar. Aynı zamanda alan kısıtlıdır ve birçok farklı talep ev sahipleri tarafından karşılanmalıdır. Festival Duzenleyicileriyle göruşurken örneğin aşağıdakilerin sağlanması ile ilgili olarak onların onayını almak önemlidir:

> Kitaplar ve çalışanlar için ucretsiz festival girişi/bileti> Festivalin açılışından önce malzemeleri getirme olanağı> Engelli Kitaplar için özel giriş (arabayla girmek gibi)> Kutuphanenin kurulabileceği merkezî ama görece sessiz ve yete-

rince geniş bir alan> Çadır, sandalyeler, masalar ve elektriğe erişim> Promosyon materyallerine dahil edilme (festival programı, hoparlör

duyuruları)> Gerekirse kamp alanına erişim> Tuvalet ve duş imkanlarına erişim> Yemek ve içecek biletleri/fişleri (mumkun olduğunda)> Tişörtler ve diğer materyallerin uretimi için mumkunse mali destek

Bunun karşılığında, Yaşayan Kutuphane duzenleyicileri, ihtiyaç duydukları alana ve istedikleri desteğe ilişkin taleplerini açık ve net olarak anlatmalı ve ev sahiplerine sponsor ya da destekleyici olarak tum basılı malzemelerde yer vereceklerine ilişkin söz vermelidir. (Örneğin broşurlerde teşekkur bölumune festivalin isminin eklenmesi ve butun kutuphane malzemelerine festival logosunun basılması gibi)

25

Kendi başına bir etkinlik olarak Yaşayan Kutuphane

Bazı Yaşayan Kutuphaneler festival dışında, kendi başına etkinlikler olarak okullarda veya (gerçek) halk kutuphanelerinde duzenlendi. Bu, ziyaretçilerin sadece Yaşayan Kutuphane'yi ziyarete geldikleri anlamına gelir. Kendi başına Yaşayan Kutuphaneler bugune kadar tam veya yarım gunluk etkinlikler olarak, sınırlı sayıda seçilmiş kitapla duzenlendi. Bu duzenleme, basitliği ve sınırlı suresi dolayısıyla bazı avantajları olsa da, etkinliğin duyurulmasıyla ilgili ve duzenleyenlerin

kontrolu dışındaki faktör-lere karşı daha zayıf olur. Deneyimler göste-riyor ki, örneğin okulda öğrenciler veya halk kutuphanesi okuyucuları gibi özel bir hedef grup için duzenleniyorsa, etkinlikle-rin bu şekilde duzenlenmesi olumlu sonuçlar veriyor.

DAHA ÖNCEKİ BİR OKUL KÜTÜPHANESİNDEN ÖNEMLİ DENEYİMLER:

45 dakikalık ödunç alma suresi uygundu, fakat eğer konuşma dağılırsa kısaltma veya kesme imkanının olması önemliydi. Kutuphane 3-4 kişilik gruplarla, her Kitabı okuyan 13-16 yaş arası öğrencilerde daha iyi çalıştı. Bir ön talep sistemi iyi işledi, fakat bazı kitapların yedek kopyalarının olması önemliydi, çunku 20 kitaptan 3’u etkinliğe gelmediler. Öğrenciler ya da okuyucular, özellikle de gençlerse, daha önceden duşunmuş oldukları pek çok şeyi sorabilecekleri gerçeğine hazırlıklı olmalılar.

KURULUMLA İLGİLİ GENEL DÜŞÜNCELER

Potansiyel okuyucuların sayısı

Hazırlık dönemi sırasında, kesin hesaplar yapmak mumkun olmayacaktır. Bir festival alanında okuyucuların sayısı bir gunden diğerine, devam eden diğer etkinliklere de bağlı olarak çok değişebilir. Bir fikir vermesi için, eğer bir festival gununde Yaşayan Kutuphane’nin önunden 5000 kişi geçiyorsa, 500’u duracak ve hızla bir bakacaktır, 200’u katalogu ince-leyebilir ve 50’si okuyucu olup, bir Kitap ödunç alabilir. Kendi başına bir etkinlik olarak duzenlendiğinde, Yaşayan Kutuphane’ye gelen hemen herkesin sonunda okuyucu olacağı kabul edilebilir.

Yaşayan Kutuphane’nin suresi ve açık olduğu saatler

Bir festivalde duzenlenen Yaşayan Kutuphane için, Kutuphane’yi her gun açmak tavsiye edilir. Festival ziyaretçilerinin alandaki çeşitli faaliyetler içinde kendilerini yönlendirebilmeleri için biraz zamana ihtiyaçları vardır, ve dolayısıyla ilk gun yavaş başlayabilir. Bir festivalde, Yaşayan Kutuphane için en iyi halkla ilişkiler aracı etkinliğin ağızdan ağıza yayılmasıdır. Böylece okuyu-cuların sayısı buyuk ihtimalle her gun artacaktır. Hafta sonları ve başka önemli bir etkin-lik olmadığı zamanlar Kutuphane’nin en kalabalık zamanları olacaktır. Genel olarak festival ziyaretçi-leri geç kalktıkları için Kutuphane gun ortasından önce açılmamalı ve aydınlık saatlerde açık tutulmalıdır. Çalışma saatlerinde, bir Kitabın ödunç alınabileceği en geç saat yazılmalıdır (çunku kutuphane çalışanları kitabın iadesini bir saat beklemek zorundalar). Çalışma saatleri Kitaplara ve kutuphanecilere göre ayarlanmalı, ara verme ihtiyaçları da göz önunde bulundurulmalıdır.

Fiziksel alan için gerekenler

Resmi görunmeyen, görsel olarak çekici, davetkâr ve rahat bir ortam diyaloğu teşvik eder ve Kitaplarla okuyucular kendilerini rahat hissederler. Nasıl kurulduğuna bakılmaksızın, fiziksel alanla ilgili bazı genel ihtiyaçlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

> Kitapların oturduğu Kutuphanenin iç alanı görunur olmalıdır, diğer yandan da yarı açık olmalıdır ki insan akışı kontrol edilebilsin. Kutuphane alanı, butun Kitaplar ve kutuphaneciler için oturacak yer ve masa sağlayacak kadar geniş olmalıdır.

27

ÇALIŞMA SAATLERİ:Yaşayan Kutuphane her gun 12:00’den 20:00’ya kadar açıktır;son kitap saat 19:00’da ödunç alınabilir. SZIGET 2004 Yaşayan Kutuphane el ilanından

> Kutuphaneciler okuyucuların ilk karşılaştıkları kişilerdir. Girişte, bir ön masada çalışırlar, ve bu alanın birkaç okuyucunun oturup rahat- ça kataloğu okuyarak hangi kitabı okuyacaklarına karar verebile- cekleri kadar geniş olması gerekir.> Fiziki kurulumun potansiyel okuyuculara Kutuphaneye girip hemen Kitaplarla konuşmalarının istenmediğini belli etmesi gerekir.> Alan hava koşullarını ve genel olarak çevrenin taleplerini göz önunde bulundurmalıdır.> Meşrubat, atıştıracak ve okuyacak bir şeyler çalışma saatleri içinde

Kitaplar için hazır bulundurulmalıdır.

Adım Adım DüzenlemeYaşayan Kutuphane detaylı örgutlenme ve iyi bir iş dağılımı gerektiren bir projedir. İş yukunu etkileyen önemli konular aşağıdakileri içerir:

> kutuphanenin boyutu ve ilgili kitapların sayısı> etkinliğin suresi ve çalışma saatleri> festival organizatörlerinin desteğinin duzeyi ve içeriği> promosyon ve promosyon malzemelerinin butçesi

Asıl duzenleyici uç koordinatörden oluşan bir çekirdek grup oluşturmalıdır. Her koordinatöre yerine getireceği temel bir sorumluluk verilebilir. Aşağıda uç çalışma alanına bölunmuş bir öneri bulabilir-siniz.

KÜTÜPHANENİN FİZİKSEL KURULUMU VE FESTİVAL DÜZENLEYİCİLERİYLE BAĞLANTIKurulum işinde çalışacak gönullulerinin bulunmasıAlanda kutuphanenin kurulmasıGerekli hizmetler ve ekipmanların hazırlanmasıÇalışanlar için kamp hizmetlerinin duzenlenmesiKutuphanenin kaldırılması ve alanın ilk haline getirilmesiAlanı çalışma saatleri dışında gözlemek (eğer gerekiyorsa)

GÜNLÜK İŞLER VE KÜTÜPHANENİN İÇERİĞİNİ HAZIRLAMAEserlerin listesini duzenlemeKutuphaneciler ve Kitapları bulma, bilgilendirme ve takip etmeEtkinliğin gunluk programını duzenleme ve planlamaKitap lojistiğini yönetme (zaman çizelgesi, aralar, özel ihtiyaçlar, ...)Karşılama, yeme-içme ve yemek fişlerini duzenleme

MATERYALLER, PROMOSYON, KAYNAK GELİŞTİRME VE DEĞERLENDİRMEKutuphane kartlarının hazırlanmasının yönetimi, tişörtler, el ilanları ve posterlerEtkinlik için kaynak geliştirmePromosyon stratejisini planlama ve sokak takımlarının bulunmasıKitaplar, okuyucular ve kutuphanecilerle değerlendirmeEtkinliğin belgelenmesiFinansman için genel sorumluluk

29

Kronolojik bir yaklaşım aşağıdaki adımları kapsar; proje ekibi bunları proje zaman çizelgesinde haritalamalıdır.

LOJİSTİK VE EĞİTSEL PLANLAMAAmaçlarınızı tanımlayın ve alandaki yerinizi belirleyinOlası ortaklarınızı belirleyinTeklifi geliştirin ve festival duzenleyicileriyle anlaşınOrtaklarla göruşun ve bir kaynak geliştirme stratejisi belirleyinBir eser listesi yaratın ve Kitapları bulmaya başlayınEtkinlik için gerekli fiziki kurulumu planlayın ve tasarlayınHedeflenen medyaya göre önceden yapacağınız tanıtım faaliyetleri için medyayla bağlantıya geçinTanıtım materyalleri hazırlayınButun çalışanlar, koordinatörler, proje ekibi, sokak tanıtım ekibi ve festival duzenleyicileri için koordinasyon toplantısı duzenleyinKitaplar, Sözlukler, refakatçiler ve kutuphaneciler için etkinlik öncesi bilgilendirme toplantısı duzenleyinBir belgeleme stratejisi planlayın

ALAN LOJİSTİĞİAlanı kurmak için gereken malzemenin taşınmasıAlanın kurulmasıEtkinliği tanıtmak ve yurutmek için gereken malzemenin taşınmasıAlanın hazırlanmasıSokak tanıtım ekibinin çalışmaya başlaması (eğer varsa kamp alanında)Açılıştan bir gun önce basın açıklamasının yayınlanmasıEtkinliğin açılışının yapılmasıSokak tanıtımının Kutuphanenin etrafında devam etmesiGunluk değerlendirme toplantılarının duzenlenmesiHalkla ilişkiler işinin surdurulmesiBelgelemenin surmesiEtkinliğin kapatılmasıAlanın baştaki hale veya festival duzenleyicileriyle anlaşıldığı hale geri getirilmesi

30

Genç bir Macar bana Almanların her zaman yemekten sonra ellerini ekmeğe silip silmediklerini sordu. Böyle sorulara hazır değildik, ve durust olmak gerekirse biraz zorlayıcıydılar, ama aynı zamanda olumlu anlamda da zorlandık. Almanların yurtdışında nasıl görunduğunu görmek ilginçti ve umuyoruz ki biz de bazı önyargılarımızın ustesinden gelebildik. Gerçekten kim olduğumuzu ve duruşumuzu duşunmeye de teşvik edildik.ALMAN KİTAP

KitaplarAynen gerçek bir kutuphanedeki gibi Kitaplar, Yaşayan Kutuphane’nin en önemli kaynaklarıdır. İyi eserlerden oluşan bir koleksiyonu bir araya getirmek ve Kitaplara iyi bakmak önemlidir. Kataloğun der-lenmesi ve Kitapların bulunması Yaşayan Kutuphane hazırlıklarının en zor ve hassas bir o kadar da önemli parçasıdır. Kataloğun boyutu ve içeriği kuruluma göre değişir. Duzenleyiciler kataloğa son halini vermeden önce uzerinde duşunmek ve tartışmak için yeterli zaman ayırmalıdır.

GENEL İLKELER

> Kitap isimleri önyargı ve yargı kalıplarına maruz kalan ve sıkça dışlanan bir grupla ilişkilendirilmelidir. Bunu kendi durumlarına göre yorumlamak duzenleyicilerin sorumluluğundadır.> Katalog, okuyuculara gerçek bir seçim şansı verecek kadar geniş olmalıdır, ama aynı zamanda duzenleyicilerin mevcut alanı ve Kitapları bulma, bilgilendirme ve ağırlama için gerekli kaynak gibi konularda kapasitesini de aşmamalıdır. Deneyimler, ilginç olabilmesi için en az yirmi, yönetilebilir kalması için de en çok elli kitap olması gerektiğini söyluyor.> Katalogda kitap isimlerinin ardından onlarla ilgili sıkça rastlanan bazı yargı kalıpları ve önyargılarla ilgili açıklamalar bulunmalıdır. Kitap isimleri için son kararı vermeden önce bunları toplayıp tartışmak yardımcı olur.

KİTAP BAŞLIKLARI

Aşağıdaki liste, daha önceki Yaşayan Kutuphane’lerde kullanılmış bazı başarılı kitap başlıklarını içeriyor. Liste geniş ve bağlayıcı değil; sadece Yaşayan Kutuphane’nin kurulacağı yere göre son listesini hazırlayan duzenleyicilere ilham vermeyi amaçlıyor.

31

Bilet Kontrolöru, Burokrat, Cinsel Danışman, Çevreci, Devlet Memuru, Emekli (yaşlı), Engelli, (Eski) Evsiz, Eski Futbol Holiganı, Eski Hukumlu, (Eski) Musteşar, Eski Neo-Nazi, (Eski) Okuma Yazma Bilmeyen, (Eski) Politikacı, Eski Uyuşturucu Bağımlısı, Eşcinsel, Feminist, Futbol Taraftarı, Haham, Hayvan Hakları Aktivisti, Hıristiyan, Hip-Hopçu,İşsiz, Kaykaycı, Lezbiyen, Multeci, Musluman, Öğretmen, Polis Memuru, Rahip, Roman, Sarışın Kadın, Sığınmacı, Sosyal Hizmetli, Şoför Eğitmeni, Televizyon Gazetecisi, Vejetaryen, Yahudi, Zenci.

KATALOĞU DERLEMEK Yaşayan Kutuphane için katalog der-lemek uç temel işten oluşur:

> Koleksiyonun kriterleri ve bileşimine karar vermek> Kitap başlıklarına en sık rastlanan önyargıları vermek> Okuyuculara sunulacak olan asıl kataloğu uretmek

Koleksiyon için kriterler:

Koleksiyonu bir araya getirmek için en iyi yöntem duzenleyicilerle, çağırmak isteyebilecekleri misafirler arasında gerçekleşecek bir beyin fırtınası oturumudur. Beyin fırtınası için, bir tahtaya gençle-

rin odaklanabileceği yargı kalıpları ve önyargılarla karşılaşan insanları liste-leyin. Bu noktada, öne-riler hakkında yorum yapmayın ve sadece kağıda uzun bir liste yapmaya çalışın. Tabii ki toplanan önyargılar evren-sel olmayacaktır ancak o ortama özgu kulturel ve sosyal bağlamda gelişen önyargılar olacaktır. Başka bir ortam için hazırlanmış olan katalogları herhan-gi bir adaptasyon veya revizyona tabi tutmadan kullanmak önerilmez. Bu

listeye dayanarak (nihai kataloğunuzdan çok daha uzun bile olabilir) grupta konsensuse ulaşmayan önerileri eleyip, bir “en beğenilen” önyargılar lis-tesi oluşturmaya çalışın. Bu sizi, etkinliğinizin buyukluğune ve eldeki imkanlara göre ideal olarak 20 ile 50 kitap arasında değişen kısa bir listeye ulaştırır.

Bir kıza Yaşayan Kutuphane’de ‘sarışını’ temsil etmek ister mi diye sorulduğunda, bunun bir övgu mu hakaret mi olduğunu duşunmesi gerekir. Sziget’te Sarışının en gözde Kitaplardan biri olmasını ilginç buluyorum. Tabii ki bu benim kişiliğim ile ilgili değildi, ama modern toplumun kavram olarak ‘sarışınla’ nasıl ilişkilendiğiyle ilgiliydi. İlk bakışta bu Kitabı ilginç buluyorlar, ama sonra sarışın ve kadın olmanın birini diğerlerinden farklı yapmadığını görunce çok bir şey yapamıyorlar. O da bir kadın, insanların %50’si gibi ve onun saçının rengi herhangi bir fark yaratmıyor. Bir adam beni açıkça sarışın bir bomba olarak görduğu için ödunç aldı. Umutlarının dağıldığını fark edince, yaklaşık 20 dakika sonra beni Yaşayan Kutuphane'ye geri göturdu, ama durumu iyi idare etti.SARIŞIN KİTAP

Kitap başlıklarının listesini tamamlarken aşağıdakileri göz önunde bulundurun:

> Kitap başlıkları kısa ve kolay anlaşılabilir olmalı. Önyargılar, ve dolayısıyla da kitap başlıkları, çok karmaşık değildir. (Örneğin Zenci bir önyargı kategorisi olarak açık ve net. Bu kıtada doğmamış olması muhtemel ve farklı bir deri rengi var bir önyargı başlığı olamaz.)

> Geniş bir okuyucu çeşitliliği sağlamak için katalogda da geniş bir Kitap çeşitliliği olmalıdır. Özelleşmiş bir Yaşayan Kutuphane, sınırlı sayıda insanı çekecek ve çok dar görunerek çekiciliğini kaybedecektir. Bu çeşitlilik, hayatın farklı alanlarından Kitaplar bulunması ve Kutuphane’nin sadece örneğin etnik azınlıklar veya dışlanmış kadınlardan oluşmaması anlamına gelir.

> Ayrımcılık gören gruplar için sınırlı bir yorum, örneğin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi gibi, yasal olarak varolan ayrımcılık karşıtı standartlar olabilir. Bu durumda, kitaplar örneğin geyler veya lezbiyenler, Musluman ve Roman gibi, dini, cinsel veya etnik azınlıkları temsil edebilir.

> Kişilerin dış görunuşu (örn. Sarışın), mesleği (örn. Polis Memuru) veya tuketim alışkanlıkları (örn. Vejetaryen) gibi daha yaygın ve yerel olarak kullanılan tanımlara uygun geniş yorumlar da kullanılabilir.

> Katalogda, öğretmen veya sosyal hizmet görevlisi gibi, gençler tarafından kalıplaştırılan mesleklerin de temsilcileri olabilir.

> Yaşayan Kutuphane gençlerin alt kultur ve alışkanlıklarıyla ilgili bir şeyler öğrenme olanağını, Kaykaycı, Grafiti Sanatçısı vb. gibi kitaplar ekleyerek de sağlayabilir.

> Yabancı milletleri temsil eden Kitaplara (Alman, Romen, İsveçli gibi) çok rağbet olmadığı ve genelde rafta kaldığı önceki kutuphanelerde karşılaştığımız ilginç bir surprizdir. Milletlerin heterojenliği ile ilgili olan farkındalık, kulturler ve sosyal gruplar arasındaki heterojenlikle ilgili olandan daha yuksek görunuyor. Bu gruplar gunluk sosyal çatışmaların da daha az içindedir.

> Kataloğun içeriğiyle ilgili bir fikir birliği sağlamak için, önerilen Kitaplar tarafından yaşanan önyargılar uzerinde tartışmak ve anlaşmak, faydalı olacaktır. Bu sayede çeşitli ve kesin bir katalog ortaya çıkabilir.

> Yaşayan Kutuphane’nin eğitsel boyutunu da göz önunde bulun-durarak, katalogda Uyuşturucu bağımlısı, Futbol holiganı gibi sağlıksız ve tehlikeli davranışlara teşvik eden, Neo-Naziler gibi

33

Butun kalıp yargılar, her zaman olmasa da çoğunlukla bazı ortak soruların sorulmasını getiriyor. Bu durum potansiyel bir problem oluşturuyor, çunku aynı sorulara tekrar ve tekrar ilginç olacak şekilde cevap vermek, özellikle de her seferinde aynısını tekrar etmek istemiyorsan, gerçekten zor. Gelecek Kitaplara tavsiye ola-rak, hayatın diğer alanlarında olmasa da burada işe yarayan, klasik bir kalıp kullanacağım: ‘kendiniz olun’, çunku butun mesele oyna-mak veya -mış gibi yapmak değil, insanların gözlerini gerçeklere açmakla ilgili. ESKİ NEO-NAZİ KİTAP

ahlaken ve siyasi olarak şupheli olan platformların, veya dini mezhepler ve satış temsilcileri gibi kendi çıkarları ve görevlerini tanıtan kitapların olması tavsiye edilmez.

> Bununla beraber, örneğin Eski uyuşturucu bağımlısı gibi, bir bağımlılığı yenmiş veya olumsuz ve yıkıcı davranışını başarılı bir şekilde değiştirmiş Kitapların olması tavsiye edilir. Bu gibi durumlarda kişisel olarak tanınan veya guvenilir kişilerin öner-dikleri kitapları bulmanız önerilir. Bu gibi durumlarda daha sıkça okuyucuların kendileri için Kitaplardan yardım veya tavsiye iste-diklerine de rastlanır.

Kitap başlıklarına yakıştırılan yargı kalıplarını ve önyargıları belirlemek

Kitap başlıkları listesine göre, bu başlıkla ilgili olarak en sık yakıştırılan önyargı ve yargı kalıplarını derleyin. Her bir kitap başlığının altına yargı kalıpları ve önyargıları lis-teleyin ve bir fikir birliğine ulaşmadıklarınızı eleyin.Oluşturduğunuz liste, Kitapları bulduğunuzda son duzeltmeleri yapmaları için temel oluşturacaktır. Kitapların önyargıları ka-bul etmesi önemlidir: ge-nelde Kitaplar, bilgilendirme toplantıları sırasında, duzenleyicilerin önerdiği listede önemli değişiklik ve eklemeler yaparlar.

Listeyi oluştururken aşağıdakileri göz önunde bulundurun:

> Okuyucular genelde her sayfaya kısa bir sürede bakarlar. Bu yuzden kullanılan dilin çok karışık olmaması gerekir.

> Kolay sıfatlar kaba önyargıları belirlemek için en iyi yoldur (‘kirli, kaba, tembel’...) ama bazı yarım cumlelere de ihtiyaç duyabilirsiniz (örn. ‘gerçek bir iş için yeterince iyi değil’ cumlesi 'iş göremezden' daha kolay anlaşılır).

> Argo yardımcı olabilir, ama kötu ve kaba bir dil kullanmaktan kaçının.

> Kitapları anlatırken yeterince anlamlı olabilmesi için, en az dört madde/ifade kullanın; kısa olması için listeyi Kitap başına yedi maddeyle sınırlayın.

> Çok uluslararası bir kitle veya okuyucular bekliyorsanız, ilginç ve çeşitli bir koleksiyon oluşturmak için uluslararası bir grupla beyin fırtınası yapmak yararlı olacaktır.

Yaşayan Kutuphane’de Kitap olmam istendiğinde korktum ve endişelendim çunku bu ilk kez olacaktı ve benim İngilizce bil-gim insanlara bir şeyler anlatacak kadar iyi değildi ve insanların bana ne tur sorular sorabileceklerini bilmiyordum. Yaşayan Kutuphane’de Kitap olmayı kabul ettim çunku bu insanlara kendi ulkem hakkında bir şeyler anlatabilmek için iyi bir fırsattı. Etkinlik sırasında ulkemi tanıyan bir çok insanla tanıştım. Sadece sel ve savaşı değil, Etiyopya’nın uzun ve eski tarihini ve onun çok milletli ve çok kulturlu tarihini de biliyorlardı. En kötu an, benim Etiyopya’dan olduğumu bilen birisinin bana ulkemde yiyecek ve su olup olmadığını sorduğu zamandı. Benim için garipti.AFRİKALI KİTAP

Kataloğun uretilmesi

Yaşayan Kutuphane’nin basılı kataloğu okuyucular için kitapların asıl tanıtımını sağlar ve genelde seçimlerinin temel dayanağını oluşturur. Dolayısıyla görsel olarak çekici olmalı, kolay okunmalı ve içindekileri karıştırmak için davetkâr olmalıdır. Katalog için bazı pratik ipuçları şöyle sıralanabilir:

> Buyuk bir etkinlikte birçok insan, okuyucu olmasalar da kataloğa bakacaktır. Toza, kire, yağmura dayanabilecek ve kalabalık bir gunden sonra temizlenebilecek materyaller kullanın.

> Koleksiyon etkinlik sırasında Kitapların uygunluğuna göre değişir. Değişiklik ve eklemelere kolaylıkla izin veren klasörler, katalog için iyi bir kapak olur.

> Her bir kitap için bir A4 kağıdı kullanın. Bu sayfaları plastik dosya-larla veya PVC kaplatarak koruyun.

> Kitap isimleri bir bakışta tanınacak kadar buyuk ve kalın olmalıdır.> Katalogdan birkaç kopya hazırlayın (bir festival için 3-4 tane). Bazı

yoğun zamanlar olacaktır ve insanlar diğerleri kataloğa bakarken Yaşayan Kutuphane’ye gelecektir. Bazı okuyucular kataloğa uzun sure bakarlar ve yeterince katalog bulunmazsa diğer potansiyel okuyucuların ödunç alması engellenebilir.

> Uluslararası katılım olan etkinliklerde çok dilli kataloglar hazırlayın.

> Eğer çok dil bilen Kitaplarınız varsa, A4 kağıdına konuştukları dilleri de ekleyin.

> Eğer çevirmen kullanıyorsanız, her kitap sayfası için mevcut dilleri ekleyebilirsiniz.

36

İnsanların bize karşı birçok önyargısı olduğunu herkes biliyor, ki ben de bu yuzden katılmayı kabul ederken biraz endişeliydim. Bir tarafta, birçoğu benim çingene kökenime takılıp, benimle sadece alay edip utandırmak için gelebilirdi. Ama bunun tam tersi oldu: beni ödunç alanlar, istisnasız hepsi, naziktiler ve kulturumuze, alışkanlıklarımıza ve benim hayatıma gerçekten ilgi gösterdiler. Kısacası hiç önyargıyla karşılaşmadım. Çingenelerden hoşlanmayanlar, benimle konuştuktan sonra hoşlanmaya başlamadılar, ama bir ‘olumlu’ örnek görmuş olabilirler ve genel-de insanların Romanlar için duşunduklerinden farklı duşunmuş olabilirler. İlginç gelen başka bir durum da beni, neredeyse benim yaşımda ama Macaristan’da kuçuk bir köyde yaşayan başka bir Roman kızın ödunç alması oldu. Budapeşte’de yaşayan bir genç çingeneyle, köyde yaşayan bir genç çingenenin hayatlarındaki farklardan bahsettik.ROMAN KIZI KİTAP

KİTAPLARI SEÇMEK

Bir Kitabın işi çaba gerekti-rir ve yorucudur, ama aynı zamanda da eğlencelidir. Kitap başlıklarını tem-sil edecek kişilerin seçi-mi şuphesiz Yaşayan Kutuphane hazırlığının en önemli kısmıdır. Duzenle-yiciler butun etkinlik için katı bir çerçeve çizerken, Kitaplarla okuyucular arasındaki göruşmeler o anda ve ikisinin arasında kalacak şekilde gelişecektir. Duzenleyicilerin, bu tar-tışmalarda nelerin ortaya çıktığıyla ilgili kesin bir fikirleri olmayacaktır, ama Yaşayan Kutuphane’nin amaçlarına sadık kalacakları konusunda Kitaplara guvenmek zorundadırlar.

Kitap olarak ilk gunumde atmosferin ne kadar ‘kutuphane ben-zeri’ olduğuna şaşırmıştım. Bir okuyucu adayı alana geldiğinde, kutuphaneden kitap ödunç almak isteyen bir kişi gibi davranıldı. Bir Polis Kitap olarak, siyasi sistemden bıkmış, anlaşılmayan ve toplumlarında iz bırakmak isteyen gençlerle karşılaştım. Bana öyle geliyor ki amaçları yasadışı işlere girişmek değil, ama polis kişisel olan alanlarına girince çok kızıyorlar. Ancak onların bu çatışmalara ilişkin kişisel deneyimlerinden bahsettiğimizde üniformanın ardındaki güvensiz kişiye dair bir izlenim edindiler ve böylece inanıyorum ki Polis memurlarının da insan olduklarını fark etmelerine yardımcı oldum. Kutuphaneye tam zamanında geri bırakıldım ve aktivistler ayrıldığında içimde sıcak bir duygu vardı.POLİS MEMURU KİTAP

Bazı kılavuz ilkeler

Kitapların seçimi için en iyi ortaklar, günlük hayatlarında sterotip ve ön yargılarla mücadele amaçlı somut olarak çalışan uzman organi-zasyon, dernek ve STK’ların üyeleridir. Bu tip derneklerin gönüllü ve çalışanları kendilerine okurları tarafından sorulan sorulara cevap ver-meye ve onlara bilgi temin etmeye alışıklardır. Aynı zamanda gerekli olduğunda kendi guruplarının diğer elemanlarına öneri ve destek almak için başvurabileceklerdir. Kitaplar inanılır olmalıdır: Her başlık, konu hakkında anlamlı kişisel deneyimi olan bir ya da birden çok kişi tarafından temsil edilmelidir.Kitaplar dengeli bir kişiliğe sahip olup çeşitli okuyucuların farklılıkları ile karşılaşmaya hazır ve yetkin olmalıdırlar. Kitapların, temsil ettikleri konular hakkında üzerine düşünülmüş ve olgun fikirleri olmadır; ancak misyoner bir yaklaşımdan uzak durmalıdırlar.Konuşkan ve dışa dönük insanları kitap olarak seçmek yeterli değildir hatta ciddi bir değişimin önünde engel yaratabilir. Aslen kendilerini pazarlamak isteyen kişiliklerden kaçınılmalıdır. Kitaplar güvenilir olmalıdır ve organizatörler tarafından önerilen/koyu-lan çalışma saatlerine uyabilecek/kendilerini adayabilecek durumda olmalıdırlar. Yaşayan Kütüpane’nin süresine bağlı olarak bir kitabı birden çok kişinin dönüşümlü olarak temsil etmesi önerilir. Kişi başına günde maksimum 4-5 okuyucu önerilir. Okuyucuların talebini karşılamak ve popüler kitapların yorulmasının önüne geçmek için potansiyel en iyi satan kitapların aynı anda müsait birkaç tane kopyasını bulundurmaya özen gösterin.Eğer Yaşayan Kütüphane uluslararası bir topluluk için kuruluyorsa kitapların farklı dilleri konuşabilmesi önemlidir. Diğer dil seçenekleri katalogda belirtilmelidir.Bir ek veya alternatif olarak Yaşayan Kütüphane, okuyucu ve kitap arasında tercüman olabilecek ‘Sözlükler’ bulundurabilir. Sözlüklerin profili diğer kitaplarınkine benzemelidir yani sözlük olarak yetkin ve rollerinin farkında olmalı ayrıca kişisel gündemleri olmamalıdır. Yabancı dil konusunda ehil olmak bir sözlük olmak için yeterli değildir. Uluslararası STK veya benzeri ortakların aktif üyeleri arasından müter-cimlik deneyimi olan kişiler veya mütercim tercümanlık okulundan öğrenciler bulmaya çalışın.Sözlük seçeneği yerel dili konuşamayan kitapların kütüphaneye dahil olmalarına olanak sağlar ki bu da katalog için büyük bir katkıdır.Kitap alımlarının zamanlamasını planlayın. Kitaplar belli bir zamanı ayırmak için söz verecekler ve bu nedenle yeterli bir zaman önceden bilgilendirilmeleri gerekecek. Projenin gerçekleşmesinden en az iki ay önce “alış listesi”nin hazır olması gerekir ki kitaplarla iletişime geçmeye başlayabilin.

39

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

>

KİTAPLAR İÇİN HAZIRLIK VE BİLGİLENDİRME TOPLANTISI

Yaşayan Kutuphane başlamadan birkaç gun önce butun kitaplar için bir bilgilendirme toplantısı duzenlenmesi önerilir. Bir yandan Kitaplar temel bilgileri önceden alırken, toplantı, doğrudan soruları cevapla-maya, endişeleri gidermeye ve Yaşayan Kutuphane'yi, düzenleyicile-rin dernek ya da kuruluşlarının bağlamına yerleştirmeye yarar.

Bilgilendirme toplantısı tartışmayı ve konsantrasyonu kolaylaştırmak için sessiz bir yerde yapılmalı ve burası Yaşayan Kutuphane için seçi-len yer olmamalıdır. Eğer bu, duzenleyicilerin ilk Yaşayan Kutuphane deneyimi değilse, önceki etkinliklerden değerlendirmelerin bir öze-tini sağlamak ve ‘deneyimli Kitapları’ izlenimlerini paylaşmak uzere çağırmak yararlı olacaktır. İnsanları akşamustu, yaklaşık iki saat surecek bir toplantı için çağırmaya çalışın, böylece iş veya okullarıyla çakışmaz. Oturma duzenini herkesin birbirini görebileceği şekilde, çember veya kare şeklinde duzenleyin. Yandaki kutu bir bilgilendirme toplantısı için gundem örneği olarak kullanılabilir.

KİTAPLARI BİLGİLENDİRME TOPLANTISI İÇİN ÖRNEK GÜNDEM

BİLGİLENDİRME TOPLANTISI

> Katılımcıları karşılama ve hoş geldiniz.

> Duzenleyicilerin tanıtımı (görevli olanlar ve dernek veya kurumları), kutuphanecilerin ve Kitapların tanıtımı (isim, kitap adı, eğer varsa kurum adı).

> Konunun uzerinden geçilmesi, Yaşayan Kutuphane’nin amaçları ve yöntemi:

> Neden duzenleniyor?

> Neyi başarmayı amaçlıyoruz?

> Uygulamada neye benziyor?

> İnsanlar ne bekliyorlar?

> Kitaplardan gelecek sorular

Kitabın rolü

> Kitapların görev tanımı

> Katalog

> Okuyucular için kuralların anlatılması

> Çalışma saatleri

> Kitapların rolleri ile ilgili soruları

Yaşayan Kutuphane’nin altyapısı ve işleyişiyle ilgili açıklamalar:

> İlgili butun belgelerin sağlanması (okuyucular için kurallar, Kitapların görevleri, tanıtım materyalleri)

> Her Kitap için katalogda kendisiyle ilgili sayfayı kontrol edip gözden geçirip, son haline getirme olanağı.

> Çalışma saatleri ve Kitapların devamlılığı konusunda anlaşma.

> Eğer yardımcı olacaksa Kitaplar bir anlaşma imzalaya-bilirler.

Kitaplar, kutuphaneciler ve duzenleyiciler arasındaki tartışmalar için boş zaman.

YAŞAYAN KÜTÜPHANE'DE KİTAP OLMAK – BAZI YARARLI İPUÇLARI

> Bir Kitap olarak rolunuze hazırlanın. Bu bir oyun değil: Temsil ettiğiniz kitapla ilgili ikna olmuş olmanız gerekir.

> İstatistikler veya araştırma bilgileri gibi, bazı gerçekçi savlar ve bilgiler hazırlamak bazı okuyucuların karşınıza çıkaracağı bilgile- rin doğruluğunu değerlendirmek açısından yardımcı olabilir. > Siz bir Kitap olarak ödunç alındığınızda, okuyucunuzla beraber

ikiniz için de uygun olan bir yere gitmeye karar verin.> Saatinize ara sıra bakın: beraber sınırlı zamanınız var. Eğer

okuyucu sizinle daha uzun zaman geçirmek isterse, ve siz de bunu istiyorsanız, ödunç alma işlemini uzatmak için kutuphanecilere gitmelisiniz.

> Kendiniz olun, durust konuşmaya ve dikkatlice dinlemeye açık olun.

> Başka bir rolu oynamayın veya kendiniz için özellikler turetmeyin; okuyucu bunu anlar, siz de guvenilirliğinizi kaybedersiniz.

> Üzerine duşunduğunuz kişisel deneyiminizi paylaşmaya hazır olun. Eğer sorular çok özelleşirse, cevaplamak istemediğinizi söyleyebi-lirsiniz.

> Okuyucunuzun sizin kitap başlığınızı ödunç aldığını ve kişiliğinizin bu boyutuyla ilgilendiklerini kabul edin; ek bilgi temelde açıklama içindir. Bu size bir şekilde sınırlandığınız hissi verebilir, ama bu Yaşayan Kutuphane bağlamında normaldir.

> Farklı okuyucular aynı soruyu sorabilecekleri için kendinizi tekrar ve tekrar, tekrar etmeye hazır olun. Okuyucunuza bu bilgiyi ilk defa verdiğiniz kişiymiş gibi davranın. Aynı soruyu 4. kez cevapladığınızı belli etmemeye çalışın.

> Okuyucunuzu yaklaşık bir saat göreceğinizi ve onu hayatınızda bir daha görmeyeceğinizi hatırlayın.

> Sizi ödunç alan her okuyucu farklı olacaktır, ve sizin kitabınızı seçme sebepleri de çok değişebilir. Tartışmaya başlamak için iyi bir soru ‘Neden benim kitabımı seçtin?’ olabilir. Bu size okuyucuların ilgilen-dikleri şey hakkında bir izlenim verir.

> Yaşayan Kutuphane’nin okuyucuları, genelde, konuşmaya, dinlemeye ve öğrenmeye hazırdır. Soruları her zaman çok açık değildir, bu yuzden okuyucuların sizin kitabınızla ilgilerini biçimlendirmelerine yardımcı olmak önemlidir. – Sizin gibi birisiyle daha önce tanışmışlar mı? Sizin

gibi biriyle iyi mi, yoksa kötu mu deneyimleri olmuş? – bu aynı zamanda, onlara ilginç gelecek bilgiye karar verme-nize yardımcı olur.

42

Okuyucular genelde soruyorlar: ‘Katalogdan birini seçince kitabın rolunu oynayacak bir aktör veya aktris mi getireceksiniz?’ Ben ‘hayır’ dediğimde, ve Kitapların gerçek olduğunu anladıklarında, çok heyecanlanıyorlar.Bir Kütüphaneci

> Bir okuyucu bilgisiz olabilir veya herhangi bir sebeple sözlu olarak saldırganlaşabilir ve/veya çeşitli sosyal sorunlar için sizi sorumlu tutabilir. Gerektiğinde aynı fikirde olmadığınızı ifade ederken, sakin olmaya çalışın ve anlayış gösterin. Tartışmayı daha guvende hissettiğiniz bir alana taşıyın.

> Kutuphaneciler, okuyucuları kendi yargı kalıpları ve önyargılarını temsil eden bir kitabı okumaya teşvik edecek olsalar da, okuyu-cunun sizi ödunç alma sebebi başka olabilir; merak ediyor veya tavsiye arıyor olabilirler. Okuyucuların hayatlarıyla ilgili kararları kendilerinin vermesi gerektiğini unutmayın; sorunları çözmek ve zor durumların ustesinden gelmekle ilgili deneyimlerinizi paylaşabilirsiniz, ama tavsiye verirken dikkatli olun.

> Okuyucularınızla konuşmanızın içeriği, prensipte gizlidir. Başka okuyucuların söylediklerinden örnek verecekseniz, isimlerini ver-meyin.

> İki veya daha fazla kişi tarafından ödunç alınabilirsiniz. Tartışma daha çeşitli olacağı için ilginç olabilir. Fakat farklı grup uyelerinin arasındaki sorunların çözumu için kullanılmanıza izin vermeyin.

> Eğer bir Sözlukle çalışıyorsanız (örn. bir çevirmen), söylediğiniz her şeyin çevrildiğinden emin olmak için her iki veya uç cumleden sonra duraklayın. Eğer okuyucunun soruları veya yorumlarını anladığınızdan emin değilseniz, netleştirin.

> Özellikle okuyucuyla geçen zor bir tartışmadan sonra dinlenmeye ihtiyacınız olduğunu hissediyorsanız ara isteyin. Rahatlamış bir tartışma arkadaşı olmanız siz ve bir sonraki okuyucu için önemli-dir.

> Araları Yaşayan Kutuphane’deki diğer Kitaplarla deneyim paylaşımı için kullanın. Özellikle aynı başlıklı Kitaplarla karşılaştırma için yardımcı olacaktır.

> Bir okuyucu tarafından tedirgin edilmiş veya kuçuk duşurulmuş hissederseniz Yaşayan Kutuphane kurallarını hatırlayın: aşağılanmış veya suçlanmış hisse-diyorsanız tartışmayı bitirme hakkınız var.

> Eğer bir ‘En Çok Satan’ Kitapsanız, okuyucu-lar arasına kısa aralar koymayı Kutuphanecilerle ayarlayın ve kaç okuyucuyla buluşmayı planladığınızı bildirin.

> Kitabınız çok gözde değilse, Kutuphanedeki diğer Kitaplarla konuşarak zamanınızı en iyi şekilde değerlendirmeye çalışın.

> Bir Kitap olmanın tadını çıkarın! Eğer doğru motivasyonla yapılırsa siz ve okuyucularınız için çok ilginç ve zenginleştirici bir deneyim olabilir.

43

Konuşmayı sevmek, bencil veya teşhirci olmak kişiyi iyi bir Kitap yapmıyor. Tersine, bu özellikler butun Yaşayan Kutuphane kavramını tehlikeye atabilir.Bir Yaşayan Kutuphane Kutuphanecisi

KİTAP TANIKLIKLARI:

Feminist kitap:Okuyucularımla geçirdiğim saatler, kendimle ilgili bazı şeylerin farkına varmamı sağladı. Çok özel soruları olan ve sorularına cevap isteyen, konuşmanın sonunda da çok kibarca teşekkur eden meraklı, açık fikirli ve eleştirel gençlerle tanışmak, zorlayıcı da oldu. Konuşmaların yoğunluğu ve içtenliği, farklı bakış açılarını tartışmak, bu rolun benim ve başkaları için ne anlama geldiğini kendimle tartışmam, onların ken-dileriyle ilgili duşunceleri - butun bu sureç surekli birbirimiz hakkında bir şeyler öğrenmemiz anlamına geliyor. Fakat bu her zaman kolay bir iş değil: tekrar etmeniz, anlatmanız, provokasyonla uğraşmanız, ayrıca oluşmuş fikirleri sorgulamanız ve tartışmanız ve argumanınızı kanıtlamanız gerekiyor. Bazen rolunuzden yoruluyorsunuz, hatta bazen arkasında durduğunuz her şey adına rencide oluyorsunuz ve kendiniz için yine hayatında butun diğer rollere sahip olan insan olmak istiyorsunuz. Ama zaten hepsi bununla ilgili: insanları başka her şeyi göz ardı eden kalıplara ve önyargılara indirgemek. Bazılarına başında bir şans verilmez ve mesele bununla savaşmak, bunun ustune duşunmektir.

Bir feminist erkeklerden nefret eder, lezbiyendir, saldırgandır ve bacaklarını tıraş etmez. Bunların hiç birini yapmıyorsa, gerçekten feminist midir? Bir kadın aynı zamanda bir feminist, eş ve anne olabi-lir mi? Bazı okuyucular gerçekten feminist olup olmadığımı sordular, ki bunun altında yatan endişe, utangaçlık, belirsizlik, merak, ilgi ve eleştiri gibi farklı sebepler vardı. Ne zaman bu soru sorulsa, ben de soruyla cevap verdim: ‘bir feminist sana ne ifade ediyor?’ Bazen öyle zamanlar oldu ki kutuphane kataloğundaki basmakalıp söz-leri, klişeleri duyduğumda şaşırmadım. Sadece onlara negatif cevap verdiğimde bir feminist değil miydim? Bir feminist olman için erkekler-den nefret etmen mi gerekiyor? Kendi feminizm tanımımı ve farklı eğilimler olmasına ve kendimi feminist olarak tanımlamama rağmen, artık bu kelimeyi daha önce kullandığım gibi kullanmaktan memnun olmadığımı anlatmaya çalıştım. Bir feministi artık daha çok kadın hakları için çalışan, kadınlarla ilgili konularla uğraşan ve ek olarak toplumsal cinsiyet sorunlarıyla ilgili duşunen biri olarak tanımlamayı tercih ediyorum.

Bazı göruşmeler iyi tartışmalardı, bazıları soru cevap şeklindeydi, bazıları sadece dikkatle dinledi ve okuyuculardan bazıları tavsiye bekledi, ki ben bunu oldukça sorunlu bulduğum için reddettim. Ancak, 18 yaşında bir oğlana, eğer yemek yapmayı seviyorsa, ehliyet sınavına girmek istemiyorsa (ve bunun için kız arkadaşını ikna etmesi gerekiyorsa) erkekliğini kaybetmeyeceğini söylemek benim için sorun değildi. 2-3 okuyucu beraber beni ödunç aldıklarında ve birbirle-riyle sert bir tartışmaya girdiklerinde, tartışma heyecan verici bir hal

44

alıyordu. Bu durumda ortamı bazı somut verilerle yumuşatmaya çalıştım. Gene de bunlar, tek seferde Kitabın birkaç sayfasını açmam gerektiği için yorucu konuşmalardı.

Bazen hiç ara vermeden, surekli okunmak yorucu olabiliyor ve ihtiyacınız olan konsantrasyonu azaltıyor. Sayfalarınız tekrar tekrar çevriliyor ve birkaç kez aynı sayfalar işaretlenerek okunuyor. Bir kere okunup rafa kaldırılmış bir kitap gibi değil de, daha çok arkadaşlara ve tanıdıklara ödunç verilmiş, kenarları biraz eskimiş ve artık yeni görunmeyen bir kitap oluyorsunuz. Ama aynı zamanda iyi bir his bu. Hangi kitap okunmayı istemez?

Engelli kitap:Sziget’de ilk gunumde, 1 Ağustos’ta, hava çok sıcaktı. Çok şaşırmıştım ama tek bir okuyucu bile o gun bizimle ilgilenmedi, biz de raflar-daki tozları aldık. Size kötu bir deneyimin de her şeye rağmen bir deneyim olduğunu hatırlatırım. Buna biraz uzulmuştum, çunku önceki gun çadırın kalabalık olduğunu duymuştum. Sonunda ken-dimi kandırmaya bile çalıştım çunku, dun yağmur yağıyordu ve bir çoğu çadıra yağmurdan kaçmak için gelip, okuyacak bir şeyler almış olabilirlerdi. Sıkılmadım, ama, ödunç alanların ne kadar çeşitli ve farklı renklerden olduklarını duşundum. Keşke bir okuyucu olarak kaydolabilmiş olsaydım, ama böyle bir fırsat yoktu. Bu yüzden kutuphanedeki Kitaplarla konuşuyordum. Çok farklı kitaplar vardı: fut-bol taraftarı, eski alkolik, cadı, Romanyalı ve genç romanlar, Afrikalı, haham, psikolog, televizyon gazetecisi. Bazı kitaplar yokluklarıyla dikkat çekiyordu: siyasetçi, bilet kontrolöru, polis ve eski hukumlu.

Engellilerle ilgili katalogda yazan önyargıları okumaya başladım: ‘çok akıllı olmayan, surekli hasta, topluma yuk olan, çalışmayan, kendisi için diğerlerinin uzgun olmasını isteyen, cinsel ilişki kuramayan’. Sonunda Pazartesi gunu bir okuyucu ziyaret etti. Üç engelli kadın, bir çember şeklinde duruyorduk, ve genç bir oğlan bize yaklaştı. Onu selamlayıp, ‘gel de tekerlekli sandalyeme otur’ dediğimde hiçbir negatif duygusu yoktu. Söylediğine göre, yakın çevresinde ve ailesinde, hiç kimsede motor nöron hastalığı yokmuş ama kendisi bizi merak ediyormuş. Bizimle ilgili butun yargılar uzerinden tek tek geçtik ve ifadelerimizi argumanlarla, anekdotlar ve gerçek hayat örnekleriyle destekledik. Üçumuz de evliyiz, çocuk yetiştiriyoruz, çalışıyoruz ve eğitimimizi, akademik ve kişisel gelişimimizi tamamladık. Ona doğum yapmanın zorluğundan, doktorların ve uzmanların tutumlarından bahsettik. İnsanlar hala felcin veya diğer motor nöron hastalıklarının kalıtım yoluyla geçmeyeceğini bilmiyorlar. Toplumdan ayrı bir şekilde, kolo-nilerde değil kendi evlerimizde yaşıyoruz. Maalesef çok aşağılayıcı olan engelli-köyu gibi bir ibareyi de duydum.

Vucudumun alt kısmının 1959’da sakatlandığını, ama hala bisiklete ve ata bindiğimi, yuzmeye çok gittiğimi ve hatta iki yıl boyunca kuçuk bir motosiklet kullandığımı duyunca şaşırdı. Genç adam bizimle vedalaşırken, bilinçaltından bile olsa artık kamu binalarındaki merdi-venlere, toplu taşıma araçlarına ve genel olarak çevresine daha farklı bakacağını söyledi ki bunun sayımızdan etkilendiği için olmadığını duşunuyorum.

46

Metro Bilet Kontrolöru Kitabı:‘Klaus, bir kutuphane Kitabı olacaksın’, dedi bir sabah patronum. Biraz kafam karıştı tabii, bunun rafa konacağım anlamına gelip gelmediğini sordum. ‘Hayır’ dedi patronum, ‘ama inanıyoruz ki bu iş için en uygun kişi sensin’. Daha sonra şirkete ‘Şiddeti Durdur’ hareketinden gelen ve Roskilde Festivali’nde kurulacak olan ‘Yaşayan Kutuphane’ye’ ‘canlı kitap’ isteyen mektuptan bahsetti. Hemen fikri anladım. Kutuphane, Danimarka polisi, park görevlileri, futbol taraftarları ve benzerleri gibi birçok farklı insandan oluşuyordu. Benim kitabım da, Metro Bilet Kontrolöru, Metro Polisi diye negatif bir şekilde tanımlanır ve bu iş, şiddet, saldırı veya sözlu tacizle karşılaşma riskinin yuksek olduğu işlerden biridir. Benim işim, yolcuların metro-da seyahat edecek geçerli biletleri olup olmadığını kontrol etmektir.

Polis ve ben en populer kitaplardık ve neredeyse hep ödunç alınmıştık. Ben de okuyucularımı, kutuphaneden çok uzak olmayan, bir şeyler içebileceğimiz ve sohbet edebileceğimiz bir yere göturmeye başladım. Bu genç insanlarla tanışmak ve onların trenlerde görevli olan bizlerle (bilet kontrolörleri) ilgili deneyimlerini öğrenmek çok ilginçti. En sık sorulan sorulardan bazıları, ‘seninki gibi bir işe sahip olmak için bir piç olman mı gerekiyor?’, ‘bilet alamamış ama ulaşıma ihtiyacı olan insanlar için uzulmuyor musun?’ veya ‘bunu başkalarına yapmak zorunda olmak senin için çok zor değil mi?’. Bazıları, kendi-lerinin bizzat yaşadıkları özel bir durumla ilgili sorular soruyorlardı. Okuyucuların birçok iş arkadaşımla, iyi veya kötu deneyimlerini duydum. Ama durumun avantajı şuydu: Ben oradaydım, onlarla otu-ruyordum ve sorularını cevaplamaya hazırdım. Birçok kez zaman bittiği için konuşmayı kesmek zorunda kaldım.

Özellikle genç bir çiftle yaşadığım bir durumu hatırlıyorum. Renkli saçları ve siyah deri kıyafetleriyle, sağlam pankçıydılar. Çok ilginç bir tartışmamız oldu ve başkaları da bize katılarak, sorular sormaya başladılar. Surenin sonuna doğru, 20 kişi oturup benim, ‘ceza yazan, kötu adam’ olarak işimle ilgili gevezeliğimi dinlediler. Gun biterken, başka bir Yaşayan Kutuphane’ye katılsaydım neyi farklı yapacağımla ilgili duşundum ve ‘daha iyi ayakkabılar ve daha sıcak tutacak kıyafetlere’ karar verdim.

48

Kütüphaneciler

Öncelikli görevi Kitapların ödunç verilme işlemini kolaylaştırmak olan Kutuphaneciler Yaşayan Kutuphane’nin merkezindedirler. Kutuphaneciler okuyu-cu ve Kitap arasında bağlantı kurar: Yaşayan Kutuphane okuyucularının ilk gördukleri insanlardır. Bazı karmaşık tartışma ve karar verme sureçleri sırasında, Kitaplar ve okuyucularla iletişim kurabilmeli ve onlarla sabırla çalışabilmelidirler. Yaşayan Kutuphane için profesyonel ve eğitilmiş (gerçek!) kutuphanecilerle çalışmanız önerilir. Oku-yucular için kutuphane kartlarını doldurmak, mevcut kitapların liste-sini guncellemek ve takip etmek, ve ödunç alınan ve geri gelen kitapların kayıtlarını defterde tutmak gibi pratik işleri yapa-bilmek için gerekli beceri ve yekinliğe sahiptirler. Kutuphaneciler aynı zamanda kutuphane kurallarına da uyulmasını sağlarlar.

GEÇMİŞ YAŞAYAN KÜTÜPHANECİLERDEN GELECEK YAŞAYAN KÜTÜPHANECİLERE YARARLI TAVSİYELER:

> Açılıştan önce koleksiyonunuzdaki Kitapların içeriği ve Kitaplarla ilgili ilginç bilgiler edinin.

> Kutuphane kurallarına sadık kalın ve aynısını okuyucu ve Kitaplardan da isteyin.

> Butun ödunç verilen Kitapları doğru bir şekilde belgeleyin.> Diğer kutuphaneci arkadaşlarınızla bir çalışma planı hazırlayın.> Diğer kutuphanecilerle yakın işbirliği yapın.> Boş zamanlarınızı Kitaplar ve okuyuculardan geribildirim almak

için kullanın.> Kitaplara iyi bakın, ve zor olması muhtemel okuyucuların

farkında olun (gerekirse okuyucuyu başka bir Kitaba yönlendi-rin, kutuphane alanında kalmasını rica edin veya eşlik edecek bir Sözluk gönderin).

> Kutuphane çevresini tanıyın ki okuma için yerler önerebilin.

Yaşayan Kutuphanecilerin önemli bir işlevi de açıklayıcı olmalarıdır:okuyucuların Yaşayan Kütüphane kavramını anla-malarına, uygun Kitabı bulmalarına ve kutuphane kurallarını anlamalarına yardımcı olurlar. Etkinlik sırasında medya temsilcileri Kutuphanecilerle görü-şebilir. Bu nedenle Kutuphanecilerin duzenleyiciler ve ev sahipleri

hakkında bilgilerinin olması önemlidir. Pratik sebeplerden dolayı, kutuphaneciler tişörtlerinden veya Kutuphane çalışanı kartlarından kolayca tanınabilmelidirler.

KÜTÜPHANCİLERE BİLGİLENDİRME VE DEĞERLENDİRME

Kitaplar gibi Kutuphaneciler de etkinliğin başlamasından önce duzenlenecek, iyi hazırlanmış bir bilgilendirme toplantısından çok faydalanacaktır. Kutuphanecilerle duzenleyiciler arasında bir toplantı duzenlenerek rolleri, görevleri ve çalışma saatleri konusunda anlaşılmalıdır. Kutuphaneciler, Kitaplarla yapılacak bilgilendirme toplantısının da zorunlu katılımcılarıdır. Etkinlik suresince her gunun sonunda veya başında kısa bir değerlendirme toplantısı yapılması tav-siye edilir. Bu toplantılar duzenleyiciler ve kutuphanecilere işlemeyen şeyleri duzeltme ve gunun deneyimleri uzerinden geçme fırsatı verir.

KENDİLİĞİNDEN GELEN KİTAPLARLA UĞRAŞMAK

Muzik festivallerindeki gibi, daha uzun bir zamanda duzenlenen Yaşayan Kutuphanelerin bazılarında, kutuphanecilere Kitap olarak gönullu olmak isteyen okuyucular geldi. Kutuphanecilerin bu gibi durumlarla nasıl uğraşacaklarının duzenleyiciler tarafından açıkça anlatılması gerekir. Bu rehberi hazırlayanlar etkinlik sırasında ekstra Kitapların eklenmesini, eğer gerçek bir Kitap eksikliği yoksa veya kendi kendini aday gösteren kişi katalogda önemli bir boşluğu doldurmuyorsa, tavsiye etmezler. Öncelikli kaygı, kendiliğinden gelen Kitapların, etkinlikten önce bulunan kitaplardan farklı bir motivasyonları olması ve onlarla aynı hazırlık ve bilgilendirmeye sahip olmamalarıdır. Kendi kendini aday gösteren kitapların öner-dikleri bazı isimlere örnekler şunlardır: bir adam, avukat, boşanmış adam, serbest çalışan ve bilgisayar programcısı. Kendiliğinden gelen kitapların yukarıda verilen kriterlere uymaması gibi net bir risk vardır. Bununla beraber, kendiliğinden gelen adaylar katalogda olmayan bir kategoriyi temsil ediyorlarsa, daha sonraki Yaşayan Kutuphaneler için iletişim bilgilerini alabilirsiniz.

50

BİR YAŞAYAN KÜTÜPHANECİNİN GÖREV PROFİLİ:

> Yaşayan Kutuphane fikrine inanın ve hevesli olun.> İşbirliği yapın, diplomatik ve konuşkan olun.> Birkaç yabancı dil konuşun.> Hoşgörulu ve meraklı olun.> Cana yakın, arkadaşça ve sabırlı olun.

Eğer duzenleyiciler ek Kitapların kutuphaneye katılma olasılığını açık tutmak istiyorlarsa aşağıdakileri dikkate almalıdırlar:

> önerilen kitap başlığının katalog kriterlerine uyumu> kitapla bir ön göruşme yapma ihtiyacı> etkinlik sırasında kişileri bilgilendirme ve katılım koşullarını belirt-

me ihtiyacı> eserler listesinde duzeltme ve eklemeler yapma ihtiyacı

Bir Yaşayan Kütüphane'ye

Ev Sahipliği YapmakBir Yaşayan Kutuphane'ye ev sahipliği yapmak tatminkâr ve talepkâr bir iştir ve ilgilenen festival veya festival duzenleyicilerinin sorumlu-luk almasını gerektirir. Bir festival, gençler arasında ilişki ve diyalog kurmak için bir platform olabilir ve bu etkinlik (Yaşayan Kütüphane), festivalden katılımcılarına bir saygı ve hoşgöru mesajı gönderir. Dinamik ve etkileşimlidir ve festival atmosferini tamamlar. Önceki deneyimler gösteriyor ki, Kutuphanenin ve festivalin duzenleyicilerinin yakın işbirliği içinde çalışmaları gerekir. Ev sahibinin rolu, etkinliği duzenleyenlere uygun koşulları, lojistik ve mali desteği sağlamaktır. Ev sahibi aynı zamanda etkinlik için uygun bir yer sağlamaya yardım etmekten de sorumludur. Bu durumu ev sahibine açıkça aktarmak ve kesin olarak amaçların ve ihtiyaçların ne olduğunu ve ev sahibinin etkinliği gerçekleştirmekten nasıl faydalanacağını anlat-mak duzenleyicilerin görevidir. Festival duzenleyicileriyle uzerinde anlaşılan koşulları da içeren bir sözleşme yapmak iyidir. İdeal koşullarda, festival duzenleyicileri etkinliğin sorumluluğunu Yaşayan Kutuphane duzenleyicileriyle paylaşırlar.

Olası bir ev sahibiyle konuşmak uzere, kaynaklar ve destek turleri listesi için “Yeri seçmek” bölumune bakın.

Yaşayan Kütüphane'yi TanıtmakYaşayan Kutuphane tanıtımı çok önemlidir ve duzenleyicilerin Yaşayan Kutuphane etkinliğini tanıtmak için kullanabilecekleri birçok yol vardır. Genel basın, festivalin programı ve halkla ilişkiler çalışmaları misafirleri aktiviteden haberdar etmek amacıyla kullanılabilir. Her ne kadar duzenleyicilerin festival programlarında yer alan kısa metinlere guvenmemeleri gerekse de, ucretsiz reklamdan faydalanmak önemli-dir. Medyada yer almak için bir strateji belirlemek de önemlidir. Kurarken ve festival sırasında bir sokak tanıtım ekibiyle el ilanları ve çekici stratejilerle insanların ilgisini çekmenin yararlı olduğu da ispatlanmıştır.

Tanıtım stratejinizin bir parçası olarak, aşağıdaki seçenekleri göz önunde bulundurabilirsiniz:

Yaşayan Kutuphaneye logo ve sloganlarla görsel bir kimlik vermekYaşayan Kutuphane etkinlik için zaten çekici bir isimken, bunu bir slo-ganla belirginleştirmek isteyebilirsiniz. BAGM uç yıl boyunca başarıyla “Kitabı Kapağına Göre Yargılama” sloganını kullandı. Bu slogan butun tanıtım malzemelerinde ve tişörtlerde yer aldı ve olası okuyucuları daha geniş bilgi almak uzere davet etti. Başka slogan örnekleri de şunlardır: “Yargılama – Oku!” ve “Bizim yemek kitapları, seyahat kitapları veya çocuk kitaplarımız yok; aslında hiç kitabımız yok”. Farklı logolar da bu rehberde bulunabilir.

Festival basınıyla çalışmakFestival sistemi içinde duzenleyicilere hangi tur medyanın sağlandığını öğrenmek için vakit ayırın. Programlar haricinde, örneğin, bazı festi-vallerin etkinliğinizi tanıtabileceğiniz bir festival radyosu vardır ve hemen hemen her zaman bir medya merkezi bulunur. Bunlar festi-val tanıtımının bir parçası olarak Yaşayan Kutuphane'yle ilgili basın açıklamalarınızı dağıtmanız için önemlidir. Ayrıca herhangi bir festi-val web sitesine dahil olma olanaklarını da kontrol etmeye değer.

53

Bir basın dosyası hazırlamak/basınla çalışmakÖnceki deneyimler gösteriyor ki, basın genelde etkinlik fikrine olu-mlu cevap veriyor. Bu yuzden, kutuphaneyle ilgili basın açıklaması malzemelerinde doğru bir tanıtım yapılması ve kutuphaneyi ziyaret etmeleri, Kitaplar ve okuyucularla tanışmaları için bir davetiye konması da önemlidir. Butun iletişim suresince Yaşayan Kutuphane'nin festival ziyaretçilerine ucretsiz olduğunu duyurmak ve etkinliğin içeriğiyle ilgili açık bir mesaj vermek önemlidir.

Tanıtım malzemeleri geliştirmek ve dağıtmakEtkinlikle ilgili tum bilgilerin bulunduğu bir el ilanı hazırlayın: ödunç alma kuralları, çalışma saatleri, yeri ve kısa bir açıklayıcı metin. Kitap tişörtleri hazırlayın: Kitaplar festival alanında dolaştıkça insanların ilgi-sini çeker. Rahat bir butçesi olan duzenleyiciler Yaşayan Kutuphane’yi tanıtan bir poster hazırlayarak, festival duzenleyicilerinin izniyle alana asabilirler.

Bir sokak tanıtım ekibi kurmak etkinlik için önemli bir kaynak yaratır. Bir grup gönullu kutuphane tanıtıcısı dolaşarak, ödunç alma kuralları ve kutuphaneyle ilgili bilgiler içeren el ilanlarını ziyaretçilere dağıtabilirler. Sokak tanıtıcıları, etkinliği derinlemesine anlatabilmek ve konuştukları kişileri kutuphaneye yönlendirebilmek için önceden bilgilendirilmiş olmalıdır. Sokak tanıtım ekipleri genelde 4-5 kişilik gruplar halinde dolaşırlar. Etkin bir tanıtım ekibi bir gunde birkaç bin kopya dağıtabileceği için tanıtım malzemenizden elinizde yeterince olduğundan emin olun. Buna alternatif olarak, sakin saatlerde bir grup Kitap, sokak tanıtım ekibi olarak çalışabilir.

54

2004 SZIGET FESTIVALİ’NDE YAŞAYAN KÜTÜPHANE İÇİN KULLANILAN EL İLANININ ÖRNEĞİ

Yaşayan Kütüphane. Kitabı kapağına göre yargılama!İŞTE YİNE BURADAYIZ!EĞER DAHA ÖNCE ZİYARET ETTİYSENİZ VE BEĞENDİYSENİZ, EĞER BİZİ GEÇEN SENE GÖRDÜNÜZ AMA UĞRAYACAK VAKTİNİZ OLMADIYSA VEYA BİZİ İLK DEFA DUYUYORSANIZ:

Başkaları hakkındaki önyargı ve yargı kalıpların hakkında duşundun mu?Veya diğerlerinin senin hakkındaki izlenimleriyle ilgili? Muslumanlar veya Yahudiler, polisler veya bilet kontrolörleri, rahipler veya psikologlar, feministler veya eşcinseller, eski suçlular veya holiganlar, çevreciler veya sarışın kadınlarla ilgili birçok önyargın mı var? Ama hiç bun-lardan biriyle konuşarak onların hayatlarının nasıl olduğunu öğrenme şansın olmadı mı?

Eğer kendi önyargı ve kalıplaşmış yargılarınla yuzleşmeye ve “kendi önyargınla” kişisel olarak tanışmaya hazırsan, kitapların konuşabildiği Yaşayan Kutuphane'de bir okuyucu olmalısın!

YAŞAYAN KÜTÜPHANE NASIL İŞLİYOR?> Yaşayan Kutuphane Sivil Ada’da, Avrupa Gençlik Merkezi çadırının yanında.> İlk defa geldiğinizde, bir okuyucu olarak kaydolmanız ve Yaşayan Kutuphane Kartınızı

almanız gerekecek. Okuyucu olmayı kabul ettiğinizde Yaşayan Kutuphane kurallarını kabul etmiş olursunuz.

> Kutuphane kataloğundan okumak istediğiniz kitabı seçebilirsiniz. Birçok dilde, birçok kitap mevcut...

> Eğer kitabınız anlamadığınız bir dildeyse, Yaşayan Kutuphane size sözluk de sağlayabilir.> Eğer istediğiniz kitap başka bir okuyucuya ödunç verilmişse, başka bir kitap seçip sonra

tekrar gelebilirsiniz.> İstediğiniz kitapla Sziget’te bir saat geçirebilirsiniz. Daha sonra kitabı Yaşayan Kutuphane'ye

iade etmelisiniz.> Yaşayan Kutuphane hizmetleri kayıtlı okuyucular için ucretsizdir.

YAŞAYAN KÜTÜPHANE OKUYUCULARI İÇİN KURALLAR NELERDİR?> Sadece kayıtlı ve Kutuphane kurallarını kabul eden okuyucular kitap ödunç alabilir.> Bir seferde sadece bir kitap ödunç alınabilir. Önceden kitap ayırtmak mumkun değildir.> Bir kitap bir saatliğine ödunç alınır, daha sonra Yaşayan Kutuphane'ye iade edilmelidir.

Okuyucular, kutuphaneciyle de göruşerek, en fazla bir saat daha uzatabilirler.> Okuyucu kitabı aldığı zihinsel ve fiziksel koşullarda iade etmelidir. Kitaba zarar vermek,

sayfalarını kıvırmak veya yırtmak, uzerine yiyecek ve içecek dökmek veya herhangi bir şekilde onuruna zarar vermek yasaktır. Okuyucu kitabın bulunduğu durumu korumakla görevlidir.

> Okuyucu, eğer kitap, okuyucunun ona uygun olmayan davranışlarda bulunduğunu veya onuruna zarar verdiğini duşunuyorsa konuşmayı bırakacağını kabul eder.

DEVAMLI OKUYUCULAR İÇİN ÖDÜL!Devamlı okuyucular ikinci kitabı iade ettiklerinde etkileyici “Yaşayan Kutuphane Okuyucu Tişörtu” kazanacaklar!

ÇALIŞMA SAATLERİYaşayan Kutuphane her gun 12:00’den 20:00’ye kadar açık. En son kitap saat 19:00’da ödunç veriliyor.Sivil Ada’da Yaşayan Kutuphane BAGM tarafından Sziget Iroda’nın katkılarıyla duzenlendi.

AŞAĞIDAKİ ÖNERİLER SZIGET FESTİVALİ'NDE GERÇEKLEŞEN YAŞAYAN KÜTÜPHANELERDE ORTAYA ÇIKMIŞTIR:

> Bir festivalde geleneksel reklam biçimlerini kullanmak önemlidir (broşur, el ilanı, program notları), ama festival katılımcılarının bu malzemeleri sağa sola attığını unutmayın, gereksiz çöp yaratmayın!> Yaratıcı reklam yöntemleri kullanmak önemlidir ve en önemli şey kişiler arası iletişimdir. (Değerlendirme anketimizde önemli sayıda okuyucu Yaşayan Kutuphaneyi arkadaşlarından duydukları için bulduklarını söylediler.)> Canlı muzik veya çadırın önunde yapılacak kuçuk konserler gibi

başka programların Yaşayan Kutuphane’yi dolaylı olarak destekle-mesinin mumkun olup olmadığını kontrol edin. Eğer hazır bir yayın sistemi varsa, bunu yerel tanıtım için kullanın. Metnin içeriğine yoğunlaşmak önemlidir, örneğin: ‘Önyargılarınız var, ama onlar-la nasıl yaşayacağınızı biliyor musunuz? Yaşayan Kutuphane'de önyargılarınızı deneyin.’ gibi.

> Yaşayan Kutuphane duzenleyicileri, yardım ve bilgi sağlama konu-sunda sorumluluk ve kapasitesi olan festival duzenleyicileriyle (tel-siz veya cep telefonuyla) duzenli iletişim halinde olmalıdır.

Bir Yaşayan Kütüphane DeğerlendirmesiHerhangi bir değerlendirmenin boyutu, yoğunluğu ve yöntemi duzenleyiciler tarafından hazırlık surecinde tanımlanmalıdır. Bir değerlendirmede yeterince malzeme toplamak için, değerlendirme kriterlerini ve işlemlerini planlama surecinde erken tanımlamakönemlidir. Bu yayın, değerlendirmenin amaçları, hedefleri ve yönte-miyle ilgili bir rehber değildir. Eğer genel olarak gençlik etkinlikle-rinde değerlendirmeyle ilgili daha çok bilgiye ulaşmak isterseniz, lutfen formel olmayan eğitimde değerlendirme yöntemleriyle ilgili bir çok araç ve yaklaşım bulacağınız www.training-youth.net3 adresine bakın.

Değerlendirme, Yaşayan Kutuphane bağlamında iki temel amaca yarar:

> Planlama döneminin başında belirlenen ölçulebilir hedeflere ulaşılmasına göre etkinliğin değerlendirilmesi.

> Ortak deneyimler uzerine duşunme ve yöntemi, etkinliğin tekrar gerçekleştirilmesi durumunda iyileştirmek uzere duzenleyicilerin, kutuphanecilerin ve Kitapların deneyimlerini değerlendirmek.

NİCELİKSEL VERİ TOPLAMAK:

Kaç kitap, kaç ödunç verme, kaç okunma saati? En gözde ve en az talep edilen Kitaplar hangileriydi?Bunlar görece kolay toplanan verilerdir ve kutuphaneciler için önemli bir görevdir. Kutuphaneciler, her ödunç verme işlemini, Kitabın başlığını, ödunç ve iade zamanlarını ve ilk kez gelen bir okuyucu olup olmadığını, bir listeye işlemelidirler. Etkinliğin sonunda bu ista-tistikler kolayca hazırlanabilir.

Kaç kişi ilgi gösterdi ama okuyucu olmadı?Bu, ortamın kalabalığı sırasında toplanması zor bir veri olabilir. Basit bir “kontrol listesi” tutarak ilgilenen insanları saymak Kutuphanecilere ek bir iş olabilir, ama böylesi bir veri binlerce insanın ziyaret ettiği etkinliklerde tahmini olacaktır.

Basında yer almaGazete kupurleri, televizyon kayıtları ve radyo yayınlarını toplayın ve göruşmeler yapan veya sadece Kitaplardan, okuyuculardan ve duzenleyicilerden bilgi alan gazetecilerin sayısını kaydedin. Yaşayan Kutuphane’yi ziyaret eden tanınmış kişilerin basında yer aldığı kısımların listesini tutmak da faydalı olacaktır. Bu sadece değerlendirme için değil aynı zamanda ilerideki tanıtım faaliyetleri için de kullanılabilir.

57

3 Örneğin, Eğitim Temelleri T-Kit’i, özellikle bölum 3.6. © Avrupa Konseyi ve Avrupa Komisyonu, Ekim 2002.

NİTELİKSEL VERİ TOPLAMAK

AnketlerYaşayan Kutuphane'yle ilgili çok sayıda insanı göz önunde bulun-durunca, anketler veri toplamak için kolayca yönetilebilir ve uygun yöntemlerdir. Etkinlikten önce hazırlanmalı ve uretilmelidirler ve etkinlikten sonra iyi bir geri dönuş oranını garantilemek için Kitaplara ve okuyuculara etkinlik sırasında dağıtılmalıdırlar. Her grup için ayrı anketlere ihtiyacınız olacaktır. Okuyucular kişisel bilgilerini açıklamak konusunda serbest olmalıdır ancak prensipte Yaşayan Kutuphane okuyucularının isimlerini gizli tutar.

ANKET ÖRNEKLERİ

Bu bölumun sonunda, biri okuyucular ve biri Kitaplar için olmak uzere iki örnek anket bulacaksınız. Sorular sadece öneridir ve tabii ki her Yaşayan Kutuphane’ye uyarlanabilir.

Okuyucular için anketOkuyucular için olan anketlerin kısa ve birkaç dakikada dolduru-labilir olması önemlidir. Bunları Kutuphaneciler dağıtmalıdır. İdeal olanı birden çok Kitap okuyanların son Kitaplarından sonra anket-lerini doldurmalarıdır. Okuyucular, anketlerdeki bilgilerin Yaşayan Kutuphane’nin yöntemini iyileştirmek ve istatistik uretmek için kullanılacağı konusunda bilgilendirilmelidirler. Okuyucular, kendileri istemedikleri surece, kimliklerini açıklamak zorunda değillerdir.

Aşağıda daha önce gerçekleştirilen Yaşayan Kutuphanelerden derle-nen okuyucu anketlerinden seçilmiş örnek cevaplar bulabilirsiniz:

Soru: Yaşayan Kutuphane'de bir okuyucu olarak sizin için en önemli deneyim neydi?

Örnek cevaplar:> kitaplar cesurca kendileri oldular> farklı fikirlere açık olmak ve engelleri aşmak> farklı konularda göruşumu başkalarınınkiyle karşılaştırmak> fikirlerim uzerine tekrar ve derinlemesine düşünmek> kişisel iletişim, arkadaşlık kurmak> heyecan verici etkileşim> dunyayı genişletmek ve insan doğasını ruhuma yakınlaştırmak> normalde konuşmayacağım insanlarla konuşmak çok ilginç> daha önceden bilmediğim birçok ilginç şey keşfettim

58

Kitaplar için anketKitaplar çok mutlu olacak ve çabucak deneyimlerini paylaşma ihtiyacını duyarak bunları yazarak yansıtmak isteyecekler. Anketin, Kitaplara Yaşayan Kutuphane'nin başında verilmesi ve sonunda veya hemen bittikten sonra bir teslim zamanı belirterek toplanması tavsiye edilir. Kitapların cevapları etkinlikten sonra özetlenerek daha sonraki Kitaplar için bilgilendirmede kullanılabilir. Duzenleyiciler Kitapların değerlendirme anketlerini inceleyerek, eğer bir Kitap deneyimini çok olumsuz bir şekilde değerlendiriyorsa gecikmeden tepki vermelidir. Bu durum duzenleyicilerden biri ve ilgili kitap arasında derinlemesine bir göruşme gerektirebilir.

Önceki Yaşayan Kutuphanelerdeki Kitap değerlendirme anketlerinden derlenen yorumları aşağıda bulabilirsiniz:

Soru: Bu hafta boyunca bir Kitap olarak sizin için en guzel an han-gisiydi?

Örnek cevaplar:> okuyucular açıktı> okuyuculardan biri beni engelli olduğum için değil, kadın olduğum

için ödunç aldı> beş Hollandalı beni iki saatliğine ödunç aldılar, kibar ve akıllıydılar

ve yılın en ilginç sohbetiydi> 16-20 yaş arası okuyucuların kendini bir başkasının yerine koya- bilme yetenekleri> bazı heteroseksuel kişilerin eşcinselliğe olan ilgisi> beni guzel kızlar da ödunç aldı> ilgili okuyucuların heyecan veren ve zekice soruları

Soru: Bu hafta bir Kitap olarak en kötu anınız hangisiydi? Örnek cevaplar:> bazı okuyucular kendi sorunlarını çözmem için beni ödunç aldılar> çok sinirli ve butun konuşma boyunca saldırgan bir tavır gösteren bir adam> bir okuyucunun ‘kadınlarla keçileri takas edelim mi?’ diye sorması> olduğum kişi için beni ayıplayan birisi> gerçekten ilgili olmayan ve sadece zaman öldürmek isteyen bir

okuyucu> hiç olmadı> günün sonunda yorgun hissetmek

Soru: Hangi sorular en çok soruldu?

Örnek cevaplar: > Bir feministin kocası ve çocuğu olabilir mi?> Birisi nasıl bilet kontrolöru olabilir?> Senin evin nerede?> Kocan ve çocukların da engelli mi?> Tanrı var mı ve ölumden sonra hayat var mı?> Neden içtin ve nasıl bıraktın?> Neden bu ulkeye geldin?> Sana ne tur korkunç şeyler oldu?> Polis memuru olmak nasıl bir şey?> Eşcinsel olduğunu öğrendiklerinde ailen ne dedi?> Hangi din doğru?> Çingeneler, çingene olmayanları hoş görebilir mi?> Bir Avrupa kurumunda nasıl iş bulabilirim?> Hapishanede ilk gun nasıldı? Hapishaneden çıktıktan sonraki ilk

gün nasıldı?> İkinci bir şansın olsaydı, neyi farklı yapardın?

DEĞERLENDİRME TOPLANTILARI

Değerlendirme toplantıları genelde etkinlik sırasında yapılır; bir-çok ekip gunun sonunda kısa bir kontrol yapmak ister. Kitaplar ve kutuphanecilerle de beraber yapılacak tam bir değerlendirme, etkin-likten birkaç gun veya birkaç hafta sonra yapılmalıdır. Bu toplantıya, Kitapları bulmanıza yardım eden STK’lar ve etkinliğin ev sahibi gibi ortaklarınızı da çağırmak yararlı olabilir.

61

Sevgili Okuyucu,Yaşayan Kitaplardan biri veya daha fazlasını okumakla ilgili deneyimini paylaşmak uzerebu kısa anketi doldurmaya vakit ayırdığın için teşekkur ederiz. Yorumların Yaşayan Kutuphane yöntemini geliştirmemize katkıda bulunacak. Butun cevaplar gizli kalacak.

Yaşın:

Cinsiyetin: erkek kadın

Tabiyet(ler)in: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Yaşayan Kutuphane'yi nereden duydun? TV radyo gazete çadırımızın oradan geçerken Sziget'teki broşürde

önceki okuyuculardan diğer: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Daha önce Yaşayan Kutuphane'de okuyucu oldun mu?

Hayır, ilk kez Evet, lütfen belirtin: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hangi kitabı ödunç aldın? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Yaşayan Kutuphane fikrini ne kadar beğendin?

1 2 3 4 5 (1-hiç beğenmedim, 5-çok beğendim)

Kitapların seçimi ve katalogdaki kalıplaşmış yargılar hakkında ne duşunuyorsun?

1 2 3 4 5 (1-hiç beğenmedim, 5-çok beğendim) Yorumlar: Kutuphanecilerin çalışmasını nasıl değerlendiriyorsun?

1 2 3 4 5 (1-hiç yardımcı değil, 5-çok yardımcı)

Eğer bir Sözluk kullandıysan, ne kadar yararlıydı?

1 2 3 4 5 (1-hiç yardımcı değil, 5-çok yardımcı)

Kitap(lar)ı okurken en önemli deneyimin neydi?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Yaşayan Kutuphane'den bir veya birkaç Kitap okuyarak herhangi yeni bir şey öğrendin mi?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Başkalarına Yaşayan Kutuphane okuyucusu olmalarını önerir misin?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kataloğumuzda tanıtılmak uzere yeni bir Kitap önerir miydin?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Yorumların ve zamanın için teşekkurler.

YAŞAYAN KÜTÜPHANE OKUYUCULARI İÇİN ÖRNEK DEĞERLENDİRME FORMU

İsim:

Kitap olarak başlığınız: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Yaş:

Cinsiyet: erkek kadın

Tabiyet(ler)iniz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bir STK’ya uye misiniz? Üyeyseniz hangisi? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Yaşayan Kutuphane suresince kaç okuyucunuz oldu? 1-5 5-10 10'dan fazla

Bir kitap olarak nasıl bir deneyimdi? 1 2 3 4 5 (1-çok kötu, 5-çok iyi)

Okuyucularınızla ilgili izleniminiz nedir? 1 2 3 4 5 (1-öğrenmeye hevesli değil, 5-ilgili, çok samimi))

Bir Kitap olarak Sziget’ten önce size verilen rolunuzun tanımı ne kadar faydalı oldu? 1 2 3 4 5 (1-uygunsuz, yetersiz, 5-çok açık, iyi tanımlanmış)

Kutuphane çalışanlarının desteğini nasıl değerlendiriyorsunuz (kutuphaneciler ve duzenleyiciler)? 1 2 3 4 5 (1-hiç yardımcı değil, 5-çok yardımcı)

Eğer bir sözluk kullandıysanız onunla iletişiminizi nasıl değerlendirirsiniz? 1 2 3 4 5 (1-yardımcı olmadı, zayıf, 5-eksiksiz, çok iyi)

Çalışma saatlerinin suresi ve uygunluğunu nasıl değerlendiriyorsunuz? 1 2 3 4 5 (1-uygunsuz, çok uzun, 5-çok uygun)

Okuyucularınızın sizden nasıl yararlandıklarını duşunuyorsunuz?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Siz okunmaktan nasıl faydalandınız?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . En sık sorulan sorular nelerdi?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bir Kitap olmanın en zor tarafı neydi?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Bir sonraki Yaşayan Kutuphane için ne tavsiye ederdiniz?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Gelecekteki Kitaplara: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Duzenleyicilere: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kutuphanecilere: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Gelecekteki okuyuculara: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Katalog için: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bir daha Kitap olmaya hazır mısınız?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Diğer yorumlarınız? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

YAŞAYAN KÜTÜPHANE KİTAPLARI İÇİN DEĞERLENDİRME ANKETİNDEN ÖRNEK SORULAR

64

Kapak FotoğrafıKitap Kimdir?© Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 6Adalılar© Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 8Az Elô Könyvtár – Yaşayan Kütüphane© Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 11Sziget Festivali’ndeki Ombudsman (Hakemlik) Ofisi çadırında toplumsal cinsiyet konularındaki bir tartışmaya katılan Feminist Kitap© Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 17Roskilde Festivali’nde Yaşayan Kütüphane Girişi © Mathies Erlandsen, Şiddeti Durdur, Danimarka, 2000

Sayfa 19:Alværn Ungdomskole, Nesodden’de Yaşayan Kütüphane’deki tüm KitaplarNorveç, 2003Norveç Halk Yardımı’na (Norsk Folkehjelpp) teşekkürler

Sayfa 21:Okuyucuların seçim yapmasına yardımcı olan Yaşayan Kütüphaneci© Art Factory, 2003

Sayfa 23Kataloğu incelemek© Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 24SZIGET Festival’inde Yaşayan Kütüphane ve BAGM standı© Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 25Üç okuyucuya bir kitap lütfen!© Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 26Bir kitapla beraber oturan okuyucu öğrencilerAlværn Ungdomskole, Nesodden, Norveç, 2003Norveç Halk Yardımı’na (Norsk Folkehjelpp) teşekkürler

Sayfa 28Okuyucuları bekleyen kitaplar© Art Factory, 2003

Sayfa 32KatalogSarışın Kitap© Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 34, 35Kitaplar kendi aralarında konuşuyor© Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 37Kitaplar birbirlerini tanıyor, Rock In Rio LizbonTeşekkürler: Ronni Abergel, 2004

Sayfa 38Bu etkinlik için özellikle giyinmedim, Roskilde FestivalTeşekkürler: Asma Mouna, Şiddeti Durdur, Danimarka, 2000

Sayfa 40Bir kitapla beraber oturan okuyucu öğrenciler Alværn Ungdomskole, Nesodden, Norveç, 2003Norveç Halk Yardımı’na (Norsk Folkehjelpp) teşekkürler

Sayfa 45Göçmen Kitapla görüşen üç okuyucu, Rock In Rio LizbonTeşekkürler: Ronni Abergel, 2004

Sayfa 47Mesai değişimi © Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 49Kütüphaneciler için en yoğun zaman© Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 51İlgili okuyucularla görüşen kütüphaneci, Roskilde FestivalTeşekkürler: Mathies Erlandsen, Şiddeti Durdur, Danimarka, 2000

Sayfa 52Kütüphane içinde Yaşayan KütüphaneTeşekkürler: Szabo Ervin Kütüphanesi, Budapeşte, 2004

Sayfa 53:Roskilde Festivali’nde Yaşayan Kütüphane Sokak Tanıtım EkibiTeşekkürler: Mathies Erlandsen, Şiddeti Durdur, Danimarka 2000

Sayfa 54:Promosyon broşürünü okurken© Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 56:Kitap listesini açıklayan bir kütüphaneci, Roskilde Festivali.Teşekkürler: Mathies Erlandsen, Şiddeti Durdur, Danimarka, 2000

Sayfa 59Yaşayan Kütüphane’nin hemen dışında okuma© Art Factory, 2003

Sayfa 60Yeni bir kitap daha seçen sürekli okuyucu© Avrupa Konseyi, Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi, 2004

Sayfa 66 (ekler)Yaşayan Kütüphane Standı, Rock in Rio, Lizbon, 2004Teşekkürler: Ronni Abergel, 2004

Sayfa 67Alvaern Ungdomskole’deki Yaşayan Kütüphane’nin tanıtım afişi Nesodden, Norveç, 2003Norveç Halk Yardımı’na (Norsk Folkehjelpp) teşekkürler

EklerFOTOĞRAF DİZİNİ VE TEŞEKKÜRLER

65

ROSKILDE FESTIVAL’İNDEKİ BiR ÇOK YAŞAYAN KÜTÜPHANE AFİŞİNDEN BİRİ 2000Teşekkürler: Şiddeti Durdur, Danimarka BAŞLIK:BİTİRDİĞİNİZDE, EMİN OLUN BİR ARKADAŞINIZDAN AYRILIYOR GİBİ HİSSEDECEKSİNİZ. KARTIN SAĞ TARAFINDAKİ İBARE: Normalde dayanamayacağınız bir insanı ödünç alın. Eşcinseller, hiphopçular ya da kapıcılar gibi pöpüler tipler dahil çeşitli seçeneklerimiz var. Bir yürüyüşe çıkın ve tartışın ya da vazgeçin. Ödünç aldığınız kişiyi iki saat içerisinde iade etmeyi unutmayın.

66

LİZBON 2004 ROCK IN RIO FESTİVALİ, YAŞAYAN KÜTÜPHANE STANDI

67

2003, ALVÆRN UNGDOMSKOLE, NESODDEN, NORVEÇ’TEKİ YAŞAYAN KÜTÜPHANE TANITIM AFİŞİ

68

BİR KATALOG SAYFASI VE BİR OKUYUCU KARTI (BAGM)

FEMİNİST- ERKEKLERDEN NEFRET EDER, - LEZBİYENDİR - ERKEK ARKADAŞ BULAMAZ - BİR TRAVMA YAŞADIğI İÇİN FEMİNİSTTİR - SALDIRGANDIR - KILLI BACAKLAR, HER YERİ KILLI

69

KİTAP TİŞÖRTÜ ÖRNEKLERİ

Alvarn Ungdomskole’deki Yaşayan Kütüphane için Kitap tişörtleri, Norveç Halk Yardımı/Norsk Folkehjelpp katkılarıyla

SZIGET Festivali Yaşayan Kütüphane Kitap tişörtleriTasarım: Art Factory, Budapeşte

70

AVRUPA KONSEYİ GENÇLİK SEKTÖRÜ VE İNSAN HAKLARI EĞİTİMİ

Yaşayan Kütüphane, Avrupa Konseyi gençlik sektörünün öncelikli programı olan “Gençlik Sosyal Uyum ve İnsan Haklarını Teşvik Ediyor” programının bir parçasıdır.

Programın Amaçları:

> sosyal dışlanma, şiddet, ırkçılık, hoşgörüsüzlük ve ayrımcılık gibi sürekli olarak insan onuruna saygıyı ihlal etme şekillerine yönelik tepkiler geliştirmek;

> ırkçılık, yabancı düşmanlığı, ayrımcılık ve cinsiyet temelli şiddet gibi gençleri etkileyen konularda etkinlikler geliştirmeleri için

gençleri güçlendirmek;> insan hakları eğitimi uygulayıcılarının kullanması için eğitsel araçlar

ve yöntemsel kaynaklar geliştirmek;> Avrupa çapında insan hakları eğitimi alanındaki pilot projeleri ve

eğitim etkinliklerini teşvik etmek ve desteklemek;> Avrupa çapında insan haklarının yaygınlaştırılmasında etkin olan

eğitmen ağlarını, yaygınlaştırıcıları ve gençlik örgütlerini bir araya getirmek.

Gençler için düzenlenen büyük çaplı etkinliklere katılmak daha geniş bir kitleye insan hakları, gençlik katılımı ve kültürler arası öğrenme gibi konularda mesaj yaygınlaştırmak için benzersiz bir fırsat oluşturur.

Gençlik ve Spor Müdürlüğü’nün programları ile ilgili olarak daha geniş bilgi için lütfen web sitemizi ziyaret edin:

www.coe.intAvrupa Konseyi resmi web sitesi.

www.coe.int/youthAvrupa Konseyi Gençlik ve Spor Müdürlüğü’nün yürüttüğü çalışmalar, programları, karar alma yapıları, yayınları, ortakları ve daha fazlası...

www.coe.int/hreİnsan hakları eğitimi ile ilgili bilgi veren, yayınlara bağlantılar ve eğitsel materyallerin bulunduğu site.

www.eycb.coe.intBudapeşte Avrupa Gençlik Merkezi’nin programları, yayınları, hiz-metleri ve yararlı pratik bilgilerin olduğu web sitesi.

2000 Roskilde Festivali, Roskilde, Danimarka 2001 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan2002 Kuzey Ülkeleri Birliği Bakanlar Konseyi, “Gençlik Zirvesi 2002”, Oslo, Norveç 2002 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan2002 Alværn Gençlik Okulu, Nesodden, Norveç 2003 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan2003 Stavanger Kütüphane Festivali, Stavanger, Norveç 2004 Budapeşte Szabó Ervin Kütüphanesi 100. Yıl Dönümü, Macaristan 2004 Pszinapszis Gençlik Festivali, Budapeşte, Macaristan2004 Rock In Rio Lisboa, Lizbon, Portekiz 2004 Sziget Festivali, Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan2004 Northbridge Festivali, Kopenhag, Danimarka 2004 Grønerlykka Cemiyet Okulu, Oslo, Norveç2005 Merkez Kütüphanesi, Kopenhag, Danimarka 2005 15 Yaşayan Kütüphane, Norveç 2005 Yaşayan Kütüphane Başlangıç Etkinliği, Reykjavik, İzlanda2005 Huitt Husidd, Reykjavik, İzlanda2005 Northbridge Festivali, Kopenhag, Danimarka2005 Pszinapszis Gençlik Festivali, Budapeşte, Macaristan2005 Üniversite Günleri, Szeged, Macaristan2005 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan2005 Sokak Festivali “Gençlik-Avrupa-İnsan Hakları” Gençlik, Aile, Sosyal İşler ve Eşit Fırsatlar Bakanlığı, Budapeşte, Macaristan (Budapeşte Avrupa Gençlik Merkezi’nin 10. Yıldönümü ile ilgili olarak)2005 Malmø Merkez Kütüphanesi 100 . Yıldönümü, Malmø, İsveç2006 Pszinapszis Gençlik Festivali, Budapeşte, Macaristan 2006 6 Yaşayan Kütüphane, Norveç2006 Mensenbieb Almelo, Hollanda (Halk Kütüphanesi içerisinde daimi Yaşayan Kütüphane)2006 Universite Günleri, Szeged, Macaristan2006 Europe Train 2006, Avrupa Festivali, Pécs, Macaristan2006 Sziget Festivali – Sivil Ada, Budapeşte, Macaristan2006 Ørstedsparken "Kopenhag", Danimarka2007 Pszinapszis Gençlik Festivali, Budapeşte, Macaristan2007 World Village Festivali, Helsinki, Finlandiya2007 Üniversite Günleri, Szeged, Macaristan2007 Yaşayan Kütüphane, Ljubljana, Slovenya

YAŞAYAN KÜTÜPHANE : ETKİNLİKLER TAKVİMİ

71

2007 Eğitim Haftası ve Kütüphane Haftası, Frankston Library Service, Avustralya2007 Living in Harmony, Kütüphane Haftası, Bayside, Avustralya2007 SOHO in Ottakring, Viyana, Avusturya2007 Yaşayan Kütüphane, Belçika2007 United Islands of Prague, Prag, Çek Cumhuriyeti2007 Music in the Park, Prag, Çek Cumhuriyeti2007 Gençlik Bilgi Fuarı “Teeviit 2007”, Talin, Estonya2007 Gençlik Etkinliği, Reaktori, Helsinki, Finlandiya2007 Turku Merkez Kütüphanesi, Finlandiya2007 Vuotalo, Helsinki, Finlandiya2007 Oulu Merkez Kütüphanesi, Finlandiya2007 Porvoon Taidetehdas, Porvoo, Finlandiya2007 Kaisaniemi Park, Helsinki, Finlandiya2007 Suomenlinna Kütüphanesi, Helsinki, Finlandiya2007 Faces Festivali, Karjaa, Finlandiya2007 Joensuu Merkez Kütüphanesi, Joensuu, Finlandiya2007 Toppila Services Center, Oulu, Finlandiya2007 Heureka – The Finnish Science Center, Vantaa, Finland2007 World Village Festival, Helsinki, Finlandiya2007 Herkes Farklı – Herkes Eşit Kampanyası Kapanış Etkinliği, Tiflis, Gürcistan2007 “Lebende Bücher”, Almanya2007 Europa Park, Freiburg, Almanya2007 Highfield Festival, Almanya2007 Night of the Open Monument, Budapeşte, Macaristan2007 Pszinapszis Gençlik Festivali, Budapeşte, Macaristan2007 Üniversite Günleri, Szeged, Macaristan2007 KOMP Festivali, Vác, Macaristan2007 Stúdentakjallarinn, Reykjavík, İzlanda2007 La Biblioteca Vivente, Torino, İtalya2007 Parlamentoda Yaşayan Kütüphane, Litvanya2007 Living Library in Teachers’ Garden, Vilnius, Litvanya2007 Litexpo Centre, Vilnius, Litvanya2007 Be Together Festivali, Litvanya2007 Avrupa Kültür Başkenti, Lüksemburg-Bonnevoie2007 EXIT Festivali, Novi Sad, Sırbistan2007 Pre_eren Meydanı, Ljubljana, Slovenya2007 Students’ Arena Festivali, Slovenya2007 Borrow a bias - and we’ll be even, Şehir Kütüphanesi, Luleå, İsveç2007 Barışarock Festivali, İstanbul, Türkiye2007 Dead Day, Geleneksel Yaşayan Kütüphane, Colorado School of Mines, Amerika Birleşik Devletleri2008 Didacta Educational Trade Fair, Almanya2008 Gepgenç Festival, İstanbul, Türkiye2008 Barışarock Festivali, İstanbul, Türkiye

72

AVRUPA KONSEYİ YAYINLARI İÇİN SATIŞ BÜROLARI

73

Council of Europe Publishing / Editions du Conseil de I EuropeF - 67075 Strasboung Cedex

Tel: (33) 03 88 41 25 81 - Faks: (33) 03 88 41 39 10e-posta: publishing@coe.int - web sitesi: http://book.coe.int

Kita

bı k

apağ

ına

göre

yar

gıla

ma!

/ Ya

şaya

n Kü

tüph

ane

Düze

nley

ici R

ehbe

ri

Yaşayan Kütüphane aynı normal bir kütüphane gibi işliyor – okuyucular geliyorlar ve sınırlı bir zaman için bir “kitabı” ödünç alıyorlar. Sadece bir farkla: Yaşayan Kütüphane’deki Kitaplar insanlar, ve Kitaplarla okuyucular kişisel bir diyaloğa girebiliyorlar. Yaşayan Kütüphane’deki Kitaplar, sıkça önyargılar ve kalıplaşmış yargılarla karşı karşıya kalan, çoğu kez ayrımcılık veya sosyal dışlanma mağduru olan grupları temsil ediyorlar. Yaşayan Kütüphane’de Kitaplar sadece konuşmaz, aynı zamanda okuyucuların sorularını cevaplayabilir, hatta Kitaplar kendileri de sorular sorarak öğrenebilirler.

Yaşayan Kütüphane yöntemi Avrupa Konseyi’nin insan hakları eğitimi alanındaki gençlik programının bir parçasıdır. Bu programın felsefesi, insan haklarının sadece yasal metinlerle savunulamayacağını öne sürer. İnsan hakları herkes tarafından korunmalı ve geliştirilmelidir. Yurttaşların kişisel iyiliği için, onları kendilerinin ve Ötekilerin insan hakları konusunda düşünmeye cesaretlendirmek amacıyla insan haklarının önemi konusunda daha geniş kamuoyunda farkındalık yaratmak gerekir.

Avrupa Konseyi, üyesi olan kırk yedi ülkeyle Avrupa kıtasının neredeyse tamamını kapsamaktadır. Bireylerin korunmasına yönelik olarak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi başta olmak üzere çeşitli kaynak metinleri temel alarak, ortak demokratik ve yasal prensiplerin gelişimi için çalışmaktadır. 1949 yılındaki kuruluşundan bu yana Avrupa Konseyi, İkinci Dünya Savaşı’nın ardında bıraktıkları arasında, uzlaşmanın simgesi olmuştur.

ISBN 978-9944-0458-0-3

http://book.coe.inthttp://www.coe.int/hrehttp://www.yasayankutuphane.orghttp://yasayankutuphane.blogspot.com