HAYATIMIZDA KİMYA

PROJE ÖDEVİ 9/HRuhullah Mehdi Ayaztekin 600Şafak Ergün 670

HAYATIMIZDA KİMYA

Temizlik Maddeleri

Yaygın Malzemeler

Biyolojik Sistemlerde Kimya

Çevre Kimyası

Kirlenme ve Kirlenmenin Giderilmesi

İnsan vücudundaki metabolizma atıkları ter bez bezlerinden deri yüzeyine salgılanır. Deri yüzeyinde artık maddeler ve yağ salgıları birikir. Çevreden bulaşan toz, toprak gibi diğer maddeler yağ salgılarıyla kir tabakasını oluşturur.Kir, deri dokusunun işlevini azaltır. Kir deri ve giyeceklerde mikropların çoğalmasına sebep olur.

Kiri temizlemede kullanılan maddelerin başında su ve sabun gelir. Kirin uzaklaşması için yeterli miktarda su ve sabun gibi kimyasal maddeler kullanılmalıdır.Kirin temizlenmesinde sıcak su soğuk suya göre daha etkilidir.

Temizlemede kullanılan başka bir madde de deterjandır. Sabuna göre temizleme gücü daha fazladır.Daha hijyenik ortamın sağlanmasında etkilidirler.

Temizlik Maddeleri

1)Sabun ve Deterjan

2)Çamaşır suyu

3)Çamaşır sodası

Temizlik Maddeleria)Sabun ve Deterjan

Sabun, yağların kuvvetli bazlarla tepkimesiyle üretilir. Bazik ortamda yağların hidrolizlenmesi sonucunda oluşan uzun zincirli ( )karboksilli asitlerin sodyum veya potasyum tuzlarına sabun, olaya da sabunlaşma denir.

Yağ asistlerinin sodyum tuzu beyaz sabun, potasyum tuzu yumuşak sabun(arap sabunu) olarak adlandırılır.

Sabun Oluşumu

CH2OCR

CHOCR

CH2OCR

O

O

O+ 3 NaOH

CH2OH

CHOH

CH2OH

RCO Na

O

+ 3

GliserinSodyum karboksilatlar

Son olarak gliserin ve sabun oluşur ve bu sabunlaşma tepkimesi birçok sabun üretiminde kullanılır

1. Geleneksel Elde Yöntemi:Yag + NaOH Beyaz sabun (Katı) + GliserinYag + KOH Arap sabun (jel) + Gliserin

SABUNLARIN ELDE YÖNTEMLERI

Deterjan

Kir sökücü anlamına gelmekte ve sabun dışındaki temizliyecilerin tümünü kapsamaktadır. Petrol ve türevlerinden elde edilir. Temizleme ve arıtma özelliği vardır. Yüzey aktif özelliği olan deterjanlarda hidrofob kısmı genelde 8-18 karbon içeren düz veya dallanmış zincirlidir. Yapıda bazen benzen halkası da bulunabilir.

Deterjanlar sabunun yaptığı birçok işi yapmaktadır. Ancak her alanda deterjan kullanılmamaktadır. El,yüz ve vücut temizliğinde deterjan kullanılmaz. Deterjanların en önemli özelliği sert sularda bile köpürebilmesidir.

En çok bilinen deterjan sodyum lauril sülfattır. Lauril alkol sülfürik asitle tepkimeye girmesinde

lauril hidrojen sülfat elde edilir. Elde edilen lauril hidrojen sülfat hidroksitle tepkimesinden deterjan oluşturur.Deterjanlar katı ve sıvı olarak üretilebilmektedir.Toz deterjanlarda deterjanın ana maddesinin yanında köpük arttırıcı, yapıcı ve düzeltici maddeler kullanılır.

Sabun ve Deterjan Arasındaki Farklılıklar

Sabunların istenmeyen etkisi sulardaki ve iyonlarının sabundaki ve iyonlarıyla yer değiştirerek çökelek oluşturmasıdır. Deterjanlar bu

iyonlarla çökelek oluşturmaz. Deterjanlar sert sularda bile temizleme özelliği gösterir.

Deterjanın yapısında bulunan benzen halkası mikroorganizmalar tarafından parçalanmaz.Bundan dolayı çevre kirlenmesine etkisi sabundan daha fazladır. Günlük hayatta kullanılan deterjanlar sabun tozu, klor, boraks gibi ağartıcılar taşır.

Deterjan ve Sabunun Kiri Temizlemesi

Kir ve su molekülleri yapı olarak birbirine benzedikleri için karışmazlar. Çünkü su polar yapıda kir ise apolar yapıdadır.Bu yüzden kiri temizlemek için sadece su yeterli değildir.Polar olan su molekülleri hidrojen bağları ile birbirine bağlandıklarından yağ molekülleri tarafından oluşturulan apolar yüzeye etki etmezler. Sabunun temizleme etkisi uzun apolar alkil zinciri ve uca sahip olmalarından kaynaklanmaktadır.

Kirli çamaşırların bulunduğu suya sabun eklendiğinde sabun çözünür.

Sabunun kiri etkili bir şekilde çözebilmesi için ->Kimyasal enerji(sabundan gelir.) ->Isı enerjisi(sıcak sudan gelir) ->Mekanik enerjiye(Elleri ovuşturmaktan gelir.)

b)Çamaşır Suyu

Çamaşır, bulaşık, fayans, ıslak zemin, tuvalet, banyo temizliğinde kullanılır. Çamaşır ve bulaşıkta; 2 litre suya 1 yemek kaşığı çamaşır suyu katılır. Diğer temizliklerde; saf olarak kullanılabilir. Çamaşır suyunun formülü NaOCl’dir. Sodyum hipoklörür veya sodyum hipoklorit diye okunur. Saf (% 100’lük) sıvıdır; çözelti değildir. Sıcaklık, metal iyonları, ışık gibi etkiler çamaşır sularının bozulmalarına neden

olur.

Çamaşır suları iki çeşittir: 1.Klorlu çamaşır suyu 2.Oksijenli çamaşır suyu

Klorlu Çamasır Suyu: Sodyum Hipoklorit in % 5 lik çözeltisidir.1. Beyazlatıcı ve parlatıcı özelligine sahiptir.2. Mikrop öldürücü özelligine sahiptir.3. Ucuz dur.4. Renkli çamasırlarda kullanılmaz.

Oksijenli Çamasır Suyu: Bunların en önemlileri sodyum perborat (NaBO3 3H2O) ve sodyum perkarbonat (2Na2CO3.3H2O2) tır.Bu çamasır sularının klorlu çamasır sularına göre bir çok üstün yönleri vardır.1. Daha pahalıdır.2. Pamuklu ve keten kumastan üretilmis kumaslarda kullanılır.3. Her renk kumasta kullanıla bilir.4. Kumasları fazla yıpratmazlar.

Çamaşır Suları

Çamaşır suyunun ağartma özelliği

Renkli maddelerin moleküllerinde karbon atomları arasında çift bağ vardır.Çamaşır suyu bu çift bağları parçalayarak beyazlatma ve ağartma işlemini gerçekleştirir.Bu dönüşümden dolayı renk yapıcının ışığı soğurma etkisi yok olur. Saf klor gazı renkleri beyazlatır.Çamaşır suları maddelerle klor kökleri oluşturarak oksijen açığa çıkarır ve beyazlatma işlemini gerçekleştirmiş olur.

c)Çamaşır Sodası

Çamaşır sodasının adı sodyum karbonattır.Bazen yapıda kristal halde iken su da bulunabilir, buna sodyum karbonat dekahidrat denir.

Sodyum karbonatın en önemli özelliği sularda sertlik yapan iyonları karbonatları halinde çöktürüp ortamdan uzaklaştırdığı için sert sularda bile temizleme özelliği göstermesidir.

Van gölü suyu; çamaşır sodası çözeltisidir. Saf hâlde de Beypazarı’nda bulunur. Doğada; beyazımsı renksiz, şeffaf, saf taş şeklinde bulunur. Piyasadakiler, sodanın toz edilmişidir. Çamaşır sodasına, trona da denir. Van gölündeki çamaşır sodası, dünyanın ihtiyacını karşılayacak kadar çoktur. Formülü, Na2CO3’tür. İleride sabun ve deterjanın yerini alacak kıymette bir kaynağımızdır. Yalnız “soda” dendiğinde, çamaşır sodası anlaşılır; yemek sodası anlaşılmaz.

Yaygın Malzemelera)Sönmemiş ve Sönmüş Kireç

Kalsiyum oksit bileşiği (CaO) kireç olarak adlandırılmıştır. Kireç yataklarında, kireçtaşının (Kalsiyum karbonat,CaCO3) fırınlarda yüksek

sıcaklıklarda ısıtılmasıyla kireç elde edilir. Fırınların dış kısmı çelik iç kısmı ateş tuğlası ile döşelidir. Kireç taşından kireç elde edilmesinin tepkimesi aşağıda verilmiştir.

CaCO3---CaO+CO2

Kirece halk arasında sönmemiş kireç denir.Birçok alanda kullanılır. Eskiden beri yapı malzemesi olarak kullanılmaktadır.

Sönmemiş ve Sönmüş Kireç

Sönmemiş kirece su eklendiğinde sönmüş kireç elde edilir.Bu olayda suyu kaynatabilecek derecede su açığa çıkar. CaO+H2O----Ca(OH)+ısıSönmemiş kireçten, sönmüş kireç elde edilmesi olayına kireç söndürme denir.Kirecin yapı malzemeleri için en önemli özelliği yapıştırıcı olmasıdır.Kum ,çimanto ve su karıştırıldın da harç elde edilir.Harç içerisinde bulunan Ca(OH)2 havada bulunan CO2 ile birleşerek CaCO3 haline dönüşür.Harç sertleşerek betona dönüşür.Olayın denklemi: Ca(OH)2+CO2----CaCO3+H2OHarç büyük oranda kum(SiO2) içerir.

Beton Köprü

b)Cam ve Bileşenleri

Camların yapısında temel bilesen SiO2 tir. SiO2 tabiatta oldukça çok bulunan, zincirleme kovalent bag içeren ucuz bir

maddedir. SiO2 +Na2CO3 +Ca CO3 (1300-1500 0C) Na2SiO3 +CaSiO3+CO2 SiO2= Kum Na2CO3 = çamasır sodası Ca CO3 = Kireç tası

SIO2

Cam Çeşitleri

Seramik Seramikler bir veya birden fazla metalin, metal olmayan element ile birlesmesi sonucu olusan

anorganik bilesiklerdir. Genellikle kayaların dıs etkiler altında parçalanmasıyla olusan kil, kaolen ve benzeri maddelerin yüksek

sıcaklıkta pisirilmesi ile meydana gelir. Bu açıdan halk arasında “pismis toprak” esaslı malzeme olarak bilinir. Örnegin: Cam, tugla, kiremit, fayans, porselen, seramik grubuna girer. Seramigin ana malzemesi kil ve su dur. Kili olusturan maddeler sulu alüminyum silikattır.

Formülü mAl2O3. nSiO2.pH2o dur. Killi toprak saflastırıldıgında KAOLINIT adını alır. Seramik üretiminde toz haline getirilmis kaolinitler

kullanılır.

ELDESI: Kil saflastırılarak, kaolinit haline dönüstürülür. Kaolinitler toz haline getirilerek su ile karıstırılır ve yumusak ve kıvamlı bir madde haline

gelene kadar karıstırılır. Elde edilen hamur buradan alınarak islenmeye baslanır. Sekil verilen hamur, 1100-1300 0C ye kadar ısıtılır. Fırından çıkan madde ince isin yapılması için laboratuarlara götürülerek boyanır. Boyanmıs ya da sırlanmıs mamul tekrar 900-1100 0C ye kadar ısıtılır.

KULLANIM ALANLARI: Mutfak malzemeleri Insaat sektörü Çanak ve çömlek yapımı.

Seramik Örnekleri

Porselenler seramik olarak tanımlanan ürünlerin en üst özelliklerine sahip maddelerdir. Porselenenin temelmalzemeleri:1. Kaolin (Çim Kili) Kolay yogurulmayı2. Kum (Silisyum dioksit) Sert yapı kazanmasını3. Feldspat (Alüminyum silikat) Camsı yapıyı kazandırır.

PORSELEN IMALATI:1. Kaolin+Kum+Feldspat önce bir dizi islem sonunda toz haline getirilir.2. Sekil verildikten sonra bisküvi kıvamına gelinceye kadar ısıtılır. (1000-1500 0C)3. Gerekli sıralama islemleri yapılır.4. Sıralanmıs porselen tekrar yüksek sıcaklıga kadar ısıtılır ve son ürün elde edilir.

Porselen