kim korkar tarih’ - pegem.net from kim korkar... · İslamiyetten önce orta asya’daki türkler...

Türkiye'nin en çok satan

DERS NOTLARI

tarih’ten

kim korkar

Soruları yakalayankomisyon tarafından

hazırlanmıştır.

KPSS2015

Yayın Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu

Dizgi-Grafi k Tasarım: Ezgi Öz Dincel

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Stiİvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A

Yenimahalle/ANKARA(0312-394 55 90)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 13987

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]

Komisyon

KPSS TARİH DERS NOTLARI

ISBN-978-605-364-991-5

Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem Akademi

Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,

kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt

ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.

Okuyucularımızın, bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermelerini ve bandrolsüz yayınları

satın almamalarını diliyoruz.

23. Baskı: Aralık 2014, Ankara

Ön Söz

Değerli Adaylar,

Tarih Ders Notları, KPSS derslerindeki özet ders notu ihtiyacını karşılamak ve Genel Kültür Testi’nde

önemli bir yer tutan “Tarih” kapsamındaki 27 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacına yönelik olarak hazırlanmıştır.

Yayının amacı, derslerde belirli bir sürede anlatmaya çalıştığımız aslında çok kapsamlı

olan Tarih konusunu özet bir şekilde sunarak, konular arasında bağlantı kurarak, adayların sıkılmamasını

sağlamak için şemalarla, kavram haritalarıyla, tablolarla destekleyerek konunun kalıcılığını artırmaktır.

Bu ders notları uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür.

Ders notlarının, çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle,

KPSS ve meslek hayatınızda başarılar.

PEGEM AKADEMİ YAYINCILIK

Ön Söz .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................iii

Orta Asya Türk Tarihi ...................................................................................................................................................................................................................................................................................1

Orta Asya Türk Devletlerinde Kültür ve Uygarlık ..............................................................................................................................................................................................................................3

Konu Kavrama Soruları ..............................................................................................................................................................................................................................................................................5

Türk İslam Devletleri ...................................................................................................................................................................................................................................................................................7

Türkiye Tarihi .................................................................................................................................................................................................................................................................................................8

Orta Asya ve Yakın Doğu’da Kurulan Diğer Türk-İslam Devletleri ..............................................................................................................................................................................................9

Türk İslam ve Türkiye Tarihinde Kültür ve Uygarlık ..........................................................................................................................................................................................................................10


Osmanlı Tarihi ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................16

Osmanlı Kültürü ve Uygarlığı ..................................................................................................................................................................................................................................................................20


Osmanlı’da Yenileşme Islahat ve Demokratikleşme Hareketleri .................................................................................................................................................................................................31

Fransız İhtilali’ne Karşı Osmanlı Devletinin Aldığı Önlemler ........................................................................................................................................................................................................33


XX. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti’ndeki Siyasi Gelişmeler ...................................................................................................................................................................................................36

I. Dünya Savaşı ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................38


Kurtuluş Savaşı Hazırlık Dönemi ............................................................................................................................................................................................................................................................46


İçindekiler

vi

Kurtuluş Savaşı Muharebeler Dönemi .................................................................................................................................................................................................................................................55


İnkılâplar .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................62


Atatürk İlkeleri ..............................................................................................................................................................................................................................................................................................69

İlke-İnkılap İlişkisi ........................................................................................................................................................................................................................................................................................70


Atatürk Dönemi Dış Politika ....................................................................................................................................................................................................................................................................74

Atatürk Dönemi Sonrası Türkiye ve Dış Politika................................................................................................................................................................................................................................75

XX. Yüzyıl Başlarında Dünya .....................................................................................................................................................................................................................................................................76

II. Dünya Savaşı .............................................................................................................................................................................................................................................................................................77


Soğuk Savaş Dönemi .................................................................................................................................................................................................................................................................................80


Yumuşama Dönemi ....................................................................................................................................................................................................................................................................................84


Küreselleşen Dünya ....................................................................................................................................................................................................................................................................................88


Tarih Dizini .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................92

1

Akdeniz Aral Gölü

Sibirya

Baykal Gölü

Kingan Dağları

Himalaya Dağları

Orta Asya

Anayurt

Karadeniz

Haza

r Den

izi

Basra Körfezi

Güçlü, kuvvetli

Miğfer

Töreli

Türeyen

Olgunluk çağı

Kudretli

Çoğalan

Türk

Adı

Andronova

Anav

Afanasyeva

Karasuk

Tagar

Abakan

Kelteminar

Türk

lere

Ait

Uyga

rlık

Mer

kezl

eri

ORTA ASYA’DAN YAPILAN TÜRK

GÖÇLERİ

Göçlerin NedenleriGöçlerin Sonuçları Avrupa(Balkanlar)

Anadolu

Coğ

rafy

aların

a ya

pıldı.

Mezopotamyave Mısır

Farklı coğrafyalarda güçlü Türk devletleri kuruldu.

Türk tarihini incelemek zorlaştı.

Kültürel etkileşime neden oldu.

Kavimler Göçü’ne neden oldu.

Bazı Türk boyları zamanla özbenliklerini kaybetti.

Olumsuz iklim koşulları

Salgın hastalıklar

Nüfus artışı

Boylar arasındaki mücadeleler

Dış güçlerin baskısı (Çin-Moğol)

Bağımsız yaşama düşüncesi

Yeni yerleri ele geçirme düşüncesi

Ekonomik ve

Sosyal

Siyasi

Cihan Hakimiyeti Düşüncesi

Türklerin Tarihte

Kurdukları Devletler

161

2

3

4

5

6

789

10

11

12

13

14

15

Osmanlı İmparatorluğu Büyük Hun

İmparatorluğu

Batı Hun İmparatorluğu

Avrupa Hun İmparatorluğu

Ak Hun İmparatorluğu

Göktürkİmparatorluğu

Avarİmparatorluğu

Hazarİmparatorluğu

Uygur DevletiKarahanlılar

Devleti

Gazneliler Devleti

Büyük Selçuklu İmparatorluğu

Harzemşahlar Devleti

Altın Orda Devleti

Büyük Timur İmparatorluğu

Babür İmparatorluğu

ORTA ASYA TÜRK TARİHİ

2

AVRUPA’DA KURULAN TÜRK DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI ASYA’DA KURULAN TÜRK DEVLETLERİ VE TOPLULUKLARI

Merkezi Avrupa’da olan ilk Türk

devletidir.

En önemli hükümdarı Attila’dır.

AVRUPA HUN

DEVLETİ

AVARLAR

PEÇENEKLER

SABİRLER

KIRGIZLAR OĞUZLAR HAZARLAR KARLUKLAR İSKİTLER

TÜRGİŞLER

KIPÇAKLAR

(KUMANLAR)

ASYA HUN

DEVLETİ

I. GÖKTÜRK

II. GÖKTÜRK

(KUTLUK)

UYGURLAR

TÜRK GÖÇLERİ

SONRASI

BULGARLAR - MACARLARKavimler Göçü’ne neden

olan Türk devletidir.

Orta Avrupa’ya devlet ve

ordu teşkilatlanmasında

örnek oldular.

Bizans ordusunda

paralı askerlik

yaptılar.

Oğuzlarla mücadele ettiler.

Bu mücadeleleri Dede Korkut

Hikayeleri’ne konu oldu.

Tarihte bilinen ilk Türk devletidir.

İlk hükümdarları Teoman’dır.

Ötüken’de kuruldular.

Avar hakimiyetine son vererek

Ötüken de kuruldular. İlk hü-

kümdarları Bumin Kağan’dır. Türk

adıyla kurulan ilk Türk devletidir.

Türkler ikinci kez bir bayrak

altında toplandılar.

Bağımsızlık mücadelesi

vererek kurulan ilk Türk

devletidir. İlk hükümdarla-

rı Kutluk - İlteriş Kağan’dır.

Çin’le etkileşim sonucun-

da Maniheizm inancını

benimsediler.

Orhun ve Selenga ırmakları

civarında kurulmuştur. İlk

hükümdarı Kutluk Bilge Kül

Kağan’dır.

Bu din, savaşmayı ve et

yemeyi yasakladığı için

alternatif bir geçime yönelip

tarımsal üretime başladılar.

Buna bağlı olarak yerleşik

hayata geçen ilk Türk devleti

oldular.

Şehirler ortaya çıktı. Mimari

gelişti, çinicilik ve fresko

sanatları gelişti.

Moğolların Türkleşmesinde

etkili oldular.

İlk Müslüman Türk Devleti

olan Karahanlılar’la savaştılar.

Kırgızlar tarafından yıkıldılar.

18 harfl i Uygur alfabesine sahip

olup hareketli matbaayı kullandı-

lar. Minyatür sanatında geliştiler.

Töreyi yazılı hâle getirdiler.

Türklere ait ilk yazılı eser

olan Orhun Kitabeleri’ni

oluşturdular.

Kül Tiğin

Bu kitabaler,

Tonyuluk

Bilge Kağanadına dikilmiştir.

Uygur, Basmil ve Karlukların

ayaklanmalarıyla yıkıldılar.

Sasani ve Bizans’la olan müttefik-

liklerini İpek Yolu için yaptılar.

Çin entrikalarıyla yıkıldılar.

Kendilerine ait 38 harfl i

alfabeleri vardır.

İslamiyet öncesi kurulan Türk

devletlerinin en güçlüsüdür.

Türkleri ilk kez bir bayrak altında

toplamayı başaran devlettir.

Çin Hun mücadelesinin

en önemli nedeni İpek Yolu

hakimiyetidir. Çinlilerle ilk siyasi

anlaşmayı yaptılar.

Mete, ilk düzenli orduyu

oluşturdu. (onluk sistem)

Teoman zamanında Çinliler, Hun akınlarına

karşı Çin Seddi’ni yapmışlardır.

Çinliler, savaşarak yenemedikleri

Hunları entrikalarıyla yıktılar.

• Bu devletler Avrupa’yı askeri ve idari alanda etkilediler.

• Avrupa’ya maden işlemeyi öğrettiler.

• Çoğunluğu Hristiyanlığı benimseyip, Avrupa kültürü içinde asimile oldular.

Rusların İgor destanının

konusunu da oluşturdular.İstanbul’u kuşatan ilk Türk

topluluğudur.

İtil (İdil) Bulgarları

Müslümanlığı

benimsediler.

Sibirya’ya adlarını

bıraktılar. En uzun destan olan

Manas destanına

sahiptirler.

Büyük Türk devletleri

kurdular.

Museviliği kabul eden ilk Türk devletidir. Hz.

Osman’la savaşarak İslamiyet’in Karadeniz’in

kuzeyine yayılmasını engellediler.

İslamiyet’i kabul eden

ilk Türk topluluğudur.

Tarihte bilinen ilk Türk

topluluğudur.

Emevilerle savaşarak

İslamiyet’in Orta Asya’ya ya-

yılmasını engellediler. Yerleşik

yaşama geçen ilk Türk boyudur.

Tuna Bulgarları

Hristiyanlığı

benimsediler.

Hristiyanlığı

benimsediler.

Latin kültürüyle

kaynaşıp öz

benliklerini

kaybettiler.

Krallıklar güç kaybetti.

Orta Çağ başladı.

Roma ikiye ayrıldı. (Doğu ve Batı)

Skolastik zihniyet ortaya çıktı.

Avrupa’nın etnik yapısı değişti.

Feodalitenin temeli atıldı.

ORTA ASYA TÜRK TARİHİKa

vim

ler G

öçü

(375

)

ORTA ASYA’DA KURULAN DİĞER TÜRK DEVLETİ

3

DEVLET YÖNETİMİ

ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK

Türklerde devlet şu şekilde

oluşmuştur.

Oguş (Aile)

Urug (Soy)

Bod (Boy)

Budun (Millet)

İl (Devlet)

Bir devletin kurulmasında

gözetilmesi gereken ilkeler

DEVLET ANLAYIŞI

Hükümdarın Tanrı tarafından

görevlendirilmesi inancıdır.

Kut, kan yoluyla babadan oğu-

la geçmektedir. Bu durum taht

kavgalarına neden olmuştur.

KUT ANLAYIŞI

Ülkenin ikiye ayrılarak

yönetilmesidir.

İlk olarak Hunlarda ortaya

çıkmıştır.

Doğu (merkez)

Hakan

Tam bağımsız

İKİLİ SİSTEM

Hakanın eşidir.

Elçi kabulünde bulunurdu.

Kurultay toplantılarına

katılabilirdi.

Devlet yönetiminde söz

sahibiydi.

HATUN

Ülke hanedanın ortak

malıdır.

Türklerde tam olarak belirli

bir veraset sistemi yoktur.

Verasetin belirsizliği taht

kavgalarına neden olmuştur.

Bu nedenle devletler kısa sürede

parçalanmıştır.

Bu nedenle devletler kısa

sürede

parçalanmıştır.

VERASET SİSTEMİ

Devlet işlerinin görüşüldüğü meclis-

tir. (Toy olarak da isimlendirilir.)

Üyeleri

Hakan Hatun Boy beyleri Hanedan

üyeleri

YabguKurultay üyelerine Toygun denir.

Kurultay hakanın belirlemesinde

ve töre üzerinde etkili olup, hay-

van ve insan sayımı da yapardı.

Kurultayda son söz hakanındır.

Kurultay karar verme değil danışma meclisidir.

Şad Tigin

KURULTAY

Bağımsızlık HalkÜlke KanunKurultayda hakanın kararlarının sorgulanabilmesi ve herkesin özgürce

fikrini söylemesi kurultayın demokratik bir özelliği olduğunu gösterir.

Kurultayın yanı sıra Kengeş adı verilen bir meclis de vardı.

HÜKÜMDAR

Orduyu komuta etmek

Töreyi uygulamak

Siyasi birliği sağlamak

Halkın ihtiyaçlarını gidermek

GÖREVLERİ

Han

Hakan

Kağan

İlteber

İlteriş

İdikut

Tanhu

Şanyu

Ay - Tengri

UNVANLARI

Otağ (Kağan çadırı)

Örgin (Taht)

Tuğ (Bayrak)

Davul

Kotuz (sorguç)

Yay

SEMBOLLERİ

Buyruklar Bakanlar

Yabgu Ülkenin batı bölümünü yöneten kişi (hükümdar kardeşi), hükümdarlık unvanı

Tigin (Tekin) Hükümdar çoçuklarının kullandığı unvan

Ayukı Hükümet

Aygucu Başbakan

Bitigçi Yazışmaları yürüten görevli (katip)

Tarhan (Tarkan) Komutan

Tudun Vergi ve denetim işlerinden sorumlu kişi

Yargucı Yargıç

Tamgacı Mühürdar

DEVLET GÖREVLİLERİ

Batı

Yabgu

Yarı bağımsız (İç işlerinde

serbest, dış işlerinde

merkeze bağlıdır.)

4

Ordu - millet anlayışı hakimdir. (Kadın - erkek herkes asker sayılırdı.)

Mete, Onluk Sistemi getirmiştir. (İlk düzenli ordu)

Hilal - Turan savaş taktikleridir.

En önemli silahları: ok, yay, mızrak, kılıç, süngü, kargıdır.

Bayrak yerine “tuğ” kullanılır.

Başa takılan şapkaya “tolga” denir.

Temel geçim kaynağı hayvancılıktır.

Hayvancılığa bağlı olarak dokumacılık gelişmiş-

tir.

Hayvansal ürünler (kurutulmuş et, deri, canlı

hayvan) ihraç edilmiştir.

İpek Yolu ve Kürk Yolu Orta Asya’nın önemli

ticaret yollarıdır.

Türklerin dilleri Ural - Altay dil grubuna girmektedir.

Sözlü edebiyat göçebeliğin sonucu olarak gelişmiştir.

Sav: Atasözleri

Sagu: Ağıt

Koşuk: Saz (Kopuz) eşliğinde söylenen şiirler

Dede Korkut Hikayeleri: Oğuz Kıpçak (Kuman) mücadelelerini anlatır.

Destanlar

Uygurlar - Maniheizm

Uygurlar ve Türgişler - Budizm

Hazarlar - Musevilik (Yahudilik)

Karluklar - İslamiyet

Bulgarlar, Macarlar - Hristiyanlığı seçtiler.

Toplumun temelini aile (oguş) oluştururdu.

Aile reisi erkekti. Tek eşle evlilik hakimdi.

Küçük (çekirdek) aile tipleri göçebeliğin sonucu olarak benimsenmiştir.

Sosyal sınıf kavramına göçebelikten dolayı rastlanmazdı.

İslamiyetten önce Türk devletlerinde dini ve milli bakımdan önemli olan günlerin milletçe kutlandığı törenlere“şölen” denir.

Uygurların yerleşik yaşama geçmesiyle şehirler (balık) kuruldu.

Toprak devletindir bu yüzden toprak aristokrasi-sine rastlanmazdı.

Geleneklerden oluşan yazısız kuralları vardır. (Töre)Töre zamana ve şartlara göre değiştirilebilir.

Hükümdarın yetkilerini yalnızca töre sınırlandırabilir.

Halk, hakan ve kurultay, törenin kaynağını oluşturur.

Hakan bile töreye aykırı hareket edemez.

Yargu - Mahkeme

Yargucu - Yargıç

Ağır suçlar idam cezasına çarptırılır. (Adam öldürmek, ordudan kaçmak, tecavüz gibi)

Hapis cezaları kısa sürelidir. (Göçebe hayat tarzlarından dolayı)

İlk yazılı hukuk kuralları Uygurlar Dönem’inde oluştu-rulmuştur. (Bu gelişme yerleşik yaşamın bir sonucudur.)

En eski inançları Totem’dir. (kurt ve kartala saygı

duyulması)

Umay adı verilen ve tabiat olaylarını düzenledi-

ğine inanılan tanrıçaları vardı.

Yada Taşı’nın şans getirdiğine inanılırdı.

Ataların mezarlarına saygı duyulmasına “Atalar

Kültü” denirdi.

Ahiret inancının varlığını, ölülerin eşyalarıyla

gömülmesi ve Cennet (uçmağ) Cehennem

(tamu) anlayışları göstermektedir.

Şamanizm, dinden daha çok sihir, büyü, gizli

güçlere inanma biçiminde ortaya çıkmıştır.

Mezarlarına (Kurgan)

Mezar taşlarına (Balbal)

Cenaze törenine (Yuğ)

Ölülerin ardından yapılan ağıta (Sagu) denilmiş-

tir.

Din adamlarına Şaman, Kam, Baksı adı veril-

miştir.

İskitler

Alp Er Tunga Oğuz Kağan Manas

(En uzun destan)

Bozkurt ve

Ergenekon

Türeyiş ve Göç

Hunlar Kırgız Göktürk Uygur

ORTA ASYA TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE UYGARLIK

Yazılı edebiyat

II. Göktürkler’e aittir.

Bilge Kağan (735), Kültiğin (732) ve Vezir Tonyukuk

(732) adına yazılmıştır.

Orhun Alfabesi’yle Yollug Tigin tarafından yazılmıştır.

Çözümleyen W. Thomsen’dır.

“Türk milleti” adının geçtiği ilk Türkçe metindir.

Siyasetname özelliği taşır.

Yenisey Yazıtları → Kırgızlara aittir.

Karabalgasun Yazıtları → Uygurlara aittir.

Sine Uşi Yazıtları → Uygurlar’a aittir.

On İki Hayvanlı Türk Takvimi

Celali Takvim

Hicri Takvim

Rumi Takvim

Miladi Takvim

Türkler, Güneş yılını bugünkü değerlere çok yakın bir şekilde hesaplamışlardır.

İlk kez kağıt ve matbaayı Uygur Türkleri kullanmışlardır.

Göçebe Türklerin sanat eserleri taşınabilir malzemelerdendir.

Göçebe Türklerin sanat eserlerinde av ve savaş sahneleri fazlaca mevcuttur.

Uygurlarla birlikte sulama kanalları, evler, saraylar ve tapınaklar yapılmıştır.

Uygurlarda Mani dininin etkisiyle minyatür, çinicilik ve fresko sanatları gelişmiştir.

Hunlar Dönemi’ne ait “Pazırık Halısı” dünyanın en eski halısıdır.

Orh

un K

itab

eler

i

Tak

vim

ler

Türk

leri

n Ku

lland

ıkla

rı

Alfa

bele

r

Diğ

er K

itab

eler

Bili

m, S

anat

, Mim

ari

Göktürk, Uygur milli alfabe-

leridir.

Kiril, Sogd, Arap, Latin kulan-

dıkları alfabelerdir.

ORDU EKONOMİK HAYAT

TOPLUMSAL YAPI VE HUKUKDİN VE İNANIŞ

DİL, EDEBİYAT, BİLİM, SANAT VE MİMARİ

DESTANLAR

5

KONU KAVRAMA SORULARI

1. İslamiyetten önce Orta Asya’daki Türkler genellikle komşuları-

na canlı hayvan, kösele, deri, kürk ve silah satmışlar, karşılığın-

da hububat almışlardır.

Bu durum Orta Asya’daki Türklerin aşağıdaki alanların

hangisinde ilerlememiş olduklarını gösterir?

A) Hayvancılık B) Maden işleme C) Tarım

D) Askerlik E) Ticaret

Çözüm: Orta Asya’da Türkler, göçebe yaşam tarzının sonucu eko-

nomik faaliyet olarak, hayvancılıkla uğraşmışlardır. Bu nedenle

tarım alanında çok fazla ilerleyememişlerdir. Maden işleme,

askerlik, ticaret, hem göçebe yaşam tarzında hem de yerleşik

hayatta görülür.

Cevap C

2. İslamiyet’ten önceki Türklerde, dini ve millî bakımdan

önemli olan günlerin milletçe kutlanması törenlerine ne

ad verilirdi?

A) Töre B) Şölen C) Buyruk

D) Kurultay E) Yabgu

Çözüm: İslamiyet’ten önceki Türk devletlerinde dini ve millî

bakımından önemli olan günlerin milletçe kutlandığı törenlere

şölen denirdi. Şölenler toplumsal dayanışmayı, birlik ve beraber-

liği sağlardı.

Buyruk: Bakan anlamına gelir.

Kurultay (Toy): Önemli konuların görüşülüp karara bağlandığı

meclis.

Töre: Sosyal hayatı düzenleyen yazısız hukuk kuralları.

Yabgu: Ülkenin batısını yöneten hanedan üyesi.

Cevap B

3. Aşağıdakilerden hangisi, Uygurların yerleşik hayata geç-

tiklerine bir kanıt sayılabilir?

A) Kendilerine özgü alfabelerinin olması

B) Dini inançlarının sanat anlayışlarını yönlendirmesi

C) Ticaret yapmaları

D) Yazılı belge bırakmış olmaları

E) Halktan toprak, ev ve hayvan vergisi almaları

Çözüm: Yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti Uygurlar’dır. Bir

devletin yerleşik hayata geçtiğinin kanıtı olarak mimari kalıntı-

lar, mesken (ev) vergisi alınması, duvar resmi (fresk) ve sulama

kanalları gösterilebilir. Alfabe kullanılması, ticaret yapılması,

yazılı belge bırakılmış olması yerleşik hayatın kanıtı değildir.

Çünkü Göktürkler yukarda sıraladığımız özellikleri taşıyorlardı.

Göktürkler, Uygurlardan önce kurulan bir devlet olduğuna göre

A,B,C,D seçenekleri yerleşik hayatın kanıtı olamaz.

Cevap E

4.

I. Orhun Kitabeleri

II. Manas Destanı

III. Karabalsagun Kitabesi

Yukarıdakilerden hangileri Göktürkler Dönemi’ne aittir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

Çözüm: Orhun Kitabeleri, II. Göktürk (Kutluk) Devleti

Dönemi’nde Bilge Kağan, kardeşi Kül Tigin ve Vezir Tonyukuk

adına yazılmıştır. Manas Destanı Kırgızlar’a, Karabalgasun Kita-

beleri Uygurlar’a aittir.

Cevap A

5. I. Toy

II. Kurultay

III. İl

Yukarıdakilerden hangileri, İslamiyet’ten önce kurulan

Türk devletlerinde, devletin siyasi, ekonomik ve kültürel

işlerinin görüşülüp karara bağlandığı meclise verilen

adlar arasındadır?


D) I ve II E) I, II ve III

Çözüm: İslamiyet Öncesi Türk tarihinde meclise toy veya kurul-

tay adı verilirdi. İl-el, devlet anlamına gelmektedir.

Cevap D

6. I. Kopuz

II. Keman

III. Kanun

Yukarıdakilerden hangileri, Türklere özgü müzik aletleridir?


D) I ve III E) II ve III

Çözüm: Kopuz, Orta Asya’dan itibaren Türklerin kullandığı bir

çalgıdır.

Cevap A

7. İslamiyet’ten önceki Türklerin kendilerinden farklı

inanışlara sahip insanlarla bir arada yaşaması, Türklerde

aşağıdakilerden hangisine bir kanıttır?

A) Ülke sorunlarının görüşüldüğü meclis kurduklarına

B) Ülkeyi iki bölüm hâlinde yönettiklerine

C) Birden fazla devlet kurduklarına

D) Hoşgörülü olduklarına

E) Yerleşik hayata geçtiklerine

Çözüm: Türklerin farklı inanışlara sahip insanlarla bir arada

yaşaması, Türklerin farklı inanışlara saygı duyduklarının yani

hoşgörülü olduklarının kanıtıdır. A seçeneği kurultayla, B seçe-

neği ikili teşkilatla, C seçeneği teşkilatçı yapıyla, E seçeneği ise

Uygurlarla ilgilidir.

Cevap D

8. Uygurlar Dönemi’nde, ticari ilişkilerin gelişmesiyle kişiler

arasındaki anlaşmalar yazılı hâle getirilmiştir.

Bu durum, aşağıdaki alanlardan hangisiyle ilgili belgele-

rin oluşturulduğunu gösterir?

A) Hukuk B) Sanat C) Edebiyat

D) Askerlik E) Siyaset

Çözüm: Uygurlarda ticari ilişkilerin yazılı hale getirilmesi belli

kuralların ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu durum hukuk alanın-

da belgelerin oluştuğunu gösterir.

Cevap A

6

9. Aşağıdaki alfabelerden hangisi Türklere özgüdür?

A) Sogd B) Kiril C) Orhon

D) Latin E) Sanskrit

Çözüm: Türkler tarih boyunca Sogd, Kiril, Arap, Latin, Göktürk

(Orhon), Uygur alfabelerini kullanmışlardır. Bunlardan Göktürk

(Orhon) ve Uygur alfabeleri Türklere özgüdür. Türkiye Cumhuri-

yeti Devleti Arap ve Latin alfabelerini kullanmıştır.

Cevap C

10. Aşağıdakilerden hangisinin Türklerin eski ve köklü bir

kültüre sahip olduklarının bir göstergesi olduğu savunu-

labilir?

A) Yerleşik hayata geçmeleri

B) İlk devletlerini Orta Asya’da kurmaları

C) Çeşitli dini inanışları benimsemeleri ve bunları yaşantıları-na yansıtmaları

D) Boylar halinde birlikte yaşamaları

E) İslam dinini kabul etmelerine rağmen öz kimliklerini korumaları

Çözüm: Türklerin dini inanışlarında değişiklik olmasına rağmen

öz kimliklerini korumaları onların eski ve köklü bir kültüre

sahip olduklarının göstergesidir.

Cevap E

11. Uygurların yerleşik hayata geçmeleriyle aşağıdakilerden

hangisi uğraşıları arasına girmiştir?

A) Heykel B) Mimarlık C) Müzik

D) Ticaret E) Resim

Çözüm: Uygurlar yerleşik yaşama geçtikten sonra mimari geliş-

miştir. Uygurlar’dan günümüze saray ve tapınak kalıntılarının

kalması bu durumun göstergesidir.

Cevap B

12. İslamiyet’ten önce Türklerin;

I. tarımda sulama kanalları yapma,

II. halı-kilim dokumacılığı yapma,

III. silah, at koşum takımları, süs eşyası imal etme

uğraşlarından hangileri yerleşik hayata geçtiklerinin

kesin bir kanıtıdır?


D) I ve II E) II ve III

Çözüm: İslamiyet’ten önce Türklerin tarımda sulama kanalları

yapmaları yerleşik hayata geçtiklerinin kesin kanıtıdır. Dokuma-

cılık, silah ve süs eşyası yapımı göçebe yaşamda da görülebilir.

Ayrıca konut (mesken) vergisi, duvar resmi (fresk), mimari kalın-

tılar da yerleşik hayatın kesin kanıtıdır.

Cevap A

13. İlk Türk devletlerinde yabgu iç işlerinde serbest, dış işlerinde

doğudaki hakana bağlıydı.

Bu durumun aşağıdakilerden hangisine kanıt olduğu

savunulabilir?

A) Hakanın iç işlerine, dış işlerinden daha az önem verdiğine

B) Komşu devletlerin güçlü olduğuna

C) Ülkenin federal bir yapıya sahip olduğuna

D) Hakandan sonra tahta çıkma hakkının yabguya ait oldu-ğuna

E) Türklerin Gök Tanrı inancının dışındaki inançlara da açık olduğuna

Çözüm: İlk Türk devletlerinde ikili yönetim anlayışı nedeniyle

ülke federal bir yapıya sahiptir. Bu sistem ilk kez Asya Hun

Devleti Dönemi’nde uygulanmıştır. Merkezde (doğuda) hakan

bulunurdu. Batıyı kağanın erkek kardeşi yabgu yönetirdi. Yabgu

devleti yönetirken iç işlerinde serbest hareket ederdi. Savaş ve

barış gibi ülkeyi ilgilendiren konularda Kağana bağlı hareket

ederdi. Bu yönetim biçimine de federal yönetim denmiştir. İkili

teşkilat sisteminin uygulanmasındaki amaç ülke yönetimini

kolaylaştırmaktır. Bu sistemin uygulanmasında ülke sınırlarının

genişlemesi etkilidir. Ayrıca bu sistem Türk devletlerinin yıkıl-

masında da etkilidir.

Cevap C

14. İslamiyet’ten önce kurulan Türk devletlerinde geniş

toprakların idare edilmesinin zorluğu aşağıdakilerin

hangisiyle giderilmeye çalışılmıştır?

A) Ülkede inanç özgürlüğünün tanınması

B) Yerleşik hayatın yaygınlaştırılması

C) Ülkenin yönetim alanlarına ayrılması

D) Evlilik yoluyla başka ülkelerle yakınlık kurulması

E) Komşularla barışçıl ilişkilerin kurulmasına özen gösterilmesi

Çözüm: İslamiyet Öncesi Türk devletleri geniş topraklara sahip olmuştur. Bu topraklar yönetim alanlarına bölünerek yönetilmiş-tir. Bu durumla yönetimi kolaylaştırmak amaçlanmıştır.

Cevap C

15. Aşağıdakilerden hangisinin Uygurların matbaalarının oldu-

ğuna ve baskı yaptıklarına bir kanıt olduğu savunulabilir?

A) Tahtadan yapılmış harfl er

B) Çeviri eserler

C) 18 harften oluşan alfabe

D) Taş üzerine yazılmış kitabeler

E) Kâğıt üzerine yazılmış belgeler

Çözüm: Tahtadan yapılmış harfl er baskı yapıldığının gösterge-sidir. Uygurların tahta harfl ere sahip olması matbaayı bildikleri ve kullandıklarının bir kanıtıdır. Ayrıca hareketli harf sistemi de matbaanın kullanıldığının kanıtı olarak gösterilebilir.

Cevap A

16. I. Bulgarlar

II. Macarlar

III. Göktürkler

Yukarıdaki Türk kavimlerinden hangileri Hristiyanlığı

kabul etmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) I ve III E) I, II ve III

Çözüm: İslamiyet Öncesi Türk devletlerinde en yaygın inanış Gök Tanrı dinidir. Türkler arasında birçok din yayılmıştır. Mesela Uygurlar Maniheizm ve Budizmi benimsemiş; Musevilik Hazar-lar arasında yayılmış; Macarlar, Avarlar, Bulgarlar, Peçenekler, Kıpçaklar (Kumanlar) ise Hristiyanlığı benimsemiştir. Türkler arasında en fazla yayılan din ise İslamiyet’tir.

Cevap C

KONU KAVRAMA SORULARI

7

TÜRK - İSLAM DEVLETLERİ

TÜRKLERİN İSLAMİYETİ KABULÜNÜ

KOLAYLAŞTIRAN ETKENLER

İSLAMİYET’İ KABUL EDEN İLK TÜRK

Gök Tanrı inancındaki kurban kesme, ahiret, cennet - cehennem gibi kavramların İslamiyet’te de bulunması

Türklerin cihan hakimiyetiyle İslamiyet’teki cihat anlayışının benzerlik göstermesi

Gök Tanrı inancında da, İslamiyet’te de ruhban sınıfının olmaması

Türklerdeki Şaman kültürünün İslamiyet’teki tasavvuf anlayışıyla benzeşmesi

Her iki dinde de Tek Tanrı inancının olması

Türklerde var olan ahlâk, hoşgörü, eşitlik ve dürüstlük gibi değerlerin İslamiyet’te de bulunması

Türklerin Müslüman tüccarlarla kültürel etkileşim yaşaması

Karadeniz

Bizans

Anadolu Selçuklu

Devleti

Hazar Denizi

Aral Gölü Balkaş Gölü

AKDENİZ

Karahanlılar

Gaznelil

er

Büyük Selçuklu Devleti

İran Körfezi

TÜRK İSLAM DEVLETLERİ

Bilge Kül Kadir Han tarafından Orta Asya’da kurulmuştur.

Karluk, Yağma, Çiğil Türklerinin birleşmesiyle kurulmuştur. Bu durum boylar federasyonunun yapılanmasının kanıtıdır.

Satuk Buğra Han zamanında İslamiyet’i benimsediler.

İslamiyet’i benimseyen ilk Türk devletidir.

Türk-İslam kültürünün temelini attılar.

Türk-İslam sentezini oluşturdular.

Hükümdarlara devlet yönetiminde Noyan denilen vezirler yardım ederdi.

Türk tarihinde Karahanlılara ait ilkler;

• İlk medreseyi kurdular.

• İlk kervansarayı (ribat) kurdular.

• İlk Türk-İslam eserlerini verdiler.

• İlk hastaneyi (bimarhane) kurdular.

Türklerin yoğun olarak yaşadığı bir coğrafyada kurulduğu için resmi dilleri Türkçedir. Uygur alfabesini kullanmışlardır.

Doğu Karahanlılara Karahitaylar, Batı Karahanlılar Selçuklu ve Harzemşahlar son verdiler.

Karahanlılar (840-1212)

Boyu

Karluklar

DevletiDevletçiği

İtil Bulgarları Karahanlılar

Devletin kurucuları Oğuzların Kınık boyuna mensuptur.

İlk hükümdarları Selçuk Bey’dir. İran, Irak coğrafyaları ağırlıklı

kurulmuşlardır.

Selçuk Bey’den sonra → Arslan Yabgu → Tugrul ve Çağrı Beyler → Alparslan → Melikşah → Sultan Sencer hükümdar olmuşlardır.

Büyük Selçuklu Devleti (1038-1157)

TÜRKLERİN İSLAMİYET’İ KABUL ETME AŞAMALARI

Hz. Ömer 642 Nihavent Savaşı Komşu olunması

Hz. Osman

Kafkaslarda Hazar Türkleri ile çatışma

Sınır çatışmaları

Emeviler Maveraünnehir’de Türgiş - Emevi mücadelesi içeride Emeviler’in milliyetçi politikası yüzünden çıkan isyanlara destek olmaları

Şiddetli savaşlar ve isyanlar

Abbasiler 751 Talas Savaşı’nda iş birliği ve sonrasında hoşgörü politikası

Kitleler halinde Müslüman olmaları

Tuğrul Bey 1038 Nişabur’da kendi adına para bastırıp, hutbe okutarak bağımsızlığını ilan etmiştir.

1040 Dandanakan Savaşı

Gazneli Büyük Selçuklu

1048 Pasinler Savaşı

Bizans Büyük Selçuklu

Sultan Sencer zamanı devletin en güçlü olduğu dönemdir.

1141 Katvan Savaşı

Büyük Selçuklu Karahitaylar (Moğolların kolu)

Taht kavgaları

Türkmenlerin küstürülmesi (Oğuz isyanı)

Batinilik hareketleri

Atabeylerin bağımsız olmaları

Abbasi halifelerinin zararlı çalışmaları

Alp Tekin tarafından Afganistan’da kurulmuştur.

Kurucuları Türk, halkı etnik çeşitliliğe sahiptir. Bu durum devlete imparatorluk olma özelliği kazandırmıştır.

Gazneli Mahmut;

• Hindistan’a İslamiyet’i yaymıştır.

• İlk kez sultan unvanını kullanmıştır.

Tarihte ilk kez Gulam (Devşirme) sistemi uygulanmıştır.

Firdevsi - ŞEHNAME adlı eseri Gazneli Mahmut adına yazmıştır.

Utbi - TARİH-İ YEMİN adlı kitabında Gazne tarihini anlatır.

Gazneliler, Büyük Selçuklularla yaptıkları 1040 Dandanakan Savaşı ile yıkılma sürecine girmişlerdir.

Kuruldukları bölgede Türk nüfusun yoğun olmaması bununla birlikte farklı milletleri bünyesinde barındırması etnik çeşitlilik ve dil çeşitliliğine neden olmuştur. Bu durum Türkçenin gelişimini olumsuz etkilemiştir.

Bilim dili Arapça, edebiyat dili Farsça, saray dili Türkçedir.

Gazneliler (963 - 1187)

Anadolu’nun kapıları Türklere açıldı.

İlk Türk beylikleri ortaya çıktı.

Türkiye tarihi başladı.

Bizans’ın Türklere karşı Avrupa’dan yardım isteği Haçlı Seferlerine neden oldu.

= Gaznelilerin Horasan hakimiyeti sona erdi.

= İlk Bizans, Selçuklu savaşıdır. Anadolu’nun keşfedildiği savaştır.

1071 Malazgirt Savaşı

Bizans Büyük Selçuklu

= Büyük Selçuklular yıkılış sürecine girdiler.

Devletin Yıkılma Nedenleri

=

8

TÜRKİYE TARİHİ

İLK TÜRK BEYLİKLERİ II. DÖNEM TÜRK BEYLİKLERİ

Büyük Selçuklu Devleti zamanında fethedilen toprak fethe-

denin malıdır anlayışından dolayı ortaya çıktılar.

1048 Pasinler Savaşı bu beyliklerin miladıdır.

Anadolu’nun Türkleşip İslamlaşmasına katkı yaptılar.

Anadolu’da bayındırlık çalışmalarında bulundular.

Bu beylikleri, Anadolu Selçuklu Devleti Anadolu Türk siyasi

birliğini kurmak adına kendine bağlamaya çalışmıştır.

Bu beyliklerden, Anadolu Selçukluları’nı en çok Danişmentli-

ler uğraştırmıştır.

Anadolu Selçuklu Devleti zamanında ortaya çıktılar.

1243 Kösedağ Savaşı bu beyliklerin miladıdır.

Anadolu’nun Türkleşip İslamlaşmasına katkı yaptılar.

Anadolu’da bayındırlık çalışmalarında bulundular.

Bu beylikleri Osmanlı Devleti Anadolu Türk siyasi birliğini

kurmak adına kendine bağlamaya çalışmıştır.

Bu beyliklerden Osmanlı Devleti’ni en çok Karamanoğulları

uğraştırmıştır.

Merkezi Anadolu’da olan ilk Türk devletidir.

Kurucusu Süleyman Şah, merkezi İznik’tir.

I. Kılıçarslan Dönemi’nde Haçlılarla mücadele edilmiş, merkez İznik’ten Konya’ya taşınmıştır.

I. Mesut zamanında ilk Selçuklu parası basılmıştır.

II. Kılıçarslan; Bizans’la 1176 Miryokefalon Savaşını yapmıştır.

Anadolu Selçuklu Bizans = Anadolu’da Türk egemenliği kesinleşmiştir.

Antalya, Alanya, Samsun, Sinop, Kırım’da Suğdak gibi önemli limanlar ele geçirilmiştir. Deniz ticareti

alanında gelişme gösterilmiştir.

Baba İshak (İlk Türkmen İsyanı)

1243 Kösedağ Savaşı’nda Moğollara karşı alınan ağır yenilgi

Haçlı Seferleri’nin Anadolu üzerinde yıkıcı etkileri

Vezir Sadettin Köpek’in entrikaları

Veraset anlayışından kaynaklanan taht kavgaları

MENGÜCEKLİLER

ANADOLU’DA TÜRKLER

ANADOLU SELÇUKLULARI (1077 - 1308)

DANİŞMENTLİLER

Sivas, Tokat, Amasra civarında kurulmuşlardır.

Tokat Yağıbasan Medresesi (Anadolu’daki ilk medresesidir.)

İlk Türk beyliklerinin en güçlüsüdür.

Erzincan, Kemah civarında kurulmuşlardır.

Divriği Külliyesi (Anadolu’nun en eski külliyesidir.)

Divriği Ulu Camii

Kale Camii

Kayıtbay Camii

ARTUKLULAR

Diyarbakır, Mardin, Harput’ta kurulmuşlardır.

Üç koldan yönetilmişlerdir.

Diyarbakır Ulu Camii (Anadolu’da ilk camidir.)

Malabadi Köprüsü

SALTUKLULARErzurum’da kurulmuşlardır.

Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliğidir.

Anadolu’nun en eski anıt mezarını yaptılar. (Emir Saltuk Türbesi)

KARAMANOĞULLARI

KARESİOĞULLARI

GERMİYANOĞULLARI (Kütahya)

HAMİTOĞULLARI (Isparta)

MENTEŞEOĞULLARI (Muğla)

CANDAROĞULLARI

AYDINOĞULLARI (Aydın-İzmir)

SARUHANOĞULLARI (Manisa)

DULKADİROĞULLARI (Maraş)

RAMAZANOĞULLARI (Adana)

OSMANOĞULLARI (Söğüt, Bilecik)

ERETNA BEYLİĞİ (Sivas)

Konya, Karaman coğrafyasında kurulmuş olup Osmanlıyı en

çok uğraştıran beyliktir. Resmi dilleri Türkçedir.

Balıkesir’de kurulmuş olup, Osmanlıya bağlanan ilk beyliktir.

ÇAKA BEYLİĞİ

İzmir ve çevresinde kurulmuşlardır.

Çaka Bey ilk Türk denizcisidir.

İlk Türk Beylikleri

Osmanlı Devleti

Türkiye Cumhuriyeti Devleti

Anadolu Selçukluları

İkinci Türk beylikleri - Anadolu Beylikleri

(Kastamonu-Sinop)

ANADOLU’NUN TÜRKLEŞME AŞAMALARI

1048 Pasinler Savaşı

Büyük Selçuklular + Bizans

Bizans’la ilk savaş (Keşif)Anadoluya ilk keşif savaşıdır.

1071 Malazgirt Savaşı

Büyük Selçuklular + Bizans

Anadolu’nun kapılarının açılması (Kapı)Türkiye tarihinin başlamasıAnadolu’ya yerleşimin başlaması

1176 Miryokefalon Savaşı

Türkiye Selçukluları + Bizans

Anadolu’da Türk egemenliğinin kesinleşmesi (Tapu)Türkiye adı yaygınlaştı.

1243 Kösedağ Savaşı

Türkiye Selçukluları Moğollar +

Sonucu olumsuz olmakla birlikte doğudan Türkmen göçü hızlanmış, Anadolu’da Türk nufusu artmıştır.

önemli

eserlerindendir.

önemli

eserlerindendir.

Dev

leti

n Yı

kılm

a N

eden

leri

9

ORTA ASYA VE YAKIN DOĞU’DA KURULAN DİĞER TÜRK−İSLAM DEVLETLERİ

Mısır’da kurulan ilk Türk devletidir. Kurucusu Tolunoğlu

Ahmed’dir. Mısır’da Türk kültürü yayılmış ve Mısır Toluno-

ğulları tarafından imar edilerek zenginleştirilmiştir.

905’te Abbasiler tarafından yıkılmıştır.

Bu devlet, eski Eyyübi sultanlarından Melik Necmettin

Salin’in dul karısı Şecer-üd-dür’ün ordusundaki komutan-

lardan Aybeg’le evlenerek sultanlığı ona devretmesi ile

kurulmuştur.

Devletin 1250-1390 yılları dönemine Türk Memlükler,

1390-1517 yılları dönemine de Çerkez Memlükler Dönemi

denilmiştir.

Memlük Devleti, Abbasilerin yıkılışı ile sona eren Halifelik

kurumunu himayeleri altına alarak devam ettirmişlerdir.

Batıya doğru yıkıcı bir akın yapan Moğolları, Anadolu’da

Ayn Calud (1280) Savaşı’nda yenmişler ve onların Suriye

ile Mısır’a girmelerine engel olmuşlardır.

Devlete 1517 yılında Osmanlı sultanı Yavuz Sultan Selim

son vermiştir.

Timur kendisine rakip gördüğü Osmanlı Devleti üzerine

yönelerek 1402 Ankara Savaşı’nda Osmanlı Devleti’ni

mağlup etmiştir. Timur ölünce ülke parçalanmış, Özbekler

1507’de bu devlete son vermiştir.

Timur’un torunu Uluğ Bey Semerkant’ta dünyanın en

büyük rasathanesini yaptırmıştır. Timur’un sarayında ya-

şayan Ali Şir Nevai, Türk dilinin Farsçadan üstün olduğunu

göstermek amacıyla “Muhakemet’ül Lügâteyn” adlı eserini

yazmıştır.

Timur soyundan gelen Babür Han tarafından Afganistan,

Kuzey Hindistan ve bugünkü Pakistan’da kurulmuştur. En

parlak dönemini Şah Cihan zamanında yaşamıştır. Müm-

taz Mahal adına Osmanlı Devleti’nden getirttiği mimara,

Tac Mahal adında bir türbe yaptırmıştır. Babür Devleti,

Hindistan’ı sömürge hâline getiren İngilizler tarafından

yıkılmıştır.

Oğuzların Yıva boyundan olan Bayram Hoca tara-

fından Doğu Anadolu ve Kuzey Irak’ta kurulmuştur.

Karakoyunlular’ın en önemli özelliği Azerbaycan’ı

Türkleştirmeleridir. Tebriz’de Gök Medrese ve Muzaff eriye

Medreseleri önemli eserleridir. Akkoyunlu hükümdarı

Uzun Hasan bu devlete son vermiştir.

Oğuzların Bayındır boyundan olan Kara Yölük Osman

tarafından Diyarbakır’da kurulmuştur. Devlet, en parlak

dönemini Uzun Hasan zamanında yaşamıştır. Fatih Sultan

Mehmet zamanında, Osmanlı Devleti ile 1473’te Otluk-

beli Savaşı yapılmış, Akkoyunlular bu savaşta yenilerek

zayıfl amışlardır. Devlete son veren Safevi hükümdarı Şah

İsmail olmuştur.

Moğol Devleti’nin kurucusu Cengiz Han’dır. Devlet merkezi

Karakurum’dur. Cengiz Han kısa sürede Moğol kavimlerini

yönetim altına almıştır. Çin’in büyük bir bölümünü,

Harzemşahlar Devleti’ni alarak devleti imparatorluk haline

getirmiştir.

Tarih boyunca Türkler’le Moğollar iç içe yaşamış bu

nedenle ortak bir kültür meydana gelmiştir. Kurulan

bazı devletleri Türk ve Moğol olarak ayırmak mümkün

olmamıştır.

Moğol İmparatorluğu Cengiz Han’ın ölümü ile dörde

ayrılmıştır:

a. Kubilay Hanlığı (Çin)

b. Çağatay Hanlığı (Türkistan)

c. Altın Orda Devleti (Karadeniz’in kuzeyi)

d. İlhanlı Devleti (İran)

Abbasilerin yıkılmasında ve Anadolu Selçuklu

Devleti’nin yıkılış sürecine girmesinde etkilidir.

Mısır’da kurulan ikinci Türk devletidir. Kutsal topraklar ilk

kez bu dönemde Türklerin eline geçmiştir.

Bu devlet Şii Fatimiler tarafından yıkılmıştır.

Selahaddin Eyyübi tarafından Mısır’da kurulmuştur. Ey-

yübi devleti pek çok Türk boyunun kendisine katılmasıyla

güçlenmiştir. Selahaddin Eyyübi Haçlılara karşı başarılı

mücadeleler vermiştir. Hıttın Savaşı’nda (1187) Haçlıları

mağlup ederek Kudüs’ü geri almıştır.

Selahaddin Eyyübi’nin ölümü ile ülke parçalanmıştır.

Önceleri Selçuklulara bağlı olan Harzemşahlar,daha sonra

bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir.

Harzemşahlar Moğollara karşı başarılı mücadeleler

vermişler ve Anadolu Selçuklularıyla Moğollar arasında

tampon bölge oluşturmuşlardır. 1230 yılında Anadolu

Selçuklularının Yassıçemen Savaşı’nda Harzemşahları

yıkması üzerine Moğolların batıya ilerleyişi kolaylaşmıştır.

Tolunoğulları (868-905) Memlükler (Kölemenler) (1250-1517) Timur İmparatorluğu (1368-1507 )

Babür Devleti (1526-1858)

Karakoyunlular (1380-1469)

Akkoyunlular (1350-1502)

Moğollar (1196-1227)

Akşitler (İhşitler) (935-969)

Eyyübiler (1171-1250)

Harzemşahlar (1097-1231)

Mısır’da kurulan bu iki devletin çabuk yıkılmasının temel

nedeni halkının Arap, yöneticilerinin ise Türk olmasıdır.

kim korkar tarih’ - pegem.net from kim korkar... · İslamiyetten önce orta asya’daki türkler...

Documents