1

Keuzegids Cursusjaar 2012-2013

Geneeskunde jaar 3

2

3

Inhoudsopgave 1. Algemeen 1.1 Inleiding ---------------------------------------------------------------------- 5 1.2 Verklaring van de blokcodes ---------------------------------------------- 6 1.3 Algemene opbouw ---------------------------------------------------------- 6 1.4 Toelichting BOWO-onderwijs ---------------------------------------------- 7 2. Periode 6 (BOWO)

2.1 5KBW5 Innovatieve Reumatologie 2.2 5KME5 Evidence Based Medicine 2.3 5KMG9 Complementaire behandelwijzen; wetenschappelijk (on)bewezen? 2.4 5KMP2 Acuut en chronisch nierlijden 2.5 5KMR4 Zuurstof: een kwestie van leven en dood 3. Periode 7 (BOWO) 3.1 5KHC3 Hart in nood bij klein en groot 3.2 5KIA6 Immunological defence against micro-organisms 3.3 5KMG3 Sekse, seksualiteit en multiculturaliteit 3.4 5KMP3 Veroudering: van moleculaire slijtage tot verlies aan lichaamsfuncties 3.5 5KMP4 De "gestoorde" wereld van membranen en signalen 3.6 5KMP5 Intra-uterine ontwikkeling en toxicologie 3.7 5KMP6 Genetische en metabole ziekten 3.8 5KMR2 Het geneesmiddel: van molecuul tot klinische toepassing 3.9 5KMR6 Controversen in de hemostase 3.10 5KNW7 Pijn en pijnbestrijding 3.11 5KNW8 Ontwikkelingspsychopathologie 3.12 5KON5 Erfelijke darmkanker: zelf wetenschappelijk onderzoek doen 3.13 5KON6 Therapieontwikkeling in de hemato-oncologie 3.14 5KVZ5 Optimalisering van medisch handelen 3.15 5KVZ12 Neglected Diseases

4

4. Periode 8 4.1 5KGH7 Kinderrevalidatie: jongleren met mogelijkheden 4.2 5KIA9 Pediatric infectious diseases 4.3 5KMR3 Levensfasen: endocrinologie, groei, (in)fertiliteit 4.4 5KNW9 Translationele neuroscience: van basis naar kliniek en terug 4.5 5KVZ2 International public health 5. Periode 9 5.1 5KGH7 Controversen in het kleine bekken 5.2 5KHC5 Secundaire hypertensie 5.3 5KIA8 Severe infectious diseases 5.4 5KME4 Radiologie in de klinische praktijk 5.5 5KMG5 Geneeskunde in filosofisch perspectief 5.6 5KMG7 Gezondheidsrecht 5.7 5KVZ7 AIDS 5.8 5KVZ8 Zorgorganisatie in goede banen 5.9 5KVZ11 Palliatieve zorg 6. Periode 10 6.1 5KBW2 Rug- en gewrichtsklachten 6.2 5KGH1 Bijzondere heelkunde bij kinderen 6.3 5KGH8 Kindervoeding en volwassenziekte 6.4 5KGH13 Acute Levensbedreigende aandoeningen bij kinderen 6.5 5KMG8 Chronische vermoeidheid 6.6 5KMP7 Gene- and immunotherapy 6.7 5KMR8 Stoornissen in het ijzermetabolisme: van bench tot bedside 6.8 5KNW2 Neurobiologie en psychiatrie 6.9 5KON1 Stamceltransplantatie: plaats en perspectief 6.10 5KVZ3 Keuzen in de gezondheidszorg

5

7. Periode 1 7.1 5KNW5 Horen, zien en bewegen 7.2 5KGH14 Evidence based geriatrie in de praktijk 7.3 5KMG10 Gender Medicine 8. Periode 2 8.1 5KMP8 Organen maken: regeneratieve geneeskunde en tissue engineering 8.2 5KMR7 Klinische geneesmiddelentoxicologie 9. Periode 3 9.1 5KMG1 De impact van aandoeningen bij kinderen, ouderen en

verstandelijk gehandicapten

6

1.1 Inleiding Beste student, Vanaf februari worden er weer veel verschillende keuzeblokken aangeboden. In elke periode kun je kiezen uit een aantal blokken. Om een goede en weloverwogen keuze te kunnen maken heeft het SOOS dit jaar opnieuw een keuzegids voor je samengesteld. In deze gids kun je lezen wat de blokcoördinator én de student vinden van het blok. De blokcoördinator is gevraagd de essentie van zijn of haar blok zelf beknopt weer te geven. De mening van de student hebben we verkregen middels evaluatieformulieren ingevuld door studenten die het blok eerder hebben gevolgd.

Meer informatie over de blokken is te vinden in de studiegids, te vinden via de site van de Radboud universiteit: http://www.ru.nl/onderwijs/studiegidsen De keuzeblokken in periode 6 en 7 zijn gekoppeld aan het onderdeel Praktijkoriëntatie Wetenschapsbeoefening van het Blokoverstijgend Onderwijs Jaar 3. Meer informatie over dit BOWO-onderwijs kun je vinden op pagina 6. Periode 1, 2 en 3 van studiejaar 2013-2014 zijn achterin de gids te vinden. De keuzeblokken zijn bedoeld om studenten de mogelijkheid te bieden dieper in te gaan op onderwerpen die hen aanspreken. Maar laat je niet afschrikken doordat

sommige blokken als ‘druk’ worden bestempeld. Alle blokken zijn goed te doen voor een derdejaars student. Kies dus wat jou het meest interesseert en waarvan jij denkt dat je het meest kunt leren! Voor het maken van deze gids zijn studentcommentaren essentieel. Wij willen alle studenten die afgelopen jaar hun mening hebben gegeven bedanken en we hopen dat er dit jaar ook weer mensen bereid zijn om de volgende editie van de keuzegids mogelijk te maken! Veel plezier en succes bij het maken van een goede keuze! Met vriendelijke groet, Namens het SOOS, Kars van Bragt, Jessica Elzakkers, Melissa Arron en Lotte Eijkenboom

7

1.2 Verklaring van de blokcodes KBW Bewegingswetenschappen KGH Speciële genees- of heelkunde KHC Hart en circulatie KIA Infectie en afweer KME Meten en evaluatie van gezondheid en ziekte KMG Maatschappij en gezondheid KMP Moleculaire pathologie KMR Metabolisme en regulatie KNW Neurowetenschappen KON Oncologie KVZ Volksgezondheid

1.3 Algemene opbouw De informatie die je aantreft in de hierna volgende pagina’s is als volgt gestructureerd. Bloktitel Vakgebied Blokcoördinator E-mailadres blokcoördinator

Docentcommentaar Studentcommentaar

8

Perioden

6 7 8 9 10 5KBW5

5KME5 5KMG9

5KMP2

5KMR4

5KHC3

5KIA6 5KMG3

5KMP3

5KMP4 5KMP5

5KMP6

5KMR2 5KMR6

5KNW7

5KNW8 5KON5

5KON6

5KVZ5 5KVZ12

5KBW4

5KIA9 5KMR3

5KNW9

5KVZ2

5KGH7

5KHC5 5KIA8

5KME4

5KMG5 5KMG7

5KVZ7

5KVZ8 5KVZ11

5KBW1

5KGH1 5KGH8 5KGH13

5KMG8

5KMP7

5KMR8 5KNW2

5KON1

5KVZ3

50210 Psycho- problematiek

50210 Psycho- problematiek

5PKO1 5PKO1 5PKO1 5PKO1 5PKO1

1.4 Toelichting BOWO-onderwijs

De keuzeblokken in periode 6 en 7 zijn gekoppeld aan het onderdeel Praktijkoriëntatie Wetenschapsbeoefening van het Blokoverstijgend Onderwijs Jaar 3. Vanwege deze

koppeling aan de BlokOverstijgende Wetenschappelijke Oriëntatie, worden de keuzeblokken in deze periode BOWO-blokken genoemd. Elke Bachelorstudent dient één BOWO-blok te volgen. Een BOWO-blok onderscheidt zich van een gewoon keuzeblok door het feit dat na afloop van het BOWO-blok een onderzoeksvoorstel wordt geschreven dat aansluit op de thematiek van het betreffende blok. Dit gebeurt in de tijd die voor het blokoverstijgend onderwijs staat. Het onderzoeksvoorstel wordt begeleid door docenten uit het blok en beoordeeld door de blokcoördinator. Het onderzoeksvoorstel en de beoordeling ervan worden in het portfolio bewaard. Blokoverstijgend wordt gedurende het keuzeblok ook extra onderwijs verzorgd om een goede basis voor het schrijven van een onderzoeksvoorstel te leggen. Periode 1, 2 en 3 zijn niet in deze tabel opgenomen. Achterin deze keuzegids kun je deze blokken terugvinden.

Vo

orjaarsv

akan

tie

BO

WO

-keu

zeblo

kk

en

BO

WO

-keu

zeblo

kk

en

Keu

zeblo

kk

en

Keu

zeblo

kk

en

Keu

zeblo

kk

en

9

2. Periode 6 (BOWO) 2.1 5KBW5 Innovatieve Reumatologie 2.2 5KME5 Evidence Based Medicine 2.3 5KMG9 Complementaire behandelwijzen; wetenschappelijk (on)bewezen? 2.4 5KMP2 Acuut en chronisch nierlijden 2.5 5KMR4 Zuurstof: een kwestie van leven en dood

10

2.1 5KBW5 Innovatieve Reumatologie Bewegingswetenschappen Dr. J. Fransen J.Fransen@reuma.umcn.nl De blokcoördinator zegt… In dit blok staan innovaties in de behandeling van reumatische ziekten centraal. Reumatische ziekten zijn veelal chronische aandoeningen van vooral het bewegingsapparaat met een sterke betrokkenheid van het immuunsysteem. De behandeling van reumatische ziekten is sterk verbeterd, met name door betere medicijnen, eerdere diagnose, en vroegere en agressievere behandeling. Hierdoor hebben deze patiënten nu een veel betere prognose dan vroeger.

Dit blok behandelt met name reumatoïde artritis, sclerodermie, en osteoporose. Onderwerpen die daarbij aan bod komen zijn: epidemiologie, meetmethoden, etiologie, diagnostiek, prognostiek, behandeling en preventie. Nadat een basis is gelegd om de moderne behandeling van reumatische ziekten te begrijpen, vindt er verdieping plaats middels casuïstiek, het beoordelen en interpreteren van studies, het geven van presentaties, en het zelf innovatief zijn. De student zegt… Studentcommentaar niet beschikbaar. Positieve punten:

- Leuk en leerzaam blok

- Enthousiaste docenten

- Groepswerk, presenteren, artikelen leren lezen Negatieve punten:

- Roostering/afstemming is niet altijd efficiënt

- Psychosociale aspecten voegen weinig toe

- Er is te weinig tijd voor verdieping

- Er worden weinig reumatische aandoeningen behandeld

11

2.2 5KME5 Evidence Based Medicine Meten en evaluatie van gezondheid en ziekte Prof. Dr. G.J. van der Wilt G.vanderWilt@ebh.umcn.nl De blokcoördinator zegt… In het kerncurriculum heeft u de principes van Evidence Based Medicine geleerd, en deze leren toepassen op concrete klinische vraagstukken. Vaardigheden die u daarbij heeft leren toepassen zijn het vertalen van een klinisch scenario in een PICO-vraag, het zoeken van relevante literatuur in PubMed, en het kritisch beoordelen van een artikel op validiteit, belang, en toepasbaarheid. In dit keuzeblok gaat u uw kennis en vaardigheden op het gebied van EBM verder uitbreiden. Het centrale thema in het blok is kennis synthese. Wanneer u over een bepaald onderwerp relevante literatuur gaat zoeken, dan zal het resultaat daarvan vaak heterogeen zijn: mogelijk zijn er resultaten van gerandomiseerde studies, van observationele cohort studies, van retrospectief onderzoek, of case reports. Resultaten van onderzoeken (ook wanneer het bv. allemaal gerandomiseerde studies zijn) kunnen sterk verschillen, en spreken elkaar soms tegen. In dit blok leert u hoe u op basis van de beschikbare informatie een aanbeveling kunt formuleren voor de praktijk. U gebruikt daarvoor de GRADE systematiek (Grading of Recommendations Assessment, Development and Evaluation) en Review Manager, het programma dat de Cochrane Collaboration heeft ontwikkeld voor het schrijven van een systematic review. U werkt gedurende het blok in groepjes aan één specifiek onderwerp, en u wordt daarbij begeleid door een docent van een klinische afdeling. In de loop van het blok worden diverse thema's verder uitgediept, zoals surrogaat eindpunten, kwaliteit van leven, en ethische aspecten van klinisch onderzoek. Aan het eind van het blok presenteert u uw bevindingen op de betreffende klinische afdeling. Doorgaans zult u aan een onderwerp gaan werken waar binnen de beroepsgroep behoefte is aan (actualisatie van) een richtlijn voor het klinisch handelen. In voorgaande jaren werd bijvoorbeeld gewerkt aan een aanbeveling over het beleid bij eclampsie, en over het beleid bij diverticulitis.

De student zegt… Dit blok houdt je hele tijd bezig met het maken van een onderzoeksverslag. Elke dag heb je één of twee relevante hoorcolleges. Aan het eind van het blok houd je een presentatie aan de vakstaf van de afdeling waar jouw onderzoek mee samenhangt. Ook kun je deze aan het begin van het volgende blok houden. Het was niet altijd duidelijk wat verplicht was en wat niet. Het blok is erg nuttig voor de verdere loopbaan en je wetenschappelijke stage. Tijdens dit blok kom je erachter hoe interessant EBM eigenlijk is en de relevantie. De tijdsindeling is prima te doen. Positieve punten:

- Nuttig voor BOSA en onderzoeksstage

- Samenwerking in kleine groepjes

- Mogelijkheden voor eigen inbreng

- Enthousiaste docenten en blokcoördinator

- Je krijgt meer ervaring met literatuurstudie Negatieve punten:

- Weinig praktisch onderwijs, buiten rapportage

- De zso’s zijn soms van weinig aanvulling

- Hoorcolleges sluiten soms niet aan op het onderwerp van je onderzoeksverslag

- Klinisch begeleider weet niet altijd wat er precies verwacht wordt

12

2.3 5KMG9 Complementaire behandelwijzen; Wetenschappelijk (on)bewezen? Maatschappij en gezondheid Mevr. Drs. M.H.J. van de Pol M.vandePol@elg.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Patiënten bezoeken naast hun eigen arts soms ook een complementaire behandelaar, zoals bijvoorbeeld een antroposofisch arts, een homeopaat, een natuurarts, acupuncturist of een paranormaal genezer e.d. Veel patiënten melden dit echter niet spontaan aan de reguliere behandelaar. Anderen hebben er vragen over en stellen het op prijs er met hun eigen arts over te kunnen praten. Het is daarom van belang dat ook de regulier werkend arts een basiskennis heeft van de complementaire

behandelwijzen waar patiënten gebruik van maken. In dit blok worden enkele complementaire behandelwijzen vanuit diverse invalshoeken tegen het licht gehouden. Welke complementaire behandelwijzen zijn in Nederland de meest gangbare en wat zijn de theoretische en historische kaders? Hoe stelt men binnen de reguliere geneeskunde eigenlijk vast of een behandeling werkzaam en zinvol is? Wat voor evidence is er voor de werkzaamheid en risico's van complementaire behandelingen als we dezelfde meetlat hanteren als in de reguliere geneeskunde? Hierbij komt de wetenschapsfilosofie, epidemiologie, maar ook fundamenteel onderzoek uitvoerig aan bod. Ook op farmacologische, psychologische, ethische, maatschappelijke en juridische aspecten wordt ingegaan. Een vast onderdeel van het blok is het bezoeken van een praktijk en het bijwonen van het spreekuur van een

complementaire behandelaar. Daarnaast wordt er ook een werkstuk gemaakt van beperkte omvang over een zelf gekozen onderwerp. Naast het werkstuk op schrift houdt u over uw werkstuk een individuele presentatie aan het einde van het blok. De student zegt… De eerste drie weken onderwijs gaan over complementaire behandelingen en bewijsvoering. In de vierde week is er op maandag een open vragen toets en de rest van de week werk je aan literatuuronderzoek waarover je een werkstuk maakt. Je loopt één dagdeel mee met een alternatief genezer. Tussendoor zijn er presentaties en in de laatste week eentje over het werkstuk. Positieve punten:

- Het meelopen met de alternatieve genezer, patiënt interview en de gastcolleges zijn leuk/interessant

- De wetenschappelijke kant wordt goed belicht, wat is er wel en niet bewezen

- Je leert de kwaliteit van een wetenschappelijk onderzoek te beoordelen

- Er is goede begeleiding bij de literatuurstudie Negatieve punten:

- De eerste drie weken maak je lange dagen

- Thuis moet je nog veel artikelen lezen. De artikelen zijn niet altijd beschikbaar.

13

2.4 5KMP2 Acuut en chronisch nierlijden Moleculaire pathologie Dr. H.W. van Hamersvelt H.vanHamersvelt@nier.umcn.nl De blokcoördinator zegt… De nierfunctie kan door verschillende oorzaken acuut of chronisch verslechteren. In dit blok wordt de klinisch gangbare methode voor bepalen van de nierfunctie in de praktijk onderzocht. Als oorzaken van acute nierinsufficiëntie komen met name obstructie en het hemolytisch uremisch syndroom aan bod. Wanneer bij een patiënt de nierfunctie helemaal verloren is gegaan is nierfunctievervangende therapie noodzakelijk. In dit blok komen de voorwaarden voor hemodialyse en CAPD, met de bijbehorende voor- en nadelen, aan de orde. Daarnaast wordt uitgebreid ingegaan op een aantal aspecten

van niertransplantatie en wordt de farmacokinetiek van meest gebruikte immuunsuppressiva besproken. De student zegt… De opbouw van het blok is goed verzorgd. Je begint met enige herhaling, waarna de verdieping begint. De eerste twee weken zijn druk en maak je lange dagen. De laatste week houd je een presentatie en is er een tentamen. Hiervoor staat genoeg tijd ingepland. Het blok lijkt redelijk druk, maar de indeling is efficiënt en de tijdsbelasting valt uiteindelijk mee. Het is een leuk blok en zit organisatorisch goed in elkaar. Positieve punten:

- Klinisch relevant

- Veel verschillende onderwijsvormen

- Goed opgebouwd met goede (tijds)indeling Negatieve punten:

- Veel achtergrondliteratuur en daarover is niet altijd overeenstemming onder de docenten

14

2.5 5KMR4 Zuurstof: een kwestie van leven of dood Metabolisme en regulatie Dr. A. Vis A.Vis@fysiol.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Het blok "Zuurstof, een kwestie van leven en dood" gaat dieper in op het zuurstoftransport van buitenlucht tot in de cellen, wat daarin eventueel fout kan gaan en wat de mogelijkheden voor behandelingen zijn. Voor het gehele lichaam kan de zuurstofbehoefte variëren van 0,3 L/min in rust tot meer dan het 20-voudige, terwijl gebrek aan zuurstof binnen 3 minuten tot irreversibele beschadigingen leidt. Onderwerpen van het blok zijn ten eerste het normale zuurstoftransport van buitenlucht tot mitochondrion en de regulatie hiervan. Ten tweede komt aan de orde

weefseloxygenatie onder bijzondere omstandigheden en afwijkingen in gassamenstelling en transport en de consequenties hiervan voor gezondheid en functioneren. Ten derde komen moderne diagnostische technieken aan de orde die o.a. de continue kwantitatieve bewaking mogelijk maken van de weefseloxygenatie bij m.n. patiënten at risk. Vervolgens wordt ingegaan op een aantal high-tech behandelingen zoals: CardioPulmonaire Bypass, Extracorporele Membraan Oxygenatie (ECMO), hyperbare zuurstoftherapie, bloedvervangende zuurstofdragers. Ruim aandacht wordt besteed aan oxygenatieproblemen onder bijzonder omstandigheden zoals tijdens duiken, op grote hoogte en in utero. De onderwerpen zijn zodanig gekozen dat iedereen er in de praktijk mee te maken zal krijgen, ofwel als slachtoffer of als behandelaar, terwijl ze niet in het reguliere curriculum worden behandeld. Een

groepjesgewijze Powerpointpresentatie over het gekozen researchonderwerp sluit het blok af. Dit blok is speciaal interessant voor mensen met als hobby duiken, vliegen, parachutespringen of bergbeklimmen. De student zegt… Het is een vrij druk blok met veel colleges en zelfstudieopdrachten, vooral in de eerste twee weken. De laatste twee weken waren relatief rustiger. Tussendoor waren er verschillende excursies, die erg leuk en leerzaam waren. Er komt veel fysica aan bod. De opbouw was erg overzichtelijk en goed ingevuld. Positieve punten:

- Leuke en leerzame excursies

- Enthousiaste docenten

- Genoeg klinische koppeling Negatieve punten:

- Drukke eerste twee weken

- Soms te veel fysica, waardoor het soms te abstract wordt

15

3. Periode 7 (BOWO) 3.1 5KHC3 Hart in nood bij klein en groot 3.2 5KIA6 Immunological defence against micro-organisms 3.3 5KMG3 Sekse, seksualiteit en multiculturaliteit 3.4 5KMP3 Veroudering: van moleculaire slijtage tot verlies aan lichaamsfuncties 3.5 5KMP4 De "gestoorde" wereld van membranen en signalen 3.6 5KMP5 Intra-uterine ontwikkeling en toxicologie 3.7 5KMP6 Genetische en metabole ziekten 3.8 5KMR2 Het geneesmiddel: van molecuul tot klinische toepassing 3.9 5KMR6 Controversen in de hemostase 3.10 5KNW7 Pijn en pijnbestrijding 3.11 5KNW8 Ontwikkelingspsychopathologie

3.12 5KON5 Erfelijke darmkanker: zelf wetenschappelijk onderzoek doen 3.13 5KON6 Therapieontwikkeling in de hemato-oncologie 3.14 5KVZ5 Optimalisering van medisch handelen 3.15 5KVZ12 Neglected Diseases

16

3.1 5KHC3 Hart in nood bij klein en groot Hart en circulatie Dr. L.J.B.M.L. Noyez L.Noyez@thorax.umcn.nl De blokcoördinator zegt… De blijvende problematiek verbonden aan diagnose en behandeling van hartziekten is niet alléén van belang voor de specialisten op dit gebied maar ook voor huisartsen en andere specialisten. Ten eerste is het doel de student in contact te brengen met de praktijk en het proces van klinische beslissingen in concrete situaties. De theoretische kennis verworven in het kerncurriculum wordt uitgediept en wordt getoetst in de praktijk. Ten tweede krijgt de student de mogelijkheid zich te verdiepen in de historische wortels, huidige positie en de te verwachten ontwikkelingen van de

vakgebieden cardiologie, kindercardiologie en hartchirurgie. Ook maakt de student kennis met wetenschappelijke onderzoekthema's die op dit moment in de betrokken vakgebieden worden bewerkt. Verschillende gebieden van hartziekten worden in dit blok uitgebreid behandeld, maar het is vooral de bedoeling kennis te maken met de klinische praktijk. De student zegt… Positieve punten:

- Interessante en afwisselende praktijkobservaties

- Het maken van een verslag en presentatie is erg leerzaam Negatieve punten

- Scriptie, presentatie én tentamen maakt het geheel wel wat druk

17

3.2 5KIA6 Immunological defence against micro-organisms Infectie en Afweer Prof. Dr. R.W. Sauerwein R.Sauerwein@mmb.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Bij moment van drukken geen docentcommentaar beschikbaar. De student zegt… De eerste twee weken is er veel theorie; met enthousiaste docenten die het erg interessant maken. Na twee weken heb je een toets. Als je de ZSO’s gemaakt hebt en de colleges volgt is deze goed te doen. De laatste anderhalve week werk je aan een

onderzoeksvoorstel met presentatie. Hiervoor heb je ruim genoeg de tijd. Het is vooral een wetenschappelijk blok. Positieve punten:

- Enthousiaste docenten

- Veel nieuwe stof met diepgang

- Representatieve toets Negatieve punten:

- Het is moeilijk om in contact te komen met je begeleider voor het onderzoeksvoorstel

- Zwakke communicatie tussen blokcoördinator en studenten

- Als je geen BOSA doet zijn de laatste twee weken niet zo nuttig

- In de colleges kwamen de ZSO’s geregeld niet aan de orde

18

3.3 5KMG3 Sekse, seksualiteit en multiculturaliteit Maatschappij en gezondheid Prof. Dr. A.L.M. Lagro-Janssen A.Lagro-Janssen@elg.umcn.nl De blokcoördinator zegt… In dit blok staan vier thema's centraal. De eerste week staat in het teken van de rol die gender en cultuur spelen in de hulpverlening. De student leert hoe een goede vraagverheldering rekening houdt met het man/vrouw zijn van de patiënt, hoe de eigen socialisatie van invloed is op cultuur- en seksegerelateerde problemen en hoe communicatieproblemen hierover te voorkomen zijn. Het tweede thema richt zich op het verwerven van kennis en vaardigheden over sekse- en cultuurverschillen in seksueel functioneren. Daarbij komen de anatomische en

biologische aspecten en de behandeling van seksuele problemen bij mannen en vrouwen aan de orde. Bovendien kan de student aangeven hoe ook bij aandoeningen als SOA, incontinentie en alcohol- en benzodiazepine verslaving sekse en cultuur van belang zijn. Vervolgens maakt de student kennis met de belangrijkste lichamelijke en psychische klachten na seksueel misbruik. De student leert signalen herkennen die wijzen op misbruik in de vóórgeschiedenis en leert wat bij een verkrachting, ook vanuit gezondheidsrechtelijke aspecten, van belang is om te weten en te doen. Tot slot komen specifieke problemen van allochtone vrouwen met en rondom de reproductie aan bod en maakt de student kennis met gezondheidsproblemen en medische zorg voor legale vluchtelingen en illegaal verblijvenden in Nederland.

Het blok sluit af met presentaties en persoonlijke essays over gender en cultuur. In dit blok zijn een groot aantal practica: oefenen seksespecifieke hulpverlening met simulatiepatiënten, één dag huisartspraktijk, anatomie, oefenen seksuele anamnese. De student zegt… Het is een druk, maar leuk en interessant blok. In het begin van de week is er veel les. Er zijn veel interessante werkgroepen, waarbij iedereen persoonlijk betrokken wordt. Het aantal lesuren is normaal, maar er moet veel naast gebeuren. De verslagen en de presentatie maken kost veel tijd. Postieve punten:

- Veel nieuwe onderwerpen

- Relevant en interessant blok Negatieve punten:

- Relatief druk blok

- Veel thuis doen

19

3.4 5KMP3 Veroudering: van moleculaire slijtage tot verlies aan lichaamsfuncties Moleculaire pathologie Dr. G.J.C.G.M. Bosman, biochemie G.Bosman@ncmls.ru.nl De blokcoördinator zegt… Centraal in dit blok staan de moleculaire achtergronden van een aantal verouderingsprocessen en de gevolgen daarvan op hogere fysiologische organisatie-niveaus. Bij veroudering spelen moleculaire veranderingen en mechanismen een rol, die gevolgen hebben voor het functioneren van cel, orgaan en organisme. Op moleculair en cellulair niveau kunnen verouderingsprocessen worden onderzocht. Een gedeelte van dit blok bestaat dan ook uit practica, waarin verscheidene analyse

technieken (spectrofotometrie, enzym-analyse, centrifugatie, histochemie, DNA-isolatie, PCR, electroforese) zullen worden gebruikt om verouderingsprocessen op te sporen. De veroudering van de erytrocyt dient als voorbeeld van veroudering op moleculair en cellulair niveau, waarbij tevens verband met een aantal ziektebeelden wordt gelegd. Verouderingsprocessen kenmerken zich door algemeen optredende aspecten (apoptose, oxidatieve stress), maar kunnen ook leiden tot orgaan-specifieke aandoeningen. Beide elementen zullen worden bestudeerd aan de erytrocyt en aan neurodegeneratieve aandoeningen van het brein, waarbij de ziekte van Alzheimer centraal staat. Tenslotte zal de student kennis maken met ethische en wetenschappelijke aspecten van onderzoek bij de oudere mens. Normale en

pathologische veroudering zal daarbij ook in persoonlijk contact met ouderen aan de orde komen. In een literatuuronderzoek, waaraan door twee of drie studenten gedurende het gehele blok gewerkt zal worden en dat resulteert in een scriptie en een referaat, zal bij een karakteristieke verouderingsziekte het verband tussen de verschillende elementen (molecuul, cel, orgaan, organisme) verder worden uitgediept. Dit literatuuronderzoek zal mede de basis vormen voor het na het blok binnen de cursus 5BOSA8 te formuleren onderzoeksvoorstel. De student zegt… Een leuk blok dat druk begint, met veel verslagen en labwerk. Er zijn veel practica die leuk zijn en relevant voor de stof. Je moet vaak presenteren, maar dit bleek fijn te zijn voor de uiteindelijke presentatie die wordt beoordeeld. Het is een leuke manier van oefenen en erg leerzaam. Er is veel labwerk, dit moet je wel leuk vinden. Positieve punten:

- Betrokken en enthousiaste docenten

- Goed leren presenteren van artikelen

- Het blok is duidelijk opgebouwd

- Leren bloedprikken, je oefent op elkaar Negatieve punten:

- Druk met presentaties en verslagen

20

3.5 5KMP4 De "gestoorde" wereld van membranen en signalen Moleculaire pathologie Dr. P. Deen P.Deen@ncmls.ru.nl De blokcoördinator zegt… Een belangrijk deel van het onderzoek binnen het UMC St Radboud heeft betrekking op ziektebeelden waaraan verstoringen van membraantransport- en signaaltransductieprocessen ten grondslag liggen. Hierbij kan gedacht worden aan bijvoorbeeld Nefrogene Diabetes Insipidus (NDI), Diabetes Mellitus (DM) en Cystische Fibrose (CF). Dit onderzoek is deels patiëntgebonden en deels niet-patiëntgebonden. Het onderzoek is multidisciplinair van karakter en kent genetische, moleculair biologische, biochemische en celfysiologische componenten. In dit keuzeblok zal de

wisselwerking tussen de verschillende disciplines worden gedemonstreerd door het traject patiënt, orgaan, cel en molecuul te doorlopen. Na afloop zal de student dan ook een goed inzicht hebben gekregen in de klinische aspecten en pre-klinische mechanismen die ten grondslag liggen aan een ziektebeeld en de manier waarop klinische en pre-klinische afdelingen samenwerken om deze te ontrafelen. Het blok bestaat uit een drietal onderdelen. In het eerste onderdeel worden door een klinisch geneticus, internist en kinderarts voordrachten gegeven waarin een aantal ziektebeelden, waaraan bovenstaande stoornissen ten grondslag liggen, worden besproken. In het tweede onderdeel staat het uitvoeren van een literatuuronderzoek centraal. U maakt hierbij kennis met de diverse aspecten die verbonden zijn aan een gedegen literatuuronderzoek, hetgeen in de kliniek vaak als uitgangspunt dient voor

een wetenschappelijk onderzoek of behandelwijze. In het laatste onderdeel maakt u ten slotte kennis met toonaangevend wetenschappelijk onderzoek zoals dat binnen onze faculteit wordt verricht. Als rode draad door het blok zult U, begeleid door klinische en pre-klinische experts op het gebied van de ziektes, in groepsverband zowel praktische als theoretische details van de ziektes gaan onderkennen, dat U samen uitwerkt tot een scriptie en voordracht, wat als eindtoets dient. De student zegt… Leuk en interessant blok met goede, enthousiaste docenten. Op de scriptie en presentatie wordt goede feedback gegeven en ze zijn leerzaam om te maken. De opbouw van het blok is overzichtelijk. De tijdsindeling is alleen niet altijd even efficiënt. Uniek aan dit blok is dat er les wordt gegeven in Endnote. Het blok heeft wel een grote tijdsbelasting. Positieve punten:

- Enthousiaste docenten die goede feedback geven

- Goede planning en leren werken met Endnote

- Leuke demonstraties en veel samenwerken Negatieve punten:

- Druk

- Sommige onderdelen zeer uitgebreid naast je eigen onderwerp

- Net te weinig tijd voor uitgebreide literatuurstudie

21

3.6 5KMP5 Intra-uterine ontwikkeling en toxicologie Moleculaire pathologie Mevr. Dr. Ir. N. Roeleveld N.Roeleveld@ebh.umcn.nl De blokcoördinator zegt… In dit blok wordt allereerst de normale embryologie, de ontwikkeling van het embryo tot en met de vierde maand van de zwangerschap, behandeld. Daarnaast komen factoren aan bod die de ontwikkeling van het embryo verstoren of beschadigen. Er zijn vele factoren die van invloed zijn op de ontwikkeling van het embryo. Het eetpatroon van de moeder is belangrijk en derhalve wordt de invloed of het ontbreken van essentiële vitamines en spoorelementen bestudeerd. Ontregeling van de ontwikkeling kan ook ontstaan door invloed van zware metalen (cadmium, lood en kwik) of

geneesmiddelen (bv. cytostatica, prednison, DES, en Softenon). Maar er zijn meer stoffen die verdacht worden van een schadelijke invloed op de foetus, bijvoorbeeld bestrijdingsmiddelen en hormoonverstorende stoffen. Genotmiddelen zoals alcohol, drugs en roken hebben een bewezen schadelijke invloed. De effecten van deze stoffen worden in groepen zelfstandig uitgewerkt en gepresenteerd. In het blok komen ook de mogelijkheden en onmogelijkheden van prenatale diagnostiek en genetic counseling aan de orde. De student zegt… Een leuk blok, zeker als je interesse hebt in voortplanting en embryologie. Het is een goede aanvulling op het weinig gegeven embryologie. Er zijn indrukwekkende practica

over aangeboren afwijkingen op de snijzaal. Je maakt twee opdrachten en twee presentaties. Het voorbereiden hiervan neemt wel veel tijd in beslag. Het blok heeft een fijne tijdsbelasting met veel vrije uren. Positieve punten:

- Oefenen van presentatievaardigheden

- Toevoeging op het curriculum

- Leuk, informatief blok met practica

- Het maken van de folder helpt bij het simpel verwoorden van informatie Negatieve punten:

- Embryologie is lastig

- De dag met presentaties is lang

- Weinig kliniek

- Weinig wetenschappelijk onderzoek

22

3.7 5KMP6 Genetische en metabole ziekten Moleculaire pathologie Blokcoördinator: dr. A.P.M. de Brouwer A.deBrouwer@gen.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Om te achterhalen in welke mate erfelijkheid een rol speelt in de ziekte van een patiënt wordt de student in het keuzeblok "De patiënt met een erfelijke of metabole ziekte" het probleemgestuurde denken geleerd. Door goed te leren kijken en luisteren naar de patiënt, symptomen te leren groeperen en verbanden te leren leggen, wordt een klinisch denkraam gecreëerd om tot een diagnose te komen. Diverse vormen van erfelijkheid worden aan de hand van concrete ziektebeelden behandeld. Ter verduidelijking en illustratie van de werkwijze bij een patiënt met een erfelijke

aandoening is er speciale aandacht voor het AdrenoGenitaal Syndroom, evenals chromosoomafwijkingen, subfertiliteit, glycosyleringsdefecten, diabetes mellitus en mitochondriële ziekten. De centrale opbouw van het onderwijs binnen het keuzeblok bestaat uit het nauwkeurig (leren) bestuderen van de patiënt (inclusief diens persoonlijke beleving), de diagnostische (on)mogelijkheden, behandeling en begeleiding van de patiënt, het erfelijkheidsadvies en tot slot de researchactiviteiten. De student maakt op (inter)actieve wijze kennis met diverse, actuele aspecten van genetische en metabole ziekten waarbij er aandacht is voor zowel patiënt (en diens familie), arts als onderzoeker. De student zegt… Het is een interessant blok, mede doordat er ook nieuwe en minder bekende ziektebeelden worden behandeld. Dit zorgt voor nieuwe inzichten. Er is veel aandacht voor (genetisch) onderzoek. Per week wordt er één hoofdonderwerp behandeld. Het is wel een druk blok, met lange dagen. De toets is goed te maken en er zijn meerdere mogelijkheden om te presenteren. Je maakt ook een referaat. Positieve punten:

- Enthousiaste docenten

- Er komen interessante aandoeningen aan bod

- Veel mogelijkheden voor het oefenen van presenteren

- Goede planning van het blok

Negatieve punten:

- Lange, zware dagen

- Sommige onderwerpen hebben veel nadruk

23

3.8 5KMR2 Het geneesmiddel: van molecuul tot klinische toepassing Metabolisme en regulatie Drs. B. Schouwenberg b.schouwenberg@pharmtox.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Geneesmiddelen doorlopen vanaf hun "ontdekking" tot de klinische toepassing een lang traject. In dit blok worden de verschillende aspecten vanaf de ontwikkeling van een experimenteel geneesmiddel tot aan de registratie en de klinische toepassing behandeld. Daarbij wordt tevens aandacht besteed aan de werking, bijwerkingen en interacties van geneesmiddelen bij patiënten. De aandacht zal in het bijzonder uitgaan naar de aangrijpingspunten en werkingsmechanismen op moleculair en cellulair niveau alsook op het niveau van orgaan, organisme en populatie. Naast de

farmacodynamische principes zullen ook farmacokinetische beginselen ter sprake komen. Gedurende de 4 weken zullen vier groepen van geneesmiddelen "van molecuul tot klinische toepassing" worden behandeld. Het betreft de volgende groepen: glucoseverlagende middelen, diuretica, NSAID's en anti-virale middelen. Naast theoretische diepgang zal ook door middel van praktica het inzicht in de werking en bijwerkingen van geneesmiddelen worden verdiepten is er aandacht voor klinische aspecten. De inzichten die hierdoor worden opgedaan kunnen later op andere groepen van geneesmiddelen worden toegepast. De student zegt… Een leuk blok dat duidelijk is opgebouwd. Er is ongeveer één groep geneesmiddelen

per week. Wat leuk is, is dat er activiteiten, zoals een symposium en excursie, ondernomen worden. Ook ga je een keer zelf medicijnen slikken om te kijken wat dat doet en leer je een monografie te schrijven. Elke week is ongeveer even druk, met een prima tijdsbelasting. Positieve punten:

- Goede tijdsindeling, niet erg belastend

- Practica geven een idee over de sociale consequenties van medicatie

- Leuke activiteiten

- Enthousiaste docenten

- Duidelijke ZSO’s en de artikelen zijn makkelijk te vinden Negatieve punten:

- Alle dagen vroeg beginnen

- De stof kan soms wat taai zijn

- Niet heel duidelijk wat je kan verwachten van de toets

24

3.9 5KMR6 Controversen in de hemostase Metabolisme en regulatie Mevr. Dr. B.A.P Laros-vanGorkom B.Laros-vanGorkom@HEMAT.umcn.nl De blokcoördinator zegt… In dit keuzeblok krijgt de student inzicht in de regulatie van de hemostase tijdens fysiologische en pathologische omstandigheden. Hij/ zij zal ontdekken dat het systeem dat bescherming biedt tegen bloedingen ook verantwoordelijk kan zijn voor de ontwikkeling van trombose. Door bestudering van achtergrondinformatie in kernboeken en wetenschappelijke literatuur maakt de student kennis met de meest voorkomende vormen van de bloedingsneiging en trombose als ook de behandeling hiervan. De theoretische

informatie wordt geïllustreerd m.b.v. patiëntendemonstraties en casus besprekingen. De student zal zelfstandig een diagnostisch traject doorlopen van anamnese tot en met laboratoriumonderzoek bij een patiënt met een hemostatisch probleem. Hij/zij zal eigenhandig een aantal laboratorium bepalingen verrichten. De resultaten daarvan zal hij/ zij in het kader van een klinische vraagstelling interpreteren. Daarnaast zijn er ruime mogelijkheden om een korte laboratorium (onderzoeks-) stage van 2-3 dagen te lopen en daarbij zelfstandig een onderzoekje uit te voeren. Over de diagnostiek en de behandeling van de besproken ziektebeelden bestaat op verschillende punten geen consensus. In de praktijk betekent dit dat hetzelfde probleem in verschillende ziekenhuizen op verschillende wijze benaderd wordt. De student zal zich verdiepen in de oorzaak van deze verschillende inzichten.

Ook zal de student een aantal wetenschappelijke artikelen refereren en proberen de relevantie van deze studies in te schatten voor het klinische beleid. Tot slot zal hij/ zij zelf een diagnostisch cq. behandelingsprotocol ontwerpen. De student zegt… Een leuk blok met herhaling van ‘Regulatie en Integratie 2’ en verdere verdieping. Je maakt een referaat en een protocol. In de tweede week geef je een presentatie over een gelezen artikel. In de vierde week geef je met z’n tweeën een presentatie over je protocol. De tijd die je nodig hebt is goed te doen. ZSO’s worden goed en uitgebreid besproken. In de laatste week krijg je ook een toets over de theorie. Positieve punten:

- Enthousiaste docenten die het onderwerp goed brengen

- Goede tijdsindeling en roostering

- Het onderwerp komt bij veel specialismen terug en dus erg nuttig

- Je begint al aan je onderzoeksvoorstel Negatieve punten:

- Het is onduidelijk wat er verwacht wordt van het protocol

- Per groepje zit er veel verschil in gedane moeite voor het protocol en referaat. Wat niet terug te zien is in de punten

- De feedback presentaties zijn niet altijd even duidelijk

25

3.10 5KNW7 Pijn en pijnbestrijding Neurowetenschappen Prof. Dr. K.C.P. Vissers K.Vissers@anes.umcn.nl

De blokcoördinator zegt… Pijn kan door meerdere factoren veroorzaakt worden, waardoor vaak een multidisciplinaire aanpak nodig is. Het blok besteedt dan ook uitgebreide aandacht aan de multidimensionele achtergronden van pijn en de consequenties die deze hebben voor de behandeling. Vele nieuwe inzichten rondom de kennis van pijn en pijnbestrijding worden door docenten die dagelijks met pijnpatiënten omgang hebben toegelicht. De student krijgt hierdoor een goed inzicht in de hedendaagse praktijk van de

pijnbehandeling mede doordat ook klinische demonstraties worden gevolgd. Daarnaast neemt iedere student deel aan een kort wetenschappelijk onderzoek over het meten van nociceptie en pijn. Het onderzoek bestaat uit het uitvoeren van een aantal experimenten en een wetenschappelijk verslag. De conclusies van het onderzoek worden plenair gepresenteerd en besproken. Het onderzoek geeft de student inzicht over de grote interindividuele verschillen in pijnperceptie en de rol van neuroplasticiteit bij pijn. De student zegt… Een blok met enthousiaste docenten. Het is wel een druk blok, met lange dagen en veel zelfstudie. De indeling van het blok is wel goed.

Positieve punten:

- Enthousiaste docenten

- Relevant voor de rest van de opleiding

- Meelopen in de kliniek Negatieve punten:

- Drukke 2e en 3e week

26

3.11 5KNW8 Ontwikkelingspsychopathologie Neurowetenschappen Mevr. Dr. N.N.J. Lambregts-Rommelse N.Lambregts-Rommelse@psy.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Psychopathologie is het vakgebied, dat zich richt op stoornissen in het denken, de stemming of het gedrag die het aangepast functioneren belemmeren. Ontwikkelingspsychopathologie is de studie naar de oorsprong en het verloop van deze stoornissen. Deze ontwikkeling speelt zich af in een wisselwerking tussen erfelijke aanleg en omgeving vanaf de conceptie. Het bestuderen van de ontwikkeling van psychopathologische aandoeningen heeft tot doel inzicht te verkrijgen in de aard van de aandoeningen en aanknopingspunten te vinden voor de diagnostiek, de

behandeling en zelfs voor preventie. Waarom hebben pre-adolescenten veel minder vaak een depressie dan pubers? Wanneer begint de abnormaal sterke hersengroei bij kinderen met autisme? Hoe komt het dat de hyperactiviteit bij een deel van de patiënten met ADHD (attention deficit hyperactivity disorder) in de loop van de tijd sterk afneemt, terwijl de aandachtsstoornis blijft? Allemaal vragen die op dit moment actueel zijn in het veld van de ontwikkelingspsychopathologie. De ontwikkelingspsychopathologie omvat: - de studie van individuen die met stoornissen ontwikkelen in het contact, het denken, de stemming of het gedrag - de ontwikkelingsachtergrond van deze stoornissen

- het patroon, dat deze stoornissen volgen nadat ze zijn ontstaan. De focus is vooral op het hoe van de ontwikkelingsprocessen in het bijzonder in de hersenen eerder dan op het gedetailleerd in kaart brengen van verschijnselen. Dit blok is opgezet in nauwe samenwerking met het Karakter Universitair Centrum voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie Nijmegen-Zetten-Tiel en wordt gegeven op de locatie van Karakter gesitueerd op het UMCN terrein. De student zegt… Een leerzaam en interessant blok met betrokken docenten. De indeling is overzichtelijk, met in de eerste week de normale ontwikkeling, in de tweede week de pathologie en de laatste twee weken de oorzaken en behandeling. Er zijn veel afwisselende onderwijsvormen, wat erg leuk is. De tijdsbelasting is hoog, maar goed te doen. Je geeft in dit blok twee presentaties, waarvan één over je BOSA-inleiding. Positieve punten:

- Leuke en mooie excursies, enthousiaste docenten

- Goed inzicht in het vakgebied kinder- en jeugdpsychiatrie

- Reader met relevante info

- Veel begeleiding over BOWO tijdens het blok Negatieve punten: - Druk blok

27

3.12 5KON5 Erfelijk darmkanker: zelf wetenschappelijk onderzoek doen Oncologie Prof. Dr. J.H.J.M. van Krieken J.vanKrieken@pathol.umcn.nl De blokcoördinator zegt… De enorme ontwikkeling, die de geneeskunde sinds de verlichting heeft doorgemaakt, is te danken aan de wetenschappelijke basis die het vak gekregen heeft. Het lijkt erop dat de ontwikkelingen in een steeds sneller tempo gaan. Op vrijwel alle terreinen van de geneeskunde, van de moleculaire fysiologie, pathologie en biologie tot de epidemiologie en de psychologie wordt veel nieuwe kennis verworven. Het wetenschappelijke karakter van de geneeskunde opleiding is van groot belang om kritisch de ontwikkelingen te kunnen volgen en om een bijdrage te kunnen leveren aan het verder brengen van het vak. Dit keuzeblok is bedoeld om te leren wetenschappelijk onderzoek te verrichten door het zelf te doen. Er is gekozen voor het thema 'erfelijke darmkanker', dat zich bij uitstek leent voor een multidisciplinaire aanpak en waarop dagelijks vooruitgang wordt geboekt. Verschillende aspecten van dit thema zijn onderwerp van onderzoek in de verscheidene deelnemende disciplines. Wetenschappelijk onderzoek is in een aantal opzichten anders dan patiëntenzorg en studie: het is een sprong in het onbekende en succes is afhankelijk van factoren die je maar gedeeltelijk in eigen hand hebt. Belangrijke benodigde eigenschappen zijn nieuwsgierigheid, doorzettingsvermogen, zelfkritiek, nauwkeurigheid en vooral het vermogen met tegenslagen om te gaan. Het keuzeblok zelf is een experiment met als belangrijkste doel te laten zien hoe leuk het is om onderzoek te doen. We zijn benieuwd naar de resultaten. Het keuzeblok duurt 4 weken en belicht alle stappen die het verrichten van wetenschappelijk onderzoek kenmerken: verzamelen van kennis, ontwikkelen van een vraagstelling, het maken van een werkplan, het verzamelen van gegevens, het analyseren van data en het presenteren van de resultaten. Het onderzoek vindt plaats in groepjes van vier of vijf studenten. Ieder groepje wordt aan een van de betrokken specialismen gekoppeld en werkt volgens een vast schema, dat er als volgt uitziet: Week 1: verzamelen van kennis uitmondend in een vraagstelling,inleidend hoorcollege (van Krieken),groepjes formeren, bezoeken van afdelingen, literatuuronderzoek, presenteren van de vraagstelling. Week 2 en 3: maken van werkplan en verzamelen van data, in groepen operationaliseren van vraagstelling en plan van aanpak formuleren,gedetailleerd werkplan op maandagmiddag presenteren,uitvoeren van werkplan. Week 4: analyse en presentatie, artikel schrijven en presentatie voorbereiden en eensymposium.

De student zegt… Het is een intensief, leuk en interessant blok. Je voert in vier weken zelfstandig een onderzoek uit. Je wordt heel vrijgelaten in het doen van onderzoek, dit is erg leuk en leerzaam. Hierdoor leer je goed plannen en onderzoek doen. Het is een intensieve periode van samenwerking. Je krijgt de kans om mee te kijken bij o.a. een colonoscopie en laparoscopie. Het afsluitende symposium is erg leuk. De tijdsbelasting is hoog door de lange dagen op de universiteit, maar na het onderwijs hoef je geen zelfstudie meer te doen. Positieve punten

- Heel leerzaam

- Hele proces van wetenschappelijk onderzoek doorlopen

- Docenten zijn goed te bereiken

Negatieve punten:

- Druk blok, blokboek weinig relevant

28

3.13 5KON6 Therapieontwikkeling in de hemato-oncologie Oncologie Dr. J.H. Jansen J.Jansen@chl.umcn.nl De blokcoördinator zegt… In dit blok worden de nieuwste inzichten mbt het ontstaan van leukemie behandeld, wordt geleerd hoe men deze kennis kan vertalen naar specifiek op de tumorcel gerichte nieuwe vormen van therapie, en wordt geleerd hoe men nieuwe therapieën moet testen in klinische fase I, II en II trials. Hierbij komen alle aspecten aan bod: de nieuwste (moleculair) biologische inzichten, de methoden waarmee nieuwe vormen van therapie kunnen worden ontworpen, de eisen waaraan een mensgebonden onderzoek moet voldoen, ethische aspecten, etc. Nadat in de eerste twee weken de

biologische en klinische achtergronden van leukemie zijn behandeld, wordt in het tweede gedeelte van dit blok aan de hand van een concreet, actueel onderwerp gewerkt aan een opzet voor een klinische fase I, II of III onderzoek. Dit concept wordt in het aansluitende BOWO gedeelte dat gekoppeld is aan dit keuzeblok verder uitgewerkt tot een compleet studieprotocol dat niet onderdoet voor klinische protocollen zoals deze daadwerkelijk worden ingediend bij de medisch-ethische commissies. Omdat de kennis over de biologische achtergrond van de pathogenese bij vele ziekten sterk toeneemt, zal in de komende jaren het vertalen van deze kennis naar klinisch bruikbare nieuwe middelen veel aandacht krijgen op veel terreinen van de geneeskunde.

De student zegt… Een blok waarin het belang van onderzoek goed wordt benadrukt en een goede indeling. De planning is flexibel en je hebt ruimte om zelf te plannen. De eerste week is het rustigst, met daarin een toets over de hoorcolleges. De toets is goed te doen aan de hand van de colleges, waarin een globale kennis over relevante onderwerpen wordt gegeven. De weken daarna zijn drukker door opstellen van een protocol (referaat en opzet studieplan) . Het is een goed begin voor je BOWO. Positieve punten:

- Goede flexibele planning

- Relevante hoorcolleges

- Fijne start BOWO Negatieve punten:

- Labonderzoek is voor een deel dubbel

29

3.14 5KVZ5 Optimaliseren van medisch handelen Volksgezondheid Mevr. Dr. J.C.C. Braspenning J.Braspenning@iq.umcn.nl De blokcoördinator zegt… In het blok wordt geleerd om als arts voortdurend kritisch te staan ten opzichte van het eigen handelen en de beslissingen die men neemt in de zorg van patiënten. Worden de meest recente inzichten ten aanzien van goede, effectieve zorg toegepast. Hoe ervaren patiënten de geboden zorg? Welke verbeteringen in de zorg zijn nodig of wenselijk? Drie onderwerpen staan centraal in het blok: - het definiëren van gepaste zorg;

- het evalueren van medisch handelen; en - de implementatie van een zorgverbetering of innovatie. In aansluiting op lopend onderzoek wordt voor een bepaalde aandoening door de studenten een beschrijving gemaakt van gepaste zorg. Richtlijnen, recente literatuur (evidence based medicine) en de wensen en behoeften van de patiënten zijn de basis voor deze beschrijving. Om te toetsen of de patiënten daadwerkelijk gepaste zorg ontvangen moet het medisch handelen worden geëvalueerd, bijvoorbeeld met behulp van kwaliteitsindicatoren. In het blok wordt geleerd om kwaliteitsindicatoren te ontwikkelen op basis van de beschrijving van gepaste zorg. Uit de evaluatie kan blijken, dat het feitelijk medisch handelen bijstelling behoeft. Om het handelen bij te stellen is inzicht nodig in de factoren die het leveren van gepaste zorg in de weg staan

of juist bevorderen. Op basis van wetenschappelijke literatuur wordt aan de studenten gevraagd een overzicht van deze factoren te maken. Met deze kennis ontwikkelt de student een implementatiestrategie om de gepaste zorg in de praktijk te kunnen brengen. In drietallen worden deze onderdelen worden verwerkt in een werkstuk. Om te laten zien hoe deze onderwerpen in de praktijk van alledag uitpakken worden observaties gedaan in een verpleeghuis en bij een patiëntenoverdracht. Een student gaf aan dat het blok je laat stilstaan bij het belang van kwaliteitsbevordering, - handhaving en- toetsing. Elke zorgverlener kan op de eigen werkplek kwaliteit van zorg realiseren, mits de juiste kennis voor handen is. De patiëntveiligheid zal hierdoor toenemen. De student zegt… Dit is een relevant blok voor de studie. Je benadert de zorg vanuit een ander perspectief dan normaal. De uitstapjes naar de verkoeverkamer en verpleeghuis waren leuk, maar je moest soms lang wachten. De presentaties hadden interessante onderwerpen. Je hebt geen toets, maar je maakt wel een werkstuk en presentatie. De eerste weken zijn vrij rustig. Er is goede begeleiding. Positieve punten:

- Genoeg tijd voor het maken van je werkstuk - Relevant onderwerp - Leuk dat er stages zijn

Negatieve punten: - Onduidelijkheden over werkstuk, instuctie en beoordeling niet goed opelkaar afgestemd - Te ruime roostering.

30

3.15 5KVZ12 Neglected Diseases Volksgezondheid Mevr. Dr. M. Keuter M.Keuter@AIG.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Health and healthcare in low resource countries differs from the Netherlands in many aspects. In this course the focus is on the most neglected health problems and diseases in "the tropics" among the most disadvantaged people: the so-called Neglected Tropical Diseases (NTDs) NTDs are defined as a group of poverty-promoting chronic infectious diseases, which primarily occur in rural areas and poor urban areas of low-income and middle-income

countries. They are poverty-promoting because of their impact on child health and development, pregnancy, and worker productivity, as well as their stigmatizing features. The worldwide distribution, the "burden of disease", for these conditions will be studied, with a focus on low resource countries in S.E. Asia, sub-Saharan Africa and Latin America. A major point of attention is how to address these problems with limited material and human resources. De student zegt… Geen studentcommentaar beschikbaar.

31

4. Periode 8 4.1 5KGH7 Kinderrevalidatie: jongleren met mogelijkheden 4.2 5KIA9 Pediatric infectious diseases 4.3 5KMR3 Levensfasen: endocrinologie, groei, (in)fertiliteit 4.4 5KNW9 Translationele neuroscience: van basis naar kliniek en terug 4.5 5KVZ2 International public health

32

4.1 5KGH7 Kinderrevalidatie: jongleren met mogelijkheden Revalidatiegeneeskunde Mevr. Dr. I.J.M. de Groot IJM.Groot@reval.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Dit keuzeblok geeft een goed overzicht van alle medische, paramedische en pedagogische aspecten die een rol spelen in de revalidatie van kinderen met (ernstige) aangeboren of verworven aandoeningen van het houdings- en bewegingsapparaat. Diverse aandoeningen zullen worden belicht. In het bijzonder wordt aandacht besteed aan kinderen met een stationaire aandoening vanaf de geboorte (bijv. cerebrale parese en spina bifida), een verworven aandoening (bijv. niet-aangeboren hersenletsel), en kinderen met erfelijke progressieve aandoening (bijv. neuromusculaire aandoeningen,

zoals de spierziekte van Duchenne) en kinderen met somatoforme aandoeningen (bijv. chronische pijn). Om de functionele gevolgen van pathologie goed te kunnen begrijpen wordt in ruime mate stil gestaan bij normale ontwikkeling en maatschappelijke rolvervulling van het kind. Functionele gevolgen kunnen gezien worden in het niet kunnen staan, lopen, pakken e.d. wat de deelname aan bijv. schoolse activiteiten of sport ernstig kan beperken. Klinische en instrumentele methoden voor functioneel onderzoek in de kliniek, maar ook bij wetenschappelijk onderzoek komen uitgebreid aan bod vanuit een multidisciplinair perspectief. Tevens worden behandelmogelijkheden aangeroerd. Tijdens het blok zullen diverse op de praktijk gerichte stages plaats vinden.

De student zegt… Opbouw bestaat uit veel lange dagen met uren tussen het onderwijs in. ’s Avonds hoeft er weinig gedaan te worden, omdat er ’s ochtends een hoorcollege is en ’s middags een responsiecollege over datzelfde onderwerp. In een groepje worden meerdere korte presentaties gehouden. Het blok sluit af met het maken van een verslag en een toets die bestaat uit meerkeuze en open vragen. De tijdsbelasting blijkt minder dan een regulier blok. Het sociaal-maatschappelijk aspect van geneeskunde komt uitgebreid aan bod, management/recht nauwelijks. Positieve punten:

- Enthousiaste docenten

- Leuke practica Negatieve punten:

- ZSO’s gaan vaak niet diep genoeg in op de ziektebeelden

33

4.2 5KIA9 Pediatric infectious diseases Infectie en Afweer Mevr. Dr. A. Warris A.Warris@cukz.umcn.nl De blokcoördinator zegt… The discipline of pediatric infectious diseases covers a broad range of infections characterized by the developing child (from newborns to adolescents) and the associated maturation of the immune system in newborns and infants. Differentiation between common childhood infections and life-threatening infections in the immunocompromised child or infections caused by virulent pathogens like meningococci asks for a thorough knowledge of the epidemiology and clinical presentation of these infections. Understanding of the biology of causative agents and

the pathogenesis is an essential step in achieving control and elimination of disease. The successful prevention of childhood diseases like diphtheria, measles, and pertussis has made a major contribution to the improvement of public health. This module will focus on childhood vaccinations and vaccine development, epidemiology of common childhood infections, primary immunodeficiencies and the normal maturation of the immune system, opportunistic infections, and meningococcal and pneumococcal disease. De student zegt… Leuk, veel presentaties geven in het Engels. Veel immunologie wat voor geneeskunde studenten wat lastiger is dan voor biomedische wetenschap-studenten. De opbouw van

het blok is duidelijk, maar wel veel roosterwijzigingen. Weinig contacturen in de week. Tijdsbelasting is erg laag, alleen colleges en één dag werken aan een presentatie. Positieve punten:

- Verbeteringen Engelse vaardigheden

- Veel samenwerking

- Breed scala aan aandoeningen komen voorbij

- Rustig blok Negatieve punten:

- Veel nieuwe stof in de laatste week

- Weinig zelfstudie opdrachten

- In 4 weken zou je meer kunnen leren tijdens een keuzeblok

34

4.3 5KMR3 Levensfasen: endocrinologie, groei, (in)fertiliteit Metabolisme en regulatie Metabolisme en regulatie Drs. L. Dukel L.Dukel@obgyn.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Vanaf de conceptie tot de ontwikkeling in latere levensfasen is groei essentieel. In dit blok worden endocrinologische en andere aspecten die van belang zijn voor groei en ontwikkeling inzichtelijk gemaakt. Deze aspecten worden gegroepeerd per ‘’levensfase’’: prenatale groei, kinderlijke groei, puberteitsontwikkeling. Endocrinologische en daaraan gerelateerde onderwerpen van de fertiele fase en de postmenopauze komen eveneens uitgebreid aan de orde. Verschillende afdelingen in

het ziekenhuis doen onderzoek naar groei gerelateerde problematiek. Bijvoorbeeld naar in vitro fertilisatie en embryotransfer, naar hormonen, follikel- en eicelrijping, foetale groei en ontwikkeling, effecten van behandeling met groeihormoon en naar stoornissen in de puberteitsontwikkeling. De reproductieve endocrinologie van de man en de vrouw, de menstruele cyclus, infertiliteit en zwangerschap komen reeds in het kerncurriculum aan de orde. In dit blok wordt ook daar dieper op ingegaan met speciale aandacht voor recente ontwikkelingen in het onderzoek, zoals draagmoederschap en eiceldonatie: als extra onderdeel wordt de rol van de androgenen door het leven heen behandeld aan de hand van het polycysteus ovarium syndroom.

De student zegt… Positieve punten:

- Meelopen met wetenschappelijke onderzoekers

- Presentatie met goede feedback

- Werken in groepjes

- Enthousiaste docenten

- Goede wijze van beoordeling

- Excursie naar Schering Plough Negatieve punten:

- Weinig casuïstiek in zelfstudieopdrachten

- Te veel zelfstudieopdrachten en presentaties in de werkgroepen

- Ethiek niet zinvol

- Duur werkboek

35

4.4 5KNW9 Translationele neuroscience: van basis naar kliniek en terug Cognitieve Neuroscience Dr. T.F. Oostendorp t.oostendorp@cns.umcn.nl De blokcoördinator zegt… In dit blok maakt de student kennis met de basis van de neurowetenschappen, en met recente ontwikkelingen op dit vakgebied. Verder worden de belangrijkste diagnostische technieken in de neurologie behandeld (EEG, MEG, MRI, fMRI) Als voorbeeld van de klinische implicaties worden een aantal neurale ziektebeelden uitgediept (Parkinson, neuromusculaire aandoeningen, verslaving). De interactie tussen de wetenschappelijke ontwikkelingen en de klinische praktijk vormt de rode draad van dit blok.

De student zegt… Er was genoeg tijd ingepland, wat ervoor zorgt dat de student alles meekrijgt. Goede opbouw, de onderwijstijden sluiten goed op elkaar aan. Ook de aspecten van neurosciences zijn goed ingebouwd. Werkdruk is niet heel hoog. Wetenschappelijke en klinische aspecten van geneeskunde komen goed aan bod, historische en management-recht aspecten minder. Positieve punten:

- Betrokken docenten

- Presentaties

- Interessante stof

- Goede roostering Negatieve punten:

- Sommige onderwerpen waren erg moeilijk en anderen waren niet echt diepgaand

- Veel opgedane kennis werd niet getoetst

36

4.5 5KVZ2 International public health Volksgezondheid Dr. R.M.P.M. Baltussen R.Baltussen@elg.umcn.nl De blokcoördinator zegt… The course focuses on four key-themes in international public health: 1 Health and its determinants 2 Health systems in developing countries 3 Global initiatives 4 Local action The first theme describes the patterns of disease and health status in developing countries, and relates this to various determinants, including the historical, socio-economical and political context. It also highlights the effect of globalization on health and health systems. The second theme addresses health systems, their organization, and asks itself which systems perform best. Topics covered include quality of care, and the choice of interventions to respond to major health problems. The third theme discusses recent global initiatives such as the Millennium Development Goals, the Global Fund, and the role of international agencies such as the World Bank and the World Health Organization. Finally, the fourth theme focuses on local action, based on principles as primary health care and community involvement. The course lasts four weeks, and each theme is discussed in - by and large - one week. Each theme is introduced by one or more lectures, and includes one or more self-study assignments (SSA). These SSA are discussed in working groups (around ten students) and response lectures. Three themes also include a documentary. In addition, small study groups of students prepare weekly papers applying the theme of the week to a specific disease in a developing country (preferably the country of origin of one of the international students in the study group). Every week one member of each study group presents the week paper in a plenary meeting with all students and tutor(s). The course also includes a half-day practicum, in which the students will explore the software Gapminder. Gapminder is a visually attractive program that illustrates trends in human development and global health. In the last week students take part in a role-play and debate around primary health care and local action. Operating procedures: study of literature, practical analyses of public health data, writing of four thematic papers, presentations

De student zegt… Elke week maak je een paper in het engels met aan het eind een presentatie. Na vier weken heb je en toets. Je had wel veel vrije uren om aan je paper te werken. Het is een druk blok, met soms maar drie dagen om te onderzoeken en te schrijven. Het is een erg leerzaam blok. Positieve punten:

- Laat goed zien wat public health inhoudt, maakt het interessant

- Met internationale studenten

- Het schrijven van de papers is leerzaam

- Leren om in het engels te presenteren Negatieve punten:

- Veel informatie over één land

- Druk blok

- Werkgroepen kunnen interactiever

37

5. Periode 9 5.1 5KGH7 Controversen in het kleine bekken 5.2 5KHC5 Secundaire hypertensie 5.3 5KIA8 Severe infectious diseases 5.4 5KME4 Radiologie in de klinische praktijk 5.5 5KMG5 Geneeskunde in filosofisch perspectief 5.6 5KMG7 Gezondheidsrecht 5.7 5KVZ7 AIDS 5.8 5KVZ8 Zorgorganisatie in goede banen 5.9 5KVZ11 Palliatieve zorg

38

5.1 5KGH7 Controversen in het kleine bekken Urologie Dr. J.P.F.A. Heesakkers J.Heesakkers@uro.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Meer dan de helft van alle Nederlandse vrouwen heeft gedurende haar leven klachten van de organen in het kleine bekken. Dit kunnen klachten zijn van o.a. verzakking, pijn in het bekken of incontinentie voor urine of faeces. Van alle mannen heeft ruim 40% uiteindelijk klachten van een van de bekkenorganen. Dit kunnen zijn plasklachten, incontinentie of erectiele disfunctie. De laatste twee genoemde aandoeningen treden met name op na een radicale prostatectomie vanwege prostaatkanker. In het keuzeblok "Controversen in het Kleine Bekken" wordt vanuit het perspectief van verschillende disciplines aandacht besteed aan anatomie, fysiologie en kliniek van vrouw en man. De deelnemende disciplines zijn: urologie, gynaecologie, algemene heelkunde, fysiotherapie en seksuologie. Ieder deelgebied zal het kleine bekken vanuit de eigen optiek benaderen waarbij duidelijk zal worden dat verschillende vakgebieden lang niet altijd eensluitende benaderingen hebben van eenzelfde probleem. Zo kan het voorkomen dat de uroloog een incontinentieprobleem bij voorkeur chirurgisch benadert, terwijl de fysiotherapeut liefst conservatief blijft. In het geval van verzakking lijkt de gynaecoloog de eerst aangewezene om dit te verhelpen terwijl de colorectaal chirurg vindt dat met name prolaps in het achterste compartiment eerder tot zijn domein behoort. Daarnaast hebben alle klachten van de organen in het kleine bekken seksuele implicaties, waaraan snijdende specialisten nogal eens voorbij gaan. Ook hier zijn overeenkomsten en verschillen tussen de benadering van mannen en van vrouwen. Al deze zienswijzen geven aanleiding tot controversen die tijdens dit keuzeblok eerder opgezocht dan vermeden zullen worden. Het blok bestaat uit hoorcolleges, werkgroepen met zelfstudieopdrachten en demonstraties van patiënten, operatietechnieken en specialistische functieonderzoeken. Dit deel wordt afgerond met een toets. Verder wordt een referaat over een specifiek publicatie voorbereid en gepresenteerd. Ook krijgen de studenten een speciale rol toebedeeld op het strijdtoneel van het kleine bekken. Twee-aan-twee zullen studenten een vooraf bepaalde controversiële stelling door middel van gericht literatuuronderzoek uitdiepen en verdedigen. Twee andere studenten zullen exact de tegenovergestelde stelling uitwerken en verdedigen. De studenten worden hierbij begeleid door de docenten. In de zogenaamde "Rechtszaak" welke als afsluitend referaat en eindopdracht zal dienen zullen de "advocaten" hun pleidooi voeren tegenover een jury bestaand uit de overige studenten en docenten. Het pleidooi (lees: referaat) wordt door de docenten/begeleiders beoordeeld met een cijfer. De toets en het referaat zullen gelijk wegen in de eindbeoordeling.

De student zegt… Het is een leuk blok, hoewel de organisatie rommelig is. De eerste week is er weinig te doen, de tweede week is druk en in week drie en vier is het werk goed verdeeld. De rechtszaak opdracht is leuk en leerzaam om te doen. Presenteren komt vaak aan bod en de kliniek ook. De tijdsbelasting is goed te doen, er is tijd om aan je opdrachten te werken. Het klinische aspect van geneeskunde komt uitgebreid aan bod. Positieve punten:

- Meelopen met specialisten was leuk

- Presenteren

- Enthousiaste docenten Negatieve punten:

- Te weinig gebruik van blackboard

- Roostering was niet goed geregeld

39

5.2 5KHC5 Secundaire hypertensie Hart en circulatie Dr. C.T. Postma C.Postma@AIG.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Bij ongeveer 5% van de patiënten, bij wie een verhoogde bloeddruk wordt vastgesteld, is er een onderliggende oorzaak te vinden. Er wordt dan gesproken van een secundaire hypertensie. Bij de overige 95% spreken we van primaire of essentiële hypertensie. Dit blok gaat met name over pathofysiologie, diagnostiek en behandeling van de verschillende oorzaken van verhoogde bloeddruk bij deze 5% van de patiënten met een secundaire hypertensie. Dit betreft: parenchymateuze nierziekten; nierarteriestenose, feochromocytoom, mineralocorticoid hypertensie, monogenetische

hypertensie, door medicatie geïnduceerde hypertensie, coarctatio aortae en pre-eclampsie. De onderwijsvormen zijn: hoorcolleges, zelfstudieopdrachten, werkgroepen, referaten, wetenschappelijk debat, protocolontwikkeling en patiëntendemonstraties. Ook zal gebruik gemaakt worden van enkele COO practica. Verder zullen er zoals gebruikelijk responsiecolleges gehouden worden. De student zegt… Het blok heeft een duidelijke opbouw. De toets was lastig, maar wel te doen met de kennis die is opgedaan. Er werden veel specifieke vragen gesteld. Veel presenteren wat een goede oefening is en goed voor het zelfvertrouwen. De combinatie van debat, protocol en zso’s is wel druk. Het is een leuk onderwerp en de tijdsbelasting is normaal

tot hoog. Het wetenschappelijk aspect van geneeskunde komt uitgebreid aan bod, het filosofisch-ethische aspect en het management-recht aspect minder. Positieve punten:

- Erg leerzaam

- Relevant

- Omvat veel verschillende vakgebieden Negatieve punten:

- Vrij druk blok

- Weinig klinische praktijk

- Lastige toets

40

5.3 5KIA8 Severe infectious diseases Infectie en Afweer Prof. Dr. A.J.A.M. van der Ven A.vanderVen@AIG.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Only a limited number of micro-organisms are capable of causing clinical symptoms and only very specific infectious agents may be life threatening. Reason is that only certain micro-organisms possess virulence factors that are capable to interfere with the host. Usually these virulence factors interfere in a specific way with the host disturbing the normal physiology. Host defense/ response plays a crucial role thereby as well. Result is a typical clinicalsyndrome that is the result and health professionals should be able to recognize and understand these clinical syndromes. Insight in the pathobiology

also helps to understand the course of the infection, where some diseases are immediate life threatening and short lasting while others are more chronic disabling diseases. Exposure to certain micro-organism differ on a global scale and between the community or the hospital setting. The importance of the environmental context will specifically highlighted in the elective. De student zegt… Dit blok is erg interessant en bestaat uit leuke onderwijsvormen. Je maakt een schriftelijke toets die goed aansluit bij de stof en houdt je een presentatie. Het blok geeft een goed inzicht in de infectieziekten en de denkwijzen hierover. De blokindeling is goed en de tijdsbelasting is prima. Het blok bevat ook leuke excursies.

Positieve punten:

- Actuele en relevante onderwerpen

- Enthousiaste docenten

- Veel casuïstiek

- Goed aansluitend op het curriculum Negatieve punten:

- Soms wat rommelig

- Zelfstudie kan uitdagender

41

5.4 5KME4 Radiologie in de klinische praktijk Meten en evaluatie van gezondheid en ziekte Mevr. Dr. L. Peters-Bax l.peters-bax@rad.umcn.nl De blokcoördinator zegt… In het keuzeblok: Radiologie in de klinische praktijk wordt de diagnostiek met behulp van beeldvormende technieken bestudeerd. De onderwerpen van dit keuzeblok zijn zo gekozen dat zij aansluiten op de onderwerpen uit de kernblokken van het eerste en tweede jaar zoals het kernblok kernblok Hoofdlijnen functionele morfologie en Stowisseling 2 en bereiden voor op de onderwerpen die later zullen worden behandeld in de masterfase, met name in het CIKF, CKO2 en CKO3. Elk van de vier weken van dit keuzeblok is gewijd aan een specifiek onderwerp dat op eenzelfde manier zal worden behandeld: na een inleiding in de gebruikte technieken wordt er ruim aandacht geschonken aan de normale anatomie en de normale radiologische anatomie. Daarna wordt de kennis van techniek en anatomie geïntegreerd in casuistische beelden. Door het radiologische beeld systematisch te analyseren, leert de student dat het pathologische beeld afhankelijk is van de technische en anatomische context, die voor elke individuele patiënt verschilt. Dit is fundamenteel anders dan het aanbieden van een “teaching file” (een serie beelden als een soort postzegelverzameling) waar de student inzet op herkenning en niet op analyse van een radiologisch beeld. Nadrukkelijk wordt in dit blok aangesloten op het kennis- en vaardigheidsniveau van de studenten. Geen beelden van uitzonderlijke schoonheid of zeldzaamheid maar de meest alledaagse beelden van de meest voorkomende ziektebeelden, zoals aangegeven in de eindtermen van het medische onderwijs. In de eerste week staat de thorax met de anatomie en pathologie van de thoraxorganen centraal. De diagnostische beeldvorming met behulp van nucleair geneeskundig onderzoek komt ook aan bod. In de tweede week wordt aandacht geschonken aan de neuroradiologie en de neuroanatomie. In de derde week is de radiologie van het bewegingsapparaat het onderwerp van studie. Ook het trauma van de wervelkolom wordt behandeld. In de laatste week wordt de radiologie van het abdomen behandeld, waarbij aandacht is ingeruimd voor de echografie. Tijdens dit keuzeblok maken de studenten kennis met de belangrijkste technieken binnen de radiologie waarbij hun geschiedenis en de toekomstige ontwikkelingen worden besproken. In het blok zijn tevens opgenomen een door de studenten voorbereide presentatie over een afgesproken onderwerp en de deelname aan een beeldtoets. De beoordeling van de student wordt samengesteld uit diens deelname aan het blok, de presentatie van een casus en het resultaat van de toets.

De student zegt… Het blok is duidelijk ingedeeld in vier weken. Alle technieken komen langs. Je werkt in een groepje aan vier casussen die op een wiki werden geregistreerd. Het traditionele onderwijs is alleen in de tweede week. De tijdsbelasting is laag, je kunt de tijd zelf indelen. Positieve punten:

- Het werken in groepen

- Veel eigen verantwoordelijkheid Negatieve punten:

- Vraagt erg weinig van de student

- Weinig tijd om te oefenen met het beoordelen van beeldvormend materiaal

- Soms minder duidelijke omschrijving van de opdrachten

42

5.5 5KMG5 Geneeskunde in filosofisch perspectief Maatschappij en gezondheid Dr. W.J.M. Dekkers W.Dekkers@iq.umcn.nl De blokcoördinator zegt… 'Artsen zijn doeners en geen denkers', wordt gezegd. Van Hippocrates stamt de uitspraak dat wie arts en tegelijk filosoof is, aan de goden gelijk is. We moeten deze uitspraak niet letterlijk nemen, want dat zou van hoogmoed getuigen. Maar zij geeft kernachtig aan dat inzicht in de eigen vooronderstellingen en uitgangspunten kan bijdragen aan het functioneren als arts en aan de kwaliteit van de zorg. In deze spanningsverhouding tussen denken en doen maakt u kennis met enkele filosofische aspecten van de geneeskunde en gezondheidszorg. Het gaat om een bezinning op (1)

het mensbeeld (wereldbeeld, lichaamsbeeld) dat ten grondslag ligt aan de geneeskunde en op (2) het verwerven van kennis in de praktijk van de geneeskunde en de medische wetenschappen. De rode draad door het blok is de zorg voor mensen met een ongeneeslijke of chronische aandoening en de oudere en afhankelijke patiënt. Voorbeelden worden ontleend aan het wetenschappelijk onderzoek naar dementie, met name de ziekte van Alzheimer, en aan de medische zorg voor mensen met dementie. Wat betekent bijvoorbeeld een relationeel mensbeeld? Zijn ernstig dementerenden nog als personen te beschouwen? Hoe zit het met hun langzaam verdwijnende zelf? De student zegt… Het blok is zeer goed georganiseerd met gemotiveerde docenten, waar je veel contact

mee hebt. Je houdt discussies in de werkgroep die leerzaam zijn en je maakt in de laatste week een essay waarover je een presentatie houdt. Het is een leuk blok met eens een andere kijk en manier van denken op de geneeskunde. Een aanvulling op je wetenschapsbeoefening. Postieve punten:

- Andere kijk op het vak met een tot nu toe onbekende manier van denken

- Zeer gemotiveerde docenten met goed en genoeg contact

- Veel ruimte voor discussie met relevantie onderwerpen voor de geneeskunde Negatieve punten:

- Soms pittige artikelen

- Presentatie oefenen komt iets te kort

- Groot essay

43

5.6 5KMG7 Gezondheidsrecht Maatschappij en gezondheid Mevr. Mr. K.J. de Wolf K.deWolf@cs.umcn.nl De blokcoördinator zegt… De rechten en plichten van de hulpverlener en de patiënt maar ook van de onderzoeker staan volop in de schijnwerpers. De belangstelling voor medische aansprakelijkstellingen en andere juridische vraagstukken binnen de gezondheidszorg neemt toe. Studenten worden in het blok Gezondheidsrecht ingevoerd in de belangrijkste vraagstukken op dit gebied. Gekozen is om dit blok zo dicht mogelijk bij de praktijk te laten aansluiten door de student veel te confronteren met (actuele) casussen. De (theoretische) achtergrond van de wetgeving, de totstandkoming hiervan

alsmede de onderlinge verhoudingen tussen verschillende wetgeving wordt hierbij niet uit het oog verloren. In de eerste week van het blok staat de wet geneeskundige behandelingsovereenkomst centraal. De student leert welke items in deze wet behandeld worden en hoe de belangrijkste regels uit deze wet in de praktijk toegepast dienen te worden. In de tweede week staat het maken van een paperopdracht centraal. Studenten dienen in groepsverband literatuur te bestuderen en enige research te doen welke dient uit te monden in een paper en een referaat tijdens een (mini)symposium. De onderwerpen waaruit gekozen kan worden staan vast en betreffen belangrijke gezondheidsrechtelijke thema's.

In de derde en vierde week worden onder andere de thema's einde van het leven, wet Bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen, klachten en aansprakelijkheid, kwaliteitswetgeving en wetgeving rondom onderzoek met mensen behandeld. De student bestudeert de achtergrond van de totstandkoming van de wetgeving rondom deze thema's en leert de belangrijkste wetsregels toe te passen in praktijk. Aan het einde van de vierde week maakt de student een toets. De student zegt… Gevarieerd blok, goed opgebouwd met een deeltoets na week 1, paper, presentatie in het midden van het blok en een eindtoets. Vormen van onderwijs zijn ook gevarieerd, onder andere het simuleren van een klachtencommissie zitting. Er zijn weinig werkgroepen. De responsiecolleges en hoorcolleges vormen de rode draad. Qua tijdsbelasting is het blok goed te doen. Het management-recht aspect van geneeskunde komt uitgebreid aan bod, de klinische en historische aspecten komen weinig aan bod. Positieve punten:

- Vertegenwoordigers van euthanasiecommissie kwamen vertellen

- Presentatie van arts die tuchtzaak had meegemaakt

- Goede spreiding van tijdsbelasting Negatieve punten:

- Weinig klinisch

- Manier van vraagstelling bij toets was onbekend

44

5.7 5KVZ7 AIDS Volksgezondheid Dr.P.P. Koopmans P.Koopmans@aig.umcn.nl De blokcoördinator zegt… AIDS/HIV is een ziekte/infectie met diverse aspecten. In de eerste week staat de medisch biologische oriëntatie op HIV centraal. Daarbij is er aandacht voor de kenmerken van het virus, de subtypen, en verwante virussen. Ook het natuurlijke beloop van de ziekte, de mate van infectieus zijn en de transmissie-mogelijkheden komen aan de orde. In de tweede week komen de therapeutische mogelijkheden, evenals de organisatie van de zorg aan bod. Daarbij worden antivirale middelen en overige behandelingen besproken, waarbij ook de jongste ontwikkelingen gevolgd

worden. De speciale zorg rond AIDS-patiënten is georganiseerd met behulp van onder andere buddyprojecten en lotgenotenhulp. Een epidemiologische oriëntatie volgt in de derde week. Daarbij wordt gekeken naar de spreiding van het virus (en subtypen) over risicogroepen en over landen, preventiemogelijkheden, HIV-risico in de gezondheidszorg, monitoring van de epidemie en de relatie met tuberculose en soa’s. Er is speciale aandacht voor intraveneus druggebruik en verticale transmissie van moeder op kind, ook in ontwikkelingslanden. Ten slotte zijn er nog de juridische en ethische kwesties, evenals hde preventieve aspecten, die in de laatste week aan bod zullen komen. Het blok wordt in het Engels gegeven om buitenlandse studenten een kans te geven mee te doen.

De student zegt… Een interessant, erg medisch blok. In de laatste week heb je tentamen, houdt je een presentatie en is het inleveren van het verslag. Verder was er een goede tijdsbelasting. Positieve punten:

- Contact met buitenlandse studenten

- Enthousiaste docenten

- Leerzaam Negatieve punten:

- Soms slechte organisatie

- De laatste week is erg druk

- Weinig werkgroepen

45

5.8 5KVZ8 Zorgorganisatie in goede banen Volksgezondheid Drs. R.J.M.G. Hameleers R.Hameleers@ELG.umcn.nl De blokcoördinator zegt… In dit blok staan organisatie van zorg en zorgorganisaties centraal. Organisatie van zorg behelst niet alleen management en beleid, maar ook het slim organiseren van complexe processen van zorgverlening. Er wordt een fundament gelegd op het gebied van organisatiekunde: wat is een (zorg)organisatie, hoe functioneert een organisatie en welke rollen vervult het management. Deze kennis wordt vervolgens toegepast op organisaties binnen de gezondheidszorg. In het bijzonder wordt hierbij aandacht besteed aan de rol die informatie speelt binnen organisaties en aan manieren om de

informatiestromen te verbeteren, zoals elektronische patiëntendossiers. Innovaties, patient centered care en Zorg 2.0 komen uitgebreid aan het bod tijdens het blok. De leerstof wordt toegelicht aan de hand van een aantal concrete onderwerpen, waaronder ParkinsonNet, de Q-koorts-uitbraken, een kijkje achter de schermen van zorgfinanciering en de ontwikkeling van digitale poli tot online patiëntencommunity. De student zegt… Een interessant blok dat zorgt voor een waardevolle toevoeging aan het geneeskunde curriculum. Het blok heeft een prettige opbouw en weekindeling. Er is geen toets, maar de toetsing vindt plaats door verslagen en presentaties. Hierdoor lijken de ZSO’s niet zo belangrijk te zijn. Het is een origineel blok vol innovatie. De tijdsbelasting is

laag. De stof is goed te doorlopen in de beschikbare tijd. De sociaal-maatschappelijke en management/recht aspecten van de geneeskunde komen uitgebreid aan bod. Positieve punten:

- Je leert stof die normaal gesproken buiten het curriculum valt

- Veel toegevoegde waarde

- Goede gastsprekers Negatieve punten:

- Rooster was voorafgaande aan de cursus niet compleet

- Stages laat geregeld

46

5.9 5KVZ11 Palliatieve zorg Anesthesiologie, Pijn- en Palliatieve Geneeskunde Prof. Dr. K.C.P. Vissers K.Vissers@anes.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Palliatieve zorg is een integrale benadering van zorg voor ongeneeslijk zieke patiënten voor wie er geen zinvolle levensverlenging meer mogelijk is en waarbij de kwaliteit van het leven, en in een volgend stadium de kwaliteit van het sterven, voorop komt te staan. Hierbij zal uitgebreid aandacht besteed worden aan de vele dimensies van ziek zijn en sterven en de te nemen beslissingen die hiermee gemoeid gaan. Naast een brede pijn- en symptoomcontrole, zal er aandacht zijn voor psychosociale, maatschappelijke en spirituele aspecten van ziek zijn en sterven. Verder wordt er gekeken naar de zorg voor mantelzorgers en zorg voor de zorgenden ten einde de patiënt en zijn omgeving zo goed mogelijk te kunnen begeleiden in zijn laatste levenstraject. De vooruitgang van de geneeskunde heeft vele aandoeningen die vroeger snel dodelijk waren omgevormd tot meer chronische aandoeningen. Echter, het behouden van de kwaliteit van leven blijkt vele malen moeilijker te zijn dan het verlengen van het leven zelf. Tijdens dit blok wordt er uitgebreid stilgestaan bij de vele aspecten van goede palliatieve zorg in een multidisciplinair kader in verschillende zorgsettings. Actuele maatschappelijke ontwikkelingen zullen met de studenten uitgebreid doorgenomen worden vanuit de definitie van goede palliatieve zorg van de WHO. Tijdens dit blok zal de student getraind worden in klinisch redeneren met betrekking tot palliatieve patiënten waarbij kennis uit de verschillende vakgebieden samengevoegd wordt om tot een werkbaar behandelplan te komen. Vanuit zowel oncologische als niet-oncologische terminale aandoeningen zal er geleerd worden dat alle patiënten op een specifiek traject bewegen waarbij een proactieve zorgplanning belangrijk is. Hierdoor leert de student van reactief medisch handelen over te gaan naar anticiperend handelen waardoor crisis momenten bij patiënten in de laatste fase van hun leven vermeden kunnen worden.

De student zegt… In dit blok maak je lange dagen met veel contacturen. In veel responsiecolleges werden de zso’s niet besproken maar gingen de docenten gedetailleerd over het onderwerp vertellen. Het onderwerp is wel interessant en het is goed dat het extra belicht wordt. De presentatie over het algoritme wordt als leuk ervaren. De tijdsbelasting is zwaar door de vele lange dagen en contacturen en door de hele dag bezig te zijn met dood en palliatieve zorg. De sociaal-maatschappelijke aspecten van geneeskunde komen uitgebreid aan bod, management-recht en historische aspect minder. Positieve punten:

- Hospice bezoek

- Dag meelopen met het palliatieve team en MDO

- Interessant onderwerp Negatieve punten:

- Mogelijkheid dat presentaties, verslagen en toets allemaal in de laatste week zijn gepland

- Drukke lange dagen

- Weinig aandacht aan de zso’s

47

6. Periode 10 6.1 5KBW2 Rug- en gewrichtsklachten 6.2 5KGH1 Bijzondere heelkunde bij kinderen 6.3 5KGH8 Kindervoeding en volwassenziekte 6.4 5KGH13 Acute Levensbedreigende aandoeningen bij kinderen 6.5 5KMG8 Chronische vermoeidheid 6.6 5KMP7 Gene- and immunotherapy 6.7 5KMR8 Stoornissen in het ijzermetabolisme: van bench tot bedside 6.8 5KNW2 Neurobiologie en psychiatrie 6.9 5KON1 Stamceltransplantatie: plaats en perspectief 6.10 5KVZ3 Keuzen in de gezondheidszorg

48

6.1 5KBW2 Rug- en gewrichtsklachten Bewegingswetenschappen Blokcoördinator nog onbekend orthopsecr@orthop.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Rug-, gewrichtsklachten en letsels van gewrichten hebben een grote invloed op het leven en welzijn van ieder mens, hebben grote sociale gevolgen en de behandeling neemt een groot deel van het beschikbare budget voor de gezondheidszorg in beslag. De WHO heeft niet voor niets de jaren 2000- 2010 uitgeroepen tot "Bone and Joint Decade". Fracturen, ligamentletsels en gewrichtsslijtage vragen van de huisarts een substantieel deel van haar/zijn tijd. In dit blok worden oorzaken, preventie en behandeling van rug- en gewrichtsklachten bestudeerd met aandacht voor het

multifactoriële karakter van klachten. In de eerste week van het blok zullen de pathologie, etiologie, diagnostiek, therapie en de economische en maatschappelijke factoren betreffende rugklachten de revue passeren. Multidisciplinair behandeld door de orthopedie, neurochirurgie en fysiotherapie. Vanaf de tweede week van het blok worden de verschillende relevante klinische behandelingsmethoden en maatschappelijke factoren van gewrichtsaandoeningen en letsels van hand, knie en heup bestudeerd. De klachten en vragen van de patiënt alsmede de diagnostiek en alle facetten van de behandelingen worden behandeld. Een aantal gewrichtssystemen wordt met deze benadering diepgaand door de meerdere specialismen besproken en door de studenten bestudeerd. De betrokken specialismen in dit blok zijn: orthopedie inclusief het breed georiënteerde orthopedisch onderzoekslaboratorium,

neurochirurgie, plastische chirurgie, radiodiagnostiek, fysiotherapie en anatomie. Achtereenvolgens worden behandeld: de etiologie en de epidemiologie van rugklachten en van gewrichtsartrose; de radiodiagnostiek, conservatieve en operatieve therapieën en de prognose alsmede de psychologische, maatschappelijke en economische factoren. Operaties-on-line en video-on-demand laten het plaatsen van een nieuwe voorste kruisband, een totale knieprothese en een totale heupprothese zien. Excursies naar het Orthopedisch Onderzoekslaboratorium, de Afdeling Fysiotherapie met live-instructies en de Orthopedisch Instrumentmakerij van de POM op de Sint Maartenskliniek behoren staan op het programma. De student zegt… Een leuk en actief blok. Je maakt naast zso’s ook een scriptie en referaat. De weekindeling is goed, er is genoeg ruimte om aan alles te werken. De toets is goed te doen. Er was een live demonstratie van een knieoperatie. Patientdemonstraties die gepland stonden gingen niet altijd door. Positieve punten:

- Leuke excursie naar de Sint Maartenskliniek, live demo operatie

- Goede blokcoördinator

- Scriptie schrijven is erg leerzaam

- Interactief minisymposium Negatieve punten:

- soms mindere organisatie als andere specialismen aanbod kwamen

- Patientdemonstraties gingen vaak niet door, Boeken niet op kernboekenlijst

49

6.2 5KGH1 Bijzondere heelkunde bij kinderen Speciële genees- of heelkunde Prof. Dr. W.F.J. Feitz W.Feitz@uro.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Dit keuzeblok is bedoeld om u nader kennis te laten maken met een aantal bijzondere aspecten van de heelkunde bij kinderen. De heelkunde bij kinderen onderscheidt zich van de heelkunde bij volwassenen omdat het hier gaat om patiëntjes die nog in hun groei en ontwikkeling zijn, niet alleen lichamelijk maar ook geestelijk en hun ouders en het hele gezin die daarbij betrokken zijn alsmede alles betrokkenen van 'Ons Kinderzieknhuis'(zie website UMC St Radboud). Bij heelkunde op de kinderleeftijd wordt onderscheid gemaakt tussen gewone heelkunde bij kinderen, d.w.z. vaak

voorkomende afwijkingen en bijzondere heelkunde, d.w.z. belangrijke, zeldzamere afwijkingen die aangeboren zijn, kwaadaardige gezwellen en multitrauma. Aan de hand van een viertal ziektebeelden te weten: het kind met een spina bifida, onduidelijke genitalia (DSD), anusatresie en het kind met een lip-, kaak- en gehemeltespleet zult u kennis maken met de verschillende eerder genoemde aspecten van de heelkundige behandeling bij kinderen. Tevens kunt u kennis maken met de onderzoeksaspecten van AGORA en Regeneratieve Geneeskunde en Tissue Engineering voor kinderen. In het eindsymposium zult U een presentatie houden volgens het Pecha Kucha principe en een deel van de studenten zal betrokken worden bij de symposium organisatie.

De student zegt… De indeling van de weken, ook qua thema’s is erg duidelijk. Responsiecolleges en werkgroepen zijn vaak in de vorm van een hoorcollege, maar vanwege de kleine groepen maakte dat niets uit. Er is geen toets, wel een scriptie en een presentatie. Er werden een aantal hele interessante ziektebeelden besproken. Tijdsbelasting is niet heel hoog, ook omdat er geen toets is. Alle aspecten van geneeskunde komen in dit blok aan bod. Positieve punten:

- Bezoek aan St. Maartensschool

- Geen toets

- Symposium Negatieve punten:

- Literatuur die was aangegeven in blokboek klopte vaak niet

- Veel praktijk viel uit

50

6.3 5KGH8 Kindervoeding en volwassenenziekte Speciële genees- of heelkunde Dr. K.D. Liem D.Liem@cukz.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Voor de ontwikkeling van de bevruchte eicel tot een volwassen mens zijn vele factoren verantwoordelijk. De genetische informatie die is neergelegd in de vrucht speelt een belangrijke rol (nature). Deze kan beinvloed worden door vele extrinsieke factoren. Voeding die tijdens de foetale periode en op de kinderleeftijd aan de zich ontwikkelende mens wordt aangeboden is er een van (nurture). De beïnvloeding van groei en ontwikkeling van de mens en het programmeren in een vroege ontwikkelingsfase (foetaal of neonataal) voor ziekte op volwassen leeftijd door een niet

optimaal aanbod aan voedingsstoffen staan centraal in dit keuzeonderwijsblok. In de eerste week wordt aandacht besteed aan de foetale ontwikkeling en groei van een kind. De behoefte aan voedingsstoffen (macronutriënten, micronutriënten, calorische waarde en vocht) wordt besproken. In de tweede week komen de gevolgen van ondervoeding tijdens de foetale periode en op de kinderleeftijd voor het ontstaan van hart- en vaatziekten, diabetes mellitus type II, en cognitieproblemen op volwassen leeftijd aan de orde. In de derde week komt de borstvoeding en de voordelen hiervan aan de orde. Ook worden de gevolgen van verontreiniging van moedermelk en van overvoeding op de kinderleeftijd voor het ontstaan van ziekte op volwassen leeftijd behandeld. In de vierde week worden de gevolgen van culturele verschillen in voedingsgewoonten van de zwangere en lacterende vrouw op het ontstaan van ziekte

bij hun kinderen besproken.Tijdens dit blok zal ook tijd ingeruimd worden voor twee interactieve patiëntendemonstraties (met en zonder patiënten), klinische rondleiding op de afdeling verloskunde en neonatologie en een dagdeel meelopen met de diëtiste. Tijdens dit keuzeonderwijsblok is gedurende de hele periode voldoende tijd ingeruimd voor het maken van de scriptieopdrachten, die aan het begin van het blok worden verstrekt. Het keuzeonderwijsblok wordt afgesloten met een symposium waar de scriptieopdrachten worden gepresenteerd. De student zegt… Leuke onderwerpen met veel overlap, maar weinig samenhang. De weekindeling is prettig: de zso’s en de scriptie kunnen overdag gemaakt worden zodat er ’s avonds tijd overblijft. Voor de toets waren de zso’s niet zo nuttig. De tijdsbelasting was niet te hoog, het was goed te doen in de beschikbare tijd. De klinische en wetenschappelijke aspecten van de geneeskunde worden uitgebreid behandeld, het management-recht aspect nauwelijks. Positieve punten:

- Enthousiaste docenten

- Rondleiding neonatologie en verloskunde

- Meelopen met de diëtist

- Structureel blokboek Negatieve punten:

- Niet duidelijk wat er geleerd moet worden voor de toets

- Een aantal onnuttige zso’s

51

6.4 5KGH13 Acute Levensbedreigende aandoeningen bij kinderen Speciële genees- of heelkunde Dr. J.L.C.M. Loeffen J.Loeffen@cukz.umcn.nl De blokcoördinator zegt… De herkenning en vroegtijdige behandeling van respiratoir, circulatoir en neurologisch falen bij kinderen is van het allergrootste belang, omdat de prognose van een eenmaal opgetreden hartstilstand vrijwel altijd fa-taal is. Dit is de kernboodschap van het keuzeblok Acute Levensbedreigende Aandoeningen bij Kinderen (ALAK). Het blok is opgebouwd met een duidelijke structuur. In de eerste week wordt stilgestaan bij de pathofysiologie van ademhalings- en

circulatiestilstand bij kinde-ren, waardoor de student gaat begrijpen hoe belangrijk het is om ernstig zieke kinderen vroegtijdig te her-kennen. Uitgebreid wordt stilgestaan bij de elementaire reanimatie bij kinderen (basic life support), zowel inhoudelijk maar ook door middel van skill stations. In de tweede en derde week worden afzonderlijke pro-blemen met betrekking tot airway (A), breathing (B), Circulation (C) en Disability (D) behandeld, waarbij het zowel om kennis als om vaardigheden gaat. De student krijgt een introductie in de benodigde vaardighe-den door o.a. een bezoek aan de kinder intensive-care en een demonstratie aan de hand van een kind met een tracheostoma. Er wordt getraind door middel van practica, waaronder een practicum radiologie en ECG-onderzoek. De vierde week is gedeeltelijk een studieweek en wordt afgesloten met het volgen van de Euro-pean Paediatric Life Support cursus.

De student zegt… Positieve punten:

Patiëntendemonstraties

Enthousiaste docenten

Afwisseling van leervormen Negatieve punten:

Soms te gedetailleerd

Sommige onderwerpen niet geheel duidelijk in hoorcolleges

Niet geheel duidelijk wat van je verwacht werd voor de toets

52

6.5 5KMG8 Chronische vermoeidheid Maatschappij en gezondheid Prof. Dr. G. Bleijenberg G.Bleijenberg@nkcv.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Elke praktiserend arts krijgt in zijn werk te maken met vermoeide patiënten omdat veel ziekten gepaard gaan met vermoeidheid. Als de vermoeidheid chronisch wordt, weten veel artsen er geen raad meer mee. U zult leren welke (somatische en psychologische) verklaringen er voor de klacht chronische vermoeidheid mogelijk zijn en hoe u deze kunt vaststellen. Door middel van practica o.a. met echte patiënten, presentaties, debatten en veldonderzoek leert u welke aspecten van belang zijn bij de diagnostiek en de behandeling van chronische vermoeidheid.

Verder komen het onderscheid tussen fysiologische en ervaren vermoeidheid aan de orde en hoe deze verschillende vermoeidheden het beste gemeten kunnen worden. Bij chronische vermoeidheid wordt vaak alleen aan het chronisch vermoeidheidssyndroom of ME gedacht. Chronische vermoeidheid bij allerlei chronische ziekten en na medische ingrepen komt echter veel vaker voor. Naast vermoeidheid na operaties of na infecties, vermoeidheid tijdens of na de behandeling van kanker en vermoeidheid bij ouderen, zullen ook chronische vermoeidheid bij chronische ziekten als reumatoïde artritis, neuromusculaire aandoeningen en multipele sclerose aan de orde komen. Veel artsen vinden ook de communicatie met chronisch vermoeide patiënten lastig. U zult daarom o.a. in een interactiepracticum leren hoe een gesprek met chronisch

vermoeide patiënten te voeren en ook op welke wijze het beste adviezen gegeven kunnen worden. Door analyses van casuïstiek leert u in voorbereide patiëntenbesprekingen hoe de klacht vermoeidheid te plaatsen is in het totale beeld en wat dat betekent voor de behandeling en de benadering van deze patiënt. De student zegt… Je krijgt inzicht in een gebied waar in het reguliere curriculum weinig aandacht aan wordt besteed. De toets was representatief voor het blok, de vragen kwamen uit verschillende disciplines. Het cijfer bestaat voor 70% uit toets, 10% casusverslag, 20% veldwerkopdracht. Qua tijdsbelasting is het in de eerste twee weken best druk, daarna wordt het wat minder. In dit blok komen alle medische aspecten aan bod. Positieve punten:

- Gesprekken met simulatie-patiënten

- Leren om vragenlijsten te maken

- Verschillende disciplines komen aan bod

- Neurologie practicum Negatieve punten:

- Moeilijk om patiënten te vinden voor de veldwerkopdracht

- Weinig informatie/theorie

- Er zitten erg lange dagen bij

- Standpunten voor de debatten waren niet concreet genoeg

53

6.6 5KMP7 Gene- and immunotherapy Moleculaire Pathologie Prof.dr. C.G. Figdor D.Swinkels@labgk.umcn.nl C.Figdor@ncmls.ru.nl De blokcoördinator zegt… The original idea behind gene therapy is to replace defective genes in patients suffering from monogenetic hereditary diseases such as cystic fibrosis, muscular dystrophy, haemophilia or Huntington's disease, with genes that function correctly. In the course of time, the term has taken on a broader meaning and it is now, in effect, the general term for any medically motivated transfer of genetic material in humans. This implies that gene transfer methods used in the treatment of, for example, AIDS or

cancer, are also considered to be gene therapy. In recent years a number of techniques have been developed for gene transfer in mammals, which opens new possibilities for the treatment of patients with genetic diseases. In this course, we will focus on the following topics: · The molecular background to the origin of the diseases suited for gene therapy · The development of adequate animal models for human diseases · The basic principles of gene expression and methods of gene delivery · An overview of human gene therapy trials; successes and setbacks will be discussed · Ethical and legal issues involving gene therapy approaches in humans Immunotherapy: Immunotherapy is a treatment modality closely related to gene therapy. In this

treatment, cells, antibodies or growth factors are used to combat disease like rheumatoid arthritis or inflammatory bowel diseases. Finally, we will present our ongoing clinical trials using antigen presenting (dendritic) cells in the treatment of various forms of cancer. De student zegt… Gestructureerde indeling: twee weken HC’s + ZSO’s met een afsluitende toets. Daarna twee weken de tijd om een review te schrijven en een presentatie te maken. Je leert veel over de wetenschappelijke gang van zaken. De tijdsbelasting is normaal. Positieve punten:

- Engelstalig blok: oefenen van vaardigheden in het Engels (review schrijven, presentatie)

- Zeer wetenschappelijk georiënteerd

- Er wordt aandacht gegeven aan ethiek van controversiële therapieën.

- Interessant en veel belovend onderwerp Negatieve punten:

- Stof vaak ingewikkeld

54

6.7 5KMR8 Stoornissen in het ijzermetabolisme: van bench tot bedside Metabolisme en regulatie Mevr. Prof. Dr. D.W. Swinkels D.Swinkels@labgk.umcn.nl De blokcoördinator zegt… De geneeskunde is een dynamisch vak. Elke patiënt is verschillend en het inzicht in de (patho)fysiologie van ziekten neemt in een steeds sneller tempo toe. De uitdaging waar de dokter voor staan is om deze nieuw verworven inzichten in de basale wetenschappen optimaal in te zetten bij de diagnostiek en behandeling van patiënten. Dit vraagt van de arts om de literatuur bij te houden, te beoordelen en datgene er uit te halen wat voor zijn patiënten van nut is. Dit keuzeblok is bedoeld om kennis te nemen van de moleculaire en biochemische

aspecten van het ijzermetabolisme en om relevant laboratoriumonderzoek een plaats te geven in een diagnostisch beslismodel. Er is gekozen voor het onderwerp "ijzermetabolisme", dat zich door de recente snelle ontwikkelingen uitstekend leent voor het thema van "labtafel naar het bed van de patiënt" (van bench tot bedside). Het blok zal bestaan uit literatuuronderzoek, hoorcolleges van diverse gastdocenten, uitvoeren van laboratorium experimenten, bijwonen van werkbesprekingen van ijzeronderzoekers, meelopen met poliklinieken. De controle van de ijzer homeostase werkt op zowel cellulair als op systemisch nivo. Het omvat een veelheid van celtypes, transportmoleculen en signalen. Veel van de betrokken spelers zijn pas de laatste jaren ontdekt. Daardoor kunnen we van steeds meer onbegrepen stoornissen in het ijzermetabolisme bij patiënten de oorzaak

opsporen. In ons laboratorium doen wij onderzoek naar het ijzermetabolisme en ontwikkelen wij methodieken om stoornissen te diagnosticeren. In multidisciplinair verband ontwerpen we diagnostische beslisdiagrammen om deze methodieken optimaal en doelmatig in de patiëntenzorg in te kunnen zetten. Veel patiënten met onbegrepen (aangeboren) anemieën of ijzerstapelingsziekten worden bij ons aangeboden voor aanvullend onderzoek. Voor dit blok zullen technieken en casuïstiek betrokken worden uit dit aanbod. De student zegt… Een erg leuk blok waarin je veel leert. Er worden veel disciplines betrokken bij het onderwijs. Er zijn veel leuke en leerzame excursies. Het blok is goed georganiseerd, met enthousiast blokcoördinator. Voor studenten met interesse in de interne specialismen is dit een erg leuk blok. Je bestudeert artikelen die je uitwerkt en presenteert. In totaal houd je vier presentaties. Het is wel een relatief druk blok. Positieve punten:

- Je leert goed presenteren - Veel specialismen met gastcolleges - Goede organisatie - Onderwerpen wetenschappelijk en klinisch zeer interessant

Negatieve punten: - Veel opdrachten en artikelen lezen - Presentaties en toets op de laatste dag is erg veel

55

6.8 5KNW2 Neurobiologie en psychiatrie Psychiatrie Dr. J.W. Muntjewerff J.Muntjewerff@psy.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Dankzij de neurowetenschappen is ons inzicht in het ontstaan en de behandeling van psychiatrische aandoeningen enorm toegenomen. Deze neurowetenschappelijke invalshoek staat centraal in dit blok. Inzicht wordt verkregen over de afwijkingen die met psychofarmacologisch, neurofysiologisch, beeldvormend, neuropsychologisch en genetisch onderzoek kunnen worden aangetoond. Inzicht in de ziektebeelden is hierbij belangrijk Het accent zal met name liggen op stoornissen in de emotie- en impuls-regulatie (depressie, angststoornissen, agressie-stoornissen en verslaving). Globaal komt hierbij het volgende aan bod: psychopathologie, met name de registratie van afwijkend gedrag; meer specifiek het systematisch en gestandaardiseerd vaststellen van de onderscheiden symptomen en syndromen, en het evalueren van dit gedrag in de interactie met het natuurlijke zorgsysteem van de patiënt. Aan bod komen: 1. de rol van gen x omgeving interactie: wat hebben de verschillende invalshoeken van genetisch onderzoek ons verder gebracht? 2. afwijkingen in de vorm en functie van de hersenen; ; . met behulp van MRI, PET, SPECT, EEG, evoked potentials ziet men het tekortschieten van controle van prefrontale corticale gebieden over het limbisch systeem bij depressie en angststoornissen en afwezigheid van limbische actvititeit bij psychopathie. 3. psychofarmacologie; de rol van neurotransmitter systemen bij depressie en angst. Het effect van stoffen die werken op het GABA-receptorcomplex. De korte en langetermijneffecten van verschillende psychofarmaca, zoals antidepressiva en benzodiazepine 4. Neuropsychologie; de negatieve attentie bias bij depressie, problemen met sociaal leren bij gedragsstoornissen. 5. Tenslotte zal getracht worden de verschillende invalshoeken te integreren. Hoe vertalen we de wetenschappelijke kennis naar het evidence-based opzetten en uitvoeren van biologisch psychiatrische (farmacotherapie, lichttherapie, electroconvulsieve therapie) en psychotherapeutische behandelvormen. Uiteindelijk willen we komen tot een effectieve behandeling van individuele patiënten.

De student zegt… Eerste drie weken lange dagen en een toets en in de laatste week een leerzaam project met scriptie en presentatie. Het blok sluit goed aan bij eerder opgedane kennis. Pittige toets met veel details. De tijdsbelasting is erg hoog. Veel moeilijke literatuur per

dag en veel contacturen. Het wetenschappelijke aspect komt uitgebreid aan bod, management-recht komt nauwelijks aan bod. Positieve punten:

- Zelf onderzoek doen

- Interessant onderwerp

- Leuke excursies Negatieve punten:

- Toets was niet representatief

- Inefficiënte roostering

- Weinig tijd voor de scriptie en presentatie

56

6.9 5KON1 Stamceltransplantatie: plaats en perspectief Oncologie Dr. N.P.M. Schaap N.Schaap@HEMAT.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Dit blok handelt over processen en technieken met betrekking tot pathogenese, diagnostiek en therapie van maligne hematologische ziekten. Het is verdeeld in een algemeen gedeelte en een gedeelte, waarin groepsgewijze bepaalde aspecten dieper worden geanalyseerd. Het algemene deel bevat de volgende onderwerpen: rijping van beenmerg en lymfkliercellen, het maken en lezen van overlevingscurven, het begrip "kwaadaardigheid", de historie van cel- en weefselherkenning, stamcellen en

progenitorcellen, principes van chemotherapie en stamcel(beenmerg)transplantatie, immunologie en kanker, chimerisme, fertiliteit, sexualiteit en vermoeidheid na stamceltransplantatie en stamceltransplantaties bij kinderen. In het tweede deel wordt een specifieke literatuurstudie uitgevoerd waarvan een verslag wordt gemaakt. Thema's in dit deel zijn: verschillende maligne hematologische ziekten, verschillende detectiemethoden van minimaal residuale ziekte, verschillende typen transplantaties (stamcelbron) en diverse resultaten van transplantatie bij verschillende aandoeningen c.q. de late complicaties van stamceltransplantatie. Ook vindt een interview plaats met een patiënt. Er worden bezoeken gebracht aan kliniek, laboratorium, beenmergdonorbank etcetera. Tevens zijn er verscheidene patiëntendemonstraties. Het blok wordt afgesloten met een symposium waarin de deelnemers in duo's een

artikel refereren. De student zegt… Geen studentcommentaar beschikbaar.

57

6.10 5KVZ3 Keuzen in de gezondheidszorg Volksgezondheid Prof. Dr. E. van Leeuwen E.vanLeeuwen@iq.umcn.nl De docent zegt… In de gezondheidszorg worden op alle niveaus voortdurend keuzen gemaakt. Sommige keuzen zijn acuut of vanzelfsprekend, andere vragen om zorgvuldige afweging en analyse van de onderliggende waarden en worden soms lang vooruit geschoven. In dit blok maakt u kennis met het proces van keuzen maken in verschillende settings. Doel is dat u leert hoe de keuzen tot stand komen in bepaalde situaties, welke verschillende soorten waarden in het geding zijn en hoe u uw eigen positie kunt verantwoorden en onderbouwen. Het blok is opgebouwd uit vier delen. In

de eerste week staat het gezondheidszorgstelsel centraal, en kijkt u kritisch naar de politieke en ethische keuzen die daarin gemaakt worden op micro-, meso en macroniveau. U krijgt inzicht in de actuele discussies rond het zorgstelsel en u leert uw positie als professional en als persoon te bepalen. De tweede week richt zich op keuzen in de medisch-klinische zorg: u zult iedere dag kennis maken met de keuzenprocessen in een ander specialisme, en bediscussiëren op welke gronden afwegingen gemaakt worden. De derde week gaat over keuzen bij het verrichten van wetenschappelijk onderzoek. U zult kennis maken met mensgebonden onderzoek, onderzoek op proefdieren en de rol van de farmaceutische industrie. De vierde week is gewijd integratie en verdieping van het geleerde. U denkt na over uw keuze voor een toekomstig beroep en de plaats die u in de gezondheidszorg gaat innemen na uw

studie. Tevens wordt aandacht besteed aan filosofische en sociologische vragen, zoals "waarom is keuzen maken zo belangrijk geworden in onze samenleving' 'wat veronderstelt een keuze eigenlijk'? In het blok is ruime aandacht voor discussie- en presentatievaardigheden en u sluit af met de presentatie van een duo-werkstuk over één van de thema's. De student zegt… Goede weekindeling. Er was weinig duidelijkheid over het rooster. In dit blok leer je goed je mening te geven en te onderbouwen. Deelnemen aan discussies en debatten is belangrijker dan het opdoen van feitelijke kennis. Er zijn meerdere toets momenten. De tijdsbelasting is niet heel hoog. In dit blok komen vooral de sociaal-maatschappelijke en filosofisch-ethische aspecten van geneeskunde aan bod. Het klinische aspect komt nauwelijks aan bod. Positieve punten:

- Geen hoge werkdruk

- Verbreding van je visie op de gezondheidszorg

- Goede prikkeling zelf na te denken Negatieve punten:

- Rommelige roostering

- Onduidelijkheid over wat er van je verwacht wordt

58

7. Periode 1 7.1 5KNW5 Horen, zien en bewegen: een oriëntatie op de neurowetenschappen 7.2 5KGH14 Evidence based geriatrie in de praktijk 7.3 5KMG10 Gender Medicine

59

7.1 5KNW5 Horen, zien en bewegen: een oriëntatie op neurowetenschappen Neurowetenschappen Dr. H.H.L.M. Goossens J.Goossens@cns.umcn.nl De blokcoördinator zegt… In dit blok maakt de student kennis met diverse neurowetenschappen. Het doel is de interacties van hersenen-zenuwen-spieren te belichten vanuit verschillende hoeken. Op deze manier wordt ons inzicht geïntegreerd wat ook leidt tot een beter begrip van de achtergronden van het pathologisch dysfunctioneren van deze structuren. Hierbij zullen technieken en onderzoeksmethodes ter sprake komen die van belang zijn voor het onderkennen van de mogelijkheden en beperkingen van de neurowetenschappen. De methodes die in dit blok aan bod komen houden verband met het onderzoek naar

structuur en functie van hersenen-zenuwen-spieren en vallen in drie groepen uiteen: macroscopische anatomische technieken, inclusief nieuwe beeldvormende technieken voor onderzoek van het zenuwstelsel, beeldvorming op weefsel- en celniveau, en de registratie van fysiologische signalen. Behalve op de toepassing van deze technieken in de medische diagnostiek wordt ingegaan op de rol die deze technieken spelen in het medisch wetenschappelijk onderzoek. Verder zal het een en ander in een historische context geplaatst worden. In het blok zullen een aantal klinische cases gepresenteerd worden en als rode draad gebruikt worden voor ZSO's en werkgroepen. Ook wordt er met COO-programma's gewerkt. De student zegt… Geen studentcommentaar beschikbaar.

60

7.2 5KGH14 Evidence based geriatrie in de praktijk Speciële genees- of heelkunde Drs. ir. J. Lagro J.Lagro@ger.umcn.nl De blokcoördinator zegt… Een belangrijke maatschappelijke ontwikkeling voor de medisch student en toekomstige arts is de groei van het aantal ouderen patiënten, vaak met multimorbiditeit. Veel wetenschappelijk kennis is gebaseerd op onderzoek met middelbare patiënten, met vaak maar één ziekte. In dit blok staan specifiek bij ouderen optredende problemen centraal en hoe deze systematisch geanalyseerd, bestudeerd en onderzocht kunnen worden. Het vertrek punt zijn echte klinische problemen waarbij de student wetenschappelijke vraagstelling moeten opstellen en vervolgens de

beschikbare evidentie hierover opzoeken en kijken in hoeverre deze evidentie valide is voor deze specifieke patiënt(groep) waarbij het klinische probleem zich voor doet. Dit blok is opgebouwd uit 3 hoofdlijnen: de casus opdracht, de richtlijn opdracht en de rode draad opdracht. In de casus opdracht zal aan de hand van een ministage een patiënt geselecteerd worden. Het klinisch probleem van deze patiënt is het uitgangspunt voor het opstellen van een wetenschappelijke probleemstelling die uitgewerkt zal worden. Bij de richtlijn opdracht zal weer een klinische probleem het vertrek punt zijn maar nu zal er gekeken worden in hoeverre de van toepassing zijnde richtlijnen valide is voor geriatrische patiënten en hoe om te gaan met conflicterende richtlijn adviezen bij de frequent voorkomende multimorbiditeit. In de rode draad opdracht zal er een casus gemaakt worden voor de serious game GeratriX waarbij

complexe medische besluitvorming centraal staat. Bij het maken van de casus zal de juiste medische besluitvorming worden geanalyseerd en gezocht worden naar wetenschappelijk onderbouwing hiervoor. De student wordt beoordeeld op de presentaties over de casus opdracht, richtlijn opdracht en de rode draad opdracht. Daarnaast wordt een scriptie geschreven over de casus en richtlijn opdracht. Als laatste is er een klinisch patiënt examen. De student zegt… Geen studentcommentaar beschikbaar.

61

7.3 5KMG10 Gender Medicine Maatschappij en gezondheid Prof. Dr. A.L.M. Lagro-Janssen A.Lagro-Janssen@elg.umcn.nl De blokcoördinator zegt… De student heeft inzicht in de rol die gender medicine speelt bij gezondheidsproblemen, is in staat deze inzichten te vertalen naar de hulpverlening en heeft kennis over gender en sekseverschillen in diagnose, behandeling en uitkomsten van ziekten. De student is hierbij in staat gebruik te maken van wetenschappelijke kennis en leert vaardigheden om deze wetenschappelijke kennis eigen te maken. The aim of the module for students is to understand and recognize that gender

determines the outcome of diseases and influences diagnosis, therapy and prevention. They will acquire evidence-based knowledge on gender-sensitive research and will be able to explain the fundamental principles and standards of gender medicine. Dit is een engels blok. De student zegt… Geen studentcommentaar beschikbaar.

62

8. Periode 2 8.1 5KMP8 Organen maken: regeneratieve geneeskunde en tissue engineering 8.2 5KMR7 Klinische geneesmiddelentoxicologie

63

8.1 5KMP8 Organen maken: regeneratieve geneeskunde en tissue engineering Moleculaire pathologie Dr. A. van Kuppevelt A.vanKuppevelt@ncmls.ru.nl De blokcoördinator zegt… Het maken van nieuwe organen spreekt al eeuwen tot de verbeelding. Recentelijk is er een nieuw multidisciplinair vakgebied ontstaan met als doel het maken van nieuwe organen en weefsels. Dit uitdagende vakgebied wordt gekenmerkt door toepassing van recentelijk verworven kennis op het gebied van biomaterialen, celbiologie en (foetale) chirurgie. In dit blok maakt u kennis met de strategieën die momenteel toegepast worden om organen te creëren zowel in als buiten het lichaam.

Een scala van innovatieve technieken zullen de revue passeren waarbij er nadruk ligt op biofunctionele materialen, stamcellen en de toepassing op het gebied van huid, bloed(vaten), bot/kraakbeen en urogenitale weefsels. Ook zult u praktijkervaring opdoen in het laboratorium. Tevens zullen er ethische aspecten van deze nieuwe medische mogelijkheden aan de orde komen. De student zegt… Geen studentcommentaar beschikbaar.

64

8.2 5KMR7 Klinische geneesmiddelentoxicologie Metabolisme en regulatie Dr. C. Kramers C.Kramers@PHARMTOX.umcn.nl De blokcoördinator zegt… In dit blok staat de keerzijde van het gebruik van geneesmiddelen centraal. Allereerst wordt er aandacht besteed aan de problematiek rond auto-intoxicaties. Daarbij komen zaken aan de orde als het te voeren beleid (opnemen of niet) en specifiek te nemen maatregelen, zoals maagspoelen en hemodialyse. Hierbij wordt onder andere gebruik gemaakt van een farmacokinetisch computerprogramma. Tevens wordt ingegaan op de toxische gevolgen van het gebruik van genotsmiddelen als XTC, GHB en cocaïne. Er vindt een excursie plaats naar een behandelcentrum voor verslaafden. De studenten

zullen een onderzoek opzetten en uitvoeren naar invloed van koffie op alcoholinname. Zijzelf zullen daarbij onderzoekers en proefpersonen zijn. In de 3e en 4e week wordt aandacht besteed aan bijwerkingen en interacties. Zo zal duidelijk gemaakt worden hoe op basis van epidemiologische en andere gegevens een causaliteitsbeoordeling gedaan wordt. Hierbij wordt bekeken in hoeverre een verschijnsel het gevolg van gebruik van een geneesmiddel kan zijn. In deze periode schrijven de studenten ook een bijwerkingen monografie, waarin hij/zij de mogelijke causaliteit belicht bij een bijzondere en/of recent ontdekte bijwerking. Tenslotte wordt aandacht besteed aan polyfarmacie. De studenten krijgen echte casuïstiek voorgelegd, waarbij het gebruik van een veelheid aan geneesmiddelen tot problemen heeft geleid. De student zal moeten aangeven welke specifieke interactie

hierbij het probleem is geweest en op welke manier de medicatie veranderd zou moeten worden, opdat zich in de toekomst geen problemen meer zullen voordoen. Gedurende het hele blok zullen studenten patiënten die in die maand vanwege een vergiftiging of een geneesmiddelenbijwerking of interactie op de eerste hulp van het Sint Radboud ziekenhuis gezien worden, uitwerken en presenteren. Daarbij is het de bedoeling dat ze hetgeen ze in het blok geleerd hebben in praktijk brengen. De student zegt… Geen studentcommentaar beschikbaar.

65

9. Periode 3 9.1 5KMG1 De impact van aandoeningen bij kinderen, ouderen en verstandelijk gehandicapten

66

9.1 5KMG1 De impact van aandoeningen bij kinderen, ouderen en verstandelijk gehandicapten Maatschappij en gezondheid Mevr. Drs. E.M.M. Meijer-van den Bergh E.Meijer@mps.umcn.nl De docent zegt… Een chronische ziekte heeft naast biologische ontwrichting veel invloed op het psychisch en sociaal functioneren van de patiënt en diens omgeving. De korte en lange termijn gevolgen van chronische ziekte kunnen sterk verschillen en zijn o.a. afhankelijk van leeftijd en ontwikkelingsniveau. In dit blok wordt in gegaan op de verstorende invloed van een chronische aandoening en wordt deze beschouwd vanuit de biologische en de psychosociale ontwikkeling. Het blok sluit met name aan op kennis

en vaardigheden uit de blokken 'Chronisch ziek zijn' en 'Leeftijdsafhankelijke problematiek'. Belangrijke aandachtspunten zijn de wisselwerking tussen biologische en psychosociale ontwikkeling en de verstorende invloed van een chronische aandoening op deze ontwikkeling bij kinderen en ouderen. Daarnaast wordt aandacht besteed aan autonomie (onafhankelijkheid of eigen regie bij afhankelijkheid van zorg) en 'quality of life' (lichamelijk, psychisch en sociaal functioneren). Voorts komen relevante medisch-technische ontwikkelingen aan de orde en ethische aspecten van de vraag naar medisch zinvol of zinloos handelen in situaties die in het verloop van een chronische aandoening kunnen ontstaan. De aandachtspunten 'autonomie en ontwikkeling' zullen worden uitgewerkt aan de

hand van drie thema's: kinderen met kanker, mensen met verstandelijke beperkingen en parkinson bij ouderen. De student zegt… Er worden bekende onderwerpen belicht vanuit een meer psychologische hoek. Het wordt niet te zweverig. Je maakt uitstapjes naar de praktijk, die de onderwerpen tastbaarder maken en zijn zeker ook leuk. De indeling is soms wat lastig door verplichte vrije dagen. Door de drie onderwerpen was er een duidelijke opbouw in het blok. Er is niet superveel onderwijs. Het blok heeft een goede tijdsbelasting. Positieve punten:

- Enthousiaste docenten

- Meelopen en rondleidingen zijn erg leuk en leerzaam

- Je gaat in gesprek met de drie verschillende patiënten

- Je leert veel wat niet uit boeken te halen is Negatieve punten:

- Roostering niet altijd optimaal

- Niet duidelijk waar de toets overgaat

- Bevat dure reader (wordt misschien aangepast)