ketuhanan - alangalangkumitir · aja gawe serík atining liyan lan aja golek mungsuh. wewaler 036...

www.alangalangkumitir.wordpress.com Oleh : Mas Maskumitir 1

www.alangalangkumitir.wordpress.com Oleh : Mas Maskumitir

KETUHANAN

Pituduh 001

Pangeran Kang Maha Kuwasa (Gusti Allah, Tuhan) iku siji, angliputi ing ngendi

papan, langgeng, sing nganakake jagad iki saisine, dadi sesembahan wong

saalam donya kabeh, panembahan nganggo carane dhewé-dhewe.

Pituduh 002

Pangeran Kang Maha Kuwasa iku anglimput ana ing ngendi papan, anèng sira uga

ana Pangeran (maksude : tajaline Kang Murbeng Dumadi).

Pituduh 003

Pangeran iki Maha Kuwasa, pepesthen saka karsaning Pangeran ora ana sing bisa

murungake.

Pituduh 004

Pangeran iku nitahake sira lantaran bapa lan biyungira, mula kudu sira ngurmati

marang bapa lan biyungira.

Pituduh 005

Ing donya iki ana rong warna sing diarani bebener, yakuwi bener mungguhing

Pangeran lan bener saka kang lagi kuwasa.

Pituduh 006

Ketemu Gusti (Pangeran) iku lamun sira tansah eling.

Pituduh 007

Cakra manggilingan (urip iku ibarate rodha kang tansah mubeng).

Pituduh 008

Aja sira wani-wani ngaku Pangeran, senadyan kawruhira wis tumeka "Ngadeg

Sarirå Tunggal" utawa bisa mengerteni "Manunggaling Kawula Gusti".

Pituduh 009

Aja ndisiki kersa.

Wewaler 010

Aja sira wani marang wong tuwanira, jalaran sira bakal kena bendhu saka Kang

Murbeng Dumadi.



Wewaler 011

Aja mung kelingan lan migatekake barang kang katon bae, sebab kang katon

gumelar iki anane malah ora langgeng.

Wewaler 012

Aja darbe pangira yen lelembut iku mesthi alane, jalaran sing apik iya ana, sing ala

iya ana, ora beda karo manungsa.

Wewaler 013

Aja lali saben ari (dina) eling marang Pangeranira, jalaran sejatine sira iku tansah

katunggon Pangeranira.

KAUTAMANING BATIN

Pituduh 014

Kahanan donya iku ora langgeng, mula aja ngegungake kasugihan lan drajadira,

awit samangsa wolak-waliking jaman ora kisinan.

Pituduh 015

Kahanan kang ana iki ora suwe mesthi ngalami owah gingsir, mula aja lali marang

sapadha-padhaning tumitah.

Pituduh 016

Sing sapa seneng ngrusak katentremaning liyan bakal dibendhu dening Pangeran

lan diwelehake dening tumindake dhewe.

Pituduh 017

Wataking manungsa iku kepingin kuwasa, nanging Pangeran iku bakal maringake

panguwasa miturut kersane Pangeran pribadi.

Pituduh 018

Janma iku tan kena kinaya ngapa, mula sira aja seneng ngaku lan rumangsa pinter

dhewe.

Pituduh 019

Rame ing gawe sepi ing pamrih, memayu hayuning bawene.

Pituduh 020

Manungsa saderma nglakoi, kadyawayang saupamane



Pituduh 021

Mulat sarira tansah eling lan waspada.

Pituduh 022

Sabegja-begjane kang lali, luwih begja kang eling klawan waspada.

Pituduh 023

Síng sapa salah seleh, lan melik nggendhong lali.

Pituduh 024

Nglurúg tanpa bala, sugíh ora nyimpen, sekti tanpa maguru, lan menang tanpa

ngasorake.

Pituduh 025

Yen sira dibeciki liyan tulisen ing watu supeye ora ilang lan tansah kelingan, yen

sira gawe kabecikan marang liyan tulisen ing lemah, supaya enggal ilang lan ora

kelingan.

Pituduh 026

Siíng seneng gawe nelangsane liyan iku ing tembe bakal kena piwales saka

panggawene dhewe.

Pituduh 027

Lamun sira mung seneng dialem bae, ing tembe ketemu bab-bab kang kurang

prayoga.

Pituduh 028

Wani ngalah luhur wekasane.

Wewaler 029

Aja seneng gawe rusaking liyan, jalaran sira bakal kena siku dhendhaning Guru

Sejatinira.

Wewaler 030

Aja sira nyacad piyandeling liyan, jalaran durung mesthi yen piyandelira iku sing

bener dhewe.

Wewaler 031

Aja lali marang kebecikan liyan.



Wewaler 032

Aja sira degsura, ngaku luwih pinter tinimbang sejene.

Wewaler 033

Aja rumangsa bener dhewe, jalaran ing donya iki ora ana sing bener dhewe.

Wewaer 034

Aja wedi kangelan, jalaran urip aneng donya iku pancen angel.

Wewaler 035

Aja gawe serík atining liyan lan aja golek mungsuh.

Wewaler 036

Aja sira mulang gething marang liyan, jalaran iku bakal nandur cecongkrahan kang

ora ana uwis-uwise.

Wewaler 037

Aja ngumbar hawa napsu lan aja melik darbeking liyan, mundhak sengsara uripe.

LAKU BUDI UTAMA

Pituduh 038

Ala lan becik iku dumunung ana awake dhewe, melik nggendhong lali, ngundhuh

wohing pakarti.

Pituduh 039

Sing sapa lali marang kabecikan liyan, iku kaya kewan.

Pituduh 040

Ajining dhiri iku dumunung ana ing lathi lan budi.

Pituduh 041

Yitna yuwana, lena kena.

Pituduh 042

Ala ketara, becik ketitik.



Pituduh 043

Klabang iku wisane ana ing capite. Kalajengking wisane mung ana pucuk buntut

(entup).

Yen ula mung dumunung ana untune ula kang duwe wisa. Nanging yen durjana

wisane dumunung ana ing sakujur badan.

Pituduh 044

Rawé-rawé rantas, malang-malang putúng.

Pituduh 045

Mumpung enom ngudiya laku utama.

Pituduh 046

Sing prasaja, percaya marang dhiri pribadi.

Pituduh 047

Ngelmu pari, saya isi saya tumungkul.

Pituduh 048

Wong mati iku bandhane ora digawa.

Pituduh 049

Wong iku kudu ngudi kabecikan, jalaran kabecikan iku sanguning urip.

Pituduh 050

Wong kang ora gelem ngudi kabecikan iku prasasat setan.

Pituduh 051

Wong linuwih iku ambeg welasan lan sugih pangapura.

Pituduh 052

Perang tumrap awake dhewe iku pambudidaya murih bisa meper hawa nepsu.

Pituduh 053

Ngelmu iku kelakone kanthi laku, senajan akeh ngelmune lamun ora ditangkarake

lan ora digunakake, ngelmu iku tanpa guna.

Pituduh 054

Turuten pituture wong tuwa.



Pituduh 055

Wong kang ora weruh tatakrama udanagara (unggah-ungguh), iku padha karo ora

bisa ngrasakake rasa nem warna (legi, kecut, asin, pedhes, sepet, lan pait).

Pituduh 056

Wong pinter nanging ala tumindake, senenge karo wong ala.

Pituduh 057

Wong linuwíh iku kudu bisa ngepek ati lan ngepenakake atine liyan. Yen kumpul

karo mitra kudu bisa ngetrapake tembung kang manis kang pedhes, sepet,bisa

gawe senenging ati. Yen kumpul pandhita kudu bisa ngomongake tembung kang

becik. Yen ana sangareping mungsuh kudu bisa ngatonake kuwasa pangaribawa

kaluwihane.

Wewaler 058

Aja panasten lan aja seneng gawe gendra, jalaran gawe gendra iku sipating

dhemit.

Wewaler 059

Aja seneng yen den alem, aja sengit yen den cacad.

Wewaler 060

Aja lali piwulang becík.

KEBANGSAAN

Pituduh 061

Bangsa iku minangka sarana kuwating nagara, mula aja nglirwakake

kabangsanira pribadi supaya antuk kanugrahan adeging bangsa kang "Andana

Warih"

Pituduh 062

Negara iku ora gunu lamun ora duwe angger-angger minangka pikukuhing negara

kang adhedhasar isi kalbune menungsa salumahing negara kuwi.

Pituduh 063

Kang becik iku lamun ngerti anane sesantine ngabdi bebrayan agung : "Ing Ngarsa

Asung Tuladha, Ing Madya Amangun Karsa, Tut Wuri Handayani".



Pituduh 064

Negara kita bisa tentrem lamun murah sandhang klawan pangan, marga para

kawula padha seneng nyambut gawe, lan ana panguwasa kang darbe watak "Ber

budi bawa laksana”.

Pituduh 065

Wadyabala pamong praja kang seneng marang kawula alit iku dadi senengane

para kawula sajroniíng praja lan bisa gawe kukuh sarta dadi tamenging nagara.

Pituduh 066

Para mudha aja ngungkurake ngudi kawruh kang nyata amrih bisa kinarya

kuwating nagara, ungguling bangsa, lan bisa gawe rahayuning sasama.

Pituduh 067

Panguwasa pamonge negara iku kudu bisa gawe tentrem para kawulane, amarga

yen ora mangkono bisa kadadeyan para kawula ngrebut panguwasaning negara.

Pituduh 068

Negara kuwat iku marga kawulane seneng uripe lan disujudi dening liya negara.

Pituduh 069

Lamun sira dadi wadyabala pamonging nagara, aja sira dhemen kuwasa dhewe.

Jalaran yen sira wis ora kasinungan panguwasa maneh, ing tembe bakal

ndadekake ora kajening awakira ing tengahing bebrayan. Ngelingana yen sejatine

isih ana wong kang bisa ngalahake sira ing babakan apa bae.

Pituduh 070

Dene sing mengku nagara ora darbe watak "Ber budi bawa leksana". Iku bisa

njalari wadyabala kang dadi tetungguling prajurit negara kuwi ora sujud maneh lan

bisa uga kepingin ngrebut panguwasaning negara.

Pituduh 071

Yen wong becik kang kuwasa, kabeh kang ala didandani lamun kena, dene yen

ora kena disingkirake mundhak nulari (cuplak andheng-andheng).

Pituduh 072

Perang iku becik laman tujuwane nggayuh kamardikaning nagara lan bangsane,

lan perang iku ala lamun kanggo njarah rayah darbeking liyan.



Pituduh 073

Wong ala yen bisa kuwasa, kang ala iku diarani becik. Kosokbaline yen wong becik

kang kuwasa, kang becik iku kang ditindakake.

Pituduh 074

Wajibing warganing nagara iku kudu bisa rumangsa melu handarbeni, wajib melu

hanggondheli. Mulat sarira hangrasa wani.

Wewaler 075

Aja seneng yen lagi darbe panguwasa, serik yen lagi ora darbe panguwasa. jalaran

kuwi-kuwi ana bebendhune dhewe-dhewe.

Wewaler 076

Aja mung kepingin menange dhewe kang bisa marekake crahing nagara lan

bangsa, kudu seneng rerembugan njaga katentreman lahir batin.

KAKALUWARGAAN

Pituduh 077

Bapa biyung iku minangka lantaran urip ing ngalam donya.

Pituduh 078

Sing sapa lali marang wong tuwane presasat lali marang Pangerane, Ngabektiya

marang wong tuwa.

Pituduh 079

Wong tuwa kang ora ngudi kabecikan sarta ora ngerti marang udanagara (trapsila,

unggah-ungguh) lan tata krama, kuwi sejatine dudu panutane putra wayah.

Pituduh 080

Sapa sing seneng urip tetanggan, kalebu janma linuwih. Tangga iku perlu dicedaki

nanging aja ditresnani.

Pituduh 081

Paribasane tangga iku padha karo bapa biyung.

Pituduh 082

Tangga kang ora becik atine aja dicedhaki nanging aja dimungsuhi.



Pituduh 083

Sadumuk bathuk sanyari bumi ditoh pati. (Unen-unen kanggo nggambarake

kasetyane marang kulawarga).

Pituduh 084

Mikul dhuwur mendhem jero. (Unen-unen kanggo nggambarake bektine anak

marang wong tuwane).

Pituduh 085

Anak iku minangka terusane wong tuwa, ora ana katresnan kang ngluwihi

katresnane wong tuwa marang anak.

Pituduh 086

Tresna marang mantu iku padha bae tresna marang putra, jalaran putu iku wohing

katresnane putra lan mantu.

Pituduh 087

Sayojana iku dohe sepuluh ewu dhepa. Swara kang krungu nganti sayojana,

aruming jeneng ngambar-ambar salumahing bumi (dialembana).

Pituduh 088

Golek jodho aja mung mburu endahing warna, senajan ayu utw bagus.

Wewaler 089

Aja ngaku wong tuwa lamun wong tuwamu katon sugih lan dhuwur drajade, jalaran

pangkat lan bandhane wong tuwamu iku mau bisa sirna sadurunge sira warisi.

Wewaler 090

Aja gampang nyepatani anak nganggo tembung kang ora prayoga, jalaran

sepatane wong tuwa bisa numusi sarta bisa ngilangake rass bektine anak marang

wong tuwane.

Wewaler 091

Aja menehi jeneng marang anak sing kurang pantes, jalaran jeneng sing

disandhang anak bakale kagawa nganti delahan (akherat).



KADONYAN

Pituduh 092

Bandha kang resik iku bandha kang saka nyambut karya lan saka pametu sejene

kang ora ngrusakake liyan. Dene bandha kang ora resik iku bandha colongan

utawa saka nemu duweking liyan kang kawruhan sing duwe.

Pituduh 093

Kadonyan kang ala iku ateges mung ngangsa-angsa golek bandha donya ora

mikiraka kiwa tengene, uga ora mikirake kahanan batin.

Pituduh 094

Golek bandha iku samadya bae, udinen katentreman njaba njero.

Pituduh 095

Bandha iku anane mung aneng donya, mula yen mati ora digawa.

Pituduh 096

Wong golek kemakmuran iku ora kalebu ngoyak kadonyan.

Pituduh 097

Bandha iku gawe mulya lan uga gawe cilaka. Gawe mulya lamun saka barang

kang becik, gawe cilaka lamun saka barang kang ala.

Pituduh 098

Wong urip aja tansah kepingin bandha bae, jalaran kasugihan iku ing samangsa-

mangsa bisa gawe cilaka.

Pituduh 099

Sing sapa tansah ngegungake pangkate, wirang lamun ana owahing jaman.

Síng sapa ngegungake bandhane, wirang lamun sirna bandhane.

Pituduh 100

Dhek jaman kuna perang iku rebutan bandha, negara, lan mboyong putri. Nanging

jaman iku ilang bareng wis ngerti menawa wanita boyongan mau bisa gawe

ringkihing nagara.

Wewaler 101

Bandha iku perlu nanging aja diumuk-umukake, drajad lan pangkat iku perlu, aja

dipamèr pamerake, jalaran bisa mlesedake awake dhewe.



Wewaler 102

Aja melik darbeking liyan, marga rebutan rajabrana lan wanita iku bisa gawe

congkrahing para sujana lan gawe nisthaning ati.

Wewaler 103

Aja seneng mamerake bandha lan ngegungake pangkat, sebab bandha bisa lunga,

drajad/pangkat bisa oncat.

Wewaler 104

Aja seneng marang wong kang nguja hawa napsu marga akeh bandhane. Jalaran

bandha mau bisa gawé cilaka amarga durung mesthi bandha kang resik.

MEMAYU HAYUNING PRIBADI

Pituduh 105

Ing samubarang gawe aja sok wani mesthekake, awit akeh lelakon kang akeh

banget ambekalane sIng ora bisa dinuga tumibane. Jer kaya unine pepenget,

"Menawa manungsa iku pancen wajib ihtiyar, nanging pepesthene dumunung ing

astane Pangeran Kang Maha Wikan". Mula ora samesthine yen manungsa iku

nyumurupi bab-bab síng durung kelakon. Saupama nyumurupa, prayoga aja

diblakakake wong liya, awit temahane mung bakal murihake bilahi.

Pituduh 06

Sabar iku ingaran mustikaning laku, jumbuh karo unine bebasan : "Sabar iku

kuncining swarga", ateges marganing kamulyan. Sabar, lire momot kuwat

nandhang sakehing coba lan andadaraning ngaurip, nanging ora ateges gampang

pepes kentekan pengarep-arep. Suwalike malah kebak pengarep-arep lan kuwawa

nampani apa bae kang gumelar ing salumahe jagad iki.

Pituduh 107

Kahanan donya iki ora langgeng, tansah owah gingsir. Yen sira kebeneran

katunggonan bandha lan kasinungan pangkat, aja banjúr rumangsa "Sapa sira

sapa ingsun", tansah ngendelake panguwasane tumindak degsura marang

sapadha-padha. Élinga yen bandha iku gampang ilang (sirna). Pangkat sawayah-

wayah bisa oncat.

Pituduh 108

Saiba becike samangsa wong kang lagi kasinungan kabegjan lan nampa

kabungahan iku tansah eling gedhe ngucap syukur marang Kang Peparing. Awit

elinga yen tumindak kaya mangkono mau kejaba bisa ngilangi watak jubriya uga



mletikake rasa rumangsa yen wong dilairake marang sapadha-padhane titah,

mbengkas kasangsaran, munggahe ngreksa hayuning jagad.

Pituduh 109

Aja sok ngendel-endelake samubarang kaluwihanmu, apa maneh mamerake

kasugihan lan kapinteranmu. Yen anggonmu ngongasake dhiri mau mung winates

ing lathi tanpa bukti, dhonge pakarti kaya mangkono iku ngengon awakmu dadi ora

aji. Luwih prayoga turuten pralampitane tanduran pari. Pari kang mentes mesthi

tumelung, kang ndongak mracihnani yen kothong tanpa isi.

Pituduh 110

"Rumangsa sarwa duwe" lan "Sarwa duwe rumangsa", iku yen ditulis genah mung

diwolak-walik bae, nanging surasane jebul kaya bumi karo langit. Sing kapisan

nuduhake watak ngedir-edirake, wengis satindak lakune (polahe), yen nggayuh

pepenginan ora maelu laku dudu, samubarang pakarti nistha ditrajang wani. Dene

sing kapindho pakartine tansah kebak welas asih, wicaksana ing saben laku,

rumangsa dosa samangsa gawe kapitunane liyan.

Pituduh 111

Nadyan wesi iku kanyatane atos, ewa semono yen iís ketrajang ing taiyeng ya

bakal entek gripis. Semono uga tumraping wong kang kataman rasa meri, atine

mbaka sethithik uga bakal gripis, awit rumangsa yen awake tansah apes, saengga

kelangan greget lan lumuh makarya. Wusanane pepes atine kentekan pengarep-

arep.

Pituduh 112

Yen sira sacara badaniyah lan rohaniyah tetep kepingin bagas kuwarasan, tansah

elinga rong prakara iki :

1. Tansah jaganen sakehing samubarang kang nedya sira lebokake ing tutuk,

dithinthing luwih dhisik apa bakal gawe rusaking raga apa ora.

2. Kulinakna mikir luwih dhisik samubarang kang arep sira wetokake saka tutuk.

Lire pikiren luwih dhisik klawan mateng apa kang bakal sira wetokake iku ora

malah gawe kuceming awakmu dhewe, nglarani atining liyan apa ora. Dene yen

ora ana paedahe luwih becik aja kok kojah amrih ora nandhang piduwung.

Pituduh 113

Digendhongana dikuncenana kaya ngapa, nanging wong iku yen wis tinakdir tekan

janjine utawa ajale, mangsa bakal wurunga. Iki maneh peling kita, yen kita

manungsa mono ing atase badan lan umure dhewe ora kuwasa. Apa maneh sing

mung wujud barang sampiran kayadene drajad semat lan pangkat, kaluhuran,



kasugihan, lan kalungguhan. Mula saka iku aja kibir, jubriya lan aja sok dumeh.

Awít isih ana panguwasa liya (Gusti Allah) kang luwíh kuwasa.

Pituduh 114

Ngombe lan memangan yen tanpa taker lan tanpa pilih-pilih iku pancen bisa

nekakake bilahi.

Mula nyandhet ubaling kepinginan ngombe lan memangan kang kaya mengkono

mau wis ateges sawijining pamarsudi nyegah karusakaning jiwa lan raga.

Wondene sranane kang prayoga yaiku pasa sing mengku ancas pupur sadurunge

benjut nyingkiri sadurunge bilahi.

Pituduh 115

Kamulyan lan kanikmataning urip wong-wong kang sugih dituku mawa tangising

rakyat kang mlarat.

Pituduh 116

Kang kinaran janma kang wis kadunungan cipta kang wening iku, yaiku sapa kang

wis temen-temen mantep pangidhepe marang Gusti Kang Murbeng Dumadi. Wong

kang kaya mangkono mau samangsa nindakake pakarti apa ta apa tansah

linambaran ati kang sarwa tepa tulus, kabeh-kabeh amang akarana Allah. Ora cilík

ati, gedhené ngrasa owet ing kalane wohing panggawene mitunani awake dhewe,

nanging bisa gawe raharjane sesamaning dumadi. Kosokbaline wong kang

nindakake pangibadah nanging isih ndarbeni pepinginan supaya diweruhana lan

digawokana dening Allah, iku pratandha yen pangidhepe lan pangibadahe durung

akarana Allah.

Pituduh 117

Pambudidayanira manembah marang Pangeran iku prayogane aja sira anggo

sarana ngalab tumuruning peparinge, nanging mligiya nindakake panembah mung

saka niyat manembah. Awit wong kang nyenyadhong sihing Pangeran sarana laku

panembah kathik banjur nyata kaleksanan panyuwune, ing adat wong mau banjur

dadi kethul kawaspadane marang kaluhuran lan keagungane Kang Murbeng

Dumadi. Aran isih begja yen ora banjur dadi wong jubriya seneng nyepelekake

marang sesamaning

dumadi.

Pituduh 118

Ana sawenehing wong kang duwepenganggap menawa nyenyuwun sihing Allah

iku ora ana gawene. Awit Gusti Allah iku adil lan Maha Wuninga saengga ora bakal

peparing marang wong kang ora pantes nampa ganjaran, nanging wong mau sajak

lali yen Gusti Allah mono Maha Welas lan Maha Asih. Uga ana sawenehing wong



kang ora precaya marang anane Gusti Allah, presasat uga ora precaya marang

anane dhewe, dene nganti awake lair ana ing donya. Nanging yen wong mau

nandhang reribed lan nalare wis pantog, adate tuwuh osiking atine yen Pangeran

iku ana malah banjur disesuwuni.

Pituduh 119

Wong kang kulina ngeningake ciptane kang resik ing wayah esuk, lawas-lawas

banjur bisa ngeningake ciptane ing wayah bengi uga, lan sangsaya lawas maneh

bisa ngeningake cipta ing wayah apa bae lan ing ngendiya bae. Nanging sabarang

pratingkah iku bisa dadi pakulinan manawa katindakake kanthi ajeg, sarana

panglantih kang tumemen lan ora bosen. Klawan mangkono sabarang kang maune

rinasa rekasa lan abot, bakal sirna. Mangkono uga ana bedane yen kita kepingin

nanem wiji kautaman, iya kudu kita gladhi tanpa bosen.

Pituduh 120

Yen pinuju wayah bengi langite terang banjur tumengaa ing tawang, kita bakal

nyipati saperangane gelaring alam, abyoring langit kang sumilak sinebaran lintang-

lintang pating krelip, gedhe cilik kaya wis sengadi tinata panggonane, angin sumilir

ngobahake kekayonan lan gegodhongan kang ngandhut aruming gandane

kekembangan. Sing kaya mangkono sayekti bisa nuwuhake rasa pangrasa tentrem

ing ati kita. Nanging luwih saka iku, apa sing kaya mangkono mau ora ngosikake

kita tumrap kaluhuraning Kang Maha Agung kang wus mranata sakabehing

mau?.

Pituduh 121

Tumraping wong mursid yen pinuju kambah ing prihatin, nolah-noleh ngiwa nengen

wis ora ana pitulungan maneh kang bisa diarep-arep tekane. Parandene ora bakal

koncadan ing pangarep-arep. Awit wis mangerti menawa tambane prihatin kang

ampuh iku ora liya kejaba : sabar. Sabar lan tawakal nyenyuwun kanthi temen-

temening ati marang kamurahaning Kang Maha Kuwasa kang ngregem

sakabehing mobah-mosiking jagad saisine.

Pituduh 122

Ala-alaning kelakuwane wong ora kaya kang sinung watak "Sapa sira sapa

ingsun". Marga sendhenan kaluwihane, embuh kekuwasaane, embuh karosan,

seneng tumindak sawenang-wenang marang kalahane kang wis tita ora bakal

kumawani mancahi gedhene nganti wani mbandakalani kekarepane. Wong kang

nduweni sesipatan kaya mangkono mau prayoga enggal ngelingana menawa laku

jantraning jagad mono wis kinodrat cakra manggilingan; sing wingi ana ngisor dene

sesuk gilir gumanti bakal ngerehake.



Pituduh 123

Saben dina kita ajeg reresik badan lan penganggo, kajaba amrih bagas kuwarasan

uga katon apik lan ngresepake. Iki pakulinan kang apik. nanging luwih prayoga

maneh yen jroning ati banjur katuwuhan osik : apa saben dina kita uga reresik lan

ngupakara batin lan jiwa kita amrih sangsaya apik lan sangsaya resik saka

sakehing rereged saka anane cacad-cacad lan panggodha. Sebab yen badan

wadhag kang kena ing rusak iku kita gemateni, geneya jiwa kita kang asipat

langgeng malah kita lirwakake pangupakarane?.

Pituduh 124

Sumendhe ing takdir iku dudu sipate wong kang seneng ulah luhuring kebatinan,

nanging dadi watake wong kang lumuh tumandang gawe lan cupet nalare.

Luhuring kebatinan kudu tansah jumbuh lan laras karo ajuning kawruh lair. Lire,

kebatinan kang luhur iya kudu bisa ngujudi pakarti kang luhur uga, kang bisa

njunjung lan mulyakake drajading nusa lan bangsane.

Pituduh 125

Saka kayungyuning manungsa marang bandha, semat lan drajad anggone

migunakake nganti kerep nglirwakake kautaman, nglalekake jejering

kamangnungsan. Uripe prasasat kaesok kabeh ana ing kono. Ora ngelingi kepriye

wusananing dumadi. Ing jagad pancen ora ana wewaler wong nglumpukake

bandha rajabrana, janji pikolehe manut dalan kang bener lan dipigunakake

minangka prabot prenataning jagad.

Pituduh 126

Urip tanpa gegayuhan luhur, bebasane kaya lelawuhan tanpa uyah, sepa tan

mirasa. Gegayuhan bisane kasembadan kudu sinartan ngelmu, jalaran ngelmu

mono pancen sangune ngaurip, wondene ngelmu iku tinemu ing laku lan tandang.

Sakehing tandang ora becik kelakone yen ora mapan. Lire, bisowa tansah ngelingi

marang jantraning kahanan. Wong kang tandang tanduke mapan, angel kepepete,

jalaran yen mapan mesthi cepak waspadane. Dene waspede mono sirikane mele

lan adoh saka bebendhu.

Pituduh 127

Sakabehing tumindak iku panimbange manut kawusanane. Mula murih bisane

sampurna, sabarang kang bakal dilakoni lan ditindakake iku luwih dhisik

thinthingana lan pilah-pilahna ala becike kanthi weninge nalar/pikir. Yen wis,

tumindake kanthi duga lan prayoga, sarta mawa tepa tuladha. Lire, sabarang

patrap mau upamakna tumrap awake dhewe, ilangna pangira-ira tumrap awake



liyan kang durung disumurupi. Elinga, sapa kang arep mbecikake alam donya iku,

kudu mbecikake awake dhewe luwih dhisik.

Pituduh 128

Ciri-cirine jiwa kang isih kothong mono bisa dititik saka ulat praupan, tutur wicara,

lan tingkah lakune kang ora nate gelem kalah. Sabarang tindak-tanduke kepingin

unggul lan mamerake kaluwihane, ora angger kaluwihan bisa kanggo ngadhepi

bebaya lan ngentas saka papan cintraka. Kaluwihan kang tanpa dilandhesi

kautaman, kena diumpamakake kayadene wedhak pupur sing nempel ing njaban

kulit bae, ora bisa tahan suwe lan gampang luntur marga saka pakartine dhewe,

awit nerak dhasar-dhasar bebener lan kasucian.

Pituduh 129

Saben tumindak sejangkah ngilowa marang kinclong-kinclonge banyu samudra

sing suthik kanggonan sangkrah, jalaran sakehe uwuh mesthi disingkirake minggir.

Saben makarya sapecak, tuladhanen pakartine banyu tritisan, nadyan tumetes

mbaka satetes, ditindakake kanthi ajeg keconggah mbolongake watu sing atose

ngluwihi waja.

Pituduh 130

Sapa kang bisa nelukake mungsuh-mungsuhe, dheweke diarani kuwat. Ananging

sapa kang bisa nelukake awake dhewe, iya dheweke iku kang luwih kuwat

maneh.

Pituduh 131

Samangsa lagi ngadhepi urip rekasa prayogane adhepana klawan esem gumuyu.

Awit iku wus wujud senjata kang bisa gawe enthenging sanggan lan bakal numusi

muluring pikir.

Nanging yen penandhangmu mau tansah kok adhepi kanthi ulat kang suntrut

adhakane kowe bakal kentekan pikir kang wening, wusanane dadi nekat nuruti

pokal kang nerak bebener.

Pituduh 132

Sapa kang nganggep apa bae gampang, mesthi bakal nemu akeh rubeda. Sapa

kang gampang janji, iya kuwi kang arang netepi.

Pituduh 133

Urip tegese mbudidaya ngetog tenaga (berjuwang). Urip nikmat tanpa angin

prahara padha karo segara kang mati. Aku luwih seneng ditendhang, dilawan

dening nasib, tinimbang diugung.



Pituduh 134

Laku jujur kuwi padha karo dhuwit kang bisa laku ing ngendi bae.

Pituduh 135

Kang becik lan ala, kabeh mesthi nampa pikoleh, senajanta kadhang-kadhang

nampane cepet, kadhang-kadhang alon.

Pituduh 136

Wong kang kinaranan berbudi iku, yakuwi wong sing rumangsa tambah kasiksa

yen nyumurupi sapepadhane nandhang papa lan kasangsaran. Runtuhe rasa

welase adate banjur sinusul sarana cucule prabeya lan barang darbeke. Nanging

pancen angel golek-golekane wong sing kaya mangkono iku. Buktine ora sethithik

wong sing mati merga kewaregen, apamaneh wong sing mati amarga kaliren.

Pituduh 137

Manungsa kuwi dadine becík miwiti saka njero menjaba.

Pituduh 138

Kang waspada marang awakmu dhewe jalaran iya awakmu dhewe kuwi kang

mujudake mungsehmu kang paling gedhe.

Pituduh 139

Manungsa kang mung ngelingi marang pakartine pancadriyane mono bakal tansah

kasinungan rasa dhemen utawa sengsem. Saka Rasa Dhemen banjur kathukulan

rasa melik, saka rasa melik munggah dadi nafsu, saka nafsu banjúr nasar

pakartine lan sirna bebudene sing wekasane tumiba ing papa, nandhang

kasangsaran.

Pituduh 140

Wong juweh, kawruhe tumempel ing lambe, kumrecek ngebaki ing pasamuwan,

katut samirana mrana-mrene. Beda karo wong meneng, kawruhe sumimpen ene

ing ati wening. Wetune ora sarana lambe, nanging katampanan ing pucuking pen,

mili amber ing kertas putih, rinasakake ing wong sajagad.

Pituduh 141

Amrih urip kita tansah nemoni rahayu, aja kendhat nggegulang nandur cipta utama

sajroning ati sanubari kita sinartan panyuwunan kang mantheng marang Gusti

Kang Maha Welas lan Maha Asih, muga pinaringan nugraha bisa ndarbeni ati kang

wening lan jiwa kang utama. Pancen ora gampang wong ngudi bisane kasinungan

cipta utama ngelingi menawa manungsa ono mula wis keserenan sipat apes lan



lali. Sok ngonowa yen ta sawise nandhang apes lan lali banjur gumregah maneh

pangudine apa dene ora kendhat ing panglantihe mantepa ing keyakinan yen Gusti

Allah ora bakal ora ngudaneni panyuwun kita.

Pituduh 142

Kawruh lan "Ilmu pengetahuan" iku mung bisa digayuh lan dikuwasani kanthi laku

kang laras karo apa kang diwulangake. Lire, ajaran teorine kudu bisa dicakake lan

ditrapkake kanggo karahayoning bebrayan. Wondene lakune mono kudu sinartan

tekad kang gilig lan kekarepan kang tulus lan mantep kinanthenan kateguhaning

iman, kanggo ngadhepi sakehing panggodha sarta nyingkiri sikep laku kang sarwa

dudu.

Pituduh 143

Banyu iku bisaning bening yen wis menep. Sanadyan maune buthek, nanging yen

wis menep, iya banjur bening. Semono uga tumrap pepinginan utawa gegayuhan

yen diudi nganti katog lan menep ing tembe uga bakal kasinungan sifat bening.

Lire, nadyan pepinginan lan panggayu bisa kaleksanan klawan tumuli, ewa

semono yen ditlateni suwening suwe uga bakal kasembadan.

Pituduh 144

Yen kepingin nglungguhi pangkat kang dhuwur luwih prayoga yen dikawiti saka

kalungguhan kang endhek dhewe. Awit klawan mengkono ing tembe kowe ora

bakal gampang disepelekake dening bawahanmu. Lan kang utama yaiku kowe nuli

bisa madeg dadi pemimpin kang bisa nglungguhi ing kawicaksanan, adoh saka

watak degsura, anane mung sarwa kebak rasa tepa salira.

Pituduh 145

Ginubel dening rasa "Tansah kurang marem" marang asiling pakaryan utawa

jejibahan kang diayahi, sauger ora ngangsa-angsa, sayekti malah dadi pamecut

kang becik kanggo luwíh maju. Nanging yen rasa tansah kurang marem mau

ngenani wuwuhing donya-brana, ora beda kayadene reridhu sing esthine mung

tansah rinasa kayadene pasiksane ngaurip.

Pituduh 146

Elinga, mbesuk yen wis tumekaning janjine ora kena ora, badan wadhag lan

sabarang kalir kang kita darbeni iki bakal kita tinggalake kabeh, ora ana kang kita

gawa menyang alam kalanggengan. Mula aja banget nggonira katrem marang

kadonyan. Apa maneh, sapa kang tansah ngegul-egulake marang donya branane

lan gandrung marang pepinginan kang ora langgeng, esthine ora bakal bisa

nemokake kahanan kang bisa gawe langgenging kasenengan lan katentremaning

ati.



Pituduh 147

Batiné wong kang bisa ndarbeni ati nriman iku tansah ayem lan tentrem, marga

satingkah laku tansah linambaran keyakinan kang kandel marang kadar peparinge

Pangeran. Nriman ora teges wis marem apa anane, nanging suwalike kepara

malah sungkan meneng. Mung bae ora grusa-grusu kaya tumindake wong kang

nduweni sipat ngangsa-angsa kaya ora gelem ngakoni karang anane pandum.

Pituduh 148

Abot-aboting coba tumraping ngaurip iku malah ora kaya wong kang lagi kebyukan

sihing Gusti Allah. Yen lulus saka pandadaran bisa dadi manungsa kang kajaba

gedhe sih kadarmane uga wicaksana lair batine. Nanging yen ta ora teguh imane,

wong kang lagi kabombong ing donya arta lan keladuk rumangsa sarwa kuwagang

mbendung segara njugrugake gunung mau istingarah bakal koncatan

kawaspadane. Kejaba lali marang sangkan parane uga lali yen sakehing drajat lan

semat dalasan tekan nyawane dhewe pisan iku mung lugu barang titipan kang

sawayah-wayah bisa dipundhut bali dening Kang Kagungan.

Pituduh 149

Ambudidayaa ing bandha manut sakatoging tenaga nanging aja lali kinanthean

tead lan seya ye sapeangan bakal kita tanjakakekanggo nindakakepangibadah.

Élinga ye pati iku lawanging akheat, denelaku ngibadah iku kang bisadadi sarana

nggampangake manungsa tumekane marang ing lawang mau kanthi rasa

pangrasa tobat lan sumarah.Suwalike, jiwa raga kang ora kanggo tobat nalangsa

ing Gusti Allah iku ora beda kaya anggana bandha kang ora dijakati lan ora

ditanjakake kanggo penggawe kabecikan.

Pituduh 150

Yen sira pinuju nandhang bagas kuwarasan, elinga yen nalika kena ing lara, suprih

sira tetep bagas kuwarasan kanthi sesirik prakara-prakara kang mbiyen nyebabake

lara. Yen ing nalika sugih, elinga yen kena ing pekir, lekas sing kaya mengkono

mau kanggo ngawekani amrih sira ora gampang kadunungan pikiran seneng

pamer lan sesongaran. Kawruhana, iku kepara nuduhake pratandha yen dheweke

iku sejatine wong kang tuna ing rasa welas asih lan miskin ing kawruh.

Pituduh 151

Kita manungsa iki ora kena tansah ngantu-antu tekane wektu kang becik, jer wektu

kang becik iku sejatine kudu kita dhewe sing gawe. Kita kudu tansah eling yen

sabarang tingkah lan tanduk kita ing dina kang siji iku nggawa keputusan tumrap

dina sijine. Dene dina kang pungkasan iku kang mutusake sakabehing wektu lan



dina-dina kang wis kapungkur. Mula sadurunge kita umapak marang dina

pungkasaning urip, dipadha bisa nglungguhi marang jejering urip manungsa.

Pituduh 152

Wong nandhang lara mono akeh sing merga anggone ngombe lan memangan

kliwat taker lan tanpa pilíh-pilíh. Mula kanggo nyandhet ubaling hawa marang bab

sakarone mau, dibisa marsudi nyuda nuruti kecaping lidhah sarana nglakoni pasa

kang mengku ancas nyingkiri sadurunge katamaning bilahi.

Pituduh 153

Wong kang lagi kasinungan kabegjan lan kamulyan iku dibisa marsudi amrih

langgeng, aja banjur kalimput watak jubriya lan sembrana sing sisip sembire bisa

kejlungup tiba ing kasangsaran. Yen wis mangkono mung rasa getun lan piduwung

sing kari ing pamburine.

Pituduh 154

Hawa napsu lan watak angkara iku sawutuhe manjing ing dhiri pribadine dhewe-

dhewe. Yen diumbar ngrebda bakal gawe "Bencana lan kasangsaran". Suwalike

yen bab mau bisa dikendhaleni bakal njílma dadi watak "Sabar lan prasaja", tulus

eklas aweh pangapura marang sapadha-padha sing gawe kaluputan.

Pituduh 155

Tapaning ati iku mung temen, yen tapaning nyawa mung eling. Sing sapa bisa

eling sedina sepisan bae, adate barang kang sinedya bakal ana. Sing sapa temen

salawase, kabeh pangajabe bakal kecandhak. Dene kang aran sejatining

katemenan iku sakabehing pakarti kang ditindakake klawan madep mantep tanpa

mandheg-mangu lan tolah-toleh, saengga sabarang kekarepane bakal ginayuh.

Pituduh 156

Wong iku yen lagi nandhang lara lagi bisa ngrasakake sepira mungguh begjane

wong kang kanugrahan awak kang tansah kuwarasan. Nanging suwalike, wong

sing awake seger waras lumrahe lali rekasane wong lara. Sangsaya adoh

kelingane, sangsaya cedhak anggone ngumbar hawa nuruti pepinginane mripat,

ilat, lan telih (wadhuk, weteng) kang sejatine ngajak marang rusaking raga. Mula

prayogane tansah elinga perihing lara kanthi nggemateni kanikmatan kang wis

diparingake dening Gusti Allah tan kena kinayangapa ajine, yaiku wujud awak kang

bagas kuwarasan.

Pituduh 157

Manungsa pinaringan dening Pangeran peranganing awak kang kalarasake karo

gumelaring bebrayan. Pinaringan mripat loro, perlune supaya akeha kang



dideleng, ya kang ngenani uber ingering alam, ala beciking kahanan, lan owah

gingsiring jaman. Lire, supaya linarasna kanthi lantiping panggraita. Pinaringan

kuping loro, murih akeha swara kang dirungokake, nuli kathinthingana lan

kasaringa kanthi lungiding panyipta lan alapen kang aweh pakoleh. Pinaringan

tangan loro, sikil loro, supaya akehe kang ditandhangi, pilihen kang murakabi

kanggo bebrayan agung.

Pituduh 158

Pancen ora ana wewaler ing jagad iki tumraping wong kang nglumpukake donya

brana. nanging kita kudu tansah eling yen donya brana mono dudu panggonane

kalanggengan. Nabi Muhammad wus paring sabda : "Ora prayoga ninggalake

kadonyan marga nglakoni akherat. Nanging jeneng wong kang nistha sapa kang

ninggalake bab akherat marga mung golek donya brana tanpa waspada marang

pungkasaning dumadi."

Pituduh 159

Brangating ati sabisa-bisa kendhalenana, aja diububi nganti muntab dadi ubaling

nepsu. Kayadene nyirep geni sarana lenga. Napsu amarah mono isih tetep bakal

tansah mbebedhag selawase yen ta ora kinanthenan pikiran kang menep, lan ati

kang eling. Elinge ati lan meneping pikir bakal numusi mulure budi kang tundhone

bisa dadi panyirep sakehing pakartining setan.

Pituduh 160

Wong kang ringkih iman lan batine bakal gampang dadi jujugane durjana apus-

apus kang pating sliwer golek mangsan. Pirang-pirang kehe wong kaselak percaya

rembug pangiming-iming ora pinikir bakal kedadeyane ing tembe. Wusanane

nandhang kapitunan lan kena ing apus. Mula ditansah waspada, aja lirwa ing

kaprayitnan.

Pituduh 161

Samangsa-mangsa thukul pletiking pikir kang kasarung dening ubaling nafsu ala,

yogyane sumenepna sauntara. Yen bisa kaya mangkono karan wong wicaksana,

jalaran kejaba bisa ngleremake ati kanthi meneping pikirmu uga bakal keconggah

nyirep ubaling nafsumu mau. Wusana rahayu kang tinemu merga bisa sumingkir

saka memala kang teka arep ngreridhu awakmu.

Pituduh 162

Wong kang sengsara uripe jalaran ana rong warna. Kapisan saka kaluputane

dhewe, kang kapindho merga saka pokale dhewe. Sing kapisan iku paribasane

tanem tuwuh kang tansah kodanan lan kepanasan ora diopeni, dene sing kang



kapindho paribasane tanem tuwuh kang tansah diapek asile nganti ora kober

thukúl godhonge.

Pituduh 163

Yen sira urip ing alam donya iki rumangsa nampa pandum kesethithiken iku wis

dadi pepesthene uripmu, ora perlu mbok murinani. Pamurinamu prayoga lipuren

sarana mawas lelabuhanmu dhewe, jer lelabuhan ing alam donya mono dadi

trajuning akeh sethithike pandummu.

MEMAYU HAYUNING BUDI LAN TEKAD

Pituduh 164

Yen gelem nalusuri sejatine ora sethithik piwulang lan pitutur becik kang malah kita

tampa saka wong-wong gawane nacad lan ora dhemen marang kita, katimbang

mitra katruh raket kang tansah ngalembana. Awit panacad bisa nggugah kita

nglempengake laku, dene pangalembana kepara bisa nyababake wong kerep dadi

lali.

Pituduh 165

Manawa kowe durung mangerteni marang bab kang kok anggep ora becik, aja

kesusu ngatonake rasa sengitmu, gedhene nganti maoni lan nglairake panacad.

Awit kawruhana yen pikirane manungsa iku tansah mobah-mosik lan molak-malik.

Apa kang kok kira ala lan kok gethingi iku ing tembe mburi bisa malíh kok senengi,

kepara malah bisa dadi gantungane urípmu.

Pituduh 166

Karepe wong nyatur alaning liyan iku beteke mung arep nuduhake becike awake

dhewe. Yen sing diajak nyatur wong kemplo, pamrih sing kaya mangkono mesthi

katekane. Nanging tumraping wong mursid : "Wong kang ngumbah rereged ing

awake sarana migunakake banyu peceren malah saya nuduhake blentonge

pambegane".

Pituduh 167

Tembung kang prayoga kang kelair mung marga kadereng dening dayaning hawa

napsu iku pancen sakala iku bisa aweh rasa pemarem. Nanging sawise iku bakal

aweh rasa getun lan panutuh marang dhiri pribadine dhewe kang satemah tansah

bisa ngrubeda marang katentremaning pikir lan ati. Guneman sethithik naging

memikir akeh iku kang tumrape manungsa bisa aweh katentreman lan krasa

marem kang gedhe dhewe.



Pituduh 168

Siji-sijining dalan amrih kaleksananing gegayuhan, yaiku makarti kang sinartan

kepercayaan lan keyakinan menawa apa kang sinedya mesthi dadi. Yen kita mung

kandheg ing gagasan lan kukuhing karep bae, tanpa tumandang lan makarya

minangka srana panebuse, wohe ya ora beda kaya dene ing pangimpen. Cilakane

maneh, yen selagine nganggit-anggit mau wis kaselak ngrasakake kanikmatane

ing pangangen-angen, wusanane dadi lumuh ing gawe lan wedi ing kakewuh (wedi

kangelan).

Pituduh 169

Ora beda karo rob lan suruding segara, kahanan uriping manungsa iku uga ora

bisa uwal saka bungah lan susah. Kang perlu dicilengi ing kene yaiku aja kaselak

kebacut kerem kalimput ing kabungahan lan aja kaselak gampang angles yen lagi

kapinujon apes. Awit kasusahan iku sok malah bisa ngentas kita saka kaluputan

lan kabodhowan, sauger insyap marang dhirine lan ora mupus, apadene tansah

percaya marang Kang Kagungan Panguwaos.

Pituduh 170

Menangi jaman rebutan rajabrana, akeh wong kang padha kalimput, melu-melu

tumindhak nistha. Ora eling yen sejatining urip ing donya iku ora ngupaya

rajabrana bae, nanging uga mangesthi kamulyan ing tembe. Urip ing satengahing

godha rencana, nanging tetep tumindak utama, presasat tapa ing satengahing

coba. Sapa kang santosa ora bakal tumindak sasar. Mula tansah ngugemana

sebuting pitutur : "Sabegja-begjane kang lali nganti kelu penggawe sasar, isih

begja kang panggah eling lan waspada tetep ing panggawe utama".

Pituduh 171

Yen sira kasinungan ngelmu kang marakake akeh wong seneng, aja sira malah

rumangsa pinter, jalaran menawa Gusti Allah mundhut bali ngelmu kang marakake

sira kaloka mau, sira banjur kaya wong seje (owah), malah bisa "Aji godhong jati

aking".

Pituduh 172

Sapa kang katrem merga lagi pinaringan kekuwasaan iku sejatine malah dadi

sumbering dununging wong lali, gampang lirwa ing kaprayitnan, lan gampang

kapilulu ing pakarti dudu. Awit yen lagi kuwasa, adhakane banjur ngangsa-angsa

kegedhen panjangka. Kanggo nggayuh panjangkane, sakehing cara ditempuh.

Ora maelu senadyan nganti mentala gawe sangsarane mitra karuh. satemah mung

dadi leletheg kang luwih aji uwuh.



Pituduh 173

Ilat kuwi sawijining pedhang kang landhep, kang bisa mateni senajan tanpa

ngetokake getih.

Pituduh 174

Ora ana critane wong kejungkel iku marga kesandhung watu gedhe, sing mesthi

merga kesandhung watu sing cilik.Yen tatuwa ya marga saka watu krikil-krikil sing

lancip-lancip. Bab mau aweh pituduh supaya kita aja nyepelekake marang barang

sing katone sepele ora mingsra, naging sejatine kepara malah gampang dadi

dhadhakane wong njungkel njempalik tiba ing papa.

Pituduh 175

Wong sugIh sing lumuh kelangan bandhane nadyan kanggo keperluwane dhewe

iku ora liya sababe marga tansah kuwatir yen dheweke tiba ing kemlaratan.

Nanging ora ngertiya yen dheweke ing wektu iku sejatine wis padha karo wong

mlarat. Uripe kepara luwih sangsara katimbang wong kesrakat, kang batine tansah

ora narimakake marang adiling Kang Murbeng Dumadi.

Pituduh 176

Dereng nedya pamer utawa riya iku terkadhang muncule dadakan kaya-kaya tanpa

rinasa ing nalika kita pinuju sesrawungan karo wong liya. Mula prayoga kita tansah

waspada ngendhaleni dhiri. Dene kang kinaran dereng utawa nafsu seneng pamer

kang gampang dineleng lan sineksen dening wong liya iku aran riya kang pratela

(cetha), utawa ngedheng. Becik kita singkiri. Wondene dereng sajroning laku

panembah, arang kang disumurupi wong liya. Luwih-luwih yen lagi kapinuju ana

ing papan kang sepi. Sok ngonowa elinga, yen Gusti Allah iku tansah ngudaneni.

Pituduh 177

Kabeh salakune (tumindake) wong bodho iku esthine nggawe hikmah lan piwulang

becík tumraping wong kang ahli budi. Awit saka samubarang kang ora becik kang

dilakoni wong bodho dening para ahli budi banjur kari ngemohi lan dadi pandoming

urip kang perlu disiriki lan disingkiri. Suwalike wong bodho sungkan nyuplik lelakon

becik kang dialami para ahli budi. Mula ora jeneng aeng yen akeh para bodho sing

uripe tetep kasurang - surang lan para ahli budi kang tansah rahayu ing uripe.

Pituduh 178

Aja sok rumangsa tinitah apes nganti gawe pepesing sêmangatmu. Malah prayoga

dinarima marang apa kang wis sira tampa saka kanugrahaning Gusti Kang Maha

Kuwasa. Awit ngelingana menawa ora kurang-kurang titah kang luwih cingkrang



lan luwih cacad tinimbang sira, suprandene dheweke babar pisan ora kawetu nutuh

marang Gusti Allah. Kang mangkono mau ora liya marga saka kandele imane lan

yakin marang kwadilaning Pangeran Kang Maha Kuwasa marang sakabehing

lelakon kang dumadi ing jagad raya iki.

Pituduh 179

Ngalembana lan panacad iku padha bae panindake. Lire, tarikane napas padha,

kedaling ilat padha lan obahing lambe ya padha. Sok ngonowa najan rekasane

utawa gampange padha, nanging oleh-olehane utawa wohe sing ora padha. Ing

ngadat kejaba sok adoh sungsate, uga malah sering kosok balen. Sing siji bisa

ngraketake paseduluran sijine padha bae karo golek dadakan nandur rasa

memungsuhan.

Pituduh 180

Aja ndarbeni pepinginan dadi wong kang linuwih kang ngandhut idham-idhaman

supaya sarembuge diandela wong akeh. Luwih prayoga tansah njaga bae barang

rembugira kanthi becik, patitis lan maedahi. Karo maneh tindak tanduk kang

ngresepake, luwih-luwih kang bisa aweh paedah marang wong liya iku ajine

ngungkuli sakehing pitutur kang ndhakik-ndhakik nanging kang durung kabukten

ana ing panindak. Mula kuwi tansah udinen amrih wetuning rembug "Keplok lumah

kurepe" karo tindakira.

Pituduh 181

Kang kinaran manungsa winasis yaiku wong kang wis kaconggah mbenerake

tindak kang mlenceng. Dene asor-asoring budine manungsa iku ora kaya wong

kang mlencengake tindak kang wus bener. Adate sipat kaya mangkene iki thukul

marga kasurung dening ati drengki srei. Kamangka sapa kang ngadani ati drengki

lan panasten iya ing wektu iku dheweke wiwit nyiksa ing awake dhewe, lan uripe

ora bakal bisa tentrem.

Pituduh 182

Samangsane kowe diclatu wong kanthi sengak aja kok wales sanalika kanthi

tembung (rembug) kang sengak lan atos. Prayoga tanggapana mawa pakarti kang

alus lan sareh. Jer, ya klawan laku kang kaya mangkono iku, kowe bisa

ngendhakake watakkang panasbaran, lan bisa ngasorake sipat kang lagi

kasinungan iblis.

Pituduh 183

Ing ngendi dununge pamarem lan katentreman ? Saking ungele mapanake rasa,

nganti meh ora ana wong rumangsa marem lan tentrem uripe. Sabanjure banjur



kepiye ? Iya kudu tlaten ngolah budi. Doh ana rasa meri lan drengki amrih gorehing

pikir bisa tansah sumingkír.

Pituduh 184

Tepa slira lan mawas dhiri iku dadi obring laku nggayuh rahayu, minangka jimat

paripih umraping ngaurip. Munggahe bisa nyedhakake rasa asih lan ngedohake

watak drengki lan dak-wenang marang sapepadhane. Sregep mawas dhiri ateges

bakal weruh marang kekurangan lan cacade dhewe, saengga wusanane thukul

greged ndandani murih apike.

Pituduh 185

Kita iki kejaba ndarbeni badan wadhag lan pancadriya, ana siji engkas darbek kita

kang ora kena ginrayang lan ora kasat mata, nanging ajine tan kena kinaya ngapa,

yaiku osiking ati kang ajeg ngelikake kita marang lurusing laku samangsa kita

ketaman pletiking cipta ala, munggahe katuwuhan krenteg nindakake laku ngiwa.

Mula poma-poma, tansah bisowa ngrungokake osiking atimu, awit iku kang ngajak

sapari-polahmu tumuju menyang karahayoning uripmu.

Pituduh 186

Nggayuh kaluhuran mono ateges ngupaya tataraning urip kang luwih dhuwur.

Ya dhuwur ing bab lahire, uga ing batine. Lire, sing murakabi kanggo dhiri

pribadine, sumrambahe tumrap bebrayan agung. Sapa kang mung mligi nggayuh

kaluhuraning lahir bae, ateges mung mburu drajat, semat lan pangkat. Durung aran

jejeg uripe. Suprandene sapa kang mung ngemungake kaluhuraning batin, ateges

ora nuhoni jejering manungsa ing alam donya, yaiku tumandang ing gawe.

Pituduh 187

Akeh wong kang sadurunge nyoba ngayahi pagaweyan wis dipantok dhisik sarana

tembung "Ah, aku ora bisa". Dayaning tembung "Ora bisa" satemah numusi ora

bisa temenan. Awit entek-entekane pocap mangkono iku ateges ngapesake awake

dhewe. Luwih dene maneh banjur lumuh ing pambudi. Samubarang kang diudi ora

bakal dadi. Kang ora diluru tangeh bisane ketemu. Mula percayaa marang dhiri

pribadi. Ciptanen kanthi mantheng ing ati lan enggal makartiya. Kekuwataning

manungsa iku dumunung sajroning cipta, sauger sinartanan pamarsudi klawan

temen-temen. Dayaning cipta cetha bakal nekakake sedya.

Pituduh 188

Aja sok nggresula !, Wruhana yen pangresula iku sawijining mala, dene

panggresah mono agawe bubrah. Yen wis nggresah padatane banjur lali marang

kewajibane kang kudu diayahi sarta kemba marang sadhengah pakaryan. Síng

sapa esuk-esuk wis sambat ngaru-ara ing bab ngrekasane anggone urip, wong



mau presasat mbutoni sumbering pangupa-jiwane dhewe. Ora trima marang

pandum peparinge Pangeran Kang Murbeng Dumadi.

Pituduh 189

Yen kowe kepingin mulya uripmu, lakonan apa kang kok gagas-gagas rikalane

kowe nandhang sengsara utawa lara. Awit ing mangsa-mangsa kaya mangkono

mau manungsa banjur ketuwuhan budine kang murni, yaiku watak kang sarwa

kebak welas-asih lan ngerti sepira perlune wong kang tansah ambudi amrih aja

nganti nemoni kacingkrangan.

Pituduh 190

Wong kang wis kinaran "sukses" iku, yaiku : wong kang wis ngetog kadibdyane,

ngudidaya nganti kecandhak gegayuhan lan idham-idhamane laras karo

kepinginane. Tekane "sukses" durúng ateges tamating crita, nanging malah kudu

tansah luwih waspada, prayitna lan ngati-ati. Jalaran adhakane wong sing wis

"sukses" iku banjur kurang kaprayitnane, sembrana lan gumampang ing sabarang

tumindake, kang luput sembire bisa klenggak. Mula sawijining "sukses" iku

anggepan kayadene sawijining pandadaran kanggo lestarining penggayuh becik.

Pituduh 191

Saben wong mono pancen nduweni nafsu. Awit tanpa nafsu wong ora bakal duwe

krekat kepengin maju. Mung bae wong kudu bisa milah-milahake nafsu endi sing

kudu dicandhet, lan nafsu sing kepriye sing kudu diunggar. Nafsu kang bakal

nekakake bilahi tumraping awake dhewe lan wong liya kudu bisa dicandhet, dene

nafsu kang perlu diunggar yaiku nafsu kang empane tumuju marang karahayoning

sapadha-padha.

Pituduh 192

Hukum alam wis netepake, sapa kang nandur mesthi ngundhuh. Dene apa kang

diundhuh iya manut wijine kang ditandur. Yen sing ditandur winih alang-alang, ing

tembe iya aja ngarep-arep yen bisa bakal panen pari, iku genah nyalahi kodrat.

Mula mumpung isih esuk, nandura wiji cipta lan penggawe kang becik-becik. Awit

elingana, yen akeh sethithik anak putu kita uga bakal katut melu ngrasakake pait

getire wong kang bibite ditandur dening wong tuwane.

Pituduh 193

Sapa sing duwe panjangka kudu wani jumangkah, jer katekaning sedya iku mung

bisa maujud menawa dilakoni lan ora nyimpang saka katekadane. Karep lan

sedya, jangka lan panuwun, iku saumpama wong lelungan mono tumuju papan

kang arep diparani utawa dijujug. Dene kekarepan iku kudu ana kanthine, yaiku

nalar utawa pecahing nalar. Jalaran kekarepan kang tanpa nalar iku ora beda karo



karepe bocah cilik. Kejaba tanpa teges, uga sok tanpa wasana, satemah ora ana

dadine.

Pituduh 194

Sebab-sebab kang gawe ciliking ati lan cekleking semangat iku adhakane

dumunung ing gegambarane pikiran kang sarwa nguwatirake marang lelakon kang

durung kelakon, temahane pikiran dadi peteng, lumuh ihtiyar lan koncadan

gregeting makarya. Katimbang nyumelangake barang kang durung bisa ginrayang

rak luwih becik aja pegat ing ihtiyar kanthi nenuwun marang sihing Kang Murbeng

Kuwasa, jer iya mung Panjenengane kang murbawasesa urip kita iki. Klawan

mangkono istingarah kowe ora bakal ngedhap ngadhepi sakehing lelakon.

Pituduh 195

Kerep nggresah lan ngresula iku nuduhake karingkihane tekad. senajan

dingresulanan sedina ping pitulikur, ora bisa owah nasibe. Nggresah lan ngresula

iku padha karo sambat. Wong sambat iku kena bae, nanging yen isih keduga aja

dhemen sambat. Ngresula bisa dadi mala, panggresah bisa gawe bubrah, dene

pisambat iku dalane wong kang seneng mlarat, jalaran sakehing gegayuhan kang

disangkani sarana sambat mono adate mung gayuk-gayuk tuna, apa kang digayuh

tanpa ana kabul wusanane.

Pituduh 196

Dhasar premati tumraping wong duwe tekad lan duwe gegayuhan yaiku tekad budi

santosa. Sarana ndulu kacamata benggala kang kita alami saben dina, teteg

kawegigane pikir bae ora mujudake gaman pamungkas tumrap kasembadaning

sedya. Mula yen mung ngendelake marang punjuling nalar lan moncering kawruh

bae, tanpa mengkoni ing budi santosa, atine gampang miyar-miyur, gampang

kasinungan ing watak sesongaran sing adhakane sing uwis-uwis banjur kacenthok

pancabaya, ubayane banjur mbalenjani.

Pituduh 197

Ora ana tindak kang luwih dening mbebayani lan ndrawasi marang awake dhewe,

kejaba nindakake pegaweyan kanthi srempeng sing juntrunge mung ngoyak

derenge panguwasa, drajad lan bandha. Pakarti mangkono adate ora mempan

marang pitutur becik lan panemune liyan kang wigati, anane mung rasa melik kang

nggendhong lali.

Pituduh 198

Siji-sijining marga amrih kaleksanane gegayuhan iku ya kudu sarana makarti.

Yen kita mung kandheg marang ngunggar-unggar karep lan nganggit-anggit

gagasan bae, tibaning enggon mung kaya ing pangimpen. Luwih-luwih menawa



salagine nggagas-nggagas mau kaselak kesusu ngrasakake kanikmatane

pengangen-angen, wusana tumus dadi lumuh ing gawe lan wedi ing pakewuh.

Pituduh 199

Ngakoni kaluputan iku ora ateges ngasorake dhiri. Nanging sawijining tandha yekti

yen wong mau wis bisa kinaranan maju satindak ing laku kautaman. Kosokbaline

sapa kang suthik ngrumangsani kaluputane, ateges wong kang ora nduweni budi

pekerti. Wong kang ora nduweni donya brana iku sinebut mlarat. Wóng kang ora

nduweni pikiran iku luwih mlarat. Dene wong sing ora kadunungan budi pekerti

mono klebu mlarat-mlarate wong.

Pituduh 200

Kang kok kandhakake putih iku durung karuwan putihing (sucining) ati, bisa uga

mung wujud putihing pupur sing kandel waratå. Lan sing kok kandhakake abang

iku durung tinamtu abanging (kekendelaning) bebener nanging bisa uga mung

abange lambe kang keconggah njlomprongake marang jurang kang jero. Dene

sing kok kandhakake resik, iku durung mesthi resiking ati, nanging adate mung

wujud resiking sandhangan rinengga ing sotya abyor kang bisa mblerengake

mripat.

Pituduh 201

Ngunggar wetuning kekendelan sing mung kadereng saka dayaning pangojok-ojok

iku kerep ora murni. Tandang lan trajange kang akeh banjur mung kabrongot

panasbaran.

Wusanane malah sok bakal nunjang palang, bebathene kosok balen karo kang

sinedya. Mula minangka gegondhelane kapitayan, kekendelan iku prayoga

kadhasarana rasa sumungkem marang Kang Murbeng Dumadi, niyat leladi marang

sapepadhane titah. Yen wis mangkono sakehing cak-cakane pakarti mesthi tansah

patitis lan mikolehi.

Pituduh 202

Teteping rasa kamanungsan iku ora marga saka kawruh lan kapinteran kang wis

dianggep luwíh luhur ing salumahe bumi, nanging mung jalar saka kadunungan

telesing rasa asih marang sapepadhaning tumitah. Dene rasa asih mau cinipta

saka patrap anggone reksa-rumeksa lan sugih ing pangapura sarta tansah

kinanthenan pangucap lan pasemon síng bisa gawe resep lan ora natoni atining

liyan. Kawruhana, menawa kapinteran kang ora kinanthenan kautaman iku sejatine

luwih mbebayani tumraping bebrayan katimbang karo bodho kang linambaran ing

budi rahayu.



Pituduh 203

Nglengkara wong bisa luwar babar pisan saka panggodha. Sebab, sumbere

panggodha iku ora liya iya mung saka awake dhewe. Sing sapa mung nyingkiri

panggodha kang kasat mata bae, ora dibedhol tekan oyod-oyode, adhakane bakal

ketaman pakewuh lan godha kang luwih gedhe maneh. Sok ngonowa yen wong

tlaten lan sareh, kanthi kencenging tekad kang gilig, mesthi bakal bisa mentas saka

reridhu. Aja mung mandheg ing panggrantes, nutuh awake dhewe, apa maneh yen

nganti nguman-uman marang wong liya.

Pituduh 204

Yen ing donya iki manungsane sing sugih uripe ora mbethithil, kepara malah

dhemen tetulung marang kang kecingkrangan, dene sing duwe kepinteran adoh

saka karep kanggo minteri liyan, kepara malah dadi papan jujugane wong tetakon,

genah kahanane donya bakal ayem tentrem, adoh saka reridhu lan kalis saka

godha rencana.

Pituduh 205

Wong kang lagi karejeken aja kaduk anggone bungah, kosokbaline aja kaduk

nelangsa samangsane nemahi reribed lan nandhang susah, gedhene nganti

nggetuni barang kang wis kelakon. Awit kaduk bungah mau bakal ngilangi

kaprayitnan, kaduk susah njalari ati tansah kemba, lan tangeh lamun bisa uwal yen

ora dibudeni sarana tumandang makarya.

Pituduh 206

Yen darbe karep lakonana kanthi gemblenging tekad kang nyawiji, adhepana

sarana makarti kang madhep lan mantep. Sangune kudu ati sing tatag, ora

ngedhap nadyan mangerti yen dalan kang diambah kebak parang curi. Yen tansah

rongeh lan rangu-rangu, ateges mung wani ing gampang, wedi ing pakewuh,

samubarang kang sinedya ora bakal ginayuh.

Pituduh 207

Manungsa iku bisa kinaranan urip yen isih duwe karep lan pangarep-arep.Nanging

yen karep mau mung kandheg ing pangangen-angen lan gagasan bae, ora beda

manungsa kang mati sajrone urip. Kosokbaline yen anggone nandangi karepe mau

kaselak kesusu nikmati pikolehe kang durung klakon, genah anggone makarti

mung angger bae. Kepara bakal mundur yen ngadhepi pakewuh, satemah dadi

wong lumuh.

Pituduh 208

Wong kang kebak dening pepinginan iku adate banjur ngangsa-angsa, mula

lakune uga banjur miyar-miyur. Kepengkok gawe sethithik bae sing digedhekake



pangresulane, tundhone atine gampang pepes lan nglokro. Beda karo wong kang

wicaksana uripe mesthi mawa tekad lan tujuwan. Bebasan tiba kaping pitu

gumregah tangi kaping wolu ngrungkebi tekad lan tujuwane.

Pituduh 209

Angger wong wis mesthi suthik diarani cupet nalare, cilik aten, lan kendho tekade.

Mulane yen darbe karep aja mundur merga luput sepisan pindho bae, prayoga

ambalana maneh nganti katekaning sedya. Samubarang pegaweyan menawa kok

temeni wiwit saiki mesthi bakal bisa ngundhuh bageyan lan kauntungan. Apa kang

kok sedya bakal tumeka, pituwase lagi ketemu mburi.

Pituduh 210

Sarupane pakaryan kang wis kok yakini beciking asile tumuli enggala katindakna,

aja ngenteni liya wektu. Jer kekencengan sarta kekarepan iku yen diendhe-endhe

ora mundhak kuwate. Nanging malah mundhak ringkih lan bisa uga ilang dayane.

Sipat seneng ngendhe-endhe iku mujudake dalan kang anjog marang watak ora

antepan lan kesed, sungkan ing gawe sing tundhone dadi tanpa aji urip ing

bebrayan.

Pituduh 211

Wong kang sinebut berbudi urip ing bebrayan iku ora mung wong kang rumangsa

kasiksa nyumurupi sapepadhane sing nandhang papa, nanging wong kang

gampang runtuh welase kang tinumbalan runtuhing barang darbeke lan deduwene

kanggo tetulung marang wong sing kacingkrangan lan kasangsaran. Nanging kang

kaya ngono mau pancen angel golek-golekane. Tandha yektine ing alam donya iki

ora sethithik wong sing mati marga kuwaregen, lan akeh wong sing mati marga

kaliren.

Pituduh 212

Wong mono aja mung tumandang angger bares nanging kanthi laku kang ora

beres. Dibisa tansah milah-milahake endi sing kenceng lan endi sing nalisír saka

paugeran, sarta kulinakna nyirik marang penggawe musyrik, sinung marang watak

tulus lan ngukuhi kajujuran. Kawruhana, menawa ora ana pusaka kang ampuhe

ngluwihi kajujuraning ati lan weninging pikir kang sepi ing pamrih. Pamrihe mung

sawiji, yaiku mangan karahayoning bebrayan, ngluhurake kamulyaning bangsa lan

nagara.

Pituduh 213

Pangrasa, pikiran lan kekarepan iku tansah mbudidaya rebut unggel lan rebut

panguwasa anggone murba sapari polahe manungsa. Pangrasa emoh diungkuli

pikiran.



Pikiran sêmono uga suwalike. Wondene kang moncol dhewe sumedya mbalap ora

gelem dipekak yaiku kekarepan. Mula wajibing manungsa kudu bisa ngukuhi sifat

manungsane. Den sranani kanthi nanjakake uripe melu ngrasakake lan memikir

marang ombak umbuling jaman. Tumandang ing gawe ngesthi marang rahayuning

bebrayan munggahe marang ajuning jaman.

Pituduh 214

Selawase urip nglengkara wong bisa uwal babar pisan saka panggodha, jer

panggodha iku sumbere ora liya ya saka awake dhewe. Asale tumuwuh saka

uwohing pikir kang ngayawara, banjur katarik marang kekarepan ala kang

wusanane mbabarake pakarti nistha. Sapa kang wiwitane enggal tumandang

nanggulangi panggodha, bakal mundhak kasampurnane lan patut sinebut wong

kang santosa ing budi. Balik kang sapa tansah nguja panggoda semaya

nanggulangi, kekuwatan batine saya lungkrah, bakale bubrah dadi leletheging

jagad.

Pituduh 215

Wong nandur pari iku bakal ngundhuh pari, ora bakal ngundhuh jagung utawa

kacang. Semono uga pikiraning manungsa, ora beda karo mau. Yen pikiran kita

tansah kita kulinakake lan kita pigunakake kang becik-becik ya bakal nduweni daya

kekuwatan kang becik, satemah bisa aweh pakaryan kang pengaji tumraping

bebrayan. Mula katimbang nggagas kang ora-ora lan ngayawara, prayogane

nggagasa marang laku utama lan mulya. Lan luwih utama maneh menawa

gagasan kang mangkono mau diwedharake dadi pakarti pisan.

Pituduh 216

Rasa was sumelang iku nerakane wong sing arep nggayuh kemajuan. Sapa kang

wis ketaman rasa iki salawase ora bakal bisa maju. Ing sabarang tandang tanduke

sarwa tidha-tidha lan tansah awang-awangen ngadhepi kangelan kang bakal

memalangi laku. Kosokbaline tekad iku rasa ciptaning karsa kang wis gembleng.

Dadi yen ana kepenak lan orane bakal didhadhagi lan diterjang wani. Kang

pinandeng mung bakal tekaning sedya. Nanging tekad mono beda banget karo

nekad, jer nekad kuwi uwohing pakarti kang tuwuh saka kajudheganing nalar sing

tundhone keconggah tumindak nistha, merga koncadan pepadhang.

Pituduh 217

Aboting abot iku ora kaya yen kudu nuruti prentah lan pitutur. Pait lan ngrekasa

dikaya ngapa prentah lan pitutur iku prayoga lakonana bae. lng suwalike barang

pait mau, kowe mesthi bakal nemu barang legi sing ora klebu ing petunganmu.

Pancen luwih prayoga paite dhisík, tinimbang legine. Awit bisane kowe ngrasakake



legi iku rak marga kowe wis ngrasakake pait. Bisa nikmati kabungahan marga wis

nate ngalami nandhang kasusahan.

Pituduh 218

Wong kang mung dhemen celathu lan muni-muni, mangka ora gelem tumandang

gawe, genah ora sumurup marang kaluputane celatune, sabab celathu mono mung

obahing ati kang ana ing lati, dudu obahing tangan sing kanggo tumandang.

Nanging yen wis tumandang gawe dhewe, cetha bakal meruhi marang luputing

celathune. Mula saiba begjane wong kang bisa celathu klawan enggal-enggal

tumandang gawe dhewe.

MEMAYU HAYUNING BEBRAYAN

Pituduh 219

Síng sapa ngidham kaluhuran kudu wani kurban lan ora wegah ing kangelan.

Merga yèn tansah tidha-tidha, mokal apa sing kagayuh bisa digantha lan tangeh

lamun apa sing diluru bisa ketemu. Makarti wani rekasa kanthi masrahake urip lan

jiwa raga marang Kang Murbeng Kuwasa. Yen kepingin menang pancen larang

patukone, yaiku kudu bisa nuhoni sesanti: "Sura dira jayaningrat lebur dening

pangastuti".

Pituduh 220

Isih beja yen kowe diunekake "Ora Lumrah Uwong", jalaran isih dianggep

manungsa. Ya mung solah tingkahmu kang kudu kok owahi amrih ora gawe

seriking liyan. Cilakane yen diunekake "Ora Lumrah Manungsa", jalaran kowe

dianggep setan gentayangan sing mung dadi leletheging jagad marga pakartimu

kang ninggal sifat kamanungsan. Mula enggal-enggala sumujuda marang Gusti

Kang Murbeng Dumadi. Sifate Gusti Allah mono sarwa welas asih marang umate

kang wis sadhar marang dosa-dosane sarta temen-temen bali tuhu marang

dhawuh-dhawuhe.

Pituduh 221

Ora ana penggawe luwih dening mulya kejaba dedana sing uga ateges mbiyantu

nyampeti kekuranganing kabutuhane liyan. Dedana marang sapepadha iku ateges

uga mitulungi awake dhewe nglelantih marang rasa lila legawa kang uga ateges

angabekti marang Pangeran Kang Maha Wikan. Pancen pangabekti mono wis

aran pasrah, dadi kita ora ngajab marang baline sumbangsih kang kita asungake.

Kabeh iku sing kagungan mung Pangeran Kang Maha Kuwasa, kita ora wenang

ngajab wohing pangabekti kanggo kita dhewe. Nindakake kabecikan kanthi dedana

kita pancen wajíb, nanging ngundhuh wohing kautaman kita ora wenang.



Pituduh 222

Memitran paseduluran nganti jejodhowan kuwi yen siji lan sijine bisa emong-

kinemong, istingarah bisa sempulur becik. Yen ana padudon sepisan pindho iku

wis aran lumrah, bisa nambahi raketing sesambungan. Nanging suwalike yen

padha angel ngenggoni sifat emong-kinemong mau genah langka langgenge,

malah bedaning panemu sithik bae bisa marakake dhahuru.

Pituduh 223

Wong kang ora nate nandhang prihatin ora bakal kasinungan rasa pangrasa kang

njalari tekane rasa trenyuh lan welas lahir batine. Wong kang wis nate ketaman ing

prihatin luwih bisa ngrasakake penandhange wong liya. Mula adhakane luwih

gelem aweh pitulungan marang kang kasusahan.

Pituduh 224

Sarupaning wewadi sing ala lan sing becik, yen isih kok gembol lan mbok keket

kanthi remit ing ati salawase isih bakal tetep dadi batur. Nanging yen wis mbok

ketokake sathithik bae bakal dadi bendaramu. Isih lagi nyimpen wewadine dhewe

bae wis abot. Apa maneh yen nganti pinarcaya nggegem wewadine liyan. Mula

saka iku aja sok dhemen kepingin meruhi wewadine liyan. Sing wis cetha mung

bakal nambahi sanggan sing sejatine dudu wajibmu melu open-open.

Pituduh 225

Sok sapaa bakal nduweni rasa kurmat marang wong kang tansah katon bingar lan

padhang polatane, nadyan ta wong mau nembe bae nandhang susah utawa

nemoni pepalang ing panguripane. Kosokbaline, wong kang tansah katon suntrut

kerep nggrundel lan grenengan merga ora katekan sedyane iku cetha bakal

koncatan kekuwataning batin lan tenagane, tangeh lamun entuka pitulungan,

kepara malah dadi sesirikaning mitra karuhe.

Pituduh 226

Kita iki diparingi cangkem siji lan kuping loro dening Kang Maha Kuwasa, lire

mengku karep amrih kita iki kudu luwih akeh ngrungokake katimbang micara.

Yektine wong kang dhemen ngumbar cangkeme tinimbang kupinge iku adate

wicarane gabug. Suwalike sing akeh ngrungokake, wicarane sethithik nanging

patitis lan mentes. Pantes dadi jujugane sadhengah wong kang mbutuhake rembug

kang prayoga.



Pituduh 227

Wong kang tansah dhemen nguping kepingin weruh, apadene nyampuri perkarane

liyan, gedhene nganti nrambul urun ucap, iku padha karo golek-golek momotan

kang sejatine ora prelu, adhakane kepara malah ngreridhu awake dhewe.

Pituduh 228

Ucap sakecap kang kelair tanpa pinikir kerep bae nuwuhake dredah lan bilahi.

Mula wetune tembung satembung saka lesan iku prayoga tan udinen aja nganti

nggepok prekarane wong liya, gedhene nganti gawe seriking liyan. Bisa nyandhet

ucule pangucap kaya mangkono mau wis klebu ewoning pakarti kang utama.

Nanging geneya kok ora saben wong bisa nglakoni ?

Pituduh 229

Wong iku yen wis kasokan kabecikan lan rumangsa kapotangan budi, ing sakehing

pakartine lumrahe banjur ora kenceng lan resik. Mulane tangeh lamun yen bisa

njaga jejeging adil, awit lesane kasumpetan, mripate bereng, kupinge budheg.

Atine dadi mati, angel weruh ing bebener. Mula saka iku aja gumampang nampa

kabecikane liyan, samangsa tujuwane ngarah marang penggawe kang nalisír saka

bebener.

Pituduh 230

Aja kaselak kesusu nyepelekake liyan, marga kok anggep wong mau bodho. Awit

ana kalamangsane kowe mbutuhake rembug lan pituture wong iku, sing kanyatane

bisa mbengkas lan nguwalake saka karuwetanmu. Pancen ing sawijine bab wong

bisa kaaran bodho, nanging ing babagan liya tangeh lamun yen kowe bisa

nandhingi.

Pituduh 231

Yen micara aja gumampang nelakake penacad utawa pangalem, luwih- luwih

nganti memaoni. Awit wicaramu durung karuwan bener. Sing mesthi panacad mau

gawe serik, pangaleme nuwuhake wisa, dene waonane ora digugu, kabeh swara

ala. Mula kang prayoga iku mung meneng, jalaran meneng iku yektine pancen

mustikaning ngaurip.

Pituduh 232

Udinen ing alam donya iki aja ana wong kang kok sengiti, supaya ora ana wong

sengit marang kowe, balik sabisa-bisa padha tresnanana. Amarga lelakon ing alam

donya iki anane mung wales-winales bae. Dene yen kepeksa kowe sengit marang

sawijining wong, mangka kowe ora bisa mbuwang sengitmu, gawenen wadi aja



ana wong kang ngerti. Yen kowe ngandhakake sengitmu marang liyan, prasasat

kowe mamèeake alane atimu.

Pituduh 233

Ajining dhiri ana ing lati. Ajining raga ana ing busana. Mula den ngati-ati ing

pangucapmu, semono uga anggónmu ngadi busana kang bisa mapanake dhiri.

Pituduh 234

Wong pinter kang isih gelem njaluk rembuging liyan iku dianggep manungsa utuh.

Sapa sing rumangsa pinter banjur suthik njaluk rembuging liyan kuwi manungsa

setengah wutuh. Lan sing sapa ora gelem njaluk rembuging liyan, iku bisa

kinaranan babar pisan durung manungsa.

Pituduh 235

Yen atimu wis gilig arep gawe kabecikan kanggo karaharjaning bebrayan, beraten

rasa uwas marang pandakwa ala kang ora nyata. Srananana kanthi jembaring

dhadha lan sabaring nala, amrih bisa nuwuhake gedhening prabawa lan cabaring

sakehing piala.

Pituduh 236

Wicara kang wetune kanthi tinata runtut kang awujud sesuluh kang amot piwulang

becik, ajine pancen ngungkuli mas picis rajabrana, bisa nggugah budi lan

nguripake pikir. Nanging kawuningana yen grengsenging pikir lan uriping jiwa iku

ora bisa yen mung kagugah sarana wicara bae. Kang wigati yaiku wicara kang

mawa tandang minangka tuludha. Jer tuladha mono sing bisa nuwuhake kapitayan.

Luwih-luwih mungguhing para manggalaning praja kang wis pinracsys ngembani

nusa lan bangsa.

Pituduh 237

Luwih becik ngasorake raga tinimbangane ngongasake kapinteran kang sejatine

isih nguciwani banget. Ngongasake kapinteran iku satemene mung kanggo nutupi

kabodhowane, jer kabeh mau merga rasa samar lan was sumelang yen ta

kungkulan dening sapepadhane. Tindak mangkono mau malah dadi sawijining

godha kang mung bakal ngrerendheti lakuning kemajuwane dhewe ing jagading

bebrayan.

Pituduh 238

Sapa wonge sing ora seneng yen entuk pangalembana. Nanging thukuling

pangalembana iku ora gampang. Kudu disranani kanthi pakarti kang becek lan



murakabi marang wong akeh. Yen mung disranani bandha, pangalembanane

mung kandheg ing lambe bae ora tumus ing ati. Dene yen disranani penggawe

kang lelamisan, ing pamburine malah bakal kasingkang-singkang kasingkirake

saka jagading pasrawungan.

Pituduh 239

Geneya akeh wong kang dhemen nyatur alaning liyan lan ngalembana awake

dhewe? Sebabe ora liya marge wong-wong sing kaya ngono mau ora ngerti yen

penggawe mau klebu pakarti kang ora prayoga, mula prelu dingertekake. Awit yen

ora enggal-enggal nyingkiri pakarti kang ora becek mau, wusanane dheweke kang

bakal diemohi dening pasrawungan.

Pituduh 240

Nggayuh kaluhuran lire ngupaya tataraning urip kang luwih dhuwur. Dhuwur lair lan

batine, ya tumrap dhiri pribadine uga sumrambah kanggo karaharjaning bebrayan.

Nanging yen kandheg salah siji, tegese gothang. Yen mung nengenake

kaluhuraning lair genah mung ngoyak drajat lan semat, isih miyar-miyur gampang

kene pangaribawa saka njaba. Yen ngemungake kaluhuraning batin, cetha ora

nuhoni jejering manungsa, awit ora tumandang ing gawe kanggo keperluwaning

bebrayan. Ateges tanpa guna diparingi urip ing alam donya.

Pituduh 241

Sing sapa rumangsa nduweni kaluputan, aja isin ngowahi kaluputan sing wis

kadhung katindakake mau. Jer ngakoni kaluputan mono wis cetha dudu tindak

kang asor, nanging malah nuduhake marang pakarti kang utama kang ora

gampang linakonan dening sadhengah wong. Iya wong kang wis bisa nduweni

watak gelem ngakoni kaluputane mangkene iki pantes sinebut wong kang jujur

sarta kasinungan ing budi luhur.

Pituduh 242

Manungsa urip iku dibisa nguwasani kamardikaning lair lan batin. Kang dikarepake

kamardikaning lair iku wujude bisa nyukupi kabutuhaning urip ing saben dinane

saka wetuning kringet lan wohing kangelan dhewe ora gumanung ing wong liya lan

ora dadi sangganing liyan. Dene kamardikaning batin iku dicakake sarana nyingkiri

hawa napsu, adoh saka asor lan nisthaning pambudi, sepi ing rasa melik lan

drengki srei, sarta tuhu marang paugeran urip bebrayan.

Pituduh 243

Ora ana wong kang ingaranan uríp, kejabane kang mikir sarta tresna marang wong

kang ringkíh lan nandhang papa cintraka. Bisa melu ngrasakake kasusahane sarta

lara lapane wong liya. Kanthi pangrasa kang mangkono mau ateges bisa



nggadhuh kekuwatan kang tanpa wates, perlu kanggo mitulungi sapadha-padha

kang kahanane luwih nrenyuhake katimbang dhiri pribadine. "Pakarti mono darbek

kita dhêwe, nanging wohe pakarti mau dadi kagungane Kang Gawê Urip",

mangkono sabdane sawijine Pujangga kaloka.

Pituduh 244

Wong kang baut mawas dhiri iku wong kang bisa manjing ajur ajer, ngerti empan

papan laras karo reh swasana sakupenge tanpa ninggalake subasita. Paribasane

wong kang baut ngadisarira, aja mung kalimput edining busana bae, nanging

bisowa tansah mersudi marang padhanging semu lan manising wicara tanpa

nglirwakake marang alus lan luwesing solah bawa.

Pituduh 245

Kecandhaking sawijining idham-idhaman iku ora cukup mung dibandang moncer

lan pepaking ilmu lan kawruh bae. Nangíng ana syarat siji kang ora kena

kalirwakak, yaiku kapinteran ing bab sesrawungan. Sapa kang bisa tumindak ajur-

ajer lan bisa nuwuhake rasa resep marang liyan, prasasat wis entuk pawitan

kanggo nandangi sakehing pagaweyan apadene nggayuh idham-idhamane.

Pituduh 246

Nindakake kabecikan mono ora mesthi kudu cucul wragad, nanging bisa

ditindakake sarana pakarti-pakarti liyane sing sejatine akeh banget carane. Sauger

bisa gawe senenging liyan, upamane bae mawa ulat sumeh tangkep srawung kang

sumanak, bisa manjing ajur-ajer ing madyaning bebrayan, lan bisa dadi patuladhan

laku utama. Kabeh mau klebu ewoning tindak kabecikan kang ajine ngleluwihi

wragad dedana kang diwenehake utawa dipotangake, apamaneh lamun anggone

menehi utawa ngutangi iku sinamudana kebak pamrih.

Pituduh 247

Yen kowe arep rembugan, pikiren luwih dhisik tetembungan sing arep kok

wetokake. Apa wis ngenggoni telung prekara : bener manís, migunani. Ewa

semono sing bener iku isih perlu dithinthingi maneh yen gawe gendrane liyan

prayoga wurungna. Dene tembung manis mono ora duwe pamrih, pamrihe bisa

gawe senenge liyan kang tundhone migunani tumrape jagadíng bebrayan.

Pituduh 248

Sugih omong kanggo nggayengake pasamuwan pancen apik. Nanging ngomong

mung golek suwure awake dhewe sok ketrucut miyak wewadine dhewe. Pira bae

cacahe wang kang kepleset uripe múug marga suka anggonesugih omong. Mula

sabecik-becike wong iku ora kaya wong kang meneng. Nangíig menenge wong



kang darbe bobot kang anteb síng bisa dadi panjujugane para pawongan kang

mbutuhake rembug lan pituduh.

Pituduh 249

Ing jagading sesrawungan mono nyirík marang sesipatan kang gumedhe lan

wewatakan kang tansah ngegungake dhiri. Sipat lan wewatakan mau adhakane

banjur nuwuhake rasa ora lila yen nyipati ana liyan síng luwih katimbang dheweke.

Mula saiba becike samangsa sapa kang rumangsa pinter dhewe, sugih dhewe, lan

kuwasa dhewe iku gelema nglaras dhiri lan ngleremake cíptane kang wening, yen

sejatine isíh ana maneh kang Maha Pinter, Maha Sugih, lan Maha Luhur. Klawan

mangkono rasa pangrasa dumeh lan takabur kang dadi sandhungan pasrawungan

bisa sumingkír.

Pituduh 250

Luwih becik makarti tanpa sabawa kang anjog marang karahayoning bebrayan,

katimbang tumindake wong kang rekane nindakake panggawe luhur nangíng

disambi udur. Yektine tata tentrem iku ora bakal bisa kagayuh yen ta ora

adhedhasar kerukunan, dene kerukunan iku mung bisa kecandhak yen siji lan

sijine padha bisa aji-ingajenan lan mong-kinemong.

Pituduh 251

Yen kepengin diajeni liyan, mula aja sok dhemen martak-martakake, apa maneh

nganti mamerake kabisan lan kaluwihanmu. Pangaji-ajining liyan iku sejatine ora

perlu mbok buru, bakal teka dhrwr. Nuduhake kewasisan pancen kudu bisa milih

papan lan empan.

Mula kang prayoga kepara purihen aja kongsi wong liya bisa njajagi. Nangíng

mangsa kalane ngadhepi gawe parigawe keconggah mrantasi.

Pituduh 252

Aja sok ngluputake, gedhene ngundhat-undhat wong liya, samangsa kita ora

katekan apa kang dadi kekarepan kita. Becike kita tliti lan kita goleki sebab-sebab

ing badan kita dhewe, amrih kita bisa uwal saka dayaning pangira-ira kang ora

prayoga. Kawruhana, yen usadane watak apes sing njalari nganti ora katekan

sedya kita iku, ora ana liya, ya dumunung ana ing awak kita dhewe.

Pitudh 253

Arang wong sing bisa mapanake rasa narima marang apa bae kang wis klakon

digayuh. Yen rumangsa kurang isíh golek wuwuh, yen wis oleh banjur golek luwih,

yen wis luwih tumuli mbudidaya aja ana wong síng bisa madhani. Wong kang duwe

rasa mangkono mau satemene memelas. Uripe tansah ngangsa-angsa, ora nate



sumeleh atine. Kanggo nuruti rasa kang kleru kasebut sok-sok banjur tumindak ora

samesthine lan nalisir saka pakarti kang bener.

Pituduh 254

Watak narima mono yekti dadi sihing Pangeran, nanging yenta nganti kleru ing

panyurasa bisa nuwuhake kleruning tumindak. Narima, lire ora ngangsa-angsa

nanging ora kurang weweka lan tansah mbudidaya amrih katekaning sedya, dudu

ateges kebacut lumuh ing gawe, suthik ihtiyar. Awit yen mangkono ora jeneng

narima, naging keset. Jer wataking wong keset iku mung gelem enake emoh

rekasane, gelem ngemplok suthik tombok, satemah dadi wong ora weruh ing

wirang, siningkirake saka jagading bebrayan.

Pituduh 255

Wong urip ing alam bebrayan iku yekti angel, kudu bisa ngereh pakone "si aku",

aja nggugu karepe dhewe lan nuruti hawa napsu. Luwih-luwih ing dina samengko,

alam bebrayan donya tansah kebak pradhondhi, silih ungkih, rebutan benere

dhewe-dhewe. Mula sing baku, wong urip kudu bisa miyak aling-aling kang nutupi

pikiran kang wening. Lire, senajana sajroning pasulayan, kudu bisa nyandhet

kemrungsung "si aku" istingarah sakehing bedane panemu bisa disawijekake.

Pituduh 256

Wong kang nduweni watak tansah njaluk benere dhewe iku adate banjur

kathukulan bendana seneng nenacad lan ngluputake marang panemu sarta tindak

tanduke wong liya. Mendah becike yen wong sing kaya mangkono mau kala-kala

gelem nggraita ing njero batine : "mbok menawa aku síng kleru, mula coba dak

tlitine klawan adil sapa kang sejatine nyata-nyata bener".

Pituduh 257

Reseping omah iku ora dumunung ing barang-barang mewah kang larang regane,

nanging gumantung marang panataning prabot kang prasaja, sarta pemasange

rerenggan kang adoh saka watak pamer. Semono uga reseping saliraiku ora

marga saka pacakan kang edi-peni, nanging gumantung ing sandhang penganggo

kang prasaja, trapsila solah bawa, lan padhanging polatan.

Pituduh 258

Yen kowe kepener lagi srengen lan nesu, prayogane wong sing kok nesoni lan kok

srengeni mau kongkonen enggal sumingkir. Utawa kowe dhewe sumingkira

sauntara, aja tetemonan karo wong liya. Sabanjure menenga lan etung-etunga

kanthi sareh wiwit siji tekan sepuluh. Klawan mengkono atimu bakal bisa nimbang-

nimbang apa nesu lan srengenmu marang wong mau bener, apa malah dudu kowe

dhewe sing luput.



Pituduh 259

Jeneng tanpa guna uriping manungsa kang nganti ora bisa nyumurupi marang

kang kedadeyan ing sakiwa tengene. Ora bisa asung lelimbangan lan pamrayoga

sakadhare kanggo karahayoning bebrayan. Rupak pandelenge ora ana liya kang

disumurupi kajaba uripe dhewe. Mati pangrasane, jalaran ora kulina kanggo

ngrasak-ngrasakake kang katon ing saben dinane, wusana dadi cethek budine,

jalaran saka kalepyan marang tepa palupi kang maedahi ing uripe.

Pituduh 260

Aja sok nyenyamah luputing liyan, luwih becik tuduhna kaluputane kang malah

bisa ngrumaketake rasa paseduluran. Éwasemono aja nganti kowe kesusu

mbecíkake kelakuwane liyan, yen awakmu dhewe rumangsa durung bisa

ngenggoni rasa sabar lan tepa selira. Sapa kang wis ngerti lan ngrumangsani

marang sakehing dosane, iku sawijiníng wong kang wis ngerti marang jejering

kamanungsane, manungsa kang utama.

Pituduh 261

Ajining manungsa iku kapurba ing pakartine dhewe, ora kagawa saka katurunan,

kapinteran, lan kasugihane. Nanging gumantung saka enggone nanjakake

kapinteran lan kasugihane, sarta matrapake wewatekane kanggo keperluan

bebrayan. Kabeh mau yen mung katanjakake kanggo kaperluwane dhewe, tanpa

paedah. Nanging yen pakarti mau kadayan deníng rasa pepinginan golek suwur,

golek pangkat lan donya brana, malah bisa dadi memalaning bebrayan, jalaran

nyinamudana sarana nylamur migunakake jenenge wong akeh.

Pituduh 262

Ora ana budi kang luwih luhur saliyane nduweni rasa asih marang nusa lan

bangsane. Kadunungan rasa rumangsa nduweni sesanggeman lan kuwajiban

mranata tentreming praja kanthi pawitan kapinteran kang dilandhesi

kawicaksananing pambudi. Tandha yetineyen asih, yaiku tansah samapta

tumandang sawayah-wayah yen ana parigawe kang wigati kanggo warga sapadha-

padha, munggahe tansah samapta leladi kanggo keslametaning bebrayan lan

karaharjaning nagara.

Pituduh 263

Wong kang kerep tansah dipituturi wong liya iku adate bisa dadi wong dhemen

ngati-ati, nanging menawa kapengkok ing perlu sok ora bisa tumindak lan

ngrampungi dhewe. Kepeksa isih kudu noleh wong liya sing diwawas bisa aweh

pituduh. Mula kuwi prayoga ngawulaa marang ati lan kekuwatanmu dhewe, jalaran



wong liya iku sejatine yen ana apa-apane mung saderma nyawang, ora melu

ngrasakake.

Pituduh 264

Wong kang rumangsa dhirine linuwih, ing sawijining wektu mesthi bakal kasurung

atine arep mamerake kaluwihane, lire amrih dimangertenana dening wong akeh

yen dheweke mono wong kang pinunjul lan supaya diajanana. Sumurupa,

sakabehing kaluwihan mau yen ora dicakake mawa lelabuhan kang murakabi

marang bebrayan, tanpa guna kepara malah ora kajen lan gawe pituna. Mula kang

prayoga bisa tulus dadi wong kang linuwih menawa gebyaring kaluwihan iku mung

dikatonake marang batine dhewe, iku wis cukup.

Pituduh 265

Dedana utawa sedhekah marang wong kang lagi nyandhang papa cintraka iku

sawijining penggawe becik kang patut tinuladha, sauger paweweh mau ora

kinanthenan panggrundel kang nelakake ora eklasing atine. Tetembungan kang

lembah ing manah lan merak ati iku luwih gedhe ajine katimbang dedene kang ora

eklas. Suprandene nulung lan menehi pepadhang marang jiwane wong

kangkacingkrangan iku kang sejatine luwih perlu lan wigati, katimbang mung

tetulung marang awake kang awujud kelairan bae.

Pituduh 266

Ulat sumeh, tindak-tanduk sareh kinanthenan tembung aris iku bisa ngruntuhake

ati sarta ngedohake panggodhaning setan. Kosokbaline watak wicara kang keras,

kejaba keduga gawe tangining kanepson, uga gampang nuwuhake salah

panampa. Sabarang prakara kang sejatine bisa putus sarana aris lan sareh,

kepeksa dadi adu wuleding kulit lan atosing balung, kari si setan ngguyu ngakak

bungah-bungah.

Pituduh 267

Wong kang kulina urip mubra-mubru iku samangsane ngalami sandhungan urip

sethithik bae adate gampang kethukulan gagasan lan gawe kang cengkah karo

bebener, luwih begja wong kang uripe pokal samadya nanging resik atine. Dene

begja-begjane wong iku ora kaya wong sing tansah urip ing kahanan kang kebak

godha rencana, prasasat tapa ana satengahing coba, nanging tansah tawekal lan

kandel keimanane marang adiling Pangeran Kang Maha Kuwasa.

Pituduh 268

Sipate wong urip iku mesthi kesinungan kekuwatan. Kang ngerti bisa ngecakake

dene kang ora bisa ngerti kurang digladhi, temahan ora tumanja. Ewasemono

ngempakake kekuwatan mula ora gampang. Buktine ora sethithik kekuwatan kang



empane ora mapan. Kawruhana, yen rusake bebrayan ing antarane marga saka

pakartine para-para kang ngerti marang dayaning kekuwatane nangíng ora kanggo

nggayuh gegayuhan kang mulya, mung kanggo nuruti derenging ati angkara.

Pitudh 269

Katresnan kang tanpa pangreksa iku dudu sejatining katresnan. Kena diarani

sejatining katresnan kang mung kadereng lan kena ing pangaribawaning hawa

napsu. Dadi yen ana unen-unen " tresna iku wuta" yaiku síng kaprabawan hawa

napsu. Sing prayoga iku mesthine kudu ngugemi unen-unen "tresna iku rumeksa"

bisa salaras tumindake. Rasaning katresnan kang cedhak dhewe tumrap

sadhengah manungsa iku dumunung ing awake dhewe. Mula sapa kang tresna

marang sapadha-padha iku aran tresna marang awake dhewe, tundhone sapa

kang tansah ngreksa marang karahayoning liyan, ora beda karo pangreksa marang

keslametane dhewe.

Pituduh 270

Srawung ing madyaning bebrayan iku kejaba kudu wasis milíh papan lan empan,

uga kudu bisa angon mangsa lan mulat ing semu. Aja nggegampang ngrojongi

rembug kang kowe dhewe durung ngreti prakarane. Rembug sethithik nanging

mranani iku nuduhake boboting pribadi. Rembug akeh nanging ampang malah

gawe sangga runggine sing padha ngrugokake kepara njuwarehi.

Pituduh 271

Wong kang wis tekan pesthine utawa wis katimbalan bali menyang jaman

kelanggengan iku sejatine lagi kena diwenehi biji tumrap ajine kamanungsane lan

pakartine nalika urip. Dene wong kang isih padha urip iku perlu disemak bae dhisik,

durung kena dipatrapi biji, jer kahanane isih bisa owah gingsir. Sarehne manungsa

iki sawijining titah kang luhur dhewe, mula wis samesthine yen kita aja nganti

kayadene sato kang patine mung ninggal tenger lulang lan balung bae. Nanging

bisowa kita nanjakake urip kita marang pakarti-pakarti utama, sumrambahe

marang karahayoning urip bebrayan.

Pituduh 272

Mustikane wong tuwa marang anak mung ana ing laku kang gumati, gunem kang

ruruh, lan ujar kang manis. Gumatine dumunung ing tepa tuladhaning tingkah laku.

Gunem lan ujar kawengku ana ing ucap kang istingarah numusi kajiwan, lan

luhuring budi pekerti. Mula yen ana apa-apa, aja selak marang sebuting paribasan

: "Ora ana kacang ninggal lanjaran".



Pituduh 273

Nanggapi kahanan urip ing satengahing bebrayan iku gampang angel. Aran angel

kepara malah bisa gawe ketliwenging pikir samangsa anggon kita mawas

kedhisikan kagubel ing hawa. Aran gampang yen kita bisa mikir klawan wening lan

meneb. Iya pamikir kang meneb iku kang aran akal budi sejati. Kang bisa

mbabarake wohing wawasan kang mulus resik, ora kacampuran blentonge "si

aku". Apamaneh yen ta kita bisa tetep nguwasani weninging pikir, nadyan

kahanane urip ing satengahing bebrayan kisruha dikayangapa, istingarah ora

angel anggon kita nanggapi.

Pituduh 274

Srengen marang wong mono aja nganti kenemenen lan keliwat-liwat mung marga

wis ngerti yen wong mau ora bakal wani nglawan utawa wis ora bisa nglawan, sing

estine mung arep ngedír-edirake drajad pangkat utawa kadibyane bae. Pakarti

kaya ngono mau kejaba klebu ambeg siya, uga wong sing disrengeni durung

karuwan bakal dadi becik, kepara bisa nuwuhake rasa sengit. Kang prayoga iku

srengen samadya kang mengku pitutur murih becike.

Pituduh 275

Wong pinter kang ora kinanthenan ing kautaman iku ora beda karo wong wuta

kang nggawa obor ing wayah bengi. Madhangi wong liya nanging dheweke dhewe

lakune kesasar-sasar. Kapinteran mangkene iki yen ta dicakake ing madyaning

bebrayan bakal nuwuhake kapitunan, pikolehe malah mung wujud kasangsaran lan

karusakan.

ketuhanan - alangalangkumitir · aja gawe serík atining liyan lan aja golek mungsuh. wewaler 036...

Documents