Kennis van ‘doen’, evolutie en toekomstvisie

Hilde Schoefsconservator Openluchtmuseum

‘DOEN’?!

Waarover hebben we het?doen = hier = ambacht in diverse

vormen

waar te beginnen?Google: –zoekterm ‘ambacht’: 5,8 mio hits–zoekterm ‘craftsmanship’: 52,2 mio hits

Ambacht in diverse vormen?• “‘oorspronkelijk’”

• (+) gepercipieerd als zonder franjes of nieuwigheden

• (-) gezien als oubollig, passé• ‘hybride’*

• (+) gepercipieerd als nieuw, verfrissend, origineel

• (-) gezien als niet-authentiek, frivool, spielerei

* mengvorm met design, kunst, techniek, technologie, …

hybris↓

nieuwer = beter = +ambacht = folklore = -

↕stielkennis = erfgoed = +

nieuwigheden = niet-beproefd = -↑

nostalgie, continuïteitsdenken,…

Factor tijd als dividing principle– tijd om het métier door en door te leren

kennen;– tijd om de techniek in de vingers (en het

hoofd) te krijgen;– tijd is (onder de vorm van ervaring) –

naast talent – een sterk bepalende factor in de transitie van ‘een ambacht’ naar ‘vakmanschap’ of ‘meesterschap’.

De valorisatie van ‘oorspronkelijke’ ambachten

- +

De valorisatie van hybride ambachten

+ -

Evolutie van waardering van ‘ambacht(sm/v/x)’?

Richard Sennett duidt in het eye-openende The Craftsman (2008) hoe de perceptie en de waardering van ambachten en ambachtslui doorheen de tijd is geëvolueerd.

Griekse Oudheid- Essentiële functie - in de lokale gemeenschap,- zowel naar productie toe - als op het vlak van status.

Vroege Middeleeuwen- belangrijke functie- overkoepeld door en streng

gereguleerd in (stedelijke) gilden

- getypeerd door verschillende leerstadia (van gezel tot leermeester)

- mix van talent, (interesse) en ervaring

- focus op het reproduceren (imitatie) van meesterschap (= kwaliteitscontrole)

- hoe hoger op de werkplaatsladder, hoe meer extra vaardigheden er verwacht/aangeleerd werden (bv. ondernemerschap) – gebaseerd op talent

Latere Middeleeuwen- Groeiende negatieve

connotatie- Ter bescherming van de

familie-naam, -eer en het familiekapitaal verwachtten meesters met aanzien immers hoe langer hoe meer dat hun zoon(s) het ambacht en meesterschap verderzetten, ongeacht hun talent of interesse.

- Nodeloos te zeggen dat dit tot een verlies van kwaliteit leidde en op termijn tot pejoratieve connotaties verbonden met ambacht (oneerlijk, half werk, niet met de tijd mee, …).

Renaissance- Meesterschap krijgt een

nieuwe betekenis.- Het genius (genie) van de

Renaissance-meester tilt gewone voorwerpen uit boven hun gebruiksfunctie en voegt er een esthetische (en sociaal onderscheidende) functie aan toe.

- Deze combinatie van kunst en ambacht tilt het aanzien van dit soort vakmanschap opnieuw op een hoger niveau.

Waardering van ambacht vandaag- Positieve perceptie van het

‘eenvoudige’ ambacht tijdens en na de Romantiek bleef via de volkskundebeoefening tot in de 20e eeuw positief resoneren.

- In de 2e helft van de 20e eeuw worden ambachten in toenemende mate opnieuw negatief gepercipieerd (oubollig, niet met de tijd mee, bollenzakdoekniveau).

- Vanaf het begin van de 21e eeuw helpen diy-trends, een hernieuwd streven naar oorspronkelijkheid en duurzaamheid en de groei van nieuwe technologieën het ‘ambacht’ nieuw leven in te blazen.

Waarde vs. waardering• Ambachtelijk gemaakte producten worden

gepercipieerd (en vermarkt) als authentiek, uniek en degelijk.

• Een deel van het publiek erkent dat, is net op zoek naar die uniciteit, dat maatwerk en is bereid de prijs daarvoor te betalen.

• Een deel van het publiek kan men enthousiasmeren voor het ambacht, het métier, maar vindt de prijs te hoog.

Hybride: nauwe vermenging van ongelijksoortige zaken

kruisbestuiven / mengen / ingrijpen

Hybrid I: RobotsWat is de link tussen robots en vakmanschap (als in: ambachten)?

www.youtube.com/watch?v=Haz7rilcjHA

Hybrid II: 3D-printingHoe kan een technologie als 3D-printing van invloed zijn op een ambacht, op vakmanschap?

www.youtube.com/watch?v=cIKyIjz_hhk

Hybrid²• Robot vs mens I en II (Timo Boll)

www.youtube.com/watch?v=lv6op2HHIuM

• Robot vs mens III (zwaardvechter)

www.youtube.com/watch?v=O3XyDLbaUmU

Hoofd-hand-discussie doen = enkel handen?

– nee: hoofd, hart én handen;– kenniseconomie versus

ambachtelijkheid: probleem van terminologie en perceptie, alsof ambachtelijkheid over uitsluitend niet-cognitieve skills zou gaan (en vice versa) + alsof enkel de handen betrokken zouden zijn op tactiel vlak.

aandacht voor ambacht = wereldwijd

• onderwijs (vakopleidingen, hoger onderwijs, …)

• architectuur (Studio Mumbai, vernacular architecture 21.0, …)

• publicaties (academisch, fotografie, etnologie, doe-het-zelf, …)

• nieuwe initiatieven (Quartier Bricolé, Make:Shift:Do, Handmade in Belgium, …)

• musea

KENNIS VAN DOEN & MUSEA

Case: Bokrijk

bkrk | bokrijk brandmerkt

Museum als koppelaar: leerbewerking

‘leren beursje’ anno nu door Kuppers & Wuytens

Bokrijk Sengu | match making tussenarchitect x theatermaker x houtbewerker x ontwerpers x …

TAAT @ Bokrijk

traditioneel handwerk geherinterpreteerd door handwerkers zelf

Pattern of Time

brood & duurzaamheid

museum als laagdrempelig labo en experimenteerzone | zien doen – zelf doen (en bevragen)

TOEKOMST