kemal paşa-zadeni̇n viii. defteri̇

8/18/2019 Kemal Paşa-zadenıṅ Viii. Defterı ̇

1/16

KEMAL PAŞA-ZADENİN VIII. DEFTERİ

KısıM 2.

Doç. Dr. Ahmet UGl.]H

Selçu~tIatun dergah-ı gcrdün-iştibaha müla~at it.-

dügini, cenab-ı kam-yabla müşalaI.ıa babında keli-

mat itdügini beyan eyler ..

Çün server-i kişver-i Yiinan yanındağı sipalı-ı gıran-ı bi-keranJa

Bursa tahtgalıından göçü}, yürüdi, leşkcr-i mür-I.ıaşcr-i l):aramanla

Süleyman-ı zamana ~arşu gelüb, hayme-vü-bargalıla yer yüzin büri-

di,

ı I

Gerçi çü mür-u-melah-est an sipah

Mür ~evcd küşte çü üfted .be-rah

iki birader !uruşub, iki leşker muşub, biri birine girişüb ~ırışma~ mu-

l:-arrer olıca~ bad-ı fitne csüb, derya-yı şiir-u-şerr !aşub, Bursa ile İs-

tanbul arası emvac-ı aşübla !olıca~, Selçu~ !Jatun, ki merI.ıiim Sul-

!an Muradun l)vaher-i fertmnde-al)teri-ydi, kan-ı Al-i (O~manuii, ki

ma(den-i (izz-ü-celaldür, giran-heha gevheri-ydi,

I I

' Zeni ez besi merd çalakoter Be-gevher zı derya besi pak-ter '

vesa'il-i istincaIp terkib idüb, mesii'il-i istişlaJ:ıa tertib virmeg-içün

Bursadan geldi irdi. Ma-beynde olan maddeMi l)iliif-u-şı~al:-a ı:;iiret-i

vifa~-u-ittifa~ı giyürmeg-içün araya girdi. l):ı!ar-ı em!ar-ı ışlal~la g u -

bar-ı gir-ii-dan telbide, ve nar-ı kiirzan talımide i~dam itdi. Padişah-ı

bilafet-penaha buluşub, "~arndaşuİiı atası mülkinden maJ:ıriim itme"

diyü ill.ıaI.I-u-ibram itdi. İstedi ki, Bursadan annaru nihiiyet-i viliiyet-i ,

Yiinana varınca Cem Sul!ana alı-vire, ol iki padişahla l)ayl-ü-sipahı

iki başlu ejder eyleye ve kişver üzerine şalı-vire. No~şan-ı idrakinden

bilemedi ki bir künamda iki şir olmaz; ~uşiir-ı (a~lından fehm ıplarnaclı

ki bir niyainda iki şimşir [8a] olmaz.


2/16

266 AHMET U(;UR

I I Eger zen niku budi vü ray-zen

Me-zen nam-ı hadi mer'-ü-ra ne zen

Şiivirü-hünne 1J.iilifü-hünne fe-inne re'ye-hünne ileyye efnün ve


3/16

KEMAL PA A.ZADEN N VIII. DEFTERt 267

Serdar-ı a':ı:am, sipehsaliir-ı mu'aHam Gedik Al;ımed Paşa, ki

l,ıüsam-ı Iıün-aşiimı cam-ı bezm-i rezm, sinan-ı can-sitiinı şu'le-i şem'-i

cem'-i :?aferdi, ol e;ınada Polya'dan geldi ırdi. Sultiin-ı cihiin-balışuİi,ki iifitab-zin-ü-iisüman-rabşdı, rikab-ı hilal-mi~aline kebkeb kevkeb-

leri gibi yüz sürince, cenab-ı kiim-yabd;n işaret oldı; iiheng-i eengi

riist Iplub, siiz-ı karzara düzen virdi.

\ I

Alaylar bağlanub şaflar düzildi

'Alemler şlJı;.~ası yer-yer çözildi

Nefir-i şür-şafir-i dargir çalınub, mulıanne~lerüii benizleri alınib, ta-

leb-i gir-ü-dar iden eiger-darlarufi yürekleri talabıdı; kiis-ı J~arbgökler

gibi gürleyüb, ~ılıçlar şimşekler gibi yalabıdı; biid-ı ceng esüb, begle-

rüii sancaJı;.ları çözüldi; gönder bayra~ları yelebidi. Bahiidırlaruİi cam-ı

pür-meram-ı neng-ü-niim gözlerinegelüb, efkiir-ı bam-ı ser-eneam-ı

kar öglerinden gitdi. Nesim-i bahar-ı :?afer meşiimmına irince, göfili

gül gibi açılub, her biri seçilüb, alay öİiinden [8b] şıçratdı.

I IŞOİiın fikr eylemek sitdi öginden

Alayuİi şıçradub çı~dı öİiinden

Evhiim-ı batıl hed-dillere giydükleri zırhları dam idüb, duzaga düş- ,miş mürg-i val;ışi gibi endiimlarınun aramı gidüb, .bedenleri' ~afesi-

nÜİi bendi çözüldi; her biri çekildi, girü ~aldı, süzüldi.

I IGürizan-ı dil-bcr dil ender beden

Diliran zi !}aftan büride kefen

Padişah-ı derya-dilün alayındağı sipah-ı küh-şüküh Yeİii Şehr

ovasınun berü ~arşusındağı tağı bag ve beri açılmış gülzar-ı pür-ba-

hara döndürince, puşt-i dürüşt-i zemin-i sengini t1ing-i biid-reftiirun.

süm-i seng-rengi-yle nerm-ü-germ idüb, sinan-ı iiteş-feşiinla gülşen-iheviiyı külgan-ı pür-nara döndürince, Anatolı 'askeri ve Rümleşkeri

alay-alay aşaga ovaya inüb, düşmen çerisine ulaşdılar. Mübarizler

kenar-ı gülzar-ı meydanda bahiir-ı :?afer germiyetine Hileler gibi Jpzıl

ala ~ana bulaşdılar. Bir zamiin çarbaeılar feveleri meydan içinde kerr-ü-

ferrle derya mevcleri gibi ~ovuşdılar; abir ol iki leşker-i giran toJı.uşub,

iki baJ:ır-i bi-piiyan gibi birbirine Jı.avuşdılar. Sırr-ı.merece >l-baJ.ıreyni

yelta~ıyiini 'iyiin oldı; mevc-i aşübla miyiin-ı zemin-ü-iisümiin toldı.

Adem fevclerine bad-ı l;ıamle ızpriib virüb, deryii-yı pür-aşüb gibi ~ay'

nayub taşdı; son demür Jı.umları yerüİi yüzini ser-ii-ser' bürüyüb, ~ıllÇmevcleri başdan aşdı. Tig-i mig-reng ceng meydanına Jı.an baranını

yagdururken,


4/16

AHilIET UelH

i i Çpkinmiş idi göge n ize ejdeha-kirdiir

Niyam-! I.ıüsam-! bün-üşam nar-ı karzarun tef-ü,tabından

I I Dilini ıaşra çı!:-armışdı mar-! ef'ii-var

Bir demdt;: Süheyl-i şimşir-i yemaninüii te)~irindeıı edinı-i zemin 'a~i1~-

irengin levnİni buldı; dem-ieşkelden şürct-i mevt-i alpner müşekkd

olub, cevhcr-i l.ıaneerden peyker-i peykoi eeel mu~a vver oldı.

1

.

1

Bahr-i jel'f-i '.Iünun inli ını~vei çarl)-ı ai)zara

tlaneer-i ~engerf-gündan mevt-i al.ımer aldı reng

Dem-i nay-ı rüyin ile hevii-yı vega genn olub, tennür-ı I.ıarh şöyle ~u-tuşdı ki od şu'leleri-yle, ki serdarlaruii haşındağı IJlıd,-1zer-cndüd idi,

(alem ~oldı; O L nanıii şeriir-u-tal)l-yle, ki ser-i tiz-i nize-i ean-sitiinııii

hiri sinan-ı abdan ve hiri bayra!:--ı iiteş-dira!;}şı-ydi, a'zii-yı heva göyi-

nüh kül-kül oldı. Bir rarafdan nar-) pür-şerar-ı ~ıtal iltihah-u-ız~ırab

ve lehih-i mehih-i eidal işti'al hulmışdı; bir ~arafdan gerına-yı heviı-

yı Ab feza-yı ve~i"ıyı pür-tab idüb, ham ün-ı \:ıarb.gilh kaniin-mi~ii.l

olmışdı. Hengarnc-i germanun gerıniyeti hengamı ve fa~l.ı tabistanun

. şiddeti eyyiimı-ydi. Sel.ıerden ejder-i heft-ser-i çarl)-ı gcrdiin i"ıteşin-

dem olub, külban-ı kii'iniLt eemeriitla ~olmışdı.

Tizi-yi burşid hem ez hamdad

Kı;rd hak ez kagıd-ı şam i sevad

Bes ki şüde saye zi germa siyah

Genn del' enda!;}te J.ıöd-ra Le-çah

[9a] Pertev-i afitiib-ı cihan-tabla derya-yı asümanda ~alb-i tl iit-u-

Sera~an göyünmişdi; pöta-ı gerdünda sel.ıah sızmış gümüşe, ve ateş-

.dan-ı devranda çaru lpzmış tiibeye dönmişdi. Mübarizlerüii giyindük.leri baf'tan-ı pülad nı üm giLi nerm olub, hindükleri sel.ıer yellerinüii

nefesi bad-ı sem üm gihi germ olub, mar-ı zehr-biir gibi dilin çı~arub

şolurdı. .Gazilerüii ellerindeki, tig-i ınig-reng-ü-abdiirun seylah-ı re.'

v~nı olmış idi. Tiz-taz tazilerün ayağındagı na'l-i ateşohardan küre-i

zemin küre-i ateşin olurdı. Sevret-i I)ariiret-i tahistandan nihaI-i ser-

sebz-i rimal.ı şii' . 1 - 1 nar gihi ateş-biir olub, dehan-ı tig-i Lürriin zebiine-

i ateş gibi bi-iib aldı. Dcşnc-i ahdar, ki l.ıün-ı- düşmen-i bed-kirdara

teşncliginden berg-i si"İsen-var zebiinını çı~armışdı, şu'le-i şem'-i sü~i!.n

gibi pür-tah oldı.

I IZebiin-ı 1 . 1 al ile hün-ı 'adüya teşncligin

Dilini ~aşra çı~armış ider beyiin haneer


5/16

KEMAL PAŞA.ZADE"İN VIII, DE.FTERl 269

Sa~i-yi karznr hir nice nevbet ki, şarab-ı J)ün-nabla tolu sagar-ı ~ıimii.

mı haşm-ı hed-fercamuii aşJ:ıiib-u-anşarına şundı, ol bez m-i rezmde

içilen cam-ı J,ı.üsam-ı bün-aşamdan şaçılan cür'alardan bostan-ı mey-dan-ı gir-ü-dar eyyam-ı baharda lalezara döndi. Şu


6/16

270 A HM ET U CU R

Bezm-i rezmüii ma~amında sağar-ı miğfer cam-ı pür-müdam gibi ~ün-ı

gülgünla tolmışdı; sine-i siper ve kiise-i ser sinan-u-tir ile pervizen-ü-

kefgir gibi gÖz-göz olmışdı. Meydan içinde eiger pareleri berg-i erğu-

van gibi şaçılmışdı; merd-i neberdüii zabm-ı bün-barınuii ağzı dehan-ı

nar gibi açılmışdı.

I I Kesilmiş başlardan yüzi pür~ün

Bitürmiş şab-ı nize sib-i gülgün

Tir-i pür-tiib-ı şihab-mesir niee bed-kirdar güm-rahuii ~açarken ardın-

dından na-gah irdi; inne >l-mevte >lle;i tefirrüne minhü fe-inne-hü mü-

lü1.ci-küm feJ:ıvasınl baber virdi. ol leşker-i bi-şüınaruii süvar-ı sebük-harından nadir mübadir esb-i bad-reftarla miyan-ı meydandan kenara

~açub baliiş oldı. Emma piyadesinden bende-vü-azade hir ferd, eger

averdei ve ger merd-i neberd, ~urtulma\c olmadı; kimisi giriftar olub,

kimisi öldi. }5:aramanlunuİi a\c sayesinden pire-zen-i devran ,Çadır bü-

rinüb, (azabuii ~ızıl börkinden gülistan-ı meydan lalelerle !oldı.

Sul!an Cem, badem-ü-J:ıaşemi guşşa-vu-gam, ban nari (ar, hem-

demi elem-i nedem,

ı ICihana olmayan server gerekmez

Diriye ser gerek efser gerekmez

diyüb, bar-1!-bengah ve I}ayme-vü-I}argahı tar-u-mar itdi, ve bad gibi

sebük-bar oldı. Sefine-i vüeüdın girdab-ı gir-ü-dardan balaş idüb, nerd-i

neberdüii şeşderinden ~urtuldı. Gird-bad gibi gerd-alüd olub, yola gir-

di gitdi. Bilesince olan \)adem-ü-J:ıaşem at ~omadı çatlatdı; yedek de-

gişfuken kendünüii ayağını at depüb agsatdı.

I ı Cihan ber eblaki tosun süvar-est

Leked bürden ez-ü hem der şümar-est

Çün serkeşligi ueından lieam-ı ferman-ı Sul!an-ı üli >l-emre ram olma-

yub, semend-i tünd.(inan-ı nefs-i bed-fereama uydı, lii-eerem tosun-ı

ebla\c-ı eyyamdan leked yiyüb, ayagın rikab-ı. rezin-i zin-i zerrinden

çı~arub, at torvasına Jı:oydı. Şehriyiir-ı kamkardan işaret olsa, leşker-i

düşmen-şikar ardın sürerdi; Jı:aza-yı mübrem gibi irer, tomar-ı (ömrin

tayy idüb, 'defter-i vüeüdın dürerdi. Emma, çün m"urad-ı fesadın def(

idi, na~ş-ı .!;ıayatın levJ:ı.i ka>İnatdan ref( itmek degüldi, rubşat virdiler,

vüs'at üzerine teng-nay-ı ma(rekeden çlJı:dl gitdi. Bad-ı şarşar-ı hezi-

met berg-gah gibi ~arann alub, dam >l-mülk-i }5:onyada aram idemedi;

rabt-u-ba~tın tae-u-ta~tın terk itdi ve göiilinde (azimet.i Şamı berkit-


7/16

KEMAL PAŞA.ZADENtN VIII. DEFTERt 271

di. EthaC-u-eşyaCın aluh, badem-ü- .l.ıaşemden hile giden gidüh ~alan

~alub,

II İç ilden çı~dı vardı taşa girdi

Ilgar vehminden kenar-ı Bulgarda dabi ~arar idemeyüb, başı ~or~u-

sından damen-i mülki elden ~alı-virdi.

I I Cihan-ra ber-in güne şüd resm-ü-riih

Ber ared be-gah u ne-diired nigah

[10a] Asüman-ı memleket-i cO~manda miinend-i şems-ü-~amer ol

iki birader-i ferbunde-abter bir zaman sipihr-i serir-i saltanat üzerine

~oşdı; birisi mihr.i cihan-gir gibi kişver.i Rümı şimşir-i berJ.e-te>şıirle

tesbir idüb, birisi abter-i sel.ıer gibi ol bümdan göz yumub, mahgibi

şama düşdi.

Devr-i Sultan B,ayezid irdi anılmaz nam-ı Cem

SaJ.eiya bir biide şun kim biik olubdur ciim-ı Cem

Şiima döndürdi Cinam Rümdan na-kam olub

Gördi çün kim ram idemez tosun-ı eyyamı CemTutdı çün burşid gibi Rumı Sultiin Bayezid

Taii ~ıdur meb gibi menzil-geh idinse Şamı Cem

Bitmedi berr-i cArabda ekdügi to bm-ı murad

:f5:.and-iMışr-u-Şam ile olmadı şirin ka m-ı Cem

Şaldı baJ:ıre caJ.eıbet fülk-i iJ.eamet lengerin

Ab-ı şür-ı merg ile ol yerde toldı ciim-! Cem

Oldı bi-fer cam-ı endiimı girüb lj:ara yere

Nam-ı niküii fikri ilc oldı bed fercam-ı Cem

Cam ilc eyyamdan kam almagı elden ~oma

Devr-i pür-cevr içre gördük nC oldugın encam-ı Cem

Sultan-ı cihan-saz-ı mubalif-güdaz-u-muvafı~-nevazdüşmenüii

eemCiyetin tagıdub, bir zaman ardınca gidüb, :f5:.aramantal].t-giihı :f5:.on-

yaya irdi; şimşir-i abdar ve siniin-ı l].iin-barla ol diyarda intişar bulan

nar-ı fitne şeriirın söyündürüb,berc-ü-mel'cüii gubar meıiarına teskin

virdi. Biliid-ı :f5:.aramanun bad gibi tünd ve ateş gibi germ serkeşlerini

iib gibi nerm eyleyüb, türab gibi pest itdi. Taş-ili kübsiirmun serv gibi

serdarlarm, çınar gibi zeber-destlerin rikiib gibi paymal ve cinan gibi

zir-dest itdi.


8/16

272 AHMET OCl:R

I I

Seran hemviir geşt ez yar-ı bi-babt

Çü kişt-i pür-küliiu. ez ınaliş-i sau.t

Giiyet-i (inayetinden ve nihayet-i l~imiiyetjnden me~kür vilayeti fer-

zend-i ereümcndi Sul~an (Abdullah-ı eneüm-sipaha erzani gördi. Mcz-

bür şahzade-i kişver-peniihı i~lim-i Yunana padişah idüb, 15-onya

tabt-gahına, ki ~adimü >z-zamandan dam >I-mülk-i 15-aramandur, ge-

çürdi. Kendüsi, ba!.Jt-i şii(id vc devlet-i müsa(idlc,

I I

Çeşm-i giti be-tig kerde sefid

, Rüy-ı gerdün be-gerd kerde siyah

müsta~arr-ı scrir-i gerdün-na?-ire müriica(at buyurdl. tPan-ı iJ:ı.sanile

kase-i asümanı pür idüb, ~a(am.ı in(amla lıaşş-u-(amm-ı enamı ~oyur-

dı. AJ:ı.kam-1l.ıükkam-ı inşaf- [lOb] ü-iııtişafın e~raf-u-eknaf-ı cihüna

reviin itdi; bina-yı saray-ı ma~iilim-i ~alirni, her ne mekanda buldı-ysa,

viran itdi. Şal.ıne-i (adaleti taJ:ı.t-i eyaletinde olan vilayetlere gönderdi;

her ~anda sü~-ı füsü~ ve dür-ı füeür varsa altın üstine döndürdi. ol

Mehdi-yi (ahdüii., ki (a~l-i reşid ve batıt-ı sa(id ana hiididür, devrinde

eihan baııp nekehat-ı zaman ve' beliyat-ı zeminden emin oldı; SeffaJ:ı-ı

rüzgar-ı zörkaruii şerr-u-şünndan daru >s-selam-ı İslamhol me>mün-u-

maşün olub, leşker-i manşürla kişver-i Rüm ~oldı.

I IŞiihi ki der zemane neodared na~ir-i i)viş

Şükran c v5eib-est ki der rüzgar-ı ma-st

15-araman-Oglı 15-asim Begün bad-ı ifsadı-yle

derya-yı fitne gene eüşa geldügini,.ol

bad i-yi fesadun taJ:ıriki-yle Sul~an Cemüii.

peleng-i ahengi tıurüşa geldügini hey an

eyler.

İbrahim Beg-oglı 15-asim Beg, ki vari~-i mülk.i 15-aramaııdı, (aş-

rında yegane-i rüzgar, devrinde faris-i zamandı, merl~üm Sul~an Mel,ı-

med )jan eyyamında ~açub, A?;zerbayeiina gitmişdi; baş ~or~usından

dam en-i 'arüs-ı mülkden el çeküb, terkoi diyiir itmiş di. Me~kür piidişah-ı

kişver-penah ölüb, ol diyar bavf-i agyardan tıiili olıea~, şiihzadelerüii.

niüddet-i ihtilafında e~raf-ı memleket fitne ~olıeaJı., zaman-ı fitret a-van-ı fırşatdur diyü, yerinden göç itdi; diyar-ı şar~dan


9/16

KEMAL PAŞA-ZADE:'ilN Vlll. DEFTER! 273

yanındagı bagilerün atları ayagı das oldı; sebzezara dönmİş kiştezar-

lar süm-ijseng-reng-i bing-i cengle tekrar na~as oldı.

Be-pay-ı feres galle şüd tütiya

Ki gerdid her naCl dest-aşiya

Çü tosun zi birmen ber averd gerd

Rub-ı kah ez-in/birn' gerdid zerd

Çün ol bed-kirdarun naegehan gelüb, diyaroı ~aramana girdügi, da-

men-i mülkoi Yunana düşmen-i bed-gümiinun eli irdügi valp< olub, ef-

vah-ı enamda şa)iC-ü-meşhur oldı, ol peyam dergah-ı padişah-ı kişver-

penahda :ı;uhür buldı. Gedik AI.ımed Paşaya, ki emir-i ı;;aff-aray, ve-zir-i Aşaf-raydı, şimşir-ü-tedbirle mu~addem-i badem-ü-I.ıaşem. mu~-

tedii-yı ümera idi, Ana~olı kişverinün leşker-i derya-mi~aıi ~oşulub,

~araman diyarına irsal ohndı ki, ol vilayetün ~imayeti maşla/.ıatin

göre; varub, ser-I.ıadd-i diyar-ı Yunam bekleyüb, seyl-i bayl-i fitneye,

ki kühsar-ı Bulgar menbacı ve :ıs::araTaş içi mecmacıdur, sedd olub ~ura.

Mez;kür destür-ı neheng-aheng şir-idilir-i nabçir-gir gibi g,ayl-i

hi-meyyle eman virmeyüb, hüeüm idicek, başm-ı bed-gümiin ol ejder-i

iiz;er-fcşan leşker-i cerrar-ı düşmen-şikarla üzerine yürüdügin işidieek,

bildi ki marla mür ~uruşamaz, nehengle barçeng pençe uruşamaz. A-

heng-i eeng idüb, mu!5.aheleye ve mu!5.ateleye i!5.dam idemedi. ol bed-

fercam cam-ı namı seng-i nenge çalub, başın alub gidemedi. Önin ardın

bal,ır-i I.ıayret aldı; ara yerde l.ıayran-u-zar [Ha] ~aldı. Abir bUD! ted-

bir itdi ki, Sulran Cemi ta/.ırik eyleyüb, gene Rüma indüre; ol küh-ı

pür-şükühı ar~a idinüb, üzerine gelen gürühla eenge ~ura. Mez;kür şah-

zade-i azade saz-ı rezmi bozub,


10/16

274 AHMET UtUR

~aramana indi. Kus-ı ra


11/16

KEMAL PAŞA-ZADENİN VIII. DEFTER İ 275

enbühından bir küh-şüküh alayla buluşub, ceng eyledi; bün.ı gül-giin-

la miyan-ı meydan-ı karziirı lalezara döndürüh,seng-i şa~ra-yı veğayı

la


12/16

276 AHMET UGUR

hüciim itdi. Sipalı-ı güm-riilı-ı düşmen IJöd bayl-i nüeüm gibi .eneümen

~agıdub, piramen-i l~arb-gahdan na-bedid olmışdı. IJavali-yi ma(reke-yi bali bulıea~ döndi gitdi.

ijudavendigar-ı gerdün-i~tidiir Ana~olı

!arafına geçüb, sayeMi hümayünı-yle

Burusaya şeref virdügini, Sul!an Cemün

büm-ı Rüma hüeiimı, badem-ü-Qaşcmi-yle

kişver-İ ~aramana ~udiimı haberi gelüb

irdügini bc)'?n eyler.

Sul!an-ı cihan, Süleyman-ı zaman, I.ıazret-i şal~ib-Jpran, AJ:ımed

Paşayı ~araman canibine gönderdükden şO,iira, erkan-ı divanı taQfif

idüb, müliizim-i dergah olan sipah-ı ~afcr-pcn5hla taht-gahun muJ:ıa-

fa~asın destür-ı a


13/16

KEMAL PA'~A-ZADENİN VIII. DEFTER İ 277

olub !Ururken, yaylasınun şovu~ hevası-yle eglenüb yürürken, na-ge-

him diyar-ı }5:araınan ueından SultanCemüii. ljurüeı ljaberi gelüb, ke-

nar-ı gülzar Lezmi har-ı efgar-ı rezm aldı. lHerreten Cayşün ve merreten

ceyşün. Ta'biye-i eeyş-i :ı;afer-kiş endişesi düşüb, sa~i-yi eyyiim elinde

devr-i eam-ı cays biıJ,:iye J,:aldı. O L eenada }5:asİm Paşa, kiCezeri }5:a-

simi dimegle iştiharı vardı, vezaret mesnedinden ayrıldı; [12Iı) yeri

MesilJ Paşaya, ki merl.ıüm Sul!.an MelJmed tlan zamanında da1)i vczir

olmışdı, erzani görilüb virildi.

Me?;kiir destiir, nebire-i Şeyh Mul.ıaınmetl Cezeri MalJmiid Çcle-

hinüii., [ki] divan-ı Süleyman-ı zamanda ııişaneıdı, bitlmetinde oluIı-

dururdı. Şonra MalJmüd Pai')anuii. cayn-i Cinayeti-tle man?-iir oluh, ol

Aşaf-nişan-u-şaIJib-şanun terbiyeti-yle ?-ulıiir bulubdururdı. Yü mn-i

himmet-i iksir-ljaşşiyetüii te'Eiri-yle meratib- [ü )-menaşıb-ı 'aliyeye

irmişdi. Damen gibi ayağa düşmiş J,:almışken, na-gehan saCadet yüz

gösterüb, baIJt-u-devlet el virmişdi. }Jazret-i Uudaventligiira darü

'l-mülk-i Amasyadaki defterdar oluh, mnl.ıavereye ve müşüvercye J:;:ii-

biliyeti sebebi-yle taJ,:arrüb bulub, maJ,:biil-i lJazret olmış; ve hir müd-

det ol IJidmeti iJ,:amet itmiş, ve iisitanc-i devletde .J,:almışdı. Şoiira rüz-

gar-ı na-sazkar anı hab-ı sa(adet-me'ahdan d iir-u-mehciir J:;:ılmış,düşü-

rüb keniıra şalmışdı.

I IKomaz devriin kişiyi bir J,:ariira

Çeker giih ort.aya gahi kenara

Padişah-ı I]iliifet-penah serir-i saltanatı müşerrd' idicek, anı Rüm-

ilinde beglerhegi defterdarı buluh, müniisebet-i sabı.J,:ayl riCayet eyledi.

15:.iibiliyetin hilürdi. Terbiyet idüb, ij.amza Beg-oglı Muştafa Paşa Ge-

dik AI.ımedüii ibram-u-ilziimı-yle ma(ziil-ü- mahziil olıca.J,:, yerini ana

himmet eyledi. Sene-i seb'a ve Eemanin ve ~emane-mi'e [887] şülıii-rında bedr-i .J,:adri eve-i asüman-ı (izzetde ?-uhür buldı. Man:(.iir-ı eşraf-ı

etraf-u-afaJ,: olmışken,gene ol senede İsI.1iiJ,:Paşanuii mekr-ü-ğadri-yle

ma(ziil oldı.

Şal.ıib-Ipran-ı dehr IJiyam-1 asüman-Ipyanıla'

Ye iii Şehr ovasında J,:onub ordu J,:urdugını,

beglerbegi Davud Paşa Hiim-ilinün cüyiiş-ı

nehr-cüşı-yle Şofyaya varub turtluğını

. beyiin eyler.

Diyar-ı }5:aramanda şerar-ı nar-ı fitnenüii. intişarı ?-uhür bulıca.J,:,

asüman-] mülk-i Yunanuii merkez-ü-evci mevc-i şür-u-iişübla !olıca~,


14/16

27 8 AHMET UGUR

fi 'Hıal İs!:ıa~ Paşaya misal-i vaeibü )I-imti~al irsal obndı ki, bi-ihmal-ü-

imhal bazineyi ve eebe-I)aneyi alub, isti'eül ile yola gire; ~apu bal~ı-nuii varı-yle, piyadesi ve süvarı-yle, Yeiii Şehr ovasında ordu-yı hü-

mayün-püya müli:ıa~ olub, südde-i gerdün-(uddeye ire.

J:;Iazret-i Püdişalı-ı l)ilHet-dest-gah mübarek sa(at-ü-firiiz-demde

mai:ırüse-i Burusadan göçüb, yemininde yümn ve yesarında yüsr var-

dı, me?;kür ovaya ~ondı. Serir-i gerdiin-payesinüii sayesinde ol taraf

şeref buIub, tıııdam-ı Sidre-ma~amı külı-u-şa~.raya tolub, mu1)ayyem-i

inükerremi beheet-ü-beha ile eennetü )l-me'vaya döndi.

Eneümcni .çün felek araste

Çar!} ez an encüm emiin bVaste

YHt scraperde ber an ca ma~iim

Deşt der amed be-resen-ha be-dam• i

Serdiir-ı şafder, sipelısalar-ı dilaver Davud Paşaya, ki Rüm-ilinüii

emirü )l-ümerası-ydi, emr oldı ki, mezkür kişver-i ma(müruii leşker-i

bi-~ıyiisı-yle vara, Şofya diyarında ~arar idüb, ol kenara na:j:ır ola;

Üngürus-ı men!:ıüs fırşat-ı nelızati gözedüb, kemin-i kinden çengiil-i

eidali uzadub, şavaş başını ~alduraea~ olursa, ol yagı baginüii ayagın

almağa yarag-u-yasagla bulunub,aheng-i eenge !:ıazır ola. [13a]

Düşmenüii cengine ola !:ıazı~

Mekr-ü-nirengine ola na~ır

Me~kiir-emir-i Aşaf-na~ir Süleyman-ı zamanuii emri-

yle (amil oluh, döndi gitdi. Mezbiir kişverüii leşker-i ~afer-e~eri-yle

menzil-i ma(hüd-u-ma~am-ı meşhiidda ariim itdi. Anatoh begleri ve ol

diyiiruii (askeri sipehsülarları peleng-i kühsar-ı şalabet ve neheng-icüybar-ı mehabet Sinan Paşa ile AJ:ımed Paşaya ~oşuImışdılar; şah-

zade-i a(~am, şehriyiiN mu(a:j:~am Sultan (Abdullah-ı asüman-bargah-

u-sitare-sipahuii yanına cem( olmış, ve derya-yı cihiin-peyma gibi

~onya şal~riisına tolmışdılar. Mi~al-i vacibü )I-imti~al-i suJtani il~ fer-~

man-ı (iili-şiin-ı ba~üni asitan-ı asüman-nişandan şöyle varid olmışdı

ki, öteden (adii-yı kine-ciiy \}.ayl-i' seyl-hüciimla üzerlerine yürürse,

turuşub uruşmayalar, çekileler geleler, berü gideler.

Vüzera-yı pür-!:ıazm-u-ray ve ümera-yı rezm-iirayun zamir-imünir-lerinde viizı!:ı-u- la)i!:ı olan tedbir-i dil-peı;ir bu minviiI üzerine ta~rir

olunmışdı ki, casiikir-i fer\}.unde-me'a~ir cümle bir yere müetemi( ola-

lar, andan düşmenün üzerine l:ıamle ideler.


15/16

KE)lAL PAŞA-ZADENtN VIII. DEFTERt 27 9

Zikr olan begler dabi heglerinüii ferman-ı lazimü >l-i~(anını güş-ı

hüş-u-.\i:abülle işitmişlerdi; divan-ı Keyvan-ınekan-ı süleymaniden

nazil olan mi~al-i ~aza-maza-vu-~ader-e~ere imti~al itmişlerdi.

Gerekdür ~ul dinilen yola gitmek

Ne kim sul~an buyursa anı itmek

Angurı begi MeJ:ımed Beg i~har-ı biiba~et

idüb, cinayet-i hiyanete irtikab itdügini,

seylab-ı J:ıaşem-i pür-!:ıışm-ı ~ahramiini

ol bed-kirdiitufi darü llemülkoi viicüd-ı

bi-südın bariih itdügini beyii.n eyler.

Sul!an Cem yanındagı şcy!anet-pişe-vü-fa'sid-endişe müfsidlerüii.

igvasına veigrasına uyub, sal~anat !alebin eylemiş ve bir nevbet dev-

letin şınamışken, aheng-i rezmüii saz-u-sdebin görüb, heva-yı vega

şehbiizları-yle pervaz urub, çeng-i ceng ile per-ü-bali yohnmış ve ı;en-

giil-i cidalle ~oh ~anadı şınmışken, peykara tekrar ~amet getürüb,

esbiib-ı i~ameti ortadan götürüb, diyar-ı Rüma (azm itmesine, J:ıaz-

ret-i padişah-ı l}iliifet-penahla buşümete niyet idüb, (azimet-i rezmi

cezm itmesine baci~-i küııi ve sebeb-i tam bu olmışdı ki, ~aramanog-hnuii tedbiri-vü-tezviri-yle cO~manilerden be-nam beglerüfi adına ken-

düye müzevver mektüblar varmış irmişdi. Mazmün-ı meknüDlnda mu-

~addemat-ı tagrir telfi~ olub, ma!lüb-ı mergüba tevfi~ ohnmışdı. He~

vasına muvafı~ ve rızasına muFıbı~ olmagın, ol baherler ana gurür

virmişdi. OLidi ki, Mışrda l:ıuzür idüb !Urmışken, ol vilayetde i~iimet

bünyadın urmışken, naegehan karban-ı ~ariirı göçdi; .fi >l-J:ıalbiil-i is-

tiCcali açdı ve uçdı; bing-i ceng-ü-peykara bindi, :f5:araman diyarına

indi. Magrür olubdururdı, machüd begler maJ:ıaıı-i mevcüda gele şandı;

mez;kür bed-ficalüii fikr-i mekri-yle olan bay al-i muJ:ıale aldandı. Didü-gi gibi olmadı, umdugın bulmadı. Tobm-ı camel, ki şüre-zar-ı eınelde

ekübdürürdi, bitmedi; aCyan-1vilayet ve erkan-ı eyaletden kimse iltifat

itmedi. [13b]

TolJmi ki der zemin-i tu kiştim bak, blird

Diki ki dcr hevii-yı tu pubtim biim şüd

İlla, Angurı sancagı begi Mel:ımed Beg, ki semend-i sa(iidetinüii

ayağı sürçmiş ve devleti dönmişdi, tünd-bad-ı nekbet ilc çerag-ı i~biili

söyinmişdi, ve gerd-i felaketle ayine-i babtı !onmışdı. OL bed-ferdim-ı

nekbet-encam !amac-ı l.J.ama düşüb, badem-ü-J:ıaşemin dirdi, etbaC-u-

eşyaCın cemC itdi. SiPir beglerle :f5:araman vilayetin beklerken, Sul!iin


16/16

280 AHMET UGT . . : R

Cem geldiigin işidieek, bindi ~arşu gitdi. Vardı, buluşdı, vC7.iri oldı;

erkan-ı devletiniiii hiri oldı. OL va~tin ki ıs:aramana sefer (azimetin

itmişdi, eema'atini Angurı I.ıişarında ~omış gitmişdi. Cinayet-i biyii-

nete irtikah idicek, anları ol ma~am-ı mubataradan ~urtarmaga i~dam

itdi. Sultan Cemden iciizet alub, bir mi~ıliır leşker-i eerrarla zimam-ı

ihtimamı ol tarafa togruldub gitdi. Ilgarla geldi, Aııgurıya irdi. Emmii

I)işara giremedi; piramen-i şehrinde ~ondı, diimen-i murada eli iremedi.

Zira, kendiinüii (işyanı :ı:ahir olıea~ ol va~ı'a etriifda iştihar buhcak,

Sivas begi Karagöz Beg gelmiş, J:ıişara girmişdi; ~aI'ayl l.uf:ı:idiih, eh-

line istimalet virmişdi.

Bu cBnada ı;ehzade-ı eüviin-babt, arayiş-i tae-u-zinet-i tabt, iifi-

tab-ı asüman-ral)ş, Sultan Al)med-i eihan-balJşuii, ki tig-i ber~-dirab-

Şı serl.ıadd-i Şar~a ahenin sedd olmışdur, darh-ı şimşir-i eihangiri ve

ta'ıı-ı sinan-! giti-sitiinı-ylc haJ.ır-i I.ıarhiiii içi pür-ee7.r-ü-medd olmış-

dur.

Tig ile i"ıfitiib-ı' 'alem-gir

Mig-i keffi eihanı ~ıldı esir

Sipehsalar Süleyman Beg Rüm diyarınuii dilaver-i şaff-derleri-yle,

ki her biri nerre-div-i ıs:iif-maşaff idiler, na-gehan geldi, irdi; sinan-ı

küh-güz;ar ve şimşir-i I)are-şikiifla başm-ı na-he-karı ahenin J)işara

~oYuh, ne ~arara iJ.ı.timal ~oyuh, ne firara meeal virdi. Çün ol bed-

gümanla olan çeri öliim eri oldu~ların bildiler, sinan gibi haş açuh

meydana girdiler, ve merdane şavaş ~ıldılar.

Yer yüzin ~an ile gül-reng itdiler

ı\b-ı eüy-ı eeng mül-reng itdiler

Peykan-ı abdar ile, ki peykoi revan-ı sultan-ı eeeldür, şerar-ı nar-ı kar-

zar heva-yı vegada intişar huldı; sinin-ı tab-darla, ki şu'le-i eem(-i

be7.m-i rezmdür, asüman-ı meydan-ı gir-ii-dar pür-sitare-i seyyare oldı.

Puşt-i deşt-i vega. ve riiy-ı heva-yı ma'reke, cüy-ı bündan ve direfş-i

giü-gündan, ol dide-i horiis rengin hulub, bu düm-i ta)iis na~şın bag-

ladı. Tig-i mig-reng-ü-şii'i~a-kirdar ber~-ı tab-dar gibibandan oldu~-

ça, zırhufi. gözleri pür-b iin oluh, ehr-i nalan gihi tamam-ı endamı ~an

agladı. Nar-ı karzarla, ki va~üdı at-u-ademdür, bir a7. dem tenniir-ı

(iilem germ oldı; ol odla yanmış 'cigerlerüii düd-ı gcrd-alüdı-yle kün-

hed-i çarl)-ı kehiid toldı.

Abir-i kar, Riim dilirler'i [ve] oJ bümuii şir-girleri kemaıı-u-tir

gibi el bir idüh, hücüm itdiler; eDeümen-i düşıneni tar-u-mar idüh,

Ilüeüın-ı rücüm gihi ol \agilerüii

kemal paşa-zadeni̇n viii. defteri̇

Documents