KELİME GRUPLARI

İSİM TAMLAMALARI

SIFAT TAMLAMALARI

İSİM-FİİL GRUBU

SIFAT FİİL GRUBU

ZARF-FİİL GRUBU

BİRLEŞİK FİİL GRUBU

www.edebiyatogretmeni.net

EDAT GRUBUBAĞLAMA GRUBUTEKRAR GRUBUÜNLEM GRUBUUNVAN GRUBU

İSİM TAMLAMALARI

İSİM TAMLAMALARIBir ismin başka bir isimle oluşturduğu anlamlı sözcük öbeğine isim tamlaması denir.

Türkçede dört türlü isim tamlaması vardır.Bunlar:

BELİRTİLİ İSİM TAMLAMASI

Tamlayan ve tamlanan her ikisi de tamlama eki alır.

İzmir’in deniz- i

Öğretmen- in kürsü-s-ü

Kapın-ın kol-u

BELİRTİSİZ İSİM TAMLAMASI

Sadece tamlanan tamlama eki alır.

Gül yaprağ- ı

Sınıf kapıs - ı

Koltuk kenar- ı

İSİM TAMLAMALARI

TAKISIZ İSİM TAMLAMASI

Tamlayan ve tamlanan her ikisi de tamlama eki almaz;fakat ikisi de isimdir.Tamlayan sözcük tamlananın “Neyden yapıldığını?” , “Neye benzediğini?” belirtir.

Kerpiç duvar

Bez mendil

Tahta masa

Aslan asker

Balık adam

Zeytin gözler

İSİM TAMLAMALARI

ZİNCİRLEME İSİM TAMLAMASIEn az üç isimle kurulur.Tamlayan ve tamlanandan biri veya her ikisi de ism tamlamasıdır.

1.Tamlayanın İsim Tamlaması olduğu Zincirlene İsim Tamlamaları

ÖRNEK:Şehir sokaklarının lambalarıMasa ayağının demiriDalga seslerinin yankısı

2.Tamlananın İsim Tamlaması Olduğu Zincirleme İsim tamlamalarıÖRNEK:Ayşegül’ün okul masraflarıÖğrencilerin sınav heyecanıEvin demir kapısı

İSİM TAMLAMALARI

ZİNCİRLEME İSİM TAMLAMASI

3.Tamlayanın ve Tamlananın İsim Tamlaması Olduğu Zincirleme İsim Tamlamaları

ÖRNEK:

Edebiyat öğretmeninin not defteri

tamlayan tamlanan

Televizyon programının başlama saati

Tamlayan tamlanan

İSİM TAMLAMALARINDA ÖZELLİKLER

1.İsim tamlamalarında tamlayanla tamlanan yer değiştirebilir.

Buz gibidir suları bu güzelim köyün

Rengi hala yanımdadir gözlerinin

2.İsim tamlamalarında tamlayanın başına veya tamlayanla tamlananın arasına değişik türde sözcükler girebilir.

Mavi gömleğin beyaz düğmeleri(sıfatlar)

Ağaçların sararmış yaprakları(pekiştilmiş sıfat9

Sahilin artık tadı kalmadı.(zarf)

3.İsim tamlamalarında bir tamlayan birden fazla tamlanana bağlanabilir:

Roman eleştirmenleri ve okurları taze soluklar istiyor.

Bahçenin sümbülü ,bülbülü hiç eksik olmazdı.

İSİM TAMLAMALARINDA ÖZELLİKLER

4.İsim tamlamalarında bir tamlanan birden fazla tamlayana bağlanabilir:

Öğrencilerin ve öğretmenlerin sorunları tartışıldı.

Sanatçı, roman ve deneme alanında başarılıydı.

5.İsim tamlamalarında bazı durumlarda tamlayan düşebilir.

(Onun)Kardeşi dün okula gitmiş.

(Senin)Şiirlerini okudum fakat beğenmedim.

(Bizim)Evimiz okula oldukça uzaktı.

6.İsim tamlamaları bir sıfat tarafından nitelenebilir ya da belirtilebilir:

(Mavi) Çocuk önlüğü

(Pahalı) güneş gözlüğü

(Bu) Sahil kasabası

SIFATLAR

SIFAT ÇEŞİTLERİ

1.Niteleme Sıfatları

2.Belirtme Sıfatları

a)İşaret Sıfatları

b)Sayı Sıfatları

c)Soru Sıfatları

d)Belirsizlik Sıfatları

Mavi gömleğini giymiş.

Sınavdan yüksek puan aldım.

O çocuğu yanıma alıyorum.Üç kitabı sana aldım.

Nasıl kitaplardan hoşlanıyorsun?

Bazı insanlar ülke sorunlarına çok duyarsız

Her gün bir elma yerim.

İSİM-FİİL GRUBU

Her yapıdaki fiillerden –mek , -me , -iş ekleriyle türeyen,türediği fiillerin ismi olan fiil türevlerine isim-fiil denir.İsim-fiillerin oluşturduğu söz öbeğine ise isim-fiil grubu denir.

ÖRNEKb.nesne z.t yüklem

Konuyu çabucak kavrayışına şaşırdım. Dolaylı Tümleç

özne yüklem

Ben de güzel oyunlar oynamayı bilirim Belirtili Nesne

dolaylı tümleç dolaylı tümleç z.t. yüklem

Ölüm gecesinden bu sahile hiç dönmemek bitmez Özne

bir özleyiştir.

SIFAT-FİİL GRUBU

Her yapıdaki fiil tabanlarından çeşitli eklerle türeyen,sıfat görevini üstlenen fiil türevlerine sıfat-fiil(ortaç)denir.Sıfat-fiillerin kendisinden önce gelen sözcüklerle oluşturduğu öbeğe sıfat-fiil grubu denir.

Sıfat –fiil üreten ekler şunlardır:

-an, -ası, -mez, -ar , -dik, -ecek , -miş

ÖRNEKSana dar gelmeyecek makberi kimler kazsın? Belirtili Nesne

d.t z.t yüklem

Hayata beraber başladığımız dostlarla da Edat Tümleci

yollarımız bir bir ayrıldı.

Çocukluğumda bacalara takılan, beyaz Özne

bulutlar vardı.

ZARF-FİİL GRUBU

Fiil tabanlarından çeşitli eklerle türeyen,fiil anlamını yitirmeden zarf(belirteç)görevi üstlenen fiil türevlerine zarf-fiil(ulaç)denir.

-erek-dıkça-meden-ken-ıp-ınca-a…….-a-r……..-mez

Bir gün nehirler gibi derinden çağlayarak Zarf Tümleci

Dağlardan,ormanlardan sana akacak mıyım?

Halkın yüzü güldükçe gülümser beşeriyet. Zarf tümleci

Ben ,sevgi bağından bir çiçek dermeden huduttan Zarf Tümleci

huduta atılmışım.

Seni göremeyince ben de sinemaya gittim.

BİRLEŞİK FİİL GRUBU

Sınav için notlarıma göz attım. Yüklem

O hep saman altından su yürütür. Yüklem

Bu günlerde ağzını bıçak açmıyordu. Yüklem

Son günlerde beni arar oldu. Yüklem

EDAT GRUBU

Bir isimle bir edatın oluşturduğu öbeğe edat(ilgeç)öbeği denir.

Bacak kadar çocuğun cevaplarına bak.

Ali orada duruma göre davranmış.

Cennet gibi vatanımız var.

BAĞLAMA GRUBU

Eş görevleri sözcüklerin bağlaçlarla bağlanmasıyla oluşan öbeğe bağlama grubu denir.

Hak ve kuvvet kılıçla kalkan gibidir. Özne

Öğretmen ile öğrenci aynı bütünün parçalarıdır. Özne

Ne civarda bir köy var ne bir evin hayali. özne özne özne

Sokakları hem kız hem deniz kokar. özne

TEKRAR(İKİLEME)GRUBU

Aynı,yakın ya da karşıt anlamlı sözcüklerin ,anlamı güçlendirmek için yan yana kullanılmasıyla oluşan sözcük öbeğine tekrar(ikileme) grubu denir.

Sen sayfa sayfa çevirdiğim kitap,

Mısra mısra okuduğum şiir!

Sen dağlar üstüne,

Ovalar üstüne serpilmiş Türkiye’m!

(aynı sözcüğün tekrarlanmasından)

Ben kalender meşrebim

Güzel çirkin aramam.(karşıt anlamlı)

Eski püskü giysiler giymişti.

(biri anlamlı diğeri anlamsız)

Ivır zıvır şeylerden söz ediyorlar.

(İkis de anlamsız)

ÜNLEM GRUBU

Bir ünlemle bir isim unsurunun oluşturduğu sözcük öbeğine ünlem grubu denir.

“Ey dost! Senin yoluna ünlem isim

Canım vereyim Mevla.”

Ey bu topraklar için toprağa düşmüş asker!Ünlem isim unsuru

ÜNVAN GRUBU

Bir kişi ismiyle ünvan gösteren bir ismin oluşturduğu gruba ünvan grubu denir.

Deniz Hanım Ali Bey Kişi ismi ünvan kişi ismi ünvan

Mustafa Kemal Paşa Adnan Öğretmen Kişi ismi unvan kişi ismi ünvan