Keçe kodlama ve genel tip tanımı

Keçe tanımlaması

Kullanım yerleri, şartları ve ölçülerine göre keçeler birbirlerinden farklı fiziksel, kimyasal

özellikler ve şekillere sahiptirler. Keçe seçiminde ve sınıflandırılmasında da bu özellikler

kullanılır. SKT'de keçeler, anma ölçülerine, keçe tiplerine ve malzeme çeşitlerine göre

tanımlanır ve sınıflandırılır. Her bir keçe, dudak malzemesini de belirten bir SKT numarası ile

adlandırılır.

Tanımlamada kullanılan anma ölçüleri Şekil 4'te gösterilmiştir. Anma ölçüsünde kullanılan

tüm ölçüler milimetredir (mm.).

19.00 x 35.00 x 7.00 : Anma ölçüsü

L3L SAG : Keçe tipi

040671-S : SKT No (-S : Malzeme kodu)

Anma ölçüleri

Mil çapı d1

Yuva Çapı D

Keçe Yüksekliği b

Keçe Dış Çapı d2

Şekil 4

Keçe anma ölçüleri

SKT yağ keçelerinde iki tip ölçülendirme biçimi vardır:

a. Metrik keçelerin ölçülendirilmesi

b. İnç (parmak) keçelerin ölçülendirilmesi

a) Metrik keçelerin ölçülendirilmesi

a.1) Üç ölçüye sahip metrik keçeler:

En çok karşılaşılan ölçülendirme biçimidir.

Açıklama:

Örnek: SKT No 040323, ölçü: 30.00 x 45.00 x 8.00

d1 x D x b

30.00 x 45.00 x 8.00

Keçenin

çalıştığı mil

çapıdır.

Keçenin çakıldığı yuva çapıdır. (Keçe dış çapı, bu

yuvada yeterli sıkılığı sağlayacak şekilde büyük

üretilmiştir.)

Keçenin toplam

yüksekliğidir.

Bütün ölçüler milimetredir.

a.2) Üç ölçüden fazla ölçüye sahip metrik keçeler:

Bazı keçelerde ölçüler çalışma yeri özelliklerine göre üçten fazla olabilir.

Açıklama:

Örnek: SKT No 047587-Z SPL3LL Ölçü: 45.00 x 72.00 - 86.00 x 8.00 - 12.00

d1 x D - D' x b - b'

45.00 x 72.00 - 86.00 x 8.00 - 12.00

Keçenin

çalıştığı

mil

çapıdır.

Keçenin çakıldığı yuva

çapıdır. (Keçe dış çapı,

bu yuvada yeterli

sıkılığı sağlayacak

şekilde büyük

üretilmiştir.)

Keçenin dış

çapından

sonra gelen

en büyük

ölçüdür.

Keçenin

çakılma

yüksekliğidir.

Keçenin

toplam

yüksekliğidir.

b) Inch (Parmak) Ölçüden Dönüşmüş Keçelerin Ölçülendirilmesi :

Inch (parmak) ölçülü keçelerin, (katalog listesinde # ile işaretlenmiştir) ölçülendirme

tekniğinde, metrik ölçülendirme tekniğine göre tek fark dış çap ölçülendirilmesindedir. İnç

Keçelerde, ikinci ölçü keçenin dış çapıdır ve yuva çapı bu ölçüden daha küçük olmalıdır.

b.1) Üç Ölçüye Sahip İnç Keçeler:

Örnek: SKT No 047472 Tipi: L1L, Ölçü: 69.85 x 92.15 x 14.28

Açıklama:

d1 x d2 x b

69.85 x 92.15 x 14.28

Keçenin

çalıştığı mil

çapıdır.

keçenin dış çapıdır.Yuva çapı, keçe dış çapından

gerekli sıkılığı sağlayacak kadar küçük

olmalıdır.(bak: tablo 2 ve 3

Keçenin toplam

yüksekliğidir.

Bütün ölçüler milimetredir.

Not: Bu ölçülendirme tekniğinin dışındaki bazı ölçülerin açıklaması için SKT'ye başvurulmalıdır.

b.2) Üç Ölçüden Fazla Ölçüye Sahip İnç Ölçüden Dönüşmüş Keçeler:

Örnek : 1) SKT no 410325, Tipi SPLLKSS, ölçü : 66.67 x 103.34 - 112.69 x 12.7 - 27.78 Ø

103.34 ölçüsü keçenin çakılan dış çapıdır ve metaldir ve yuva ölçüsü tablodaki gibi (Ø

103.34 - 0.13 =) 103.21 mm'dir

Dışı metal inç keçeler için (L1, SL, SD, vb)

Keçe dış çapı (d2) Yuva çapı

(yuva çapı ... kadar küçük)Yuva toleransı

...den ...e kadar

00.00 50.93 -0.13 +0.03 -0.03

50.94 76.33 -0.13 +0.03 -0.03

76.34 127.13 -0.13 +0.04 -0.04

127.14 177.95 -0.15 +0.04 -0.04

177.96 304.98 -0.18 +0.05 -0.05

304.99 508.20 -0.20 +0.05 -0.10

508.21 1016.20 -0.20 +0.05 -0.15

1016.20 1524.20 -0.20 +0.05 -0.25

Tablo 2

Dışı kauçuk inç keçeler için (L3, L2, vb)

Keçe dış çapı (d2) Yuva çapı

(yuva çapı ... kadar küçük)Yuva toleransı

...den ...e kadar

00.00 51.00 -0.20 +0.03 -0.03

51.01 76.45 -0.25 +0.03 -0.03

76.46 127.25 -0.25 +0.04 -0.04

127.26 178.10 -0.31 +0.04 -0.04

178.11 305.10 -0.31 +0.05 -0.05

305.11 508.38 -0.38 +0.05 -0.10

508.39 1016.46 -0.46 +0.05 -0.15

1016.47 1524.00 -0.51 +0.05 -0.25

Tablo 3

Yukardaki değerler önerilen yuva ölçüleridir ve geneldir. Yuva ölçüsü konusunda hata

yapılmaması için herhangi bir kuşkuda SKT'ye başvurulmalıdır.

SKT keçe tiplerinde kullanılan harf kodlarının açıklanması

SKT keçe tiplerinde geçen bazı sembollerin anlamları Tablo 4'de verilmiştir:

Sembol Tanımı Örnek tip

A Yay yuvası yoktur. SLA

B Basınca dayanıklıdır. L3B

C Dudak, keçe yüksekliğinden daha yüksektir. (1) L3C

C Keçe dıştan dudaklı olup, çevreden çalışmaktadır. (2) CL3

D Deri malzeme kullanılmıştır. SLD

K Yün malzeme kullanılmıştır. SLK

L Kauçuk malzeme kullanılmıştır. L1, L3

L Toz dudaklıdır. (3) LL3, L3L

LL Toz dudağı iki tanedir. L3LL

R Keçe alından çalışan bir dudağa da sahiptir. L5R

SAG Keçe sağa dönüşlü miller içindir. L3SAG

SOL Keçe sola dönüşlü miller içindir. L3SOL

SS Keçe çavuş (sağ-sol) tırtıllıdır. L3SS

SC Kaset tipi poyra keçeleridir. SC1

SP Özel (spesiyal) profilli keçelerdir. (4) SPL3

T Dış yüzeyi tırtıllıdır. L3T

X Çift dudaklıdır. L3X

(1) Eğer tip tanımının sonunda ise.

(2) Eğer tip tanımının başında ise.

(3) Başa yazılırsa dudak içe doğru, sona yazılırsa dudak dışa doğrudur.

(4) Dikkatli olunmalıdır. Detay bilgi için SKT'ye başvurulabilir.

Tablo 4

Keçe dudağındaki tırtılların açıklanması

Keçe tipleri tanıtım resimleri devam eden sayfalarda verilmiştir.

Sağa dönen miller için Sola dönen miller için Sağa ve sola dönen miller için

Temel tipler ve genel tip tanımı

Temel tipler ve özellikleri

L1

L1 tipi keçelerin dışı metaldir. Yuvalarına sıkı geçerler.

Özellikle pahalı malzemelerden üretilen keçeler bu

tiptedir. Malzemelerinin ısıl genleşme katsayıları

yüksek ve parçalı yuvalardaki kullanım alanları

sınırlıdır (Örneğin alüminyum). Özellikle kaba işlenmiş,

gözenekli yuvalarda bir dolgu maddesine gereksinim

duyarlar.

L3 L3T

L3 tipi keçelerin dışı kauçuk kaplıdır. Bu tip döner mil

keçelerinin dış çapları düz veya keçenin montaj

sırasında geri kaçmasını önlemek için tırtıllı bir kauçuk

tabakası ile kaplanmıştır. Isıl genleşme katsayıları

yüksek, parçalı, yüzey pürüzlülüğü yüksek ve

eksenden kaçık yuvalarda da kullanılabilirler.

L13

L13 tipi keçeler L1 ve L3 tipi keçelerin

kombinasyonundan meydana gelmiştir. Sac kısım

merkezlenmeyi ve sıkılığı sağlarken, kauçuk bölüm

sızdırmazlığı sağlar. Isıl genleşmelerden daha az

etkilenirler.

SL

SL tipi keçeler L1 tipi keçelerin özelliklerini

kapsamalarının yanında, büyük çaplarda çakma

kolaylığı sağlarlar. Montaj hatalarına karşı daha

dayanıklıdırlar.

L3L

Toz dudaklı döner mil keçeleri tozlu ve kirli

ortamlarda görev yapmak için tasarlanmıştır. Kir ve

tozların yağ dudağına ulaşarak sızdırmaya neden

olmasını önlemek için, bu keçelere toz dudağı

eklenmiştir. Krank millerinde ve dişli kutularında tekli

toz dudakları kullanılırken, toz ve çamurla doğrudan

teması olan keçelerde özel tip toz dudaklar

kullanılmaktadır.

Yüksek devirde çalışan döner mil keçelerinin

bazılarında toz dudağı çapı mil çapından daha

büyüktür ve bu standart kullanımda keçeye yeterli

koruma sağlar. Yüksek devir nedeni ile toz dudağının

aşınması önlenmiş olur.

Genel makine donanımlarında ve tarım makinelerinde

ise mile sıkı geçen toz dudağı tipleri kullanılmaktadır.

L3LL

Çift toz dudaklı döner mil keçeleri kirlenme olasılığı

fazla olan ortamlarda kullanılmaktadır.

Aşırı kirli ortamlarda güvenliği sağlamak için R tipi

eksenel toz dudaklı keçeler geliştirilmiştir.Burada

eksen istikametinde toz dudağı bir kanalın içine

girer.Bu kanal genellikle dönen bir fırlatıcı diskin

üzerindedir.Toz ve kirler önce bu diskin vasıtası ile

geriye fırlatılır.Buna rağmen içeri kaçan kirler , bu

eksenel dudak tarafından tutulurlar.Zamanla bu

dudağın ucundan aşağıya düşen maddeler tekrar

dönen diske çarparak geriye fırlarlar.Bütün bu

engellere rağmen keçeye ulaşmayı başaran yabancı

maddeler ise tek veya çift toz dudakları tarafından

tutulurlar.

L3B

Standart yağ keçeleri genellikle 0.5 bar basınca kadar

görev yaparlar.Yüksek basınçlarda görev yapabilmeleri

için özel önlemler alınması gerekir.Bunlardan biri

standart keçelere destek halkası uygulayarak , basınca

dayanıklılıklarının yükseltilmesidr.(Montaj önerileri

kısmına bakınız).Ayrıca yüksek basınca dayanabilen

özel profilli basınç keçeleri kullanılmaktadır.Fakat bu

keçenin çalıştığı ortam , keçenin profili , malzemesi ,

mil çapı ve devir sayısı ile sınırlıdır.

L2 L5

L2 ve L5 keçeler genellikle gres yağına karşı kullanılan

yaysız keçelerdir. Diğer bir kullanım alanı ise yağ

buharına karşı koruma ve mil kazıyıcılığıdır.

D1

Bu tip deri keçelerin tasarımı oldukça eskidir.Zamanla

devre dışı kalmaktadırlar.Yalnız , dış etkenlere karşı

kauçuk tabanlı keçelere göre daha az hassas olmaları

ve montaj kolaylıkları nedeni ile hala

kullanılmaktadırlar.

Keçeler (sızdırmazlık elemanları)

Sızdırmazlık elemanlarının önemi

Bölgesel terimler

Keçe kodlama ve genel tip tanımı

Sızdırmazlık mekanizması ve keçe ömrü

Keçe seçimi ve montaj önerileri

Sızdırmazlık elemanlarının önemi

Sızdırmızlık elemanları döner mil keçesi, O-Ring, takım halka, körüklü keçe gibi değişik

isimlerle bilinir. Genelde hareketli veya hareketsiz makine parçaları arasında her türlü

maddenin sızmasını önleyici elemanlardır. Sızdırmazlık elemanlarının fiyatları makine ve

araçların fiyatları ile karşılaştırılamayacak kadar düşüktür.

Ayrıca rulmanlar, dişliler ve diğer değerli işlenmiş parçaların ömrü, sızdırmazlık elemanının

kalitesine bağlı olduğundan sızdırmızlık elemanları, makine elemanları arasında, en az diğer

parçalar kadar önemlidir.

Tekerlek keçesi yağ kaçıran bir kamyon, bir iş gününü serviste geçirmek zorunda kalabilir,

veya krank keçesi yağ kaçıran bir aracın motorunun sökülmesi gerekir. Bilinen bu önemi

nedeni ile, sızdırmazlık elemanları, ileri araştırma, gelişmiş teknoloji ve üretimde kalite

güvenliği gerektirir. Görünüş olarak birbirine çok benzeyen parçalar, ölçüsel tolerans, kesit

farkı, malzeme kalitesindeki farklılık gibi özelliklerden dolayı uygulamada beklenmeyen ve

istenmeyen kötü sonuçlar yaratabilir.

Şekil 2'de bir sızdırmazlık elemanı bedelinin, bir arıza anında diğer harcama kalemlerine

göre karşılaştırılması verilmiştir.

Araçların değerini bilen kişiler, sızdırmazlık elemanı seçimine özen gösterirler.

Şekil 2 : Yağ kaçağının oluşturabileceği maliyet çeşitlerinin sızdırmazlık elemanı bedeli ile

karşılaştırılması. Değerler yaklaşık olup bu inceleme bir otomobil için yapılmıştır. Ancak

ticari araç ve makinalarda bu maliyet oranları çok daha yüksektir.

Bölgesel terimler

Devam eden sayfalarda ve keçe konusunda yapılacak haberleşmelerde anlatımı

sadeleştirmek, standartlaştırmak ve ortak bir dil oluşturmak için aşağıdaki bölgesel terimler

kullanılacaktır.

Şekil 3

Keçe kodlama ve genel tip tanımı

Keçe tanımlaması

Kullanım yerleri, şartları ve ölçülerine göre keçeler birbirlerinden farklı fiziksel, kimyasal

özellikler ve şekillere sahiptirler. Keçe seçiminde ve sınıflandırılmasında da bu özellikler

kullanılır. SKT'de keçeler, anma ölçülerine, keçe tiplerine ve malzeme çeşitlerine göre

tanımlanır ve sınıflandırılır. Her bir keçe, dudak malzemesini de belirten bir SKT numarası ile

adlandırılır.

Tanımlamada kullanılan anma ölçüleri Şekil 4'te gösterilmiştir. Anma ölçüsünde kullanılan

tüm ölçüler milimetredir (mm.).

19.00 x 35.00 x 7.00 : Anma ölçüsü

L3L SAG : Keçe tipi

040671-S : SKT No (-S : Malzeme kodu)

Anma ölçüleri

Mil çapı d1

Yuva Çapı D

Keçe Yüksekliği b

Keçe Dış Çapı d2

Şekil 4

Keçe anma ölçüleri

SKT yağ keçelerinde iki tip ölçülendirme biçimi vardır:

a. Metrik keçelerin ölçülendirilmesi

b. İnç (parmak) keçelerin ölçülendirilmesi

a) Metrik keçelerin ölçülendirilmesi

a.1) Üç ölçüye sahip metrik keçeler:

En çok karşılaşılan ölçülendirme biçimidir.

Açıklama:

Örnek: SKT No 040323, ölçü: 30.00 x 45.00 x 8.00

d1 x D x b

30.00 x 45.00 x 8.00

Keçenin

çalıştığı mil

çapıdır.

Keçenin çakıldığı yuva çapıdır. (Keçe dış çapı, bu

yuvada yeterli sıkılığı sağlayacak şekilde büyük

üretilmiştir.)

Keçenin toplam

yüksekliğidir.

Bütün ölçüler milimetredir.

a.2) Üç ölçüden fazla ölçüye sahip metrik keçeler:

Bazı keçelerde ölçüler çalışma yeri özelliklerine göre üçten fazla olabilir.

Açıklama:

Örnek: SKT No 047587-Z SPL3LL Ölçü: 45.00 x 72.00 - 86.00 x 8.00 - 12.00

d1 x D - D' x b - b'

45.00 x 72.00 - 86.00 x 8.00 - 12.00

Keçenin

çalıştığı

mil

çapıdır.

Keçenin çakıldığı yuva

çapıdır. (Keçe dış çapı,

bu yuvada yeterli

sıkılığı sağlayacak

şekilde büyük

üretilmiştir.)

Keçenin dış

çapından

sonra gelen

en büyük

ölçüdür.

Keçenin

çakılma

yüksekliğidir.

Keçenin

toplam

yüksekliğidir.

b) Inch (Parmak) Ölçüden Dönüşmüş Keçelerin Ölçülendirilmesi :

Inch (parmak) ölçülü keçelerin, (katalog listesinde # ile işaretlenmiştir) ölçülendirme

tekniğinde, metrik ölçülendirme tekniğine göre tek fark dış çap ölçülendirilmesindedir. İnç

Keçelerde, ikinci ölçü keçenin dış çapıdır ve yuva çapı bu ölçüden daha küçük olmalıdır.

b.1) Üç Ölçüye Sahip İnç Keçeler:

Örnek: SKT No 047472 Tipi: L1L, Ölçü: 69.85 x 92.15 x 14.28

Açıklama:

d1 x d2 x b

69.85 x 92.15 x 14.28

Keçenin

çalıştığı mil

çapıdır.

keçenin dış çapıdır.Yuva çapı, keçe dış çapından

gerekli sıkılığı sağlayacak kadar küçük

olmalıdır.(bak: tablo 2 ve 3

Keçenin toplam

yüksekliğidir.

Bütün ölçüler milimetredir.

Not: Bu ölçülendirme tekniğinin dışındaki bazı ölçülerin açıklaması için SKT'ye başvurulmalıdır.

b.2) Üç Ölçüden Fazla Ölçüye Sahip İnç Ölçüden Dönüşmüş Keçeler:

Örnek : 1) SKT no 410325, Tipi SPLLKSS, ölçü : 66.67 x 103.34 - 112.69 x 12.7 - 27.78 Ø

103.34 ölçüsü keçenin çakılan dış çapıdır ve metaldir ve yuva ölçüsü tablodaki gibi (Ø

103.34 - 0.13 =) 103.21 mm'dir

Dışı metal inç keçeler için (L1, SL, SD, vb)

Keçe dış çapı (d2) Yuva çapı

(yuva çapı ... kadar küçük)Yuva toleransı

...den ...e kadar

00.00 50.93 -0.13 +0.03 -0.03

50.94 76.33 -0.13 +0.03 -0.03

76.34 127.13 -0.13 +0.04 -0.04

127.14 177.95 -0.15 +0.04 -0.04

177.96 304.98 -0.18 +0.05 -0.05

304.99 508.20 -0.20 +0.05 -0.10

508.21 1016.20 -0.20 +0.05 -0.15

1016.20 1524.20 -0.20 +0.05 -0.25

Tablo 2

Dışı kauçuk inç keçeler için (L3, L2, vb)

Keçe dış çapı (d2) Yuva çapı

(yuva çapı ... kadar küçük)Yuva toleransı

...den ...e kadar

00.00 51.00 -0.20 +0.03 -0.03

51.01 76.45 -0.25 +0.03 -0.03

76.46 127.25 -0.25 +0.04 -0.04

127.26 178.10 -0.31 +0.04 -0.04

178.11 305.10 -0.31 +0.05 -0.05

305.11 508.38 -0.38 +0.05 -0.10

508.39 1016.46 -0.46 +0.05 -0.15

1016.47 1524.00 -0.51 +0.05 -0.25

Tablo 3

Yukardaki değerler önerilen yuva ölçüleridir ve geneldir. Yuva ölçüsü konusunda hata

yapılmaması için herhangi bir kuşkuda SKT'ye başvurulmalıdır.

SKT keçe tiplerinde kullanılan harf kodlarının açıklanması

SKT keçe tiplerinde geçen bazı sembollerin anlamları Tablo 4'de verilmiştir:

Sembol Tanımı Örnek tip

A Yay yuvası yoktur. SLA

B Basınca dayanıklıdır. L3B

C Dudak, keçe yüksekliğinden daha yüksektir. (1) L3C

C Keçe dıştan dudaklı olup, çevreden çalışmaktadır. (2) CL3

D Deri malzeme kullanılmıştır. SLD

K Yün malzeme kullanılmıştır. SLK

L Kauçuk malzeme kullanılmıştır. L1, L3

L Toz dudaklıdır. (3) LL3, L3L

LL Toz dudağı iki tanedir. L3LL

R Keçe alından çalışan bir dudağa da sahiptir. L5R

SAG Keçe sağa dönüşlü miller içindir. L3SAG

SOL Keçe sola dönüşlü miller içindir. L3SOL

SS Keçe çavuş (sağ-sol) tırtıllıdır. L3SS

SC Kaset tipi poyra keçeleridir. SC1

SP Özel (spesiyal) profilli keçelerdir. (4) SPL3

T Dış yüzeyi tırtıllıdır. L3T

X Çift dudaklıdır. L3X

(1) Eğer tip tanımının sonunda ise.

(2) Eğer tip tanımının başında ise.

(3) Başa yazılırsa dudak içe doğru, sona yazılırsa dudak dışa doğrudur.

(4) Dikkatli olunmalıdır. Detay bilgi için SKT'ye başvurulabilir.

Tablo 4

Keçe dudağındaki tırtılların açıklanması

Keçe tipleri tanıtım resimleri devam eden sayfalarda verilmiştir.

Sağa dönen miller için Sola dönen miller için Sağa ve sola dönen miller için

Temel tipler ve genel tip tanımı

Temel tipler ve özellikleri

L1

L1 tipi keçelerin dışı metaldir. Yuvalarına sıkı geçerler.

Özellikle pahalı malzemelerden üretilen keçeler bu

tiptedir. Malzemelerinin ısıl genleşme katsayıları

yüksek ve parçalı yuvalardaki kullanım alanları

sınırlıdır (Örneğin alüminyum). Özellikle kaba işlenmiş,

gözenekli yuvalarda bir dolgu maddesine gereksinim

duyarlar.

L3 L3T

L3 tipi keçelerin dışı kauçuk kaplıdır. Bu tip döner mil

keçelerinin dış çapları düz veya keçenin montaj

sırasında geri kaçmasını önlemek için tırtıllı bir kauçuk

tabakası ile kaplanmıştır. Isıl genleşme katsayıları

yüksek, parçalı, yüzey pürüzlülüğü yüksek ve

eksenden kaçık yuvalarda da kullanılabilirler.

L13

L13 tipi keçeler L1 ve L3 tipi keçelerin

kombinasyonundan meydana gelmiştir. Sac kısım

merkezlenmeyi ve sıkılığı sağlarken, kauçuk bölüm

sızdırmazlığı sağlar. Isıl genleşmelerden daha az

etkilenirler.

SL

SL tipi keçeler L1 tipi keçelerin özelliklerini

kapsamalarının yanında, büyük çaplarda çakma

kolaylığı sağlarlar. Montaj hatalarına karşı daha

dayanıklıdırlar.

L3L

Toz dudaklı döner mil keçeleri tozlu ve kirli

ortamlarda görev yapmak için tasarlanmıştır. Kir ve

tozların yağ dudağına ulaşarak sızdırmaya neden

olmasını önlemek için, bu keçelere toz dudağı

eklenmiştir. Krank millerinde ve dişli kutularında tekli

toz dudakları kullanılırken, toz ve çamurla doğrudan

teması olan keçelerde özel tip toz dudaklar

kullanılmaktadır.

Yüksek devirde çalışan döner mil keçelerinin

bazılarında toz dudağı çapı mil çapından daha

büyüktür ve bu standart kullanımda keçeye yeterli

koruma sağlar. Yüksek devir nedeni ile toz dudağının

aşınması önlenmiş olur.

Genel makine donanımlarında ve tarım makinelerinde

ise mile sıkı geçen toz dudağı tipleri kullanılmaktadır.

L3LL

Çift toz dudaklı döner mil keçeleri kirlenme olasılığı

fazla olan ortamlarda kullanılmaktadır.

Aşırı kirli ortamlarda güvenliği sağlamak için R tipi

eksenel toz dudaklı keçeler geliştirilmiştir.Burada

eksen istikametinde toz dudağı bir kanalın içine

girer.Bu kanal genellikle dönen bir fırlatıcı diskin

üzerindedir.Toz ve kirler önce bu diskin vasıtası ile

geriye fırlatılır.Buna rağmen içeri kaçan kirler , bu

eksenel dudak tarafından tutulurlar.Zamanla bu

dudağın ucundan aşağıya düşen maddeler tekrar

dönen diske çarparak geriye fırlarlar.Bütün bu

engellere rağmen keçeye ulaşmayı başaran yabancı

maddeler ise tek veya çift toz dudakları tarafından

tutulurlar.

L3B

Standart yağ keçeleri genellikle 0.5 bar basınca kadar

görev yaparlar.Yüksek basınçlarda görev yapabilmeleri

için özel önlemler alınması gerekir.Bunlardan biri

standart keçelere destek halkası uygulayarak , basınca

dayanıklılıklarının yükseltilmesidr.(Montaj önerileri

kısmına bakınız).Ayrıca yüksek basınca dayanabilen

özel profilli basınç keçeleri kullanılmaktadır.Fakat bu

keçenin çalıştığı ortam , keçenin profili , malzemesi ,

mil çapı ve devir sayısı ile sınırlıdır.

L2 L5

L2 ve L5 keçeler genellikle gres yağına karşı kullanılan

yaysız keçelerdir. Diğer bir kullanım alanı ise yağ

buharına karşı koruma ve mil kazıyıcılığıdır.

D1

Bu tip deri keçelerin tasarımı oldukça eskidir.Zamanla

devre dışı kalmaktadırlar.Yalnız , dış etkenlere karşı

kauçuk tabanlı keçelere göre daha az hassas olmaları

ve montaj kolaylıkları nedeni ile hala

kullanılmaktadırlar.

Sızdırmazlık mekanizması ve keçe ömrü

Yağ keçesi (döner mil keçesi), dönme hareketi veya bazı özel durumlarda doğrusal (gel-git)

hareketi olan , iki ayrı ortamdaki akışkanın birbirlerine karışmasını önlemek , diğer bir

deyişle yağ olan ortamdaki yağın o ortamda kalmasını sağlamak amacıyla kullanılan bir

makine elemanıdır.

Sızdırmazlık fonksiyonları, keçe profili, keçe kauçuk malzemesi, dönen mil yüzeyi, devir,

ortam sıcaklığı, ortam basıncı, titreşim, eksenel hareket miktarı ve bunların zaman içindeki

değişimleri gibi birçok faktöre bağlıdır.

Bir yağ keçesi, çalıştığı yerde, çalışma sırasında, iki temel fonksiyonu yerine getirir:

1) Statik sızdırmazlık: Keçe dış çapı ile yuva yüzeyi arasında statik (hareketsiz) sızdırmazlık

sağlamak,

2) Dinamik sızdırmazlık: Keçe yağ dudağı ile dönen mil arasında dinamik (hareketli)

sızdırmazlığı sağlamak.

Diğer fonksiyonlar, bu iki görevi daha uzun süre ve sürekli yapabilmek şeklinde özetlenebilir.

Bir keçenin temel fonksiyonları, Şekil 5'de verilmiştir.

Şekil 5: Bir yağ keçesinin fonksiyonları ve sızdırmazlık mekanizması

1) Statik sızdırmazlık fonksiyonu

Keçe dış çapı ile yuva yüzeyi arasında sağlanan sızdırmazlıktır. SKT'de üretilen metrik

keçelerin dış çap ölçüleri, montaj bölümünde anlatılan özelliklerde işlenmiş yuvalarda, yeterli

sıkılık (sızdırmayacak ve yuvadan çıkmayacak) verecek ölçülerde üretilmektedir. İnç keçelerin

ölçüleri keçe kodlama kısmında belirtildiği gibi, keçe dış çap ölçüsünden bir miktar küçüktür.

2) Dinamik sızdırmazlık fonksiyonu:

Keçenin yağ dudağı ile, mil arasında sağlanan sızdırmazlıktır. Keçe üretilirken, dudağın

yaysız çapı, mil çapından belli oranda küçük işlenir. Bu mili bir miktar sıkar (Şekil 6). Bu

sıkılık, keçe dudağına yay takıldıktan sonra bir miktar daha artar. Bu toplam sıkılık,

sızdırmazlığı sağlayan çapsal kuvveti oluşturur.

Bu kuvvet, keçe tasarlanırken çalışma yerine göre, belli değerlerde kalacak şekilde

ayarlanmıştır.

Şekil 6: Keçe dudak sıklığı

Teorik olarak çapsal kuvvet, sızdırmazlığı sürekli sağlayacak kadar fazla, dudağı

aşındırmayacak kadar azdır. Mil döndüğünde bu sıkılık aynı zamanda sürtünme torku da

oluşturur. Bu sürtünme torku güç harcar ve aracın verimliliğini düşürür. Sürtünme torku

yataklamalar ve keçe için zararlı olan sıcaklığı da oluşturur. Şekil 7'de mil hızına göre güç

kayıplarının değerleri verilmiştir (ref : SAE J 1971 Haz 96).

Şekil 7: Mil çapına göre değişik devirlerdeki güç kayıpları

Çalışmaya başladıktan hemen sonra mil ile dudak arasındaki bağıl hareketten dolayı ,

keçenin dudağı ile mil arasında çok ince bir yağ filmi oluşur (bak. Şekil 5) . Bu filmin

oluşmasında ve keçe ömründe , keçe dudak yüzeyinin montajdan önce yağlanmasının etkisi

çok fazladır.

Keçe ömrü

Şekil 8'de verilen grafik, çeşitli kauçukların genel sıcaklık - ömür eğrilerini vermektedir.Keçe

çalışma sıcaklığı, eğrilerden bulunan sıcaklık değerlerinin altında olmalıdır.Verilen eğriler

kauçuk dudak sıcaklıkları içindir; yağ sıcaklığı için değildir. Normal çalışma şartlarında keçe

sıcaklığının yağ sıcaklığından daha yüksek olacağı unutulmamalıdır.

Şekil 8: Değişik kauçuk malzemelerine sahip keçelerin sıcaklığa göre ömürleri

Keçe dudak sıcaklığını etkileyen faktörler:

Yağ sıcaklığı

Mekanik faktörler

Fazla çapsal büyüklük (yanlış keçe kullanımı, hatalı montaj, yanlış yay, tasarım hatası,

vb.)

Keçe seçimi ve montaj önerileri

1. Montajdan önce dikkat edilecek noktalar

1.1. Eski keçeyi yerinden çıkarırken yuvayı bozma:

Bir tamir sırasında keçenin yerinden sökülmesi en az keçe montajı kadar dikkat edilmesi

gereken bir işlemdir. Keçe tekrar kullanılmayacak diye yapılabilecek dikkatsiz bir hareket,

yuvanın hasar görmesine sebep olabilir. Bu da yeni keçenin yuvaya çakılırken zorlanmasına

veya montajdan sonra dış çap bölgesinden yağ kaçağına sebep olabilir. Keçenin yerinden

çıkarılma işleminde, keçenin taban yüzeyi uygun ise delik delinip, bu deliğe bir vida takılıp

bu vidanın çekilmesi sistemi kullanılabilinir.

1.2. Keçe seçimine dikkat et:

1.2.1. Keçeyi monte etmeden önce, göz kontrolünden geçir; Keçelerde özellikle dudak

bölgesinde herhangi bir hata olmamalıdır.Üreticiden gelişinden, stoklanmasından veya

kullanmadan önce yanlış uygulamalardan dolayı keçelerde atıklık oluşabilir; atık keçeler

kesinlikle kullanılmamalıdır. Keçelerdeki tipik hatalar ve bu hataların bölgesel olarak önem

derecelerini gösteren kılavuz Ek 1'de verilmiştir.

1.2.2. Milin dönüş yönüne dikkat et: Tamir sırasında, sökülen veya yerine takılacak yeni

keçenin dudağında eğer tırtıl varsa, mil dönüş yönü ve bu dönüşün ne kadar süre devam

ettiği çok önemlidir. Eğer, kullanım yerinde mil her iki yönde de dönüyorsa (örneğin asansör

dişli kutusu keçelerinde) bu yerde kullanılacak keçe SOL veya SAĞ yönlü keçe olamaz. Bu

keçeler SS (sağ-sol) veya tırtılsız olmalıdır. Mil kesit yüzeyine dışarıdan dik bakıldığında ,

sürekli olarak sola dönüyor ise SOL yönlü keçe, eğer sürekli sağa dönüyorsa SAĞ yönlü keçe

kullanılmalıdır. Çok kısa süreli ters dönüşler ihmal edilebilir. Bu söylenenler makine tasarımı

sırasındaki keçe seçimi için de geçerlidir.

1.2.3. Ortamda basınç var mı? Varsa basınç keçesi kullan: Standart keçeler en fazla 0.5 bar

basınç olan ortamlarda fonksiyonlarını sürdürüp istenen verimi sağlayabilirler. Ortam basıncı

0.5'ten fazla olmasına rağmen, eğer standart keçe kullanılırsa , keçe dudağında aşırı geniş

aşınmalar veya dudak profil dibinden yırtılmalar görülebilir. Bu çeşit basıncı yüksek

ortamlarda profili güçlendirilmiş basınca dayanıklı keçeler kullanılmalıdır. Basınca dayanıklı

keçelerin tip kodlarında ''...B '' harfi geçmektedir. Örneğin; 40743 nolu keçe L3BTL gibi. Özel

durumlarda standart keçenin basınçlı ortamlarda kullanılabilmesi için keçe profilini

destekleyen ama mile sürtmeyen destek halkaları kullanılabilir (bak Şekil 9). Bu tip

uygulamalarda bilgi için SKT'ye başvurulabilir.

Şekil 9: Standart profil keçelerin destek halkası yardımı ile basınçlı ortamlarda kullanılması

Alttaki Tablo 5'te standart keçelerin, ortamda oluşabilecek en büyük basınç farkına göre

çalışabilecekleri devir ve çevresel hızları görülmektedir.

En fazla basınç farkı (bar)Mil

En fazla devir hızı (RPM) En fazla çevresel hız (m/s)

0.5 1000'e kadar 2.8

0.35 2000'e kadar 3.15

0.2 3000'e kadar 5.6

Tablo 5: Basınç farkına göre önerilen en fazla devir ve çevresel hızlar

1.2.4. Dudak malzemesinin ortam şartlarına uygunluğunu kontrol et: Keçenin çalıştığı

ortama (ortam sıcaklığı, ortamdaki akışkanın cinsi gibi) ve çalışma şartlarına göre kauçuk

malzemelerinde çok önemli farklılıklar olabilir. Ek 2'de mil çapına mil dönüş devrine göre

kauçuk seçimi yapılabilecek bir grafik verilmiştir.

1.2.5. Silikon keçelere özen göster: Silikon kauçuk, yapısı gereği hassas bir malzemedir. En

küçük darbelerle çabuk zedelenebilir. Bu yüzden, silikon keçelerin saklanmasına, montajına

daha fazla özen gösterilmeli, zedelenme, yırtılma riskleri azaltılmalıdır.

1.3. Keçenin ambalajından çıkarılmasına özen göster:

1.3.1. Döner mil keçesi ambalajından mutlaka elle çıkarılmalı, bıçak veya tornavida gibi

keskin alet kullanılmamalıdır. Keçenin herhangi bir yerinde meydana gelebilecek bir çiziğin

sızdırmaya neden olabileceği unutulmamalıdır.

1.3.2. Ambalajındaki etiket, mümkün olduğunca ambalajdaki son ürüne kadar korunmalıdır.

1.4. Mil üretimine ve mevcut milin durumuna dikkat et:

1.4.1. Keçenin çalıştığı mil, h11 toleransında işlenmiş olmalıdır. Mil ölçüleri için çapsal ölçü

(geçme) toleransları (ISO - h11 toleransları) Tablo 6'da verilmiştir.

Mil çapı (d1) Tolerans Mil çapı (d1) Tolerans

1-3 dahil 0.00 -0.06 50-80 dahil 0.00 -0.19

3-6 dahil 0.00 0.075 80-120 dahil 0.00 -0.22

6-10 dahil 0.00 -0.09 120-180 dahil 0.00 -0.25

10-18 dahil 0.00 -0.11 180-250 dahil 0.00 -0.29

18-30 dahil 0.00 -0.13 250-315 dahil 0.00 -0.32

30-50 dahil 0.00 -0.16 315-400 dahil 0.00 -0.36

Tablo 6: Mil işleme toleransları (ISO geçme toleransları - h11). Ölçüler mm'dir.

1.4.2. Keçenin çalışacağı mil yüzeyinin sertliğinin 45÷55 HRC olması gerekir. Ortamın kirli ve

çevresel hızın 4 m/s'den fazla olduğu durumlarda bu sertlik en az 55 HRC olmalıdır.

1.4.3. Yüzey pürüzlüğü , dönen millerde Ra= 0.2 ÷ 0.8 µm , Rz= 1 ÷ 5 µm , Rmax= 6.3 µm

, (silikon keçelerde Rz= 1÷2 µm arasında olması önerilir) ve ileri geri hareket eden millerde

Rz < 1 µm olmalıdır.

Dönen millerde eğer Rz= 1 µm'den küçük işlenirse dudak ve mil arasında yüksek hızlarda

yağ filmi oluşmasında problem çıkabilir. Bu da aşırı ısınmadan dolayı dudakta yanmaya ve

keçenin iş yapamaz duruma gelmesine sebep olur. Eğer Rz , 6.3 R µm'den büyük işlenirse

dudaklarda aşınmanın artmasına sebep olacağından keçe kısa sürede yağ kaçırmaya

başlayabilir. Ra değerlerinin elde edilebileceği işleme yöntemleri Tablo 7'de verilmiştir.

Pürüzlülük kalite değerleri

Ra=µm

1 µm = (0.001 mm)DIN 140'a göre yüzey

işleme işaretleri

Yüzey kalite değerlerinin elde

edildiği iş tezgahları

En fazla En az

50 25

Hamlaçla kesme, keskileme, el ile

taşlama

25 12.5 Testere ile kesme, kaba eğeleme

12.5 6.3Kaba torna, frese, planya, diskli

taşlama

6.2 3.2

Torna, freze, planya, delik işleme

matkapla

3.2 1.6 Torna, freze, planya, taşlama, rayba

1.6 0.8 Torna, freze, planya, taşlama, rayba

0.8 0.4

Silindirik taşlama, yüzey taşlama

0.4 0.2Silindirik taşlama, honlama,

lebleme, parlatma

0.2 0.1Honlama, lebleme, bakır disk

parlatma

0.1 0.05

Honlama, lebleme, süper ince işleme

0.05 0.025Özel hassas işleme, polisaj ince

işleme

0.025 0Özel hassas işleme, polisaj ince

işleme

Tablo 7: Yüzey kalitesi Ra'nın elde edilebileceği işleme şekilleri

1.4.4. Milin işlenmesinde mil yüzeylerinde spiral izler (vida şeklinde izler) bırakmayacak

şekilde dalma taşlama sistemleri kullanılmalıdır. Mil yüzeyindeki spiral iz bırakan işlemeler

(eksenel yüzey taşlama veya tornalama gibi) çalışma sırasında yağ kaçağına sebep olabilir.

Eğer mil, spiral izler bırakan bir yöntemle işlenmek zorunda kalınırsa bu izler mil dönüş

yönüne göre yağ tarafına doğru olmalıdır.

1.4.5.Yağ dudağın mil yüzeyinde çalıştığı bölge, keçenin "çalışma yüzeyi" diye tanımlanır ve

genişlik hesaplanırken milin eksenel hareketleri ve tamirler sırasında keçenin dudağının

çalışabileceği yeni yüzey de göz önüne alınmalıdır.

1.4.6.Mil malzemesi olarak genel makine yapımında kullanılan malzemeler kullanılır.

Boşluksuz dökülebilen döküm malzemeler de kullanılabilir. Mil yüzeylerine sert krom

kaplamak iyi sonuçlar vermektedir. Plastik mil yüzeyleri, dudak ile mil arasındaki sıcaklığı iyi

iletemedikleri için önerilmez, çok düşük hızlarda ve denemelerden sonra kullanılabilir.

1.4.7. Montaj sırasında keçe dudağının temas edeceği yüzeyler ve keçenin çalışacağı yüzeyin

temiz ve passız olmasına dikkat edilmelidir.

1.4.8.Montaj sırasında milin giriş kısmındaki radyüs veya pahlar önemlidir. Keçe mile alın

tarafından geçirilecekse, milin ucuna Şekil 10'da belirtilen ölçülerde pah kırılmalı ve köşelerin

pürüzsüz olmasına dikkat edilmelidir. Eğer mile taban tarafından montaj edilecekse, milin

ucuna Şekil 10'da gösterilen radyüs verilmelidir.

Şekil 10: Mil ucu pah ve radyusları için önerilen ölçüler

Keçe tipiR en az

(mm)

Toz dudaksız

(L3, L1, SL gibi)0.6

Toz dudaklı

(L3l, L1L, SLL

gibi)

1.0

REF: DIN 3760

Mil çapıÇaplar arası farkın

yarısıMil çapı

Çaplar arası farkın

yarısı

d1

(h11)L=(d1-d3)/2 (*) d1 (h11) L=(d1-d3)/2 (*)

10 0.75 >50-70 2.00

>10-

201.00 >70-95 2.25

>20- 1.25 >95-130 2.75

30

>30-

401.50

>130-

2403.50

>40-

501.75

>240-

5005.50

(*) Pah yerine radyüs kırılacaksa, ölçü L'den küçük olmamalıdır. Ölçüler mm'dir.

Tablo 8

Milin uçları ön görülen şekilde işlenemiyorsa , veya milin ucunda kanal veya kama yapısı

varsa istenen pah veya radyüs verilerek işlenmiş ve çapakları alınmış yüksük veya kovan

kullanılmalıdır. (Şekil 11)

Şekil 11

1.4.9. Yuva ekseni ile mil ekseni arasındaki kaçıklık toleransları Şekil 12'de gösterilmiştir.

Bazı kauçuk cinslerinde, uzun yağ dudaklarında (esnek dudaklarda), bu tolerans arttırılabilir.

Tersi durumlarda (kısa yağ dudaklarında) ise tolerans daraltılmalıdır.

Şekil 12: Eksen kaçıklık toleransı

1.4.10.Milin eksenine göre salgı toleransı Şekil 13'de gösterilmiştir. Özellikle, yüksek

devirlerde yağ dudağının kendi ataleti nedeni ile mildeki salgıyı takip edememe tehlikesi

vardır. Eğer salgı nedeni ile dudakla mil arasındaki mesafe hidrodinamik yağlamaya yeterli

ölçüden daha fazla olursa , sızdırmazlığı istenen sıvı dışarı akmaya başlar. Bu nedenle, keçeyi

mümkün olduğu kadar yatağın yakınına koymak ve yatak toleranslarını dar tutmak gerekir.

Şekil 13: Salgı toleransı

1.5. Yuvayı kontrol et, ölçülerin standarda uygun olmasını sağla :

1.5.1. Yuva ölçüleri için çapsal ölçü toleransları (ISO H8 toleransları) Tablo 9'da verilmiştir.

Yuva çapı (D) Tolerans Yuva çapı (D) Tolerans

1-3 dahil +0.014 -0.000 50-80 dahil +0.046 -0.000

3-6 dahil +0.018 -0.000 80-120 dahil +0.054 -0.000

6-10 dahil +0.022 -0.000 120-180 dahil +0.063 -0.000

10-18 dahil +0.027 -0.000 180-250 dahil +0.072 -0.000

18-30 dahil +0.033 -0.000 250-315 dahil +0.081 -0.000

30-50 dahil +0.039 -0.000 315-400 dahil +0.081 -0.000

Tablo 9: ISO H8 geçme toleransı. Ölçüler mm'dir.

1.5.2. Keçe yuvası yüzey pürüzlülüğü Ra=1.6-6.3 µm, Rz=10-20 µm, Rmax=25 µm

olmalıdır.

1.5.3. Yuva, Şekil 14'te verilen ölçülerde işlenmelidir. Kenarlarda çapak bırakılmamalıdır.

Bunun için öncelikle pahın, sonra deliğin işlenmesi önerilir.

Keçe yüksek.b

t1

(0.85*b)

min.

t2

(b+0.3)

min.

t

(t2-

t1)

min.

r1

max.

7 5.95 7.3 1.35

0.58 6.8 8.3 1.5

10 8.5 10.3 1.8

12 10.3 12.3 2

0.715 12.75 15.3 2.55

20 17 20.3 3.3

Tablo 10, Şekil 14: Yuva üzerinde tavsiye edilen ölçüler. (Ref. DIN 3760, Eylül 1996)

2. Montajda dikkat edilecek noktalar

2.1. Keçe yönüne dikkat et: Keçeler, normal olarak dudak tarafı (yaylı keçelerde yay)

sızdırmazlığı sağlanacak yağa dönük montaj edilirler (yay-yağ ikilisi) (bazı özel uygulamalar

hariç). Yöne dikkat edilmelidir.

2.2. Keçe dudağını ve/veya milini montajdan önce yağla: Ortamdaki yağ seviyesine bağlı

olarak çoğu zaman, yağın keçe dudağına ulaşması zaman alır. Bu, ilk hareket başlangıcında

çalışma sırasında kuru sürtünmeye sebep olabileceğinden mil çalışma yüzeyinin veya keçe

dudağının, montajdan hemen önce, temiz bir yağla (ortam yağı ile) iyice yağlanması gerekir.

Fakat bu yağ miktarı, keçenin taban tarafından akmayacak kadar olmalıdır. Aksi halde

keçenin yağ kaçırdığı zannedilebilir. Toz dudağı mile sürten keçelerde, her iki dudak arasına,

çift toz dudaklı keçelerde iki toz dudak arasına uygun gres sürülmelidir.

2.3. Doğru montaj aparatı kullan; çekiçle keçeye vurma: Doğru bir montaj için, uygun kollu

(mekanik) veya hidrolik bir pres önerilir. Keçenin geriye çıkmasını önlemek için çakma işlemi

bitiminde bir süre beklenmelidir. Bu süre birkaç saniye olmakla birlikte deneme ile gerçek

değer tespit edilmelidir. Hassas bir makine elemanı olan döner mil keçesini yuvasına

çakarken hasar görmemesi için çakma işlemi sırasında veya keçeyi yuvaya ilk ağızlatırken

çekiç kesinlikle kullanılmamalıdır. Çekiç ile keçeye vurmak, keçede şekil bozukluklarına

sebep olacağından keçe fonksiyonlarını yitirir. Zorunlu durumlarda çekiçle oluşturulmak

istenen kuvvet bir tampon aracılığı ile keçeye iletilmelidir. Kuvvetin yüzeye dik iletilememe

riski olduğundan bu sistem tercih edilmemelidir. Bakınız Şekil 15.

Şekil 15 : Eksen yönünde uygulanmayan kuvvet sebebiyle hatalı montaj

2.4. Yay boyunu kısaltma: SKT'de, yay boyu, keçe dudağının mili ideal şekilde sıkması

öngörülerek tespit edilmiştir. Yay boyu kesinlikle kesilip küçültülmemelidir. Bu işlem,

problemin belki kısa süre için giderildiği anlamına gelebilir, ama yüksek çapsal kuvvetten

dolayı, çok kısa süre içinde dudak aşınır ve yağ kaçağı başlar.

2.5. Keçeyi doğru aparat ile düzgün iterek çak: Keçe, yuvasına çakılırken, keçe tabanına

çevresel eşit kuvvet uygulanmasına ve keçe faturaya oturduğu zaman basınca maruz

kalmamasına dikkat edilmelidir. Bunu sağlamak için aşağıdaki şekillerde gösterilen yardımcı

aparatlar kullanılmalıdır. Aparat dış çapının (Ø dm) yuva çapından (Ø D) 0.5 mm daha küçük

olması, şekil bozukluğuna neden olmaması için, merkezinin boş ve dayamalı olması önerilir

(Şekil 16)

Şekil 16: Tampon çapı keçe dış çapından çok küçük olduğu için keçe iç tarafından deforme

olmuştur.

2.6. Milin yüzeylerinin temiz olduğundan emin ol: Montaj sırasında keçe dudağının temas

edeceği tüm yüzeyler passız, temiz ve düz (işlenmiş) olmalıdır.

2.7. Montajda merkezlemeye dikkat et: Keçenin montaj anında, monte edildiği yerde mil

varsa yani mil sonradan yerine getirilmiyorsa dudağın mile takılıp geri dönmesi önlenmelidir.

Bunun için mil giriş pahı 'MİL' bölümünde tarif edildiği gibi işlense de, keçe milin tam

ekseninde yerine geçirilmelidir. Kademeli millerde kademe çapı mil çapından, dudağa zarar

vermeyecek kadar küçük olmaldır (% 5 kadar). Eğer risk görülüyorsa yüksük kullanılmalıdır.

Şekil 17

Şekil 17'de gösterilen montaj aparatı, faturalı yuvaya ters yönde montaj için uygundur.

Dudağın keçe yüksekliğinden fazla olduğu keçelerin (L1C.. ve L3C.. gibi) montajında, merkez

boşluğunun keçe dudaklarına değmeyecek kadar derin olmasına ve keçe dibe dayandıkdan

sonra itmenin devam etmemesine dikkat edilmelidir.

Keçenin yuva eksenine tam dik olarak montaj edilmesi keçe ömrü açısından önemlidir. Bu

diklik, yuva üst yüzeyi işlenmişse; üst yüzey referans alınarak ya da keçeyi faturaya oturtarak

sağlanır. Keçenin yerine takılmasında, Şekil 18'de bir örneği görülen montaj aparatları

kullanılmalıdır.

Şekil 18

Keçe üst yüzey ya da fatura referans alınarak da olsa mutlaka işlenmiş bir yüzey referans

olarak kullanılmalıdır. İşlenmemiş yüzeyler, keçenin yuvaya açılı montaj edilmesine sebep

olabileceğinden, referans olarak kullanılmamalıdır. Aşırı baskı yaparak keçenin eğilmesinden

kaçınılmalıdır.

Şekil 19

Şekil 20

2.8. Tersten montajlara dikkat et: Yuvaya ters olarak montaj edilmesi gereken keçeler için

Şekil 21, 22 ve 23’ de montaj metodları gösterilmiştir.

Şekil 21 ve 23’deki yöntemler keçenin şeklini bozma olasılığı olduğundan önerilmeyen

montaj tipleridir. Dış çaptaki et kalınlığının az olması gibi çok zorunlu durumlarda

uygulanabilirler.

Şekil 21

Şekil 22’de SL (kapaklı) tip keçeler için uygun montaj aparatı verilmiştir. Montaj aparatının

kapağa basmaması için itme yüzeyi dış çapa yakın tutulmuştur.

Şekil 22

Şekil 23

2.9. Uç kısımda keskin bölge varsa yüksük kullan: Kama yuvası veya delik olan yüzeyler

üzerinden kayarak yerine monte edilecek keçelerin dudaklarının zedelenmesini önlemek için

özel montaj aparatları kullanılmalıdır (Şekil 24).

Şekil 24: Kama kanalı gibi bir kademenin keçe dudağına zarar vermesini önlemek için

önerilen yüksük

Bu aparatlar dikkatli saklanmalı ve çentiklenmeleri önlenmelidir. Aksi taktirde keçe bu

aparatlardan da hasar görebilir. Bu aparatlar asla alüminyum gibi yumuşak metallerden

üretilmemelidir. Yumuşak metaller çok daha kolay çentiklenmektedir.

2.10. Bozuk yüzeylere dikkat et: Keçenin çalışacağı mil yüzeyi üzerinden sıkı geçme bir

makine elemanı çakılarak geçirilmesi gerekiyorsa, keçenin çalışacağı bölgedeki mil çapı 0.2

mm kadar düşürülmelidir. Bu çap düşmesine rağmen keçenin performansında bir düşme

olmadan fonksiyonunu yerine getirmesi mümkün olabilir (Şekil 25).

Şekil 25 : Milin çalıştığı çap, rulman çakılan çaptan 0.2 mm daha küçüktür.

2.11. Dış çapı yağla sabit hızda çak: Dış çapı kauçuk kaplı keçelerde, keçenin yuvaya daha

rahat yerleşmesini sağlamak için, keçenin dış çapı hafifçe yağlanmalıdır. Montaj sırasında,

yaylanarak yerinden oynama etkisini azaltabilmek için, keçe yuvaya sabit bir hız ve sabit bir

basınçla çakılmalıdır.

2.12. Keçeleri ortam sıcaklığına getirdikten sonra kullan: Keçeler soğuk bir ortamda

depolanmış ise kauçuğun esneklik kazanması için keçe, sıcaklığı 50 °C’yi geçmeyen temiz

uygun bir sıvıda 10-15 dakika bekletilebilir.

2.13. Sökülen keçeyi tekrar kullanma: Yuvadan çıkarılan keçe asla tekrar monte edilmemeli,

her seferinde yeni keçe kullanılmalıdır. Yeni keçe dudağının izinin eski keçe dudağının mil

üzerinde çalıştığı ize denk gelmemesine dikkat edilmelidir. Yeni keçe dudağının çalıştığı iz,

yağ tarafına doğru kaydırılmalıdır. Bu, keçe yuvasının tabanına pul koyarak, mevcut pulun

yerine kalınlığı farklı başka pul ile değiştirerek veya keçeyi faturasız yuvada farklı bir

derinliğe monte ederek sağlanabilir. Eğer, yuva derinliğinden dolayı bu olası değilse, milin

çalışma yüzeyi taşlanmalı, taşlanma derinliği çapta 0.2 mm’ yi geçiyorsa mil yüzeyine tamir

bileziği geçirilmelidir.

Montaj kontrol listesi

Eski keçeyi yerinden çıkarırken yuvayı bozma!

Keçeyi montaj etmeden önce, göz kontrolünden geçir!

Ortamda basınç var mı? Varsa basınç keçesi kullan!

Dudak malzemesinin, ortam şartlarına uygunluğunu kontrol et!

Ambalajdan keçeyi elle çıkar,keskin bir alet kullanma!

Etiketi, ambalajdaki son ürüne kadar koru!

Milin özellikle giriş ağzını kontrol et; keskin köşe olmamalı!

Keçe dudağının montaj sırasında milde sürtündüğü her yüzey temiz olmalıdır, unutma!

Kama kanalı gibi keskin köşeli uçlu millerde yüksük kullan!

Yuvayı kontrol et, ölçülerinin standarda uygun olmasını sağla!

Keçe yönüne dikkat et,yay yağ ikilisini unutma!

Keçe dudağını veya mili montajdan önce yağla!

Keçeyi doğru montaj aparatı ile yuvaya dik çak!

Çekiçle keçeye vurma!

Yay boyunu kısaltma!

Montaj sırasında keçe merkezinin mil merkezinde olmasını sağla!

Keçeyi tersten montaj ederken dikkat et, keçeyi deforme etme!

Dış çapı yağla, çakma işlemini sabit hızda yap!

Keçeyi çakmadan önce ortam sıcaklığına getir!

Sökülen keçeyi tekrar kullanma!

Ek 1

Kendinden kesmeli yağ dudaklı keçede bölgeler (A, B, C, D, E, F, G) ve hata tipleri

Şekil 25

Toz dudaklı ve kesilerek elde edilen yağ dudaklı keçede bölgeler (A, B, C, D, E, F, G) ve hata tipleri

Şekil 26

Temel fonksiyonlar Hata tipi Çok önemli Önemli Az önemli

Sıvı tutma

Hava kabarcığı A B, C, D, E F, G

Gözenek A B, C D, E, F, G

Doldurmama A B, C, D, E F, G

Kalıp izi A B, D C, E, F, G

Erken pişme çizgisi - A, B, C, D, E F, G

Yabancı madde A B, C, D E, F, G

Yüzey kirlenmesi A B, C, D, E, F G

Yırtılma A B, C, D, E F, G

Çentik A B, C, D, E F, G

Çizik - A, B, D C, E, F, G

Deformasyon - A, B, C, D, E F, G

Kesik veya çatlak A B, C, D, E F, G

Çapak - A, B, C, D, E F, G

Yapışmamış çapak - A, B, C, D, E, F G

Zayıf yapışma C D, E F, G

Oyuk kesim - A, B -

Eksik kesme - A, B -

Spiral kesim - A, B -

Kaba kesim - A, B -

Kesme adımı - A, B -

Gres yağı tutma

Hava kabarcığı A B, C, D E, F, G

Gözenek A B, C D, E, F, G

Doldurmama A B, C, D, E F, G

Kalıp izi A B C, D, E, F, G

Erken pişme çizgisi - A, B, C, D E, F, G

Yabancı madde A B, C, D E, F, G

Yüzey kirlenmesi A B, C, D, E, F G

Yırtılma A B, C, D, E F, G

Çentik A B, C, D, E F, G

Çizik - A, B, D C, E, F, G

Deformasyon - A, B, C, D, E F, G

Kesik veya çatlak A B, C, D, E F, G

Çapak - A, B, C, D, E F, G

Yapışmamış çapak - A, B, C, D, E, F G

Zayıf yapışma C D, E F, G

Oyuk kesim - A, B -

Eksik kesme - A, B -

Spiral kesim - A, B -

Kaba kesim - A, B -

Kesme adımı - A, B -

Kiri uzak tutma

Hava kabarcığı - A, B C, D, E, F, G

Gözenek - A, B C, D, E, F, G

Doldurmama - A, B, C, D E, F, G

Kalıp izi - A, B C, D, E, F, G

Erken pişme çizgisi - A, B, C D, E, F, G

Yabancı madde - A, B C, D, E, F, G

Yüzey kirlenmesi - A, B, C, E, F D, G

Yırtılma - A, B, C, D, E F, G

Çentik - A, B C, D, E, F, G

Çizik - A, B C, D, E, F, G

Deformasyon - A, B, C, D E, F, G

Kesik veya çatlak A B, C, D, E F, G

Çapak - A B, C, D, E, F, G

Yapışmamış çapak - A, B, C, D, E, F G

Zayıf yapışma C D, E F, G

Oyuk kesim - - A, B

Eksik kesme - A B

Spiral kesim - - A, B

Kaba kesim - A B

Kesme adımı - A B

Tablo 11: Keçelerdeki hataların oluştuğu bölgeye göre hata önem dereceleri (Ref: SAE J946

OCT91)

Ek 2: Döner mil keçeleri dudak malzemesi seçimi

Şekil 27: Atmosfer basıncında, yeterli yağlanma ve uygun sıcaklık dağılımı şartlarında çeşitli

keçe malzemeleri için devir sınırları.

Örnek olarak çapı 100 mm olan bir mil eğer dakikada 5000 devir dönüyorsa kauçuk

malzemesini Florokarbon (viton) veya Silikon olarak seçebiliriz. Değişik şartlar ve özel

uygulamalar için, SKT ile temasa geçilmelidir. (Ref : DIN 3761 Teil 2)