Kavramsal Modelin Geliştirilmesi

Varlık-ilişkisel Model

Kavramsal Veri ModeliKavramsal Veri Modeli

Yüksek Seviyede Veri Modelinin geliştirilmesinin başlıca amacı,verilerin kullanıcı algılamasını desteklemek,veri tabanı tasarımı ile bağlı daha ayrıntılı teknik yönleri gizlemektir

Kavramsal Veri Modeli, Veri tabanının yapısını, bu veri tabanında işlemlerin yapılması ve güncellenmesini ifade eden kavramlar kümesidir

Kavramsal Veri Modeli, VTYS’den ve bu sistemin çalıştığı donanım ortamından bağımsızdır

Chen tarafından geliştirilmiştir (1976)

Varlık-ilişkisel ModelVarlık-ilişkisel Model•Veri Tabanı tasarımında kullanılmaktadırVeri Tabanı tasarımında kullanılmaktadır

Öğreneceklerimiz

•Varlık-ilişkisel Modelin (Entity –Relationship Model) temel kavramları

•ER modelin çizgisel ifadesi

•ER modelin yetersizlikleri

•Gelişmiş varlık ilişkisel modelin (enhanced ER) modelin temel kavramları ve çizgisel ifadesi

Rüya Ev Projesi

RÜYA EV PROJESİ

Projenin tanımı:Projede ev alma-satma ve kiralama işleri yapan RüyaEv

(DreamHome) şirketinin Veri Tabanı Yönetim Sistemi tanımlanmıştır.

Rüya Ev’in HizmetleriKiralık ev hakkında gazetelerde ilan vermek;Muhtemel kiracılarla görüşmek;Muhtemel kiracıların evleri görmesini sağlamak; Kira Sözleşmeleri yapmak

İşlem GereksinimleriŞirketin ve şubelerin personelleri hakkında ayrıntılı bilgi

(yönetici)Yöneticiler ve onların yönetiminde bulunanların listesi

(yönetici ve denetleyiciler)Her bir şube üzere kiralık evlerin ayrıntılı listesi (tüm

personel)Müşteri isteklerini karşılayan evlerin listesi (tüm

personel)Kira sözleşmelerinin ayrıntıları (yönetici ve denetleyici)Gazetelerde şirketin (veya şubenin) vermiş olduğu ev

ilanları (denetleyici)

Veri Gereksinimleri

Şube ofisleri RüyaEv’in, ülkenin pek çok kentinde şubeleri

bulunmaktadır. Şubelerde belirli sayıda personeller çalışmaktadır. Her bir şubeye özgü şube numarası tanımlanmıştır. Şubeler hakkında adres ve iletişim bilgileri (cadde, mahalle, kent, posta kodu, telefon verilmiştir.

Veri Gereksinimleri Personel

Her şube, şube yönetici bulunmaktadır. Personellerin özel personel numaraları vardır.

Personellerin adı,soyadı, adresi, telefonu, cinsiyeti, doğum tarihi, ulusal kimlik numarası ,görevi, maaşı gibi bilgileri de bulunmaktadır. Personelin bir yakın akrabası hakkında bilgiler ( adı, akrabalık derecesi,

adresi ve telefon numarası) de yer almaktadır.

Veri Gereksinimleri

Kiralık evlerHer şubenin tek ev numarası ile tanımlanan kiralık evleri bulunmaktadır. Ev hakkında ayrıntılı bilgiler (adres, mahalle, kent, posta kodu, evin türü(apartman dairesi, müstakil ev), odalar sayısı, aylık kira bedeli) bulunmaktadır. Her evin kiralık işlemlerine şubenin bir çalışanı sorumludur. Her personel en fazla 10 ev için sorumlu olabilir.

Veri GereksinimleriEv sahipleri. Tek sahiplik numarası,adı, adresi ve telefon

numarası gibi bilgiler gerekmektedir.Müşteriler/kiracılar. Her müşterinin Rüya Ev şubesinde adını

(adı ve soyadı), adresini, telefon numarasını, tercih ettiği ev türünü, en fazla ödemek istediği kira bedelini içeren kaydı bulunmaktadır

Veri GereksinimleriEve bakışMüşteri çoğu zaman evi kiralamadan önce görmek

ister. Müşterinin evle bağlı düşünceleri kayıt edilir ve diğer gelecek müşterilerin de bu bilgilerden yararlanma olanağı sağlanır.

Ev ilanı. Şirkette, kiralık evler hakkında ilan verildiği taktirde, evin özellikleri, ilan yerini (gazetenin adı, adresi, telefon ve fax numaraları, irtibat kurulacak şahsin ismi) ,ilan tarihini ve ücretini içeren kayıt oluşturulur

Veri gereksinimleriKira sözleşmeleriŞirket, müşteri ve ev sahibi arasındaki sözleşmelerin

yürütülmesinden sorumludur.Sözleşme kaydında sözleşme numarası, kiracı bilgileri,ev bilgileri, kiranın ödenmesi biçimi, kiranın başlama ve bitiş tarihleri, sözleşme süreci, sözleşmenin şirket tarafından sorumlusu gibi bilgiler bulunmaktadır

Varlık-İlişkisel Modelin KavramlarıVarlık-İlişkisel Modelin Kavramları Varlık (entity) türü-Varlık (entity) türü- bağımsız bir varlığı tanımlayan

nesne veya kavram; Gerçek dünyadaki aynı özellikli nesneler kümesiFiziki ve kavramsal varlıklarFiziki ve kavramsal varlıklarFiziki varlıklarFiziki varlıklar: personel, Ev, Müşteri, ÜrünKavramsal varlıklarKavramsal varlıklar: satış, çalışma deneyimi

VarlıkVarlıkVarlıkVarlık- varlık türünün tek tanımlanabilir örneğiZayıf (weak)varlık türü-Zayıf (weak)varlık türü- mevcutluğu diğer varlık türüne

bağlı olan varlık türüGüçlü (strong) varlık türü-Güçlü (strong) varlık türü- her hangi diğer varlık

türlerinden bağımsız mevcut olan varlık türü

Varlıkların Çizgisel tasviriVarlıkların Çizgisel tasviri

Akraba Personel

Şube

Zayıf varlık

Güçlü varlık

ÖzelliklerÖzellik (attibute) - ilişki veya varlık türünün veya varlığın niteliğiÖzellik alanı (attribute domain)- özelliğin ala bileceği değerler

kümesiBasit özellik (simple)- bağımsız varolan tek bileşenden oluşan

özellikKarmaşık (composite) özellik- her birisi bağımsız varolan birden

fazla bileşenden oluşan özellikTek-değerli (single-valued) özellik- tek varlık için tek değeri olan

özellikÇok-değerli (multi-valued) özellik – tek varlık için çok değeri

olan özellikTüreme (derived) özellik- uygun özellik veya özellikler

kümesinin değerinden alına bilen değeri ifade eden özellik. Bu özellikler aynı varlığın olmaya da bilir.

Özelliklerin Çizgisel TasviriÖzelliklerin Çizgisel Tasviri

Personel, Şube, Akraba varlık Türleri ve onların özellikleri

AnahtarlarAnahtarlarAday anahtar(candidate key)- varlık türünün bireysel

örneklerini tekdeğerli tanımlayan özellik veya özellikler kümesi

Birincil (primary) anahtar- aday anahtarlar arasından seçilmiş anahtar

Karmaşık (composite) anahtar- iki veya daha fazla özellikten oluşan aday anahtar

Çizelgelerin sözel ifadesiÇizelgelerin sözel ifadesi Personel(Personel_no,Ad,Soyad, Adres,Tel_no,Cinsiyet, Doğum_Tar,

Görevi,Akraba, Maaş) Birincil anahtar- Personel_no Aday anahtar - Ad, Soyad, Doğum_Tar Karmaşık Özellik - Ad (Ad,Soyad) Türeme Özellik Toplam_Maaş

Şube(Şube_no,Cadde,Mahalle,Kent, Postakodu,Tel_no,Fax_no) Birincil anahtar- Şube_no anahtar – Fax_no Karmaşık Özellik –Adres(Cadde,Mahalle,Kent,PostaKodu) Çokdeğerli Özellik –Tel_no zayıf varlık türü –Akraba(Akr_adı, Adres,Tel_no,Akrabalık_ilişkisi)

İlişki Türleriİlişki Türleriİlişki türüİlişki türü (relationship)- varlık türleri arasında anlamlı

bağlantıİlişki-İlişki- varlıklar arasındaki bağlantıya katılan her varlık

türünden bir varlığın oluşturduğu bağlantıİlişki derecesiİlişki derecesi –ilişkiye katılmış varlıkların sayısı

İkili, üçlü,dörtlü…ilişkilerİkili, üçlü,dörtlü…ilişkilerYinelenen (Recursive) ilişki (Yinelenen (Recursive) ilişki (veya unar ilişki)- unar ilişki)- aynı varlığın

farklı rollerlerollerle kendisi ile ilişkisiİlişki özellikleriİlişki özellikleri

İlişkilerin çizgisel tasviriİlişkilerin çizgisel tasviriŞube, Personel, Akraba varlıkları ve onlar arasındaki

ilişkiler

İlişkinin Dereceleriİlişkinin Dereceleriİkili ilişki Üçlü İlişki

Dörtlü İlişki

mülk

müşteri

sahip

anlaşmaMaliye kurumu

Öz yinelenen İlişkiler ve roller,ilişki ÖzellikleriÖz yinelenen İlişkiler ve roller,ilişki Özellikleri

Yapısal KısıtlamalarYapısal KısıtlamalarAsallık kısıtlamaları (cardinality constraints)Katılım kısıtlamaları (participation constraints)

Asallık kısıtlaması katılımcı varlıklar arasındaki asallık oranını belirler

Asallık oranı- Varlık türündeki bir üye ile ilişkideki diğer varlığın üyelerinin bu ilişkiye mümkün katılımlarının sayısını ifade eder

İkili ilişkiler için asallık oranları:İkili ilişkiler için asallık oranları:Bire bir (1:1)Bire çok (1:M)Çoğa çokM:M)

Asallık kısıtlaması-Anlamsal ağAsallık kısıtlaması-Anlamsal ağ Anlamsal ağ-Anlamsal ağ- iki veya daha fazla varlık arasında ilişkileri ifade eden ağ Şube (Branch) ve Personel varlık türlerinin örnekleri arasında “çalışıyorçalışıyor” ilişkisini tanımlayan

anlamsal ağ:

Anlamsal Ağa Örnek (1-1 bağlantısı)Anlamsal Ağa Örnek (1-1 bağlantısı)Personel Şubeyi yönetir -“Staff Manages Branch” ilişkisi

Anlamsal ağ (1:M bağlantısı)Anlamsal ağ (1:M bağlantısı)

Anlamsal Ağa örnek (M:M bağlantısı)Anlamsal Ağa örnek (M:M bağlantısı)

Katılım kısıtlamalarıKatılım kısıtlamalarıKatılım kısıtlamaları- Katılım kısıtlamaları- varlık türünün üyelerinin (varlıkların)

ilişkiye katılımının kapsamını belirlerGenel (total) [ve ya zorunlu (mandatory)] katılımGenel (total) [ve ya zorunlu (mandatory)] katılımKısmı (isteğe bağlı) [veya istemli(optional) ]katılımKısmı (isteğe bağlı) [veya istemli(optional) ]katılımGenel katılım- Genel katılım- her bir varlık ilişkiye katılmalıdır. Genel

katılım ikikat çizgi ile gösteriliyor. İstemli katılımİstemli katılım bu koşulu gerektirmez. Her bir varlığın

ilişkiye katılması zorunlu değil.

Katılım Kısıtlaması-zorunlu katılım“Şubede Personel Çalışıyor” ilişkisi her bir Şubede en azından bir Personel çalışmaktadır

Şube_No Pers_No

Şube Personelçalışıyor1 M

Zorunlu katılım

Zorunlu katılım iki çizgi ile gösterilir

Katılım KısıtlamasıŞubede Personel Çalışıyor ilişkisi Bazı Personel varlıklarının hiçbir Şube varlığında

çalışmaması mümkündür

Şube_No Pers_No

Şube Personelçalışıyor1 M

İstemli katılım

( Min,Max) kullanmakla katılım ( Min,Max) kullanmakla katılım kısıtlamasının ifade edilmesikısıtlamasının ifade edilmesi her bir Şubede en azından beş Personel çalışmaktadır

Şube_No Pers_No

Şube Personelçalışıyor(5,N) (0,1)

Eğer Min>0 ise her zaman genel (zorunlu) katılım

Min Max

( Min,Max) kullanmakla katılım ( Min,Max) kullanmakla katılım kısıtlamasının ifade edilmesikısıtlamasının ifade edilmesi Bir Personel sadece bir Şubede çalışabilir

Şube_No Pers_No

Şube Personelçalışıyor(5,N) (0,1)

Eğer Min=0 ise istemli katılım; eksi halde zorunlu katılımMin>0 gösterilmişse iki çizgiye ihtiyaç yoktur

Min Max

Rüya Ev Şirketinin Varlık-İlişkisel ModeliRüya Ev Şirketinin Varlık-İlişkisel Modeli

Gelişmiş Varlık_İlişkisel Model

Konu bilgi amaçlıdır. Sınav soruları kapsamında değil

Gelişmiş varlık-ilişkisel ModelGelişmiş varlık-ilişkisel ModelGelişmiş varlık- ilişkisel modelGelişmiş varlık- ilişkisel model (enhanced entity –

relationship model)-İlave anlamsal kavramların da yeraldığı varlık-ilişkisel model

Üstsınıf(superclassÜstsınıf(superclass)- veri modelinde ifade edilmesi gereken farklı sınıfları içeren varlık türü

Altsınıf(subclass)-Altsınıf(subclass)- üstsınıfın üyesi olan, farklı rolleri bulunan varlık türü

Hiyerarşi türüHiyerarşi türüÖzelleştirme (specialization) hiyerarşisiÖzelleştirme (specialization) hiyerarşisiManager Staff’ın özelleştirmesidir Genelleştirme (generalization) hiyerarşisiGenelleştirme (generalization) hiyerarşisiStaff Manager’in genelleşmesidirIs_a hiyerarşisiIs_a hiyerarşisiManager Is_a (üyesidir) Staff

ÖzelleştirmeÖzelleştirme Farklı niteliklerini tanımlamakla varlığın üyeleri arasındaki farklılıkların en Farklı niteliklerini tanımlamakla varlığın üyeleri arasındaki farklılıkların en

fazla yapılması sürecifazla yapılması süreci

ÖzelleştirmeÖzelleştirme

Çoklu kalıtımÇoklu kalıtım

GenelleştirmeGenelleştirme Ortak özelliklerini tanımlamakla varlıkların farklılıklarının en aza indirilmesi Ortak özelliklerini tanımlamakla varlıkların farklılıklarının en aza indirilmesi

sürecisüreci

SınıflandırmaSınıflandırma Sınıflandırma (categorization)- özelleştirmeye benzer,üst sınıf yalnız bir altsınıfı

ifade eder: sales trainee üst sınıfı ya satış sales pesonel’i yada trainee’yi ifade ediyor

Özelleştirme/genelleştirmeÖzelleştirme/genelleştirme

Varlık-İlişki modelinin oluşturulmasıVarlık-İlişki modelinin oluşturulmasıVarlık türlerinin tanımlanmasıİlişki türlerinin tanımlanmasıÖzelliklerin tanımlanması ve onların varlık veya ilişki

türleriyle bağlandırılmasıAday ve birincil anahtarların belirlenmesiVarlık türlerinin özelleştirilmesi/genelleştirilmesi (Genişlenmiş

model için)

Varlık türlerinin sınıflandırılması (Genişlenmiş model için)

Varlık –ilişki diyagramının çizilmesi

Rüya Ev’in Genişlenmiş varlık-ilişkisel modeli Rüya Ev’in Genişlenmiş varlık-ilişkisel modeli (yönetici görünümü(yönetici görünümü))

Çizgisel işaretlerin anlamlarıanlamı

Güçlü Varlık Türü

Zayıf Varlık Türü

İlişki Türü

Zayıf İlişki Türü

Özellik

Birincil Anahtar Özellik

Çok değerli özellik

Türeme Özellik

Karmaşık Özellik

Çizgisel işaretlerin anlamları(devamı)anlamı

Üstsınıf/altsınıf ilişkileri, kısmı ayrılma

Üstsınıf/altsınıf ilişkileri, Tam ayrılma

Üstsınıf/altsınıf ilişkileri,kısmı örtüşme

Üstsınıf/altsınıf ilişkileri,tam örtüşme