Karmele Igartua BengoaBidegileeta Sortzaile. Halabeharrez eta intentzio osoz Tere Irastortza Garmendia 11/8/15KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eaKarmel e Igartua Bengoa Bergaran jai o zen 1959kouztai l aren 16an. Ai ta Dani el bergararra zuen, Oati ko Araozbai l arakojatorri koaetaamaont!earra!atearra, na"i zetaai ta#amak aret$abal %arrak i zan , Be%oa auzokoak .Karmel eIgartua l au#anai arreben artean bigarrena, eta ne!kabakarra egoki tu zen.&angi l e 'ami l i an jai oa, l an#kontuagati k Aret$abal etaraetorri zen'ami li a. Ai takBergaran&abe(arai tanl anegi tenzuen, bai na gero Aret$abal etara etorri zi ren koo)erati bamugi men%uan. *&(O+ koo)erati ban "a!i zen aurrena etagero ,O-+.,In,koo)erati ba#mun%uan. Artean bi anai#arreba zi ren, Karmel e urte betekoa eta /abi er, anai aza"arrenak biurte. .zBergaranetaezAret$abal etanI(A+0*A#B.1(OA'ami l i aezzenbeti et$ebereanbi zi, garai "artano"i koazenet$e#'al ta me%i o. Aret$abal etan aurrenekoz et$ea ero!izuten,Andramari)l azan, eta 'ami l i ak ,"azi a"al a, tokige"i agobe"ar zuenez, et$e"ura!al%uetabe!tebat ero!izuten. (araje%una, gai nera, eta garaje "artan ont!e,amak,%en%a jarrizuen. Arro)a 2%en%a.Bai na gero %en%a laga etal anean ari tu zen tai l errean. &au!eme 2al aba i zan zuten 3/abi er, Karmel e, /o!eba eta /o!u.4arez gerokoan,e!an %ai teke,"al a ere,aret$abal %ar )eto#)etoa i zan zel a , eta bertan i ka!i , 'ami l i a o!atu, l an egi n etai raka!l el anetaa"al egi netan"erri gi ntzanetaeu!kal gi ntzaneman zuel a bi zi tza. IKASLE NON ETA EUSKARAZ NOLA Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 7.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eaKarmel ekAret$abal etako8A10A+I0Amonjetani ka!i zuen9urtera bi tarte. 4an%i k, anai a /abi er eta beraA&.1.ra)a!a zi ren, eta "an amai tu zi tuen Bat$i l erra eta *BI ere.A&.1 koo)erati ben eki menez !ortutako i ka!tet$ea zen..u!kal tzal eta!un eta abertzal eta!una bul tzatzegati k "autatuzuenI(A+0*A#B.1(OA'ami l i akA&.1. .u!karazkoere%uri kezzen artean, i ka!l e za"arrenak berak bi "urtu zi ren eu!kalere%ueneragi l e, Karmel eIgartuatarteko. Karmel ek)arte"artzenzuenor%ukoi ka!l eenmugi men%uetakobatean: I.A..enal a.(A1eni;, eta i ka!l e "auek berai ek ere "ai nbat eu!karazko e!kol a ereantol atu i zango zuten. Ika!l eeki nbaterae%oaurreti k ere "ai nbat i raka!l erenl ana eregarrantzi zkoa zen. 4al a gertatu zen A&.1en 'i l o!o'i ako etal i teraturako i raka!l eeki n. i raka!l ea /o!eba Ari znabarreta zena,etal i teraturakoKl araBa%i ol a. Bai ta Arant$a Ari n, !oi nketakoi raka!l ea ere. 4ori ek eragi n zuzena i zan zuten Karmel erenbai tan. Kl ara Ba%i ol ak ere !ortu zi on l i teratur "arra Karmel eri . .ta"al a, e!kol arakoeginbe"arrekol anbat burutzekoa!moz joanzen Karmel e Imanol Aginagal %ereki n Oi artzuna bi tarte amil i a abertzal ean "ezi a, eu!kal kul tura !u!)ertzen zengi roetako )artai %e i zan zen umetati k Karmel e. .ta l a!ter,bere a"o!kera eta "i zketarako )at$a%ak ezagun egi n zuenAret$abal etan.&O+A.1DIren omenez Aret$abal etan egi n%ako jai al %ibatean, /abi er anai aetaberake!anzi tuzten&oramen%i ren)oe!i ak. Karmel ek i rakurri takoa, ai )agarri a %a, ?.na%a@rena izanzen. &oramen%i , gai nera, 'amil i akoa zutenama ont!eren al %eti k, Be%oakoa. 4arez gerokoan "ai nbat jai al %i tako aurkezl e ere i zan zen.Aurren aurrenekoa, zi urrenera, Aret$abal etan egi n%ako0$i!tul ari al ar%e batean . (ero ere Aret$abal etan zi renjai al %i a!kotan. Ai )agarri enetako bat &oi ol a Irrati aren al %eegi nzen makrojai al %i batean. Or%uko garai ak ere ez zi renerrazak. Igartua#Bengoatarrek ere 'rogatu zuten. Anai aza"arrena)re!oi zanzen. 0ran!t!i zi ogarai anarazol arri akja!an zi tuenDono!ti a#&oi ol aIrrati ak. 1999ko ekai naren7an&oi ol ako 4erri Irrati aren It!umen%i ko emi!orean l e"ergai l ubatek eztan%a egi n zuen. Bai na "erri etan burututakojai al %i eie!ker, berri z antena "ura al t$atzekomo%ua egi n zen.4ori etako jai al %i etako bat Aret$abal etan egi n zen, etabertan, aurkezl eari tuzenKarmel eIgartua. Artean18urtebetetzeke zeuzkan.

.!kol az kan)oeut!i zi oneu!kal kul turakurtea!koanbereburuari . u!i ka,%antza#tal %eak, men%i zal eta!unareni nguruan !ortzen zen gi roak in%artzen zuen eu!kalkul turareki kogri na.en%i zal ea i zan zen et a ' ami l i a#gi roan )i zt u zi t zai oneu!kal men%i ak ezagut zeko et a kurri t zeko )a!i oa, et a bai t a eu!kal ba!oakezagutzekoaere, bat ezereai t aDani el eki n.i iu!i karako %o"ai n berezi ak zi tuen. Kantatzeaz gai nt$i!tul ariere i zan zen, Demet ri oI ri art ei zanzueni raka!l e. 0$i !t uai ka!iet a t $i !t ul ari #al ar%eet ara ere j oan o"i zen Aret $abal et ako t $i !tul ar i tal %eareki n i i i .Karmel eren gaztetako a"al egi netako bat mu!i ka i zan zen,Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 A.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eaeta berak bere gi tarrareki n1kantuan egi ten zuene%erki .&agunen artean e%o i ka!i ko zuen.4a!i eran .l i !abetl e"engu!uareki negi t enzuenkant uan, bai nagerobakarri k. Amaont !ekgogorat zen%uenez, ? 4i l t zai l e bat bezal a "emen naramat e ? zen bere kant uet ako bati B .Aurrena A&.1en bertan ja!otako !ari a i zan zen,.guberri etako jai al %i etako batean ere .guberri ko kantubateki n i rabazizuen !ari a.O!o bel arri onekoa i zan eta !oi nua i ka!ten ere ari tu zen,!emea !oi nua ika!ten "a!i zi tzai onean. >amil i an erekanturakoetamu!i karakozal eta!un"an%i azegoenetabetikantu#gi roan ari tu i zan zen. Iz)i ri tu!ortzai l ea berea i zaneta "ai nbat kantu!ortuetakantatu , bere e!)eri entzi a eta bi zi )enen eraku!garri .4ori etako bat ? Bazegoen bi %e bat ? e!anez "a!ten zen,be!tebatCCBai nabe"i n18urteezkerozti kezzuenbi %e"orretan a!ko jarrai tu. 4ai nbat jai al %i etan be!te abe!l ariezaguneneki n egi n zi tuen tel onero l anak..r%al mu!i kari ak, mu!i ka i n!trumental a eta kl a!i koa al %ebaterautzi gabe, Karmel ek.t$amen%i eta&arral %e, &ete,e%o &ur%e! i ri on%oren kantutegi a i a o!ori k zeki el a e!an%ai teke.O!o gu!tuko zi tuen eta "auetako "ainbat kanta o!okuttun ?Izarren "aut!a@, @ An%erei no@. .ta "ai n zuzen ere, bel aunal %i "artan, an%ereo egi teaketa e!kol a guzti etara eu!kal a%arrak "e%atzeak eman zi eneu!kal emakume a!kori gi zartean eragi teko bi %ea)artea 3An%ereoak i zan %i ra , .t$amen%ieta &arral %eren kantukoakbezal a. 1Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 5.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eaAMA GAZTE BAT ANDEREOARETXABALETANBerei raka!l e#i ka!ketakamai tuzi tuenerako 7o!oezagunazenKarmel eIgartuaberejai oterri an. .tai ka!ketakamai tuor%uko *%al eti k %ei tu zi eten bi aret$abal %arri 3 +e!uAba!ol o zen bata, Karmel e Igartua be!tea. .!kol a1azional etan !artu eta K*+0=.BA++I .!kol etan eu!kalere%ua jorratzea eta !ortzea zen "el buru.Aret$abal etako "aur#"ezkuntzako i ka!l e guzti akeu!kal%untzeko "el buruareki n 1986#6#18an Aret$abal etako*%al ak, Kurtzebarri .!kol ak eta &oramen%i Ika!tol ak?Aret$abal etako .!kol aurrea?a%o!tuzuten. 1996ra bi tarteIka!tol a eta e!kol a )ubl i koak el karte )e%agogi koa egi nzuten bakoi tzak bere i zate juri %i koa manten%uz.Karmel eke!kol a )ubl i koan zi "ar%uen eta bertan Dere%ua ezartzen"a!i zi ren. Karmel en Igartuarentzat "erri arentzat e!kol a)ubl i koa eta i ka!tol a bat egi n%a lor)en "an%i ai zan zen. .!)eri entzi a "aren amai erak zeri ku!i a i zan zuen .u!kal.!kol a -ubl i koaren l egeareki n. .t1 199Aan Karmel e Igartuakere ? .u!kal .!kol a -ubl koa %el a eta ? Aret$abal etanegi n%ako "au!narketan )arte "artu zuen. ?Aret$abal etako.!kol aurrea ? bezal a e%ota Kurtzebarri ko ere%ua bezal a,al%arri katzen zuen D ere%ua e%o uri l tzearen al %ekoa)u!tua, D99an i raka!l eri a eu!kal %una eta i raunkorrae!kai ntzen zuen egi ta!moa, "erri ko !ektore guzti eni ntegrazi oa, %o"ai nta!una eta ere%u berri tzai l ea. *%al "aute!kun%eetan zinegotzi etarao "autagai gi !ara l anegi nzuen 1991eta 1995eko "aute!kun%eetan, eta or%uko4Bko )ro)o!amenak, bere u!tez, i zan be"ar zuen ? &egeberri baten al %e borrokatzea :l ortu arte ;@. Are!ti anai)atutako bal%i ntzetan oi narri tutako )roi ektuaren al %e egi n7.Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 6.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eazuen gero ere, 8O+0*= IKA8BA0*A= e%ota 8A+A8A0.KOADI.+A=-.1aren %ei tzai l een artean.(erora ere eu!kal ere%uaren eta eu!kal Eurri Eul umaren al %ekoal %arri a beti bereki ni zanzi tuen, eta "or agertzen%a, e!ate batera ,8A+A8A0.KO ADI.+A=-.1aren arteko %ei tzai l een artean, e%oIka!batuaz tal %ekoeki n l anean 4al a ba%a, Karmel e Igartuak 1985az gerozti k Kurtzebarri.!kol an i "ar%un zuen .Bere o"i zko l ana tutore l anai zanagati ki raka!l e tal %eak "orrel a erabaki ta, Ika!keta Burul anak ere egi n zi tuen, gut$i enez, be!te batzueki nt$an%atuz, "amabi urtez. Azken i ka!turteetan a%i bi %ez,Ika!keta Buru i "ar%un zen batez ere eta batez erei raka!l een eta i ka!#)roi ektuen arteko koor%i natze l anenar%ura i zan zuen, e!ate baterako 7556#7559 i ka!turtean"a!i ta, Kurtzebarri n gauzatzen ari %en A"ozkota!unareni nguruko )roi ektuarena : I+A&., .*. eta K*+0=.BA++I.8KO&AKO )roi ektu bateratua;.Literaturarekin lotutako ar!uerakbeti i zan zi tuengu!tuko eta Kurtzebarri n ere jorratu zuen bi %e "ori .A%ar"onetan"ai nbat )roi ektuetaegi ta!moburutuarren, bera,buru#bel arri ibi l i o"i zen&i teratur A!teanetabai tabe!teeki men batzuen artean, Abel i no Barri ol a %ekl amazi ol e"i aketa)re!tatuo"i zuenetaurtebatzuetan!ari akja!oere : 1997, 1996, 7557,7556;. 4orren "ari ra egi n zi tuen"ai nbat bi %ai ere3 I)arral %era 1997an, I!rael era 1996an,.!l oBeni ara 7557an, ,ana%ara 7556an ,. &i teratur a!tearen i nguruan bere antzezl anak taul aratuzi tuen i ka!l e tal %e na"i z i raka!l e tal%eareki n. Bai na bai tabe!teen l anak ere. Kurtzebarri .!kol ako )artai %e bezal a .*. ko i raka!l etal %eareki niraka" #$aterialen "orkunt%an)arte "artuzuenRosa Urreta..eta XYZeki n batera, gero Anai a#4ari tzaargi tal et$eak argi taratutako 4i zkuntza eta Inguruneal antzeko materi al a "ai n zuzen ere, eta bertan &e"en4ezkuntzako 1. ai l ati k "a!i eta 6. ail ara bi tarte.Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 9.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l ea4orretarako,ati l %e8anzetaari anBi l batua, .!kori atzakoi raka!l e e!kol ako )artai %eak i zan zi tuzten )roi ektu#buru.+o!a *rreta l anki %earen "i tzetan, ?urgi l tze ere%ua%ei tutakoa, ume er%al %unek eu!kal %untzeko materi al a,i ntegrazi o l ana, )roi ektu erakargarri akC benetakoeu!kal%untze)roze!uareni ri z)i %een ezar)enaF tal %ekatzeaknol aC@ Karmel e i zan zuten gi %ari#l anetan.Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 8.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eaEZ ZEN &EDAGOGOA'(aina IKASINA)I ZUELAKO IZAN ZEN )AINIRAKASLE ONAInonba%a.u!kal 4erri akezagutu%u)e%agogi aberri tzai l ebaten be"arra Karmel e Igartuaren bel aunal%i an. 4i zkuntzagut$i et!i tako "i ztuni zategati k eta eu!kal%uni zateaz "arroegoteagati k bateti k, mun%u i ku!kera kl eri kal eta )oli ti kokizati tubateti ki "e!egi nna"i an, mun%ui ku!kerakri ti koetaeragi l ea bul tzatu na"i i zanagati k be!teti kC. .ta nol a eze!an , norbere 'ami l i a "azteko eta "ezteko garai ari%agoki on i raka!kuntza !i !tema !ortzearen )remi aCerrai etan erabi l i %u Karmel e Igartuak, "ainbatbel aunal%i tako an%ereo ,mai!u eta i raka!l ek bezal a.8i!tema )e%agogi ko "orren oi narri ak ez %i ra teori a baten%e%ukzioti k!ortu, bi zi )enetai zate#)remi etati kbai zi k. 4ai nzuen errotua an%ereo izatea non ezkon%u or%uko ereberetzat natural a zena egi n zuen. O)or garai an ezkon%u etaezkon#bi %ai a Dono!ti ara egi n, be!teak be!te, berakADA++Ako Ika!taroak zi tuel ako u%a "artan. Karmel e Igartuak 77 urte egi tera zi "oan +ai mun%oOi "angurene!kori atzarrereki nezkon%uzenean:1981#9#15;7A urte zi tuenean .kai tz !emea i zan zutenean, 79 urte(arazi al aba jai o zi tzai enean. .rreka 2barrenen jarri zi renbi zi tzen eta "ant$e eman zuten bere bi zi tza. Bereamata!unai zan%a Karmel e IgartuaBengoakberebi zi )enenartean beren#berenezkoa zuena. Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 9.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l ea(arai "artako 'emi ni!moaren "ainbat a%arrek albora utzi%uen )ent!amen%u eta bi zi )enetan erabat murgil %u zenbi zi tzan, berak e!aten zuen bezal a hal abeharrez etai ntentzi oosoz3 !eme#al aben"ezkuntza, amabati ez#ezi kan%ereo batizegoki on!enaz.Amata!unak bezal a al aba i zateak eragi n ezi nbe!tekoa i zan%ute Karmel e Igartuaren bai tan, "al a )ent!aeran nol ajokaeran, "al a )e%agogi an )ent!atzean nol a bere !eme#al abentzat eta!eme#al abeki n!ortuna"i zuenmun%ual %i an.4onetan ere, %enean be"ar zuen zeretazer"orrenzertarakoaetanol akoagal %erei erantzunbe"arrabi zi #bi zizuen. EUSKAL )ERRIA EUSKALDUNTZEKO )ERRIAN ERAGIN 0rant!i zioa, Ami ni!ti a, .kol ogi a, Aberri .gunakC)ol i ti kokiezker abertzal ean l erratu zen Karmel e Igartua, "al a ere,i nol az, berei ri tzi ei ukoegi ngabe. .ta%ebate)ol i ti koetan,"ezkuntzakoetan )arte "artu arren, batez ere, bere etagertukoeneki menez !ortutakoeki ntzetannabarmentzen%abere norta!una.>amil i an eta "erri an bi zi i zan%akoagati k eu!kal %un,eu!kal tzal e eta abertzal e zenez, ez zuen 'ami l i etan eta"erri an eragi n gabe eu!kalnorta!una zabal tzeri k i ku!ten. .ta "al a, ez %a "arri tzekoa, Aret$abal etan bertan zi renkul tur el karteetan buru#bel arri l anean, 0+I& emakumetal %eareki n8ani gel aketa"erri ko'e!takberrantol atzekotal o 2i ka!taroak, eu!kal %antzakC erreku)eratzen,&O+A.1DI .l kartean, Karmel e"a!i zeneanA&KA+zena,eu!kara eta eu!kal kul tura eta gazte#mai l an moti bazioal antzen, *+BA&0= el kartean )oli ti ka eztabai %etan )arte"artzen bezal a, i ka!l eeki n eta l agun eta i raka!l eeki n ,Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 15.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eal agun#gi roan , eu!kal kul tura zabal tzen, Aret$abal etako!oi nujol eenel karteanmu!i ka#zal eta!unari %ui nta!unaemanal%eC.Denean i ku!i %u Karmel e Igartuak l an egi n be"arra,%enetati knol aeragi n, etaAret$abal etako*%al ak4erri koAl abaKuttunGGG i zen%atu zuen berak ez zeki el aantol atutako omenal %ibatean.:7559GGG; Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 11.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l ea&OETA )ELDU BAT EUSKAL)ERRIKOAANDEREO BAT ESKOLA ANTZERKIARENETA A)OZKOTASUNAREN ERAGILE7555. urteti k aurrera, Karmel e Igartua bera "a!i zenK*+0=.BA++IKO &i teratura A!teko antzerki #emanal %i rakote!tuak !ortzen. &au i %atzi zi tuen eta bo!garren bategoki tu. 4urrenez "urren, "auek %i ra i zenburuak etaantze!)en#urteak ?Iruzurra@ :i raka!l eek ere antzeztutakoa;:7551 eta 7556;,?-atakon ban%ol eroa@ :7557;,?(azi , gozo,gezami n@:755A;, ?uruko!orgi naketa"eren!ugea@:7555;etaazkeni kari a!un&an%aren?/ul i eta, +omeoeta!aguak@narrazi oaren antzerki rako egoki tza)ena,gura!oek ant ze!tua.:7559, Aret $abal et a, Bea!ai n. 7511Aret $abal et a; BBakoi tzak bere gai a bal %in ba%u ere, l anok, %enek,ba%i tuzte , komunean, "ai nbat ezaugarri .Eu"kal )errian kokatuak eta Aret*a(aletarekinloturaren (at egi nez !ortuak %i ra.Eu"kal +i"toriarekin eta kulturarekin lotuak !au!e.Batean -atakon ban%ol eroaren garai ra jotzen %u,"urrengoan , mi tologi ara , Arra!ateko "eren!ugea me%i o,e%ota Arra!ateko erreketetara. Bai ta I+*=*++A ere: .neko Ari tza, Bl anka Artoi !koa, Katal i na .rau!okoa,I)arragi rreren e!tatuak ai tzaki a "artutaC;.Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 17.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eaDarabi l tzan gai akuni bert!al tzat %i tugu, eta "orregati $e ereba%i ra eu!kal %unak. -atakon ban%ol eroa i zango l i tzakegeure +obi n 4oo% eu!kal %una, Oneka Butroi koa eta /aunat$i nOl a!okoagure+omeoeta/ul i eta, geure!orgi nakC8"ake!)earerenak eta "eren!ugearen aurka al t$atutako"erri a, 4ari tz eta &ei reren arteko amo%i oa goratuko%uenaC.etab. Aret*a(aletako eu"karak, (i%kaierak eta (atuak%ere-in e%(er!ina%ute antzerki etan. Karmel e IgartuakA"ozkota!unaren )roi ektu barruan e!kol an abi arazi zi tuenerabi l era#)ri ntzi )io berberez. 4al a, narratzai l eak etaurruneko"ai nbat )ert!onai akeu!karabatuaerabi l i ko%ute,bai na gertukoek betiAret$abal etakoa e%o bi zkai era.&u(likoaren .arte#+art%ea (ilat%en !u, .u(likoa-anera-iteko (uzti etan antzezl eek)ubl i kora jotzen %ute e%ota)ubl i koaren arteti k ateratzen %i ra. (e"i enetanAret$abal etako eta eu!kal tra%i zi oetako kantu, "i tz#jokoakargi tara eman na"i %i tu, gerora ere erabi l %i tzaten, ezbakarri k antzezl e ari tu %i renek bai ta "erri tarrek ere.Bai naantzerki guzti etanba%akon'l i ktobat, etakon)onbi %ebaten be"arra ere betierre)i katzen %a. Amo%i ozko i!tori oekgarai tzen %ute kon'l i ktoa, bere u!tez, ez antzerki anbakarri k. Oneka eta /aun at$i n, &ei re eta 4ari tz ?,-atakon eta (oberna%orearen al abaC. .ta guzti etan ba%a,amo%i ozkoi !tori o"orrenbi %ez, i t$urezetagarai angarai koko%eakgai n%i tube"ar bat, %enabe!temol%ebatean%el aa%i erazteko )remi a, eti ketak, kl a!i 'i kazi oak al %e batetarauztekoa 3 onak eta t$arrak gerra eta borroketanC etakon)onbi %earen al%eko a)u!tua.Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 16.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eaBer-arako IDAZLE ESKOLAnIka"le eta koor!inat%aileKarmel ek i%atzi a bere !o!l ai batean ?Irakasl e l anak,aurreti k nekarren idatz zal etasuna areagotu egi n duel aesango nuke, eskol an hasibai ni ntzen antzezl anak sortzen7555#7556anemanzuenKarmel eIgartuakI%azl e.!kol akogra%u#on%okoani zena. &e"eni ka!turte amai erako IDA=&..8KO&Ako bekaren i rabazl e i zan zen l i teratur !ai l ean. ?(al %u arte@ i zeneko gutun#!ortaz o!atutako narrazi obateki n. 1arrazi o "artan .u!kal 4erri ko egoera )ol i ti koanna"a!ten zen amo%i ozko eta %e!amo%i ozko "i!tori a"ari l katzen zen. 7556#7559i ka!t urtean amai t u zuen gra%u#on%okoa, bai na urt e "orret an, or%uko 1.mai l akoi ka!l et al %eareki nerel oturaegi t eal ort uzuen, etal otura"orri e!ker et orrizenI DA=&..8KO&Akoi ka!l eenaroberri bat , !ort zai l ea, eragi l ea. (ra%u#on%okoanaurrera egi t eko, l arunbat ero#l arunbatero el kart zen zen i ka!l e# j en%eak e!kol az#kan)oko%i nami kaberri t zai l eaeragi nzuenB i .(ra%u#on%okoaamai tuzueni ka!turteti kaurrera, urterokobazkari#buel tazgai n, "ai nbat eta"ai nbat egi ta!momami tuzen 3///.i!a%ten.0o$ orriarenkoor!inat%ailebi "urtuzen.Hebgune "orret an %au%e Karmel e I gartuak argi t arat ut ako l anak et abai t a be!t e i non argi t arat u gabeko bat zuk ere. (e"i enek 75. 555 i ku!t al %ibai no ge"i ago j a!o %ute, beraz, e!an l i t eke, mai l a "onet an ere o!o i %azl ei rakurr i ai zat eal ort u%uel a. B i iIluna(ar literarioak : urt ean8#17egi ni zan%i rel ari k, "arrezgero,urt ero, eta urt ean 855#1555 l agun i nguru bi l %u %ut enak;=umarraga, .l goi bar,Aret $abal et a, I runC i bi l bi %ean ' i nkat u zi ren.Bi i iO"i ko)artai %etzaz gai nera, Itzi ar (omez eta Karmel eIgartuarenl anari etaintui zi oei a!kozor %i oteIl unabar&i terari o "auen egi turak, zei ni e!ker l ortzen %a A5mi nutuz e%o i rakurl eri a bertan )arte "artzen %utenegi l een te!tuak entzuten gu!tura egotea.Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 1A.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eaAret$abal etan egi ni zan %i renak i zan %i ra jen%et!uenak, etabera"i l o!teanere,bereomenez, bo!tal %i zegi n%a emanal %i batta orai n badaki t Itsaso kontra bat,zei net an 0ere I ra!tort zaren )oema l i burua et a Karmel e Igart uaren )oemal i buruaren )oemak i rakurt zen %i t uzten 0ere I ra!t ort za et a I tzi ar (omezek..manal %i "orret an zuzenen j arri %ut e mu!i ka Ai tor >urun%arena et a I aki0el l er i aketaKarmel eI gart uarenl i buruarent zakoi ru%i ak i $.4ai nbat eu!kal 2komuni kabi %eetako kola(ora%io#"okenkoor!ina%ioetaarrai.en%u%enae-in%uenKar$eletik 1223ik aurrera :!UGA"ARI GARA#$ge"i garri rako,Admi nistrazi oa uskaraz al %i zkari rakoe%o %abarra al %i zkari ko;.IKA8&. O4Ien artean antol atutako MINTEGIAK.4ori enarteanIDA0=I.0A=*=.1D*i ntegi a, zei netan"il ean be"in el kartzen %i ren i ka!l e o"i ak euren l anakzuzentzeko. &.++O A+0.+A I10.(IA, zei netan,be!teei i%azten eraku!teko "el buruareki n "ai nbat"erri tan erabi l tzekomateri al a !ortuzen etakoor%i natuzuen. 4al a, Karmel e Igartuak Aret$abal etan eman zuen7559an?Iri tzi arti kul uaki%aztenerakut!i ?mi ntegi a,zei netan zortzi #be%eratzilagun el kartu zi ren. "uma berri en el eakal!i%kariko lanen arrai.ena.7556#59ti k aurrera Karmel e Igartuak egi n i zan %ul anenjarrai )ena.4i l o!t eko l e"en al ea, Karmel e I gart uari e!kai ni a%ago , et abert an j a!ot zen %i ra, gai nera, Bergarako *1.Den I %azl e .!kol ake!kai ni zi on omenal %i rako "ai nbat l agunek !ortut ako t e!tuak. Al e "ori ereIII.i %azt en. Eom orri ani rakur %ai t eke$.4ai nbat literatur#elkarterekin +arre$anen "a!i eraeta jarrai )ena : 4at!a el kartea, A!)al %i ku el karteaC;. .ta "al a, "a!i eran IDA=&. .8KO&AKo ki %e gi !ara eta bereaurreneko )oema l i burua argi tartu o!tean )oeta gi !araKarmel e Igartuak )arte "artuzuenbe!te el karte batzukantol atutako "ai nbat i rakurketetan ere, "ara nol a, 7Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 15.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eaurtez, 1a'arroako -oe!i a kongre!uetan, IrueakoAteneoak antol atuan, .ako)oe!i aegunetai kere"ainbat%ei tuzi oten, o!a!unkontuak me%i o !ekul a joateri k i zanez zuen arren. &oramen%i .l karteak 7515ean bereel karte berri tzerako egi n%ako aurkez)enean,&arrabetzuko&i l uratura G!ai oetan, Durangon&entsamentuaren &oesi akantol atuetanC Irakurl e a)artazenC..z al ' erri k "ai nbe!t e urt et an Abel i no Barri ol a %ekl amazi o !ari et ani ka!l eeki n !ari ak i rabazi aC.t a berak i rakurri t ako te!t uak ent zun l i t ezkeIII.i %azt en. Eom orri an, bai na bai t a -ako Ai z)i t art ek egi n%ako a"ozkograbaket et anere. $i.ragi n "ori ere nabarmena i zan %a, eta ez %a a"aztube"ar zenbat el kartek e!kaini %ioten bere omenal %i a "i lo!tean : 4A08A .l karteak, A8-A&DIK* .l karteak,&O+A.1DI el karteak,.I. :.u!kal I%azl een .l karteak;,.AKO -O.8IA .(*1AK C;. .z zen i noi z l an bakarti a i zan, berak l ortzen bai tzuen be!te i ka!l eeki n l otura. Karmel e Igartuak bazeki en jen%ea egi ta!moen i nguruan bi l tzen, eta "al a, bera "i lo!tean , I%azl e .!kol ako be!te "ai nbe!te ika!l ek "artu zuten bere l ekukoa.Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 16.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eaLIBURUAK ARGITARATU AURRETIK EMANDAKO URRATS BATZUK Karmel e Igartua Bengoak >el i )e Arre!en !ari a e!kuratuzuenerakoegi nazuenbi %ebat l i teraturan, bai nabatezerenarrazi oan!ai atuazen..zagunazen"ei nbateanetaja!oazuen Debagoi enako eu!kal )rent!aren eremuti k i ri tziarti kul uak e%o i %azteko gonbi %a)ena.(ogori k 'al ta ez bazi tzai on ereC ez zen au!artu. .taB.+(A+AKOIDA=&..8KO&Akogra%u#on%okoanmatri kul atuzen.Bergarako IDA=&. .8KO&Ari buruz, berri z, "onel a ai t ort u zi on >el i $ Ibargut $i r i ,berel e"enl i buruaren"ari raegi n%akoel karri zket an t anorabi deaerehant o'at unuen( hanhasi ni nt zenean, i goal narrazi ogehi agoi dazten nuen , 'oesi abano . t aausardi aemanzi daneskol ahorrek@.:>el i $Ibargut $i . DJ,7558#59#79; $ i i(ra%u#on%okoan i zena eman zuen urte berean ja!o zuen!ari a eta urte "orretan bertan argi taratu zuen bere l e"ennarrazi oa , (A+Ako *(A&A+I l i teraturge"i garri an .?(utuna@ zeraman i zenburu. I)uin "oni l otuzi tzai onurte "orretangero i rabazizuen ? (aur arte@ l anarieki teko, etabertan, gutune!ti l oajorratuzuennabarmenki .(utuneki ko zal eta!un"orrek eramanbai tzuengero genero"au "obeto l antzeko a!moz , ari na 0!Bi etai eBa ezagutu etai tzul tzera. 4urrengo urtean, berri z, ?&iburuetan@ i zenekoTere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 19.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eanarrazi oan, bere azken li buruanere ai ntzat "artuko %uenari na 0!Bi etai eBa i rakurri z egi ten %u narrazi oa. Admi nistrazi oa euskaraz al %i zkari an, berri z, 7559an ?Agur@, i zeneko i )ui na eman zuen argi tara.Amo%ioaz ari%anarratzai l ea,bai na bai ta gai $ota!unaz ere,gai $ota!una i zanbai tzen urte a!kotan berear%ura "an%i a , etabi zi tzaren etanorberaren mugez, kri!tal ezko ateetan Karmel erente!tuetan "ai nbatetan a%i erazten %i renak.Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 18.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l ea&OESIAZ Bere l i buruet an ez#ezi k I %azl e .!kol ako &*A B.++I .1 .&.AK al %i zkar i an et a4at !aren)oe!i abi l %umanargi t arat uzi t uenbere)oemakKarmel ek. $i i iESTILO BAT 4ORMA BILA4i ru )oema l i buru eman zi tuen argi tara Karmel e Igartuak, etabe!te"ai nbat )oemai%atzi zuen, batzukargi taratuaketabe!tebatzuk argi taratu gabeak.-oe!i ari l otu zi tzai on l au urteetan eta l i buruz l i buru ere beree!ti l oa berri tzen eta ti nkotzen joan bazen ere, ba%i ra bere)oeti kan aintzat "artu be"arreko "ai nbat ezaugarri .1.# BAT )ORRENTZAKO&OESIA-oetak be!te bati , i rakurl earizerbai t e!ateko i%azten %u. (ogoan%ubat "ori , etagogoan%ubat "orrekul ertzeana"i %uel a. Bere)oe!i a ez %a batere ab!traktua. (utun i %azketati k o!o "urbi l %ago bere )oe!i a !arri . Batzuetan'orma gi !ara era erabi l tzen %u gutunarena . ?(utuna@ : )$;?(utunak@, ?I%aztekoak ?,@ (utunetan@,@(utunetan berri z@:*);.Be!te a!kotan gogoeta bat e%o ai tor)en bat e%o )a!a%i zo batal etzen%unorbai tentzat. 4ori %el aeta, !arri , "i tanoaerabi l i o"i%u )oe!i an batez ere)i tzak orbai netan :4O; eta *enbora narenhegal etan: D4.; l i buruetan, "ara nol a ? Karakol a@,@&umabel tza@,@K.677@, @.z %i zki nat e!ango@,@4i reki n? :4O; e%o?Denbora kontuetan ?,@.zi n %i nat l ori k egi n@,@ Ol atu "an%i batTere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 19.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eazunan@,? 4an%i egi "ator gaur ere? :D.4;. =ubati ere!arri arizai o?Agur@,@Denborari kez:D.4;e%o?.tagaurazkenean@,?.!a%azu@,@ Bi %ai a@, =el an "a!i erara@ :IKB;7.#&OESIAESANe-iten !a. Batzuetan kontatu ere bai , etaor%uan, )oe!i ek narrazi o i t$ura "artzen %ute, egoera batenzertzel a%a batzuk ematen %i ra ? 4arri zko "armai l an /e!eri%ira?:4O;, egoera batzuk kokatu egi ten %i ra %enboran etae!)azi oan @K,677@:4O;..!an#ez e!an %i tugun gauzak a%i erazteko be"ar %u )oetak)oe!i a. 4i tzakl agun%i tuIgartuak, bai nabatzuetanbai tae!tal kiere. 4i tz bakoi tzareki n e!an na"i %uena ze"azteko )remi a!enti tzen %u "a!i erati k. 4ara nol a ? =i rrara ? !ai l eko )oemak,zei netan amo%i oa kol oreen arabera !ai l katzen %uen :4O;.6.# Be!te bati e!an be"ar zai onak nor(ere "enti.enena!iera%.en +ut"a -ailen!u (e+arra%u. Be!tebati e!anbe"arzai onabe!tebateki nkon)arti tube"ar%ene!)azi o eta %enbora koor%ena%atan kokatu o"i %u Karmel eIgartuak ?ozarten a%agi oan ? :4O;. -oema "onetan eta"urrengo l i buruetako )oema a!kotan garbi i ku!ten %a)ert!onal ak bezai nerre'erentzi azko i zan%ai tezkeentoki eki koeta garai eki ko "urbi l ta!una :"ar)eak,1eBa%ako l ert$unak,ozeanoa, i t!a!oa, oi "anak, i t!a!#l abarrak, i t!a!#argi ak,zeruetako eta i t!a!o)eetako i zarrakC;. 0oki jaki neta ezagunak%i tuge"ienetan, bai naez%a'al tazentzuko!mi koetatel uri koa,Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 75.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eaez "autatutako toki #garai etan eta ez eta el ementueki ko %uenat$i ki )enean: ai rea,l urra,!ua, ura;. 4aranol a? Ai reanai zni @,@Arna!anai z? ? Igual i t!a!o%enakbat %i ra? :IKB;. Izarrakerea!kotan erabi l izi tuen Denbora enaren "egal etan, batez ere.A.#&oe"ia irakurt%ekoa eta iku"tekoa !a. Karmel e Igartuao!o i rakurle ona zen, eta bere zuzenketa o!o l oturi k zegoenozeni k i rakurtzeko )roze!uareki n, bai na al %i berean, )oe!i a#l i burual i buruazen, etai %azl eetai rakurlearentoki eta%enborabat kon)arti tzeko i nti mi tatea !ortzeko e!)azi al ki ere )ent!atuaeta !ortua %ago. Artzeren )oe!i en e!)azi al ta!una, 0ereIra!tortzaren "ainbat l i burutako %e'ini zi o eta o"arrak etaari na 0!Bi etai eBaren a)o!i zi o, )arente!i eta "i tzen mui nerai ri !teko )remi a bere egi n eta o!o mo%u )ert!onal eani ku!taraztea l ortu zuen )oema bakoi tzaren egi keran. Bat "orrie!ateko eta kontatzeko )remi a e!zeni 'i katu egi n zuen,antzerki an aribai l i tzan, bere i nti mota!una !orrarazi z. *rrat!i k"an%i enaItsaso#ontrabatl i buruanemanzuen,bertan,oinarri zko zi ren kontze)tuak %e'ini tzen egi n zuen !ai akeran./auzi "ori ez %a garrantzi zkoa eman%ako %e'i ni zi oenze"azta!unagati k bakarri k, bai ta berai en koka)enak , "i tzegi tearen l i neal ta!una a)urtzen %uel ako , al %i berekota!un batezarri zF al %iberekota!un bat e%ota e!amol%e koralbat. 5.# &OESIA GIZAKIEN OINARRIETARA DOA .Karmel e Igartuaren )oe!i a "ai n )ert!onal a %a non be!teokgaren#garen "orretan "artu be"ar %uen toki a. Oi narri zkoTere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 71.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l ea!enti )en, bi zi)enetakontze)tuetarazuzen%uta%agoberel e"enl i buruti k.)i tzak orbai netan?egon@,@ gel %i tu@,@ )au!atu@, ?e!an@ ?'erekaeta l arrua@ zi ren zer )ent!atua ematen zi en kontze)tuak.*enbora enaren"egaletan )oema l i buruan %enbora "artu zuen"iz)i %e,%enbora memori areki n,agurraberejoaneraetaetorreramomentueki n "arremanetan, eramaten eta ekartzen gai tuzten%enborak. .ta Itsaso kontrabateangi zaki a%ena, e!entzi a etatra!nzen%entzi a erabi l izi tuen "i zketagai .Kontu eman, bai na...6.# Karmel e Igartuaren KONTZE&TUALIZAZIOA e% !aa("traktua,e% !oa orokort%era,%e+a%tera (ai%ik. Denaberemui nean, bere "azi an %en "orren bi l a. .ta "orretarako ere,berri z, i ru%i ak, i ru%i mena, i ru%i teri a %i tu )ent!amentuarenar%atz. Berarentzat ? meta'ora + ,hemendik- harantzagokoa@bai ta. .ta"orrel a, l e"enl i buruan, 'ereka%ai tekeenmun%ua%aorbai n eta tatuai ena. Bi garrenean, enara bel tza, !ortzeko eregeratzenez%enetabeti ibi l i an%oanenarabel tzaren"egal)ea,eta "i rugarrenean, "a!i erak eta amai erak marra bateki n berezi akulertzenezzi tuenean, It!a!okontrarenbi zentzukontrajarri akbateratuz l aguntzen %igu i ru%i katzen kontaki zun, gutun, e%ometa'ora bi %ez )oe!i an, l abur)enean, egin %uen oinarri zkobizi )enen bi l%uma.6.#Oinarri%koa e% !a(erei%lea, (atu%alea !a. Kontrae!anaez %a kontrai zana. .zber%i na ez %a berei zgarri a. 4i tzakorbai netani zanzenberel e"en)oemal i buruareni zenburua, etaTere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 77.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eal i buruko azken l erroek, berri z, "onel a zi oen -oe!i a %a l abur)ena3i zana e!anetan/ eta batzuetan/ orbai nak "i tzetan?.Bere l e"en l i buruetati k %akar i t$ura batean kontrako %i renbizi )enak bukaerak ekar %ezake "a!i era berri bat, agur batekagurtu be"arra. ?Bukaera + erantzuni k gabeko gal deretantrabatutageratzea.Al abeteerautzi dui datzi ta. Igual , bukaera? )oeman : IKB; . *enbora hartu da denbora eman?:D.4;9.#LIBURUAK BE)AR DUBERE 4ORMA. Karmel e Igartuaren)oemak ez %i ra anaba!ean !artzen l i buruan. Kontze)tual i zazi o"orrenulergarri ta!unari l aguntzen%i ol i buruko)oemabakoi tzaketa"orren"urrenkerak. .ta"orrenaraberaerabaki tzen%ubai tazei n )oema "autatu l i bururako. .!ate batera, Bere l e"enli burua argi taratzerako, "uma berri en el eakA. eta 5.zenbaki an argi taratuak zi tuen?(orriurratuan@ eta ?Keni an@. Bi)oema "auek ez zi tuen l iburu berri an !artu.Bai nabai ?&i l i bat@,?.uri a@,@4arri a@,@(utuna?e%obai ta?I!il ak %i o ? ere *(A&A+Ik Bergarako IDA=&. .8KO&AKoi ka!l een l aneki n Durangoko &i buru Azokarako atera zuen&uma berri en el eak al %i zkari aren e%i zi o berezi anargi taratuak.Arege"i ago, ? I!i l ak%i o? bi "urtuzen )i tzakorbai netan l i buruko atalbaten i zenburu ere. )ITZAK ORBAINETAN. Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 76.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l ea6 I%ana e"anetan, eta (at%uetan +it%ak or(ainetan77559an >el i )e Arre!e !ari a e!kurat zera eraman zuen ol erki bi l %uma 7558an emanzuenargi t ara BBK#k. .)ai #ma"ai ki %e ari t u zi ren &ur%e! Ot aegi , i kel &a!a et a/onKort azar . $ i B(OI.1Ari , Di ari o Ba!Eori e%ota .u!ka%i Irrati eta Bi zkai aIrrati koei eman%ako el karri zketetan Karmel e Igartuakaz)imarratu zuen be!teei e!an eta a%i eraztean %atzal ali buruaren in%arra , al egi a, )oe!i a !enti men%u)ert!onal etati k atera eta be!teengan !enti men%u "ori ekeragi tean. .z %a ka!ual i tatea, al %e "orretati k, l i buruarenatari an agertzen %en e!kaintza 3/at horri ..!an eta nol a e!an %u gakoa, bai na ko!ka bat "aratagojotzen %u l iburuaren azken atal ak, ?&i bertatea@ i zenekoak,bertan gal%erak, gal %etzai l eak berak bi "urtzen bai ti rami ntzagai , bertangal %erakon%o"autatzeaetaon%oegi teabi "urtzen bai ta )ent!amen%uaren eta e%erta!unaren mui n.(al %era#erantzuna bi nomi a atzekoz aurrera jartzekoi ntui zi oak eta kemenak goren gra%ura igotzen %ute)oe!i aren egi tekoa , i zan ere, ez bai ti ra )oemak gal %erabati erantzuten %i otenak, bai zi k eta )oemetan agertzen%i ren egoerak eta argi bi%eak gal %erak !ortarazten%i zki gutenak. Igartuarentzat l oturak !ortzea %a zeregi netako eta "al aeraku!ten %ute bere li buruek barrenean %uten bi zi tzareni ku!)egi kontze)tual a. gon, gel di tu, 'ausatu, esankontze)tuek, %enek %ute, 'unt!eanorbai neta tatuai areni ru%i areki n zuzeneko l otura.Denbora enaren hegaletan7558an argi taratu zuen Karmel e Igartuak bere l e"enli buruan. 7559ko u%an,berri z, ari na 0!Bi etai eBa )oetaerru!i arraren bi ogra'i a eta "aren 0i nl oko gutunakTere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 7A.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eali buruareni tzul )enaemanzi tuenargi tara.(A1al %i zkari an.It zul )enaren et a ari na 0!Bi et ai eBaren "ari ra amo%i oaz, l ei al t a!unaz, nort a!unaz,0!Bi et ai eBarent zat "ai n garrant zi zko zi ren zauri ezi nt a!unaz e%ot a a!kat a!unazet engabeko "au!narket an j arrai t u zuen. Bergarako I DA=&. .8KO&An bert an ereemanzi t uenbi !ai oegi l e"oni buruz$ B.Denborazengai nagu!i a, be!tegai guzti enartean. )i tzakorbai netan)oemal i buruanereba%azuzeneta"artaz gai atratatzen %uen )oemati k, "ara nol a ? Denborak mugatzen %u%enbora@. Denborari buruz,7515eko mai atzaren 6an III.-.108A.1D*A+.1-O.8IAegunetanDurangone!anzuenbezal a, zi entzi ak, 'i l o!o'i akC. maki na bat %el i beramen%u etai ri tziemana zuten.Karmel e Igartuak,bai na, l i burua amai tu zuenerako zueni ntui zi oa zen %enborareki n bakarri k !ortu %ai tekeel a,%enbora %el a !ormenaren "azi a bera, eta ,gai nera, bai na,!ortu%enbora!ortube"ar %uel aarti !tak, )oetak. A"i tzen,"on%atzenez%enzerbai t %i rel ae%erta!unaeta)oe!i a, eta)oetaren zeregi na enara bel tzarena bezal a !ortzea %el a.Denbora, bi zi #%enbora,al egi a, ez %a bai na Karmel eIgartuarentzat l erro zuzena, ?)l ani 'i katu,egi n eta l ortu@eki ntzek "urrenez "urren o!atzen %utena, ez eta i t!a!o"an%i batetarai noi ri !ten%enibai batekour#tantarenbi %ea.Denboran ba%i ra atze#aurrea ani tz, t$ori en eta "egazti enjoan#etorri etan bezal a.Ba%i ra jauzi ak eta ba%i ra gel %i#al%i ak, eta ba%i ra )au!al ekuak eta ba%i ra i"e!l ekuak, etaba%i ra ez#l ekuak eta ez#%enborak eta ez#bi zi ak ere. @ .naren %enboran@ i zan zen "a!i erako i zenburua eta, l i buru "onet an ere *enboraenarenhegal et ani zenburua erabaki t zeareki n batera, l i buruaren o!ot a!unari ' ormaemat en"a!i zen$ B i. *enbora enaren hegal etan)oema l iburua i%azterakoaneta aurreko li burua argi taratzerako gai nera, !enarra "i l azuen. Karmel e Igartua Bengoa, bera, gazte "i lbazen ere, ezzen al %ez aurreti k gai $oal %i eta "eri otz mina !enti tu gabe"il . Aurrena anai a gazteena : 1995;, gero ai ta Dani el:7551;eta azkena +ai ,!enarra :7558;. Bai na bere gai $oal %i ariereTere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 75.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l ea"a!i a zen aurre egi ten. Aurreko )oema l i buruan bai no a!kozareago nabari tzen %a "emen "eri otza eta bi zi tzak !oka#%antza berean bi l tzen gai tuztena. Aurreko l i buruak )rent!an i zan zuen oi "artzunaz "aratagoi ri t!i zen Karmel e Igartua l i buru "oneki n. Bigarrenli bururako )oeta "el %u batek egi ten zion aurre i%azketari .7558ti k aurrera, bai na batez ere, 7559an, etengabe ari tuzen Karmel e Igartua i %azten . %abarraal %i zkari rakokol aborazi oak,"uma berri en el eak, Admi ni strazi oaeuskaraz, )atsaren 'oesi a, gan,/eterri ko l i buruaC. Batezere, i ri tzi ak argi taratu zi tuen 1ABA++An , narrazi oak etali buru#i ruzki nak, &uma B.++I.1 .&.AK al %i zkari an Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 76.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l ea It"a"o Kontra (atItsaso kontra batl iburua Karmel e Igartua Bengoa "i l:7515#8#75; o!tean argi taratu zen. I%atzi a zuen bereo!ota!unean eta i a erabat zuzen%ua "i l zenerako. -oeta,li buru "onetan ere, )oemen )o!i zi oari eta li buruarenegi turari arreta berezi a e!kai ni zi en. A)ai l atzai l eak, tereIra!tortzak, zuzen%uak zi tuen berareki n )oemak -oet a "i l o!tean argi t arat u zen arren, ez %a l i buru )o!t umo bat , et a ez zen l i buru"onet an egi l eak l i buru "onet arako "aut at ut ako )oemaz gai n be!t e )oema bakarri k!art u. ?Bi zi a"al a gal %erak@ !ort an eta "ai nbat koa%ernot an banat uaku e%oal %i zkar i t anargi t arat uak!artuz, e!at ebatera.$ B i iIt !a!o Kont ra bat %a Karmel e Igart uak 4en%ai ako kan)i n batean zuen mobi l # "omebat eni zena, )au!atzen %i ren%enbora bat zuet arako aukerat ut ako i zena erebai , et aez %a ka!ual i t at ea, al %e "orret at i k, l i buru "onet an 4en%ai ako i t !a!#ert zak et ai t !a!oakberak%uenzent ral i t at ea.$ B i i iIt!a!oaren 'i gura, i t!a!oko ol atuena garrantzi"an%i ko i ru%i a%aKarmel e Igartuaren!orl anguzti an. .z %a a"aztube"arberel e"enl ibururako"autatuzueni ru%i aereol atu"an%ibatena %ena.&i buru "onek ere "i ru zati %i tu, aurrekoak bezal a, etaaurrekoetan bezal a joan#etorri ak, bi zi tzaren gazi#gozoak%i tu "i z)i%e, bai na gai $ota!unaren aurkako eta bi zi tzarenal%eko l e"i an "a!i era eta amai era kontze)tuek, etageral %i en garrantzi ak "artzen %ute toki a. .ta toki ek eretoki a"artzen%ute, )oetak, gerori kezi ku!tekobel %urrean,bera gabe geroan i ku!i ko %i ren i t!a!#l abar, ol atu,"on%artza,ba)ore eta i t!a!oei begi ra !o!egu "artuko bal ubezal a.0ragi ko %atorren al %i baterako !o!egu bi l a amo%i oa,gai n%i tzen gai tuzten e!)azi o eta e%erta!unakCerantzunakbe"ar %i ra. .ta erantzun "ori ek %i ra meta'ora, e%ota%e'i ni zi o gi !ara.-oema bakoi tzak, 'orma al %eti k, aurreko l i buruetakomol %eak erabi l tzen %i tu. Orai ngoan, "ori bai, egunerokoTere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 79.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eazi rkun!tantzi a eta bal%i ntzak argi ago agertzen %i ra,a!kotan. Bai na joanera e%ota )a!atzen %en %enbora bati !l atzen%utenune#)oema"ori enarteti k, t$i n)artabatengi !ara,i rteten %u "i tz batek, oi narri zko kontze)tu batek, i rakur ket arenl i neal t a!una eta bi zi t zaren l i neal t a!una a)urtuz bi zi t zaren at ze#aurre, i zat earenani zt a!unarenl ekukot a!unaemat en%uena$ i $ .4i zkuntzaren l i neal ta!una eta i ru%i aren baterata!una,i n!tantearen at$i ki ezi na eta t$i n)artaren i n%arra ematen%ute l iburu "onetan agertzen %en "i ztegi ak 3 hustu,isl a,'i rata,a'arra,arrai na, l ur1muturra,marka, i tsas1argi amo%uko "i tz konkretuak %i ra batzuetan, eta be!tebatzuetan,meta2ora, i rudi tu,garen1garena,neu,dena, bat Cbezai n "i tz etereoak, ez "ut! ez "ut!al . Tere Irastortza Garmendia. 11/8/1516356 78.or.KARMELE IGARTUA BENGOA. Bi degi l ea.Sortzai l eaERAGILE BATEN ERAGINAK 8 BIZI A)ALA IDATZI ETA IDATZI A)ALA BIZI Kamel e Igartua i ka!#mi nak eta jaki n na"i ak mugi tzen zueni %azl ea i zan zen, bai na berak ai tortu zuenez IDA=&. .8KO&A ?erabaki garri a i zan %a,guzti z. Irakurtzen i ka!i , I%azle .!kol anegi n nuen. ?:>el i $I bargut $i . DJ,7558#59#79;Batez ere, berak i %atzi na"i zuenari on%o zetorki on l i teraturaja!o zuel a e!ano"i zuen. .u!kal kul turaeta l i teraturanbatezereArtze,