karŞilikli koÇluk - british council · nesta, kişi ve kurumların harika fikirleri hayata...

KARŞILIKLI KOÇLUKEğitim Kitapçığı

Nesta, kişi ve kurumların harika fikirleri hayata geçirmesine yardımcı olma misyonuyla çalışan toplumsal yardım amaçlı bir yenilikçilik kuruluşudur.

Hedefimiz, hepimizin hayatını iyileştirebilecek fikirleri, erken aşamada yatırım yapmaktan derinlemesine araştırma ve uygulama programlarına uzanan bir dizi faaliyetle desteklemektir.

Nesta İngiltere ve Galler’de 7706036 şirket no ve 1144091 yardım kuruluşu no ile tescil edilmiş bir kuruluştur. İskoçya’daki tescil numarası: SCO42833. Kayıtlı ofis: 1 Plough Place, Londra, EC4A 1DE.

www.nesta.org.uk ©Nesta 2015

British Council, kültürel ilişkiler ve eğitim fırsatlarını yaygınlaştıran Birleşik Krallık’a bağlı uluslararası bir kurumdur. Birleşik Krallık ve diğer ülkelerin halkları için uluslararası fırsatlar yaratıyor ve dünyanın her yerinde toplumlar arasında güven inşa ediyoruz.

100’den fazla ülkede faaliyet gösteriyoruz; 8000’den fazla çalışanımız binlerce uzmanla, politika yapıcıyla ve milyonlarca gençle her yıl birlikte çalışıyor: İngilizce öğretiyor, sanatı paylaşıyor, eğitim veriyor ve sosyal programlar geliştiriyor.

Sanat alanındaki çalışmalarımıza Birleşik Krallık’ın ve dünyanın en yetenekli sanatçıları katkıda bulunuyor.

Sanatçıları bir araya getiriyor, sanatta ve yaratıcı sektörlerde becerilerin ve politikaların geliştirilmesine destek oluyoruz. Çalışmalarımız aracılığıyla en geniş anlamıyla kültürün aramızda köprüler kurmak ve birbirimizi anlamak için hayati rol oynamasını sağlıyoruz. Yaratıcı Ekonomiler ekibimiz, sanat alanında Birleşik Krallık’ta ve dünyanın her yerinde giderek büyüyen yaratıcı sektörler ve kültür endüstrileri arasında yeni bağlantılar kuruyor. Küresel çaptaki benzersiz kaynaklarımızdan yararlanarak kültür, girişimcilik ve teknoloji arasındaki sınırları keşfedenleri bulmaya çalışıyoruz. www.britishcouncil.org creativeconomy.britishcouncil.org

Social Enterpise Academy, toplumsal bir amaç doğrultusunda çalışan kişilere yönelik eğitim ve gelişim programları sunan sosyal bir girişimdir. Bireylerin lider ve girişimci olarak gelişmelerine, böylelikle kurumların daha güçlü ve sağlıklı olmalarına yardımcı olur. Doğru fırsatlar ve öğrenme imkânı verildiğinde herkesin gerçek gücünü ve potansiyelini keşfedebileceğine inanır.

Gelişimlerinin herhangi bir aşamasındaki kişi ve kurumlar için Liderlik, Girişimcilik ve Toplumsal Etki Ölçümleri alanında programlar sunuyoruz. Örgün eğitimin içinde

ya da dışında yer alan gençlerle, yeni girişimcilerle, aynı zamanda gelişmekte olan ya da olgunlaşmış kurumların çalışanları, üst düzey yöneticileri ve yönetim kurulu üyeleri ile çalışıyoruz.

Social Enterpise Academy, Institute for Leadership and Management (ILM) Centre tarafından akredite edilmiş bir kurumdur; Avrupa, Afrika ve Avustralya’da uluslararası düzeyde tanınan yeterlilik programları sunmaktadır.

www.socialenterprise.academy

Karşılıklı Koçluk konusunu ele alan bu rehber, British Council ortaklığıyla düzenlenen NESTA Yaratıcı Girişimcilik Programı’nın katılımcılarını desteklemek üzere Social Enterprise Academy tarafından hazırlanmıştır.

Yasal Uyarı: Bu rehber, koçluk becerilerini bütün boyutlarıyla kapsayan nihai bir metin oluşturma hedefiyle hazırlanmamıştır. Temel kavramlara bir giriş niteliğindedir; kişisel ve kurumsal gelişiminizde size rehberlik etme amacını taşımaktadır.

Bu amaca uygun olarak konuyla ilgili en sık karşılaşılan soruları ele almaktadır. Rehberin amacı becerilerinizi geliştirirken odaklanmanız gereken belli başlı alanları ortaya koymaktır; daha karmaşık ya da size özgü konularda ek yardım almanız gerekebilir.

İÇİNDEKİLER

KARŞILIKLIKOÇLUK 4

KOÇLUKYELPAZESİ 6

KOÇLUKANLAŞMASI 7

KOÇLUKSÜRECİ 8

KARŞILIKLIKOÇLUKBECERİLERİVEDAVRANIŞLARI 10

İYİSORUSORMATEKNİĞİ 13

KARŞILIKLI KOÇLUKEğitim Kitapçığı

KARŞILIKLI KOÇLUK 4

KARŞILIKLI KOÇLUK Eğitim Kitapçığı

KARŞILIKLIKOÇLUK

Karşılıklı Koçluk Nedir?

Karşılıklı koçluk, sizinle birlikte düşünen ve güvendiğiniz bir kişiyle görüşlerinizi paylaşmaktır.

Karşılıklı koçluk (eş-koçluk olarak da bilinir) benzer seviyede olan iki kişinin karşılaştıkları güçlükleri aşmalarında birbirlerine destek oldukları, gizliliği esas alan bir süreçtir.

Karşılıklı koçluk, iki taraf arasında eşitliğe dayalı bir ilişki olmasını öngörür.

Koçun rolü, tavsiyede bulunmak ya da çözümler sunmak değil, karşısındakini aktif bir biçimde dinlemek, ona ayna tutmak ve en önemlisi kişinin kendi sorununu kendisinin anlamasına ve çözmesine yardımcı olmaktır.

Bu açıdan mentorluk (diğer adıyla akıl hocalığı) ya da danışmanlıktan farklı bir yaklaşım gerektirir. Buradaki koç, karşısındaki kişiden daha deneyimli, daha birikimli ya da ne yapılması gerektiği konusunda daha bilgili değildir.

Karşılıklı koçlukta bir seans sırasında iki taraf birbirlerine sırayla koçluk yapar. Koçluk yapan kişi herhangi bir yargıda bulunmaksızın karşısındaki kişiyi aktif bir biçimde dinler, dinlediklerini tekrar ederek teyit eder, irdeleyici sorular sorar ve karşısındakini belli bir eylem doğrultusunda karar verme sürecinde destekler.

Koç tarafsızdır ve paylaşılan sıkıntılara çözüm bulabilmesi için karşısındakini destekleme ve yüreklendirme dışında koçluk görüşmelerinin sonunda ortaya çıkacak sonuçtan herhangi bir çıkar elde etmesi söz konusu değildir.

Karşılıklı Koçluktan ne elde edersiniz?

Karşılıklı koçluk sürecinden çok sayıda fayda elde etmek mümkündür.

• Koç, size, yaşadığınız güçlükleri gizlilik içerisinde aktarabilme fırsatı sunar; sizi yüreklendirir ve destekler. Bu, özellikle de kendi başınıza çalışıyorsanız ve kendinizi dışarıdan soyutlanmış hissediyorsanız size faydalı olacaktır.

• Koç, herhangi bir gizli gündemi ya da kişisel çıkarı olmaksızın sorununuzu daha iyi anlamanız ve çözmeniz için gereken özgüveni açığa çıkarabilir; böylelikle atacağınız bir sonraki adımı belirlerken size yardımcı olur.

KARŞILIKLI KOÇLUK 5


• Koç, atacağınızı söylediğiniz adımları ona bildirmeniz gerekeceği için bu süreci takip eder ve kaydettiğiniz ilerlemeden sizi sorumlu tutar. Bu size, yeni bir şeyi denemek ya da zorlu bir işi tamamlamak için gereken itici gücü sağlayabilir.

• Koçluk sırası size geldiğinde ise, bir başkasının yaşadığı güçlükleri konuşmanın ve tamamen farklı bir bakış açısı ile tanışmanın kendi karşılaştığınız güçlükleri anlamada büyük fayda sağlayabileceğini görürsünüz.

• Koçluk becerileri işte ve özel hayatın pek çok alanında işinize yarar. Birine koçluk yapmak daha sonra başka alanlara da aktarabileceğiniz bu becerileri uygulama ve mükemmelleştirme imkânı sunar.

Karşılıklı Koçluk ilkeleri

1. Karşılıklı koçluk, yönlendirici olmayan bir yaklaşımı benimser. Burada koçun rolü, koçluk sürecini (örneğin belli bir koçluk modeli izleyerek) kontrol etmek ve kolaylaştırmaktır; seansın içeriğini herhangi bir biçimde etkilemek değildir.

2. Koçlar seanslar boyunca eşit süreden yararlanır; iki taraf da hem koç hem de danışan rollerini sırayla üstlenirler.

3. Koçlar birbirlerine eşit konumdadırlar. İş ortamında farklı kıdemde olsalar da koçluk seanslarında taraflar arasında hiyerarşi yoktur.

Karşılıklı Koçluk yaklaşımı

Geleneksel koçluk yönlendirici olabilir, ancak karşılıklı koçluk yönlendirici değildir.

• Karşılıklı koçlukta koç danışana bir takım şeyler yapmasını söylemez ya da öğretmez. Bu, koçun seyirci kaldığı ve hiçbir şey yapmadığı anlamına gelmez. Koç, danışanın kendi çözümlerini geliştirmesinde kolaylaştırıcı rol üstlenir.

• Koç, danışanın pek çok şeyi açık yüreklilikle kendisinin keşfedebileceği güvenli bir ortam ve kuralları belirlenmiş bir fırsat alanı sunar.

• Koç, danışanın deneyimlerini gözden geçirmesine, böylelikle öğrendikleri üzerine düşünmesine yardımcı olur.

• Koç, danışanın yeni bir bakış açısıyla düşünebilmesine imkân verecek açık uçlu sorular sorar.

• Koç, danışana belli adımlar atmayı taahhüt etmesi konusunda sorumluluk yükler.

KOÇLUK YELPAZESİ


6

KOÇLUKYELPAZESİ

“YAP” DEMEK

YÖNLENDİRİCİ OLMAYAN

YÖNLENDİRİCİ OLAN

FARKINDALIK YARATACAKSORULAR SORMAK

TALİMAT VERMEK

TAVSİYE VERMEK

KILAVUZLUK ETMEK

GERİBİLDİRİMDE BULUNMAK

ÖNERİDE BULUNMAK

ÖZETLEMEK

BAŞKA KELİMELERLE AÇIKLAMAK

AYNA TUTARAK DÜŞÜNDÜRMEK

ANLAMAK İÇİN DİNLEMEK

İTMEBir kişinin sorununuonun yerine çözmek

ÇEKMEKarşı tarafa kendisorununu çözmesindeyardımcı olmak

KOÇLUK ANLAŞMASI


7

KOÇLUKANLAŞMASI

Karşılıklı koçluk süreçlerine katılan pek çok kişi bu sürecin başında bir karşılıklı koçluk anlaşması ya da sözleşmesi imzalamayı faydalı buluyor.

Karşılıklı koçluk sözleşmesi ya da anlaşması genel hatlarıyla aşağıdaki konuları düzenler:

Katılımcıların somut hedefleri (her biriniz karşılıklı koçluk sürecinden ne elde etmeyi bekliyorsunuz)

Kullanılacak koçluk yöntemleri

Gizlilik

Not tutma

Zaman belirleme ve görüşmelerin nasıl gerçekleşeceği (Skype üzerinden, telefonda ya da yüz yüze vb.)

İlerlemenin ölçülmesi

Fesih koşulları

Takip süreci

İki tarafın da öğrenmesini ve birer koç olarak gelişmesini sağlayan geribildirim yöntemleri

KOÇLUKSÜRECİ

KARŞILIKLIKOÇLUKEğitim Kitapçığı

8

KOÇLUKSÜRECİ

Bir partnerle eşleştirildikten ve (Skype üzerinden, telefonda ya da yüz yüze) görüşerek koçluk anlaşmanızın üzerinden geçtikten sonra, aşağıda okuyacağınız ilkeler ilerleyen günlerdeki karşılıklı koçluk seanslarından azami fayda elde edebilmeniz için size yol gösterecektir.

• Koçluk seansınız sırasında koç ve danışan olarak eşit süre kullanın. (Toplam bir saat olmak üzere) her bir katılımcı için 30’ar dakika ayrılabilir. Eğer zamanınız kısıtlıysa, seansı tamamen iptal etmek yerine (iki tarafın mutabık kalması şartıyla!) bu süreleri kısaltabilirsiniz. Kişi başı 10’ar dakika (toplamda 20 dakika) bile etkili olabilir. Koçunuzla birlikte çalışarak size en uygun süreye karar verebilirsiniz.

• Danışan olarak, o seansta hangi konuya odaklanmak istediğinizi belirleyin. Sizi zorlayan bir iş ilişkisi, denemeyi düşündüğünüz yeni bir fikir ya da çözümlenmesinde destek beklediğiniz herhangi bir konu olabilir. Çözümleri kendi başınıza bulmaya çalışın. Kendi içinizde bulacağınız cevaplar, herhangi bir kişinin (hatta yetkin bir koçun bile) vereceği tavsiyeden çok daha etkili olacaktır.

• Koç olarak, partneriniz kendi seçtiği konu hakkında yüksek sesle düşünürken bütün dikkatinizi ona verin. Karşınızdaki kişiye zaman ve fırsat tanımak, yaşadığı güçlükleri derinlemesine ele almasına ve kavramasına imkân verecektir. Gerektiğinde geribildirimde bulunun, ancak partnerinizi cevaplara kendisinin ulaşması yönünde teşvik edin.

• Görüşmelerin yüz yüze olması şart değildir. Seansları yüz yüze yapabilirseniz harika olur, ancak coğrafi uzaklıkların sizi engellemesine izin vermeyin. Skype ya da telefon görüşmeleri de son derece etkili olabilir.

• Pozitif bir dil kullanın ve geleceğe odaklanın. Karşılıklı koçluk seanslarınızın yakınma seanslarına dönüşmesine izin vermeyin. Biraz içinizi dökmekte sakınca yok, ama karşılıklı koçluğa ayırdığınız vaktin verimli ve etkili olmasını istiyorsanız şikâyet etmeye ayıracağınız zamanı sınırlı tutun.

• Seansın sonunda somut adımlara odaklanın. Seansın sonunda danışana “Ne tür bir adım atacaksın?” sorusunu yöneltmekte fayda var. Böylelikle koçluk seansı, danışanın yeni ya da farklı bir adım atmasını sağlayabilir. Bu adım, sonraki buluşmanızda takip edeceğiniz ilerlemenin temelini oluşturur.

• Her seansın başında birbirinize bir önceki seanstan bu yana hangi adımları attığını sorun. Her seansı atacağınız adımları belirleyerek kapatırsanız, sonraki seansa ne kadar ilerleme kaydedildiğini özetleyerek başlamak daha kolay olur.

• Her karşılıklı koçluk seansının sonunda, sonraki seansı planlayın. Böylece yakaladığınız ivmeyi kaybetmezsiniz.

KOÇLUKSÜRECİ


9

Koç olarak nelerden uzak durmaya çalışmanız gerekir?

1. KURTARMAK

Müşkül durumda olanlara kol kanat germek temel bir insani dürtü. Danışanınız için bir “Kurtarıcı” rolüne bürünürseniz, onu kendi sorununa sahip çıkma hakkından mahrum etmiş olursunuz. Bu şekilde davrandığınızda karşınızdakine bu sorunu çözmekte aciz olduğu mesajını vermiş olursunuz. Peki, danışan sizden tavsiye isterse ne yapmalısınız?

Cevap verme yöntemleri:

• “Benim ne yapacağımı bilmek sana ne kazandırır?” Saygılı, belki biraz da esprili bir üslupla çözümün danışanın kendi içinde değil “dışarıda bir yerde” olduğuna dair kanaatini sorgulayın.

• “Benim bu durumda ne yapacağımı sana söylerdim ama ikimiz çok farklı insanlarız; dolayısıyla benim tavsiyemin işine yarayacağından emin değilim”. Karşınızdakinin kendi ulaşacağı cevabın sorunu çözecek cevap olduğuna inanmasını sağlayın.

• Doğrudan cevap vermekten kaçının ve bütün seçenekleri ortaya koyup artılarını ve eksilerini değerlendirdiğiniz ikilem çözme yöntemini kullanın.

2. DANIŞMANLIK

Danışmanlık, ‘yargılamadan dinlemenin rahatlığıyla… (sorunu), danışman ya da danışanın eyleme geçme zorunluluğu hissetmeden etraflıca ele alabilmesini ‘ içerir…’.* Karşılıklı koçluk ise danışmanlıktan çok daha eylem odaklıdır ve her bir seansın sonunda atılacak adımlarla ilgili net bir uzlaşıya varılmalıdır.

3. MENTORLUK

Mentor (akıl hocası), kendi mesleki deneyimlerine dayalı olarak ilgili konuda görüş ya da tavsiye sunar. Mentor daha çok “bilge bir rehber” gibidir. Genellikle mentor konuşmanın içeriğine daha çok dahil olur; koç ise daha çok sürece odaklanır.*

KARŞILIKLIKOÇLUKBECERİLERİVEDAVRANIŞLARI


10


Karşılıklı koçluğun gerektirdiği beceri ve davranışların çoğu, meydana gelen gelişmelerin farkında olmayı ve danışanın da bu gelişmelerin farkına varmasına yardımcı olmayı, bir başka deyişle iletişimi içerir.

Temel beceriler ve davranışlar aşağıda listelenmiştir:

1. DİNLEMEK

Dinlemek, koçlukta gerekli olan en önemli becerilerden biridir. Dinlemek;

• Bilgi almayı

• Bilgiyi doğru şekilde anlamlandırmayı

• Bilgiyi teyit etmeyi içerir.

Kulaklarımız kadar gözlerimizle de dinlemeyi gerektirir. Pek çok duygu sözlü olarak değil, sözlü olmayan davranışlar ya da beden diliyle ifade edilir. Söylenenleri yorumlayabilmek için genellikle sözlü olan ve olmayan bilgilerin toplamını “duymamız” gerekir. Ne söylendiğini dinlemenin yanı sıra, nasıl söylendiğini dinlemek de önemlidir; ayrıca ne söylenmediğine dikkat etmek de.

2. KATILIM

Katılım, dinlemeyle yakından bağlantılıdır. Dinlediğinizi ve karşı tarafın söylediklerini önemsediğinizi gösterir. Ne kadar çok katılım gösterirseniz, karşınızdaki size o kadar çok açılır.

Katılımınızla karşınızdakine yardımcı olmak istiyorsanız, onunla yüz yüze olacak şekilde oturun, göz teması kurun, rahat bir pozisyon alın, sözünü kesmeyin ve baş sallama, “hıı hıı”, “anladım”, “ne demek istediğini anlıyorum” gibi yüreklendirici ifadeler kullanın.

Karşınızdakinin işini zorlaştıran, katılım göstermediğiniz anlamına gelecek davranışlar ise dinliyorken başka şeylerle ilgilenmek, karşınızdaki kişiye bakmamak, söz kesmek, durmadan kıpırdanmak, önünüzdeki kağıdı karalamak, tuhaf bir açıyla oturmak gibi davranışlardır.

3. NETLEŞTİRMEK

Netleştirme de dinlemeyle bağlantılıdır. Karşınızdakinin ne söylediğinden tam olarak emin olduğunuz anlamına gelir. Soru sormayı, söylenenleri tekrarlamayı ve karşınızdakinden daha fazla ayrıntı vermesini veya söylediği şeyi farklı bir ifadeyle tekrarlamasını istemeyi kapsar.

Elbette netleştirme yaparken kullandığınız üslup çok önemli. Soru sorma, sorguya çeker gibi değil nazik bir tonla olmalı. Özenli şekilde yapılırsa faydalı bir yan etkisi de ortaya çıkar: karşı tarafın söylediklerini önemsediğinizi de göstermiş olursunuz.



11

4. AYNA TUTARAK DÜŞÜNDÜRMEK

Ayna tutarak düşündürmek, netleştirmeyle bağlantılıdır. Karşınızdakine, onun söylediğini ya da hissettiğini düşündüğünüz şeyleri kendi ifadelerinizle tekrarlamayı içerir. Bu, söylediklerini ve hissettiklerini anladığınızı göstermenin yollarından biridir.

Ayna tutmak, ciddi beceri gerektirir. Ne söylendiğini, karşınızdakinin nasıl hissettiğini gerçekten anlamış olmak çok önemlidir. Birebir aynı sözcüklerle tekrar etmekten ibaret değildir; nasıl tekrar ettiğiniz önemlidir.

5. DUYGULARI TANIMAK

Duyguları tanımak da dinlemeyle bağlantılıdır. Koç, danışanın yapması gerekenlerle, ilgili sorunlarla, sahip olduğu becerilerle ve diğer insanlarla ilgili olarak kendini nasıl hissettiğini bilmeli, bu duyguların etkisini kavrayabilmelidir.

Aynı zamanda koçun kendi duygularının da farkında olması, bunların mevcut durumu nasıl etkileyebileceğini bilmesi önemlidir.

Duygular bazen söylenen ya da söylenmeyen, bazense yapılan ya da yapılmayan şeyler yoluyla ifade edilir. Titiz bir tartışma ile su yüzüne çıkarılmaları gerekebilir.

6. YARGILARDAN KAÇINMAK

Karşınızdakinin düşüncelerini ve fikirlerini dinlerken kendi kişisel değer yargılarınızı işin içine karıştırmak son derece kolaydır. Bu da bizim söylenenleri ne şekilde dinleyeceğimizi (ya da dinlemeyeceğimizi) doğrudan etkiler.

Kendi değer yargılarımızı sözlü olarak ya da beden diliyle ifade ettiğimizde, karşımızdaki kişinin söyleyeceklerini ya da hislerini etkilemiş oluruz.

Zor olsa da, koçun açık fikirli olması, bunu karşısındakine göstermesi ve mümkün olduğunca uzun süre, masadaki bütün konular ele alınıncaya kadar yargıda bulunmaktan kaçınması çok önemlidir.

7. KONUŞTURMAK

Danışanların açılamadıkları ya da “tıkanıp kaldıkları” durumlarla karşılaşabilirsiniz. Bu tür durumlarda koçun karşısındakini konuşturması gerekecektir. Danışmanın ilgili konulara odaklanmasını sağlayacak, düşüncelerini ve duygularını irdelemesini ve ortaya koymasını kolaylaştıracak açık uçlu soruların dikkatle yöneltilmesi gerekir. “Neden?”, “Bunu nereden biliyorsun?”, “Böyle düşünmene sebep nedir?” gibi sorular çoğunlukla işe yarar.

8. DESTEKLEMEK

Bazen danışan, özgüveninin azaldığı bir dönemden geçebilir. Koç bunun farkında olmalı, danışanı teşvik edici bir takım davranışlar sergileyerek bu dönemi atlatmasına yardımcı olmalıdır: danışanı yüreklendirmeli, başarılı olduğu konuların farkında olmasına yardımcı olmalı, ona güvendiğini söylemelidir.



12

9. SESSİZLİĞİ DOĞRU KULLANMAK

Sessizlik genellikle insanları huzursuz eder. Konuşma sırasında bir boşluk olunca hemen bu boşluğu doldurma, ne olursa olsun bir şey söyleme ihtiyacı hissedilir. Bu, koçluk seansını sekteye uğratabilir. Nasıl ki yazılı bir metinde paragraflara ve boşluklara ihtiyacımız varsa, konuşma sırasında da düşünmek, fikirleri gözden geçirmek, kavramları özümsemek ve kendi düşüncelerimizi olgunlaştırmak için noktalama işaretlerine ihtiyaç duyarız.

İyi bir koç sessizliği doğru yöneterek konuların üzerine eğilmek için yeterince zaman kalmasını, danışanın iki ayağı bir pabuca girmiş gibi hissetmemesini sağlar. Böylelikle koça da durum değerlendirmesi yapacak, düşünecek ve koçluk sürecinin bir sonraki adımını tasarlayacak vakit kalmış olur.

10. ÖZETLEMEK

Seans sırasında ya da sonunda önemli husus ve konuların toparlanmasını, yeniden vurgulanmasını ya da özetlenmesini gerektirecek durumlar olur.

İyi bir koç, karşısındakinin anlattıklarını netleştirebilmesi, önemli konulara odaklanabilmesi ve doğru yönde ilerleyebilmesi için konuşulanları belli aralıklarla özetler.

İYİSORUSORMATEKNİĞİ


13


İyi soru sorma tekniği sadece “açık uçlu” soru sormaktan ibaret değildir; aynı zamanda karşınızdaki kişinin eksiksiz ve özgürce cevap verebilmesine olanak sağlayacak şekilde soru sorabilme becerisi anlamına gelir.

Ayrıca doğru soruları doğru zamanda sormayı da içerir.

Yararlı Sorular:

• Yapıcı düşünceleri tetikler

• Karşınızdaki kişinin varsayımlarını tespit edip sorgulamasına yardımcı olur.

Yararlı Olmayan Sorular:

• Karşı tarafı kısıtlı cevaplar vermeye zorlar

• Karşı tarafın savunmaya geçmesine neden olur (bunlar genellikle “Neden şöyle şöyle yaptın…?” ya da “neden böyle davranıyorsun?” şeklinde sorulardır)

İyi soru sorma tekniği geliştirmenize yardımcı olacak bir takım araçlardan yararlanabilirsiniz. Bunlardan biri karşınızdakinin konuya dört açıdan yaklaşmasına yardımcı olacak dört yönlü sorulardır:

FİKİRLERDUYGULAREYLEM

BÜYÜKRESİM

SONUÇLAR

VARSAYIMLAR

GEÇMİŞ



14

Amacı net olan sorular

Koçun soracağı sorunun etkili olabilmesi için net bir amacı ya da hedefi olmalıdır.

Örneğin, daha fazla bilgi edinmek, karşınızdakini düşünmeye teşvik etmek ya da harekete geçirmek amacıyla soru sorabilirsiniz. Sorularımızın net bir amacı yoksa, soru havada kalır ya da istemediğimiz bir sonuca yol açar. Koçluk açısından bu önemlidir çünkü sorularımızın karşımızdaki kişinin bir biçimde ilerleme kaydetmesine yardımcı olmasını isteriz.

Aşağıdaki soru tablosu net bir amaca yönelik olan sorular içeriyor. Bunlar ayrıca her gün iş hayatında karşılaştığınız durumlarda da sorabileceğiniz hoş, basit sorular.

.

Amaç Koçun Sorabileceği Sorulara Örnekler

Genel bilgi edinmek

Belli bir konuda bilgi edinmek

Karşınızdakinin bir şeyi daha net hatırlamasına yardımcı olmak

Karşınızdakinin önemli olan meseleye yeniden odaklanmasını sağlamak, konuyu dağıtmasını önlemek, sakinleştirmek vb..

Karşınızdakinin değerlerini anlamak

Karşınızdakinin bir başkasının bakış açısını anlamasına yardım etmek

Karşınızdakinin iki düşünce veya durum arasında bağlantı kurmasını sağlamak

Karşınızdakinin bir sonuca ulaşmasına yardımcı olmak

Baskı altında hissetmeden fikir üretmek

Karşınızdakinin karar vermesinde etkili olmak

Karşınızdakinin adım atmasında etkili olmak

Karşınızdakini adım atmasının önündeki engelleri ortadan kaldırmaya hazırlamak

Bu konuyu biraz daha anlatabilir misin?

Somut olarak, seni mutsuz eden nedir?

Tam olarak ne olduğunu anlatabilir misin?

Daha başka ne hatırlıyorsun?

Tamam, peki bunun en önemli boyutu nedir?

Şu anda odaklanmamız gereken en önemli mesele sence nedir?

Bu konuyla ilgili senin için önemli olan şey nedir?

Bu neden senin için bu kadar önemli?

Anna neden bunu istemiş olabilir?

Anna için önemli olan nedir?

Anna şimdi burada olsaydı, mevcut durumu nasıl tanımlardı?

İşte yaşadığın baskılar, ekibini daha da geliştirme isteğinle ne açıdan bağlantılı?

Bu konuyla ilgili şimdi ne düşünüyorsun?

Bundan şimdi ne gibi bir sonuç çıkarıyorsun?

Ne gibi seçenekler var?

Sen hangi seçenekleri değerlendirebilirsin?

Yapabileceğin neler var?

Ne gibi düşüncelerin var?

Hangi seçeneği tercih edersin?

Ne yapmaya karar verdin?

Bu konuda şu anda ne yapabilirsin?

Bunu yapmanı engelleyebilecek olan nedir?

(Takip sorusu) … peki bu engeli nasıl ortadan kaldıracaksın?



15

GROW (BÜYÜME) modeli

GROW yani BÜYÜME modeli (İngilizce Kısaltmasıyla Goal: Hedef, Reality: Gerçekler, Options: Seçenekler, Will: İrade), koçluk seansını yapılandırmak için kullanılan basit bir çerçevedir:

KONU

1. HEDEF4. İRADE BEYANI

2. GERÇEKLER3. SEÇENEKLER

Ele alınacak konuya karar verme

Mümkünse uzun vadelihedef belirleme

Somut

Ölçülebilir

Uzlaşılmış / Kabul edilmiş

Gerçekçi

Takvime dayalı

Eyleme geçmeye karar verme

Somut ve takvime bağlıadımlar atma

Muhtemel engelleri belirleme

Desteğe kararverme

Bütün ihtimalleri ortaya koyma

Seçenekleri masayakoyma

Varsayımlardan vegeçmişe dair gereksizayrıntılardan kaçınma

Bu aşamada sorun çözmekten kaçınma

Gerekiyorsa seanshedeflerini gözdengeçirme



16

GROW modelinin bütün aşamalarında işinize yarayabilecek soru listesini aşağıda bulabilirsiniz. Sorular belli bir sıra gözetilerek hazırlanmadı:

HEDEF

• Bugün hangi konu üzerinde çalışmak istersin?

• Aklında hangi konu var?

• Bunu senin için önemli bir konu haline getiren nedir?

• Bu hedefi gerçekleştirecek olsan, nasıl bir tablo ortaya çıkardı, nasıl hissederdin?

• Bu hedefi gerçekleştirecek olsan, şimdiki duruma kıyasla neler değişirdi?

• Bu mesele üzerinde, yüzde olarak ifade edecek olsan, ne kadar kontrolün var?

• Sence bu konu, 1’den 10’a kadar bir puan verecek olsan, ne kadar önem taşıyor?

• Başkaları üzerindeki etkisi nedir?

GERÇEKLER

• Şu anda neler oluyor?

• Bu şey (her ne ise) sana olduğunda, olmadan hemen önce kendine ne söylüyorsun?

• Bununla ilgili ne hissediyorsun?

• Bununla ilgili endişelerin neler ve bunlar ne kadar güçlü endişeler?

• Bu mesele senden başka kimi/kimleri etkiliyor?

• Şimdiye dek ne yapmayı denedin?

• Daha fazla adım atmana ne engel oldu?

• Daha önce benzer bir şeyin başına geldiği bir örneği benimle paylaşır mısın?

• O zaman ne yapmıştın da işe yaramıştı?

• Elinde hangi kanıtlar var?

• Önünü tıkayabilecek etmenler neler?

• Hangi engelleri ortadan kaldırmak gerekecek?

• Bununla ilgili ne gibi varsayımlarda bulundun?

• Adım atmanın önünde, senden ya da senin direnç göstermenden kaynaklanan engeller neler (eğer böyle engeller varsa)?

• Halihazırda hangi kaynaklardan yararlanabiliyorsun? Beceri, zaman, istek, para, destek, vb.

SEÇENEKLER

• Bu konuya başka ne şekilde yaklaşabilirsin?

• Hangi adımları atabilirsin? Seçeneklerin neler?

• Bütün alternatifleri listele; büyük ya da küçük, tam ya da kısmi bütün çözümleri ortaya koy.

• Daha başka hangi adımları atabilirsin?



17

• Bu adımların artı ve eksileri nelerdir?

• Eğer daha fazla zamanın ya da bütçen olsaydı veya patron sen olsaydın nasıl hareket ederdin?

• Temiz bir sayfa açıp yeniden başlama şansın olsa ne yapardın?

• Para, zaman, vb. sorun olmaktan çıksaydı neler yapardın?

• Bunların her birinin avantajları ve dezavantajları nelerdir?

• Hangisi en iyi sonucu elde etmeni sağlardı?

• Bu çözümlerden hangisi sana en çok hitap ediyor ya da içine siniyor?

• Hangisi seni en çok tatmin eder?

• Başka ne yapabilirsin?

• Başka nereden destek ya da bilgi alabilirsin

YAPILACAKLAR / İRADE BEYANI

• Ne gibi adımlar atacaksın?

• Hangi seçeneğe ya da seçeneklere karar verdin?

• Bu seçenek senin hedeflerini ne ölçüde karşılıyor?

• Başarı kriterlerin, ölçülerin neler?

• Bir sonraki adım ne olacak?

• Ne gibi adımlar atacaksın?

• Atacağın küçük adımlardan birini tarif et.

• Her bir adımı atmaya tam olarak ne zaman başlayacaksın ve ne zaman bitireceksin?

• Bu adımları atmana ya da hedefine ulaşmana ne engel olabilir?

• Bu adımları atmana engel olabilecek kişisel direnç noktaların (eğer varsa) neler?

• Bu iç ve dış etmenleri sınırlandırmak için ne yapacaksın?

• Planlarını başka kimlerin bilmesi gerekiyor?

• Kimden, nasıl bir destek almaya ihtiyacın var?

• Bu desteği almak için neyi, ne zaman yapacaksın?

• Bir-iki hafta sonra sana yolda rastlayacak olsam, bana nelerin değiştiğini söyleyebilirsin?

• Üzerinde uzlaştığımız bu adımları atmaya ne kadar kararlı olduğuna 1’den 10’a kadar kaç puan verirsin?

• Kendine 10 puan vermeni engelleyen nedir?

• Kararlılık düzeyini 10’a yaklaştırman için ne yapman ya da neyi değiştirmen gerekir?

Nesta1 Plough Place London EC4A 1DE

[email protected] @nesta_uk www.facebook.com/nesta.uk

www.nesta.org.uk

February 2015

Nesta İngiltere ve Galler’de 7706036 şirket no ve 1144091 yardım kuruluşu no ile tescil edilmiş bir kuruluştur. İskoçya’daki tescil numarası: SCO42833. Kayıtlı ofis: 1 Plough Place, Londra, EC4A 1DE.

karŞilikli koÇluk - british council · nesta, kişi ve kurumların harika fikirleri hayata...

Documents