karayolu mÜhendİslİĞİ 1. hafta

KARAYOLU MKARAYOLU MÜÜHENDHENDİİSLSLİĞİİĞİ1. Hafta1. Hafta

““GiriGirişş, Genel Hususlar, , Genel Hususlar, TTüürkiye Karayolu Arkiye Karayolu Ağığı ile ile İİlgili Genel Bilgilerlgili Genel Bilgiler””

Hilmi Berk ÇELİKOĞLUİTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü

DERS BDERS BİİLGLGİİLERLERİİ

INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU

1.Hafta 12.02.2016 Giriş, Türkiye Karayolu Ağı ile İlgili Genel Bilgiler

2.Hafta 19.02.2016 Karayolu Elemanları

3.Hafta 26.02.2016 İnsan ve Taşıt Özellikleri, Taşıt Hareketleri, Önemli Uzunluklar

4.Hafta 04.03.2016 Trafik Akım Değişkenleri, Kapasite ve Hizmet Düzeyi

5.Hafta 11.03.2016 Proje Trafiği, Geometrik Standartlar ve Seçimi, Yatay Geometri Tasarımı (Sıfır Çizgisi ve Geçki)

6.Hafta 18.03.2016 Yatay Geometri Tasarımı: Deversiz Yatay Kurplar (Plan)

7.Hafta 25.03.2016 Yatay Geometri Tasarımı: Deverli Yatay Kurplar (Boykesit, Yatay Kurplarda Araç Dengesi)

8.Hafta 01.04.2016 Yatay Geometri Tasarımı: Yatay Kurplar ve Geçiş Eğrisi (Geçiş Eğrisiz Y. Kurp ve Dever Uyg.)

9.Hafta 08.04.2016 Düşey Geometri Tasarımı: Düşey Kurp ve Hesapları (Düşey Kurp ve Hesap Uyg.)

10.Hafta 15.04.2016 Düşey Geometri Tasarımı: Düşey Kurp ve Hesapları (Düşey Kurp ve Hesap Uyg.)

11.Hafta 22.04.2016 Düşey Geometri Tasarımı: Düşey Kurp ve Hesapları (Düşey Kurplu Boykesit Uyg.)

12.Hafta 29.04.2016 Enkesitler, Toprak İşleri (Enkesit ve Duvar Uyg.)

13.Hafta 06.05.2016 Yol Üstyapısı, Kentiçi Yollar ve Kavşaklar

14.Hafta 13.05.2016 Dönemiçi Sınavı

HAFTALIK PROGRAMHAFTALIK PROGRAM


DDöönem inem i ççerisinde deerisinde de ğğiişşikler olabilecek haftalikler olabilecek haftal ıık programk program

TTÜÜRKRKİİYEYE’’DE YDE YÜÜKK--YOLCU TAYOLCU TAŞŞIMACILIIMACILIĞĞI TI TÜÜREL DAREL DAĞĞILIM ILIM BBİİLGLGİİLERLERİİ

Ulaştırma yollarına göre yük ve yolcu taşımasıA. Milyon ton kilometre B. Milyon yolcu kilometre

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

KarayoluA 181 330 181 935 176 455 190 365 203 072 216 123 224 048 234 492B 209 115 206 098 212 464 226 913 242 265 258 874 268 178 276 073

DenizyoluA 291 57 314 61 309 44 348 64 363 35 387 43 384 93 383 12B 842 847 887 850 848 787 900 975

DemiryoluA 9 921 10 739 10 326 11 462 11 677 11 670 11 177 11 992B 5 553 5 097 5 374 5 584 7 122 6 361 6 225 7 401

HavayoluA 1 54 1 64 1 72 2 02 2 25 2 25 2 59 2 89

Milyon Yolcu B 70 72 79 89 86 103 54 118 29 131 03 150 166 18


TTÜÜRKRKİİYEYE’’DE YDE YÜÜK TAK TAŞŞIMACILIIMACILIĞĞININ ULAININ ULAŞŞTIRMA TTIRMA TÜÜRLERRLERİİNE NE DADAĞĞILIMIILIMI


TTÜÜRKRKİİYEYE’’DE YOLCU TADE YOLCU TAŞŞIMACILIIMACILIĞĞININ ULAININ ULAŞŞTIRMA TTIRMA TÜÜRLERRLERİİNE NE DADAĞĞILIMIILIMI


ULAULAŞŞTIRMA STIRMA SİİSTEMLERSTEMLERİİNDE ARANAN NDE ARANAN ÖÖZELLZELLİİKLERKLER

UlaUlaşştt ıırma Sistemlerinde Aranan rma Sistemlerinde Aranan ÖÖzelliklerzellikler

•• GGüüvenlik:venlik: Taşınan canlı ve cansızların zarar görmemesi.

•• HHıız:z: Taşınanlar, en kısa zamanda istenen yere ulaştırılmalı.

•• DDüüzenlilik:zenlilik: Taşınanlar, istenilen zamanda istenilen yere

ulaştırılmalı.

•• Konfor:Konfor: Özellikle yolcu taşımasında rahat yer değiştirme olanağı

sağlanmalı.

•• Ekonomiklik:Ekonomiklik: Yukarıda belirtilenler yerine getirilirken ekonomik

biçimde gerçekleştirilmeli.

•• ÇÇevreye Uyum:evreye Uyum: Günümüzde önemli bir özellik olarak

değerlendirilmekte.


UULALAŞŞTIRMA TTIRMA TÜÜRLERRLERİİNNİİN ALT N ALT ÖÖGELERGELERİİ

UlaUlaşşttıırma trma t üürlerinin alt rlerinin alt öögeleri arasgeleri aras ıındaki ilindaki ili şşkilerkiler

YOLYOL

ENERJENERJİİKAYNAKAYNAĞĞII

TATAŞŞITITTERMTERMİİNALNALTRAFTRAFİİK YK YÖÖNETNETİİMM

KURAL VE TESKURAL VE TESİİSLERSLERİİ

İŞİŞLETMELETME


UULALAŞŞTIRMA TTIRMA TÜÜRLERRLERİİNNİİN TARN TARİİHSEL GELHSEL GELİŞİİŞİMMİİ

•• 18071807 Buharlı gemilerin icadı

•• 18301830 Demiryolu ulaştırması

•• 18651865 Boru hattı taşımacılığı

•• 19171917 Otomobilin icadı ve ticari kullanımının başlaması

•• 19031903 Uçağın icadı

•• 19361936 Ticari uçak ve hava ulaştırması başlangıcı


ULAULAŞŞTIRMA TTIRMA TÜÜRLERRLERİİNNİİN SINIFLANDIRILMASIN SINIFLANDIRILMASI

Serbestlik derecesi ve altyapSerbestlik derecesi ve altyap ııya gya g ööre sre s ıınnııflandfland ıırmarma

YAPAYYAPAY

RRİİJJİİTTKILAVUZKILAVUZ

DODOĞĞALAL

ESNEKESNEKKILAVUZKILAVUZ

ASILIASILI

YOLYOLÜÜZERZERİİNDENDE

YOLYOLÜÜZERZERİİNDENDE

ESNEKESNEKKILAVUZKILAVUZ

3 BOYUTLU3 BOYUTLUSERBESTLSERBESTLİİKK

SUDASUDA

HAVADAHAVADA

TELESTELESİİEJEJ

TELEFERTELEFERİİKK

DEMDEMİİRYOLURYOLU

METROMETRO

TRAMVAYTRAMVAY

TROLLEYBTROLLEYBÜÜSS

OTOBOTOBÜÜSS

OTOMOBOTOMOBİİLL

BBİİSSİİKLETKLET

GEMGEMİİ

UUÇÇAKAK

HELHELİİKOPTERKOPTER


A. Kaza sayısı B. Ölü sayısı C. Yaralı sayısı

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

Karayolu A 620 789 728 755 825 561 950 120 1 053 346 1 106 201 1 228 928 1 296 634B 4 505 4 633 5 007 4 236 4 324 4 045 3 835 3 750C 154 086 169 080 189 057 184 468 201 380 211 496 238 074 268 079

DenizyoluA 147 116 117 206 147 194 132 135B 24 8 18 10 18 22 11 92C - - 3 8 4 49 28 10

DemiryoluA 522 455 394 386 299 194 177 147B 153 101 108 111 89 69 71 55C 273 246 204 247 303 142 112 101

HavayoluA 7 10 11 2 6 5 3 9B - 1 60 3 7 3 5 12C 2 4 3 1 17 - 6 3

TTÜÜRKRKİİYEYE’’DE ULADE ULAŞŞTIRMA TTIRMA TÜÜRLERRLERİİNE GNE GÖÖRE GENEL TRAFRE GENEL TRAFİİK K KAZA BKAZA BİİLGLGİİLERLERİİ


Kaza SayKaza Sayıılarlarıınnıın Ulan Ulaşşttıırma rma TTüürlerine Grlerine Gööre Dare Dağığıllıımmıı

Kaza Sonucu Kaza Sonucu ÖÖllüümlerin Ulamlerin Ulaşşttıırma rma TTüürlerine Grlerine Gööre Dare Dağığıllıımmıı


~2% ~0%

~96%

~2%

Denizyolu Havayolu

Karayolu Demiryolu

~0%~0%

~100%

~0%

Denizyolu HavayoluKarayolu Demiryolu

TTÜÜRKRKİİYE KARAYOLLARINDAKYE KARAYOLLARINDAKİİ GENEL TRAFGENEL TRAFİİK KAZA BK KAZA BİİLGLGİİLERLERİİ


Yıl Toplam kaza sayısı Maddi hasarlı kaza sayısı Ölümlü, yaralanmalı kaza sayısı Ölü sayısı Yaralı sayısı

2002 439 777 374 029 65 748 4 093 116 412

2003 455 637 388 606 67 031 3 946 118 214

2004 537 352 460 344 77 008 4 427 136 437

2005 620 789 533 516 87 273 4 505 154 086

2006 728 755 632 627 96 128 4 633 169 080

2007 825 561 718 567 106 994 5 007 189 057

2008 950 120 845 908 104 212 4 236 184 468

2009 1 053 346 942 225 111 121 4 324 201 380

2010 1 106 201 989 397 116 804 4 045 211 496

2011 1 228 928 1 097 083 131 845 3 835 238 074

2012 1 296 634 1 143 082 153 552 3 750 268 079

2013 1 207 354 1 046 048 161 306 3 685 274 829

2014 1 199 010 1 030 498 168 512 3 524 285 059

TTÜÜRKRKİİYE ile AB YE ile AB ÜÜLKELERLKELERİİ KAZA SONUKAZA SONUÇÇLARI KARLARI KARŞŞILAILAŞŞTIRMASI, 2012TIRMASI, 2012


TC KARAYOLLARI GENEL MTC KARAYOLLARI GENEL MÜÜDDÜÜRLRLÜÜĞĞÜÜ BBÖÖLGE BLGE BİİLGLGİİLERLERİİ

Bölge MerkeziYol

uzunluğu1.Bölge İstanbul 33622.Bölge İzmir 51853.Bölge Konya 54764.Bölge Ankara 35325.Bölge Mersin 48016.Bölge Kayseri 39377.Bölge Samsun 46018.Bölge Elazığ 38419.Bölge Diyarbakır 4635

10.Bölge Trabzon 346111.Bölge Van 312712.Bölge Erzurum 220413.Bölge Antalya 352414.Bölge Bursa 462315.Bölge Kastamonu 2961

16.Bölge Sivas 313518.Bölge Kars 1349


YOL YYOL YÜÜZEYZEYİİ TTÜÜRRÜÜNE GNE GÖÖRE YOL ARE YOL AĞĞI UZUNLUK BI UZUNLUK BİİLGLGİİLERLERİİ

Asfalt Betonu

Sathi Kaplama

Parke Stabilize ToprakGeçit

VermezToplam

Otoyol 2 159 -- -- -- -- -- 2 159

Devlet Yolları 14 393 16 399 71 45 17 288 31 213

İl Yolları 2 702 27 327 191 699 614 1 532 33 065

Toplam 19 254 43 726 262 744 631 1 820 66 43766 437

01.01.2016 tarihi itibariyle yol ağı uzunluk bilgileri (km)


KAPLAMA TKAPLAMA TÜÜRRÜÜ VE YOL SINIFINA GVE YOL SINIFINA GÖÖRE UZUNLUK BRE UZUNLUK BİİLGLGİİLERLERİİA. Toplam B. Otoyollar C. Devlet yolu D. İl yolu E.Köy yolu

Genel toplam ToplamBitümlü

kaplama Parke

Kırmataşve

Stabilize Toplam

Toprak yollar (Tesviyeli ve

tesviyesiz)

Geçit vermeyen

yollar

2011 A 370 276 338 326 196 324 212 141 790 31 950 25 555 6 395B 2 119 2 119 2 119 - - - - -C 31 372 31 089 30 901 74 114 283 47 236D 31 558 29 673 28 572 138 963 1 885 674 1 211E 305 227 275 445 134 732 - 140 713 29 782 24 834 4 948

2012 A 349 383 352 262 202 788 256 149 218 33 486 26 402 7 084B 2 127 2 127 2 127 - - - - -C 31 375 31 056 30 781 73 112 319 29 290D 31 880 29 881 28 741 183 957 1 999 637 1362E 320 366 289 198 141 049 - 148 149 31 168 25 736 5 432

2013 A 388 666 355 020 206 748 4 181 144 291 33 446 26 081 7 365B 2 127 2 127 2 127 - - - - -C 31 341 31 029 30 866 71 92 312 29 283D 32 155 30 248 29 298 190 760 1 907 603 1304E 323 043 291 816 144 457 3 920 143 439 31 227 25 449 5 778

2014 A 236 671236 671 216 199 132 902 2 733 80 654 20 472 14 842 5 630B 2 155 2 155 2 155 - - - - -C 31 280 31 000 30 861 72 67 280 29 251D 32 474 30 363 29 338 201 824 2 111 570 1 541E 170 762 152 681 70 458 2 460 79 673 18 081 14 243 3 838

uzunluklar uzunluklar ‘‘kmkm’’ cinsindendircinsindendirINS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU

TTÜÜRKRKİİYEYE’’DE KAPLAMA TDE KAPLAMA TÜÜRRÜÜNE GNE GÖÖRE YOL UZUNLURE YOL UZUNLUĞĞU U


KARAYOLU MKARAYOLU MÜÜHENDHENDİİSLSLİĞİİĞİ

2., 13. Hafta2., 13. Hafta““Karayolu ile Karayolu ile İİlgili Tanlgili Tanıımlar, Yol mlar, Yol ÜÜstyapstyapııssıı””

Hilmi Berk ÇEL İKOĞLU

İTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü

Ulaştırma Türlerinin Tarihsel Gelişimi

•• 18071807 Buharlı gemilerin icadı

•• 18301830 Demiryolu ulaştırması

•• 18651865 Boru hattı taşımacılığı

•• 19171917 Otomobilin icadı ve ticari kullanımının başlaması

•• 19031903 Uçağın icadı

•• 19361936 Ticari uçak ve hava ulaştırması başlangıcı


KARAYOLU ELEMANLARI KARAYOLU ELEMANLARI İİLE LE İİLGLGİİLLİİ TANIMLARTANIMLAR

�� Karayolu:Karayolu: Her tHer tüürlrlüü tataşışıt ve yaya ulat ve yaya ulaşışımmıı iiççin in kamu yararkamu yararıına ana aççıık arazi k arazi şşerididir.erididir.

�� Karayolu trafiKarayolu trafiğği:i: Motorlu ve motorsuz taMotorlu ve motorsuz taşışıtlar tlar ile yayalarile yayalarıın, karayolu n, karayolu üüzerindeki davranzerindeki davranışışlarlarıı, , hareketleri, karayolu trafihareketleri, karayolu trafiğği (aki (akıımmıı) diye an) diye anııllıır.r.



HARHARİİTATA

•• Harita:Harita: YeryYeryüüzzüünnüün tamamn tamamıınnıın veya bir parn veya bir parççasasıınnıın n kukuşşbakbakışıışı ggöörrüünnüümmüünnüün, istenilen n, istenilen ööllççeeğğe ge gööre re öözel zel iişşaretler yardaretler yardıımmıı ile ve ile ve öözel matematik yzel matematik yööntemlerle ntemlerle kküçüüçültltüülerek lerek ççizilmiizilmişş öörnerneğğidir.idir.

HaritalarHaritalarıın kullann kullanıım amam amaççlarlarıına gna gööre sre sıınnııflandflandıırrııllıır:r:–– Planimetrik Haritalar (arazinin sadece yatay durumlarPlanimetrik Haritalar (arazinin sadece yatay durumlarıınnıı

ggöösteriri, yerysteriri, yeryüüzzüü şşekilleri yoktur)ekilleri yoktur)

–– TopoTopoğğrafik Haritalar (yeryrafik Haritalar (yeryüüzzüü üüzerindeki kabartzerindeki kabartıılarlarıı ve ve girintileri, ayrgirintileri, ayrııntntıılarlarıı sembollerle gsembollerle göösterir)sterir)

–– Kabartma Haritalar (topografik haritanKabartma Haritalar (topografik haritanıın n üçüç boyutlusudur)boyutlusudur)

–– Hidrografik Haritalar (deniz derinliklerini gHidrografik Haritalar (deniz derinliklerini göösteren steren haritalardharitalardıır)r)

–– ÖÖzel Amazel Amaççllıı HaritalarHaritalar



HARİTA

•• TopoTopoğğrafik haritalarrafik haritalarıı didiğğerlerinden ayerlerinden ayııran ran öözellik yeryzellik yeryüüzzüünnüün n

şşeklini kontur (eeklini kontur (eşşyyüükselti, tesviye ekselti, tesviye eğğrisi, (Contour line)) risi, (Contour line)) ççizgileri izgileri

ile gile gööstermesidirstermesidir

–– arazi biarazi biççimleri haritada kolayca anlaimleri haritada kolayca anlaşışılabilecek ilabilecek işşaretlerle garetlerle göösterirsterir

–– genellikle haritangenellikle haritanıın n üüst kst kıısmsmıı kuzey ykuzey yöönnüünnüü ggöösterirsterir

–– haritanharitanıın alt kn alt kıısmsmıındaki ndaki ööllççek sayesinde harita ek sayesinde harita üüzerindeki uzaklzerindeki uzaklııklar klar

hesaplanabilirhesaplanabilir

–– ggööller, nehirler, kasabalar ve benzerleri harita ller, nehirler, kasabalar ve benzerleri harita üüzerinde isimleri ile zerinde isimleri ile

ggöösterilirsterilir

•• EEşşyyüükselti ekselti eğğrisi:risi: Yer Yer şşekillerini gekillerini gööstermek istermek iççin kullanin kullanıılan; aynlan; aynıı

yyüükseklikteki yerlerden gekseklikteki yerlerden geççen een eğğrilerdir.rilerdir.



•• GeGeççki (gki (güüzergah):zergah): Kara ulaKara ulaşşttıırmasrmasıı yapyapııssıınnıın, arazi n, arazi

üüzerindeki izidir (dozerindeki izidir (doğğrultusudur). rultusudur).

•• Plan:Plan: GeGeççkinin, her tkinin, her tüürlrlüü elemanelemanııyla, yatay yla, yatay

ddüüzlemdeki izidir.zlemdeki izidir.

•• TeTeğğet (doet (doğğru, aliynman): ru, aliynman): EEğğriliriliğği sonsuz olan i sonsuz olan

dodoğğru parru parççasasııddıır.r.

•• Yatay EYatay Eğğri (kurp): ri (kurp): Belirli bir yarBelirli bir yarııççapta eapta eğğriliriliğği olan, i olan,

genelde daire pargenelde daire parççalaralarıından olundan oluşşan ean eğğri yol ri yol

parparççasasııddıır.r.

YATAY GEOMETRYATAY GEOMETRİİ



Yatay kurp

Teğet


Yatay eğri


•• Siyah kot:Siyah kot: Siyah Siyah ççizgi izgi üüzerindeki herhangi kottur.zerindeki herhangi kottur.

•• Siyah Siyah ççizgi:izgi: Yol ekseni Yol ekseni üüzerinde arazi durumunu zerinde arazi durumunu

ggöösteren steren ççizgidir.izgidir.

•• Boyuna eBoyuna eğğim: im: Yol ekseninin dYol ekseninin düüşşey dey düüzlemdeki zlemdeki

eeğğimidir. Kimidir. Kıırmrmıızzıı ççizginin eizginin eğğimidir.imidir.

•• KKıırmrmıızzıı ÇÇizgi:izgi: Yol inYol inşşaataatıı tamamlandtamamlandığıığında, yol nda, yol

ekseninin boykesitte sahip olmasekseninin boykesitte sahip olmasıı istenen istenen ççizgidir.izgidir.

•• KKıırmrmıızzıı kot:kot: KKıırmrmıızzıı ççizgi izgi üüzerindeki herhangi zerindeki herhangi

kottur.kottur.

DDÜÜŞŞEY GEOMETREY GEOMETRİİ


UZAKLIK

KOTSiyah çizgi

Kırmızı çizgi

Kırmızıkot

Siyah kot

düşey kurp düşey

kurp

α

Boyuna eğim: tg(α)


Boyuna eğim

Kenar taşı

Enine eğim

R


Boyuna eğim

Boyuna eğim


31.8156.4

14.3

BOYUNA EĞİM

KİLOMETREHEKTOMETRE

BAŞLANGICA UZAKLIK

ARA MESAFEKESİT NOSİYAH KOT

KIRMIZI KOT

PLAN

42.31A

24.5

0

24.5

74

.48

2.5

77.

768

0.0

68.2

87

0.0

106.2

32

66.839.4

70.

927

5.0

4

142.1

35.9

65.8

2

449.8

R=70m=24°

55.

060

.54

300.3

TF165

219.3180.9

38.424.5

60

.06

3.2

6

63.

06

65.

0

20.7355.8

40.887

32134.8

52.

557

.04

56.6

55.

0

9

396.6553.2

60

.056

=75°R=25m

26.7

56

.94

488.8

111039

56.

06

5.0

226.7

515.5

65.0

58

.06

0.0

593.240.7

1312

542.251

59.

22

58

.0

60.8

45

5.0

TF2

633.9

63.

5455

.0

1060.3

40.254.4

R=40m=33°

70.8

8

80.

0

774.2698.433.2

1514

665.732.7

65.7

60.0

6 67.0

465

,06

16

731.642.6

70

,066

9.1

2

804.379.4

17330.1

73.1

4

85

.0

TF3

883.7

74.7

4

88

.0

R=35.6m=35°

4

938.1

78.5

8

89.

0

42.6

79

.12

77.8

48

0.0

1017.6

1918

980.736.9

78

.86

85.

0

20TF4

104729.4 13

76.

867

6.3

76.

167

5.0

R=30m=37°

1173.535.9

70.

665

.0

1134.133.66

2221

1100.5

73.

187

0.0

539.34

67.4

26

0.0

61.

585

1.0

1242.7

TF523

1209.433.3

64.5

25

5.0

X (m)

75.

0

81

65.0

55.0

60.0

70.0

75.0

80.0

85.0

Y (m)

1/2

00

90.0

64.9

2

% 6.5% 5.3

% 7.86

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

0 1% 6.5 % 5.3 % 7.86

Boykesit: Boykesit: Plandaki yol ekseninin bir doPlandaki yol ekseninin bir doğğru boyunca dru boyunca düüşşey ey

ddüüzlemdeki izdzlemdeki izdüüşşüümmüüddüür.r.

DDüüşşey eey eğğri (kurp): ri (kurp): Boykesitte doBoykesitte doğğrular arasrular arasıında kalan enda kalan eğğri ri

kkııssıımlardmlardıır.r.


•• Enkesit: Enkesit: GeGeççki eksenine dik doki eksenine dik doğğrultuda alrultuda alıınan kesittir.nan kesittir.

• Tamamı yarmada olan enkesite ‘tam yarma enkesititam yarma enkesiti’,

• Tamamı dolguda olan enkesite ‘tam dolgu enkesititam dolgu enkesiti’,

• Bir kesimi yarmada, bir kesimi dolguda olan enkesite ‘karkarışıışık k tip enkesittip enkesit’ adı verilir.


•• Enkesit elemanlarEnkesit elemanlarıı:: Hendek, Hendek, ŞŞev ve Platformev ve Platform

–– Hendek: Hendek: Yol yYol yüüzeyinden ya da yarma zeyinden ya da yarma şşevinden gelen evinden gelen

yayağışğış sularsularıınnıı yoldan uzaklayoldan uzaklaşşttıırmak irmak iççin yarma boyunca in yarma boyunca

ve yarma kenarve yarma kenarıına yapna yapııllıır. Yarma kenarr. Yarma kenarıı hendehendeğği, bir i, bir

drenaj, drenaj, akaakaççlamalama elemanelemanııddıır.r.

–– AkaAkaççlamalama (Drenaj):(Drenaj): YYüüzeysel sularzeysel sularıı yoldan uzaklayoldan uzaklaşşttıırmak rmak

iiççin yapin yapıılan donanlan donanıımlardmlardıır.r.

–– ŞŞev:ev: Platform ile arazi parPlatform ile arazi parççasasıı arasarasıındaki dolgu ya da ndaki dolgu ya da

yarma yyarma yüüzeyine zeyine şşev denir.ev denir.

–– Platform:Platform: CanlCanlıı ve cansve cansıız kullanz kullanıımmıına ayrna ayrıılmlmışış, ,

karayolunun trafikarayolunun trafiğğe ae aççıık olan park olan parççasasııddıır.r.


•• ŞŞev: ev: Platform ile arazi parPlatform ile arazi parççasasıı arasarasıındaki dolgu ya da ndaki dolgu ya da

yarma yyarma yüüzeyine zeyine şşev denir.ev denir.

•• Kret noktasKret noktasıı:: Arazi ile yarma Arazi ile yarma şşevinin kesievinin kesişşme noktasme noktasııddıır.r.

•• Dolgu eteDolgu eteğği:i: Arazi ile dolgu Arazi ile dolgu şşevinin kesievinin kesişşme noktasme noktasııddıır.r.

hendekhendekYarma Yarma şşevievi

Dolgu Dolgu şşevievi

Eksen Eksen ççizgisiizgisiDoDoğğal zeminal zemin

Yarma kretiYarma kreti

Dolgu eteDolgu eteğğii


•• ŞŞevleri ifade bievleri ifade biççimleri:imleri:– Eğik yüzeylerin yatayla yaptığı açı (α)– Yatayla yapılan açıların tanjantları, ‘tg(α)’ (örneğin 4/5, 0.80

ya da %80’lik şev gibi)– Yatayla yapılan açıların kotanjantları, ‘cotg(α)’ (örneğin 5/1,

3/2 gibi)– Şevlerin üzerinde eğikliği ifade edecek düşey ve yatay

uzunlukları göstermek

Dolgu şevi

Yarma şevi

1

3

α

cotg(α) = n ile gösterilir

tg(α) = 1/n ile gösterilirINS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU

Enine eEnine eğğim: im: Yol yYol yüüzeyine enine dozeyine enine doğğrultuda verilen erultuda verilen eğğimdir. imdir. “Ç“Çatatıı eeğğimiimi”” ya da ya da ““bombebombe”” de denir.de denir.

Dever:Dever: Yatay kurpta taYatay kurpta taşışıta etki eden merkezkata etki eden merkezkaççkuvvetini(n bir kkuvvetini(n bir kıısmsmıınnıı)n kar)n karşışılamaslamasıı iiççin yol yin yol yüüzeyine, tek zeyine, tek yyöönde yatay kurp merkezine donde yatay kurp merkezine doğğru verilen enine eru verilen enine eğğimdir.imdir.


Yatay eğri

Boyuna eğim

Kenar taşı

Enine eğim

R



Platform elemanlarPlatform elemanlarıı::

•• Kaplama:Kaplama: Platformun Platformun öözel malzeme ile kaplanmzel malzeme ile kaplanmışış, ta, taşışıt t

trafitrafiğğine aine aççıık olan park olan parççasasııddıır. Trafik r. Trafik şşeritlerinden olueritlerinden oluşşur.ur.

•• ŞŞerit:erit: KaplamayKaplamayıı oluoluşşturan yol parturan yol parççasasııddıır. Kaplama r. Kaplama üüzerinde zerinde

tataşışıtlartlarıın bir dizi halinde akmasn bir dizi halinde akmasıınnıı sasağğlayan yol genilayan yol genişşliliğğidir.idir.

•• ŞŞerit erit ççizgisi:izgisi: Kaplama Kaplama üüzerindeki alanzerindeki alanıı bböölen len ççizgilerdir.izgilerdir.

•• YardYardıımcmcıı şşeritler:eritler: Varolan Varolan şşeritlere ek olarak, yolun bir eritlere ek olarak, yolun bir

kesimine yapkesimine yapııllıır. Tr. Tıırmanma, hrmanma, hıızlanma, yavazlanma, yavaşşlama.. gibi.lama.. gibi.

•• Banket:Banket: Duran taDuran taşışıtlartlarıın ya da canln ya da canlıılarlarıın kullann kullanıımmıına ayrna ayrıılmlmışış

platform parplatform parççasasııddıır.r.


Tırmanma şeridi


•• BBööllüünmeminmemişş yol: yol: Tek platformlu yolTek platformlu yol

•• BBööllüünmnmüüşş yol:yol: ÇÇift ya da daha fazla platformlu ift ya da daha fazla platformlu yollardyollardıır. Otoyol ve ekspres yol olarak ikiye ayrr. Otoyol ve ekspres yol olarak ikiye ayrııllıır.r.

•• Otoyol:Otoyol: Tam eriTam erişşme denetimli bme denetimli bööllüünmnmüüşş yoldur. Yaya yoldur. Yaya girigirişşi yasak ve ti yasak ve tüüm kavm kavşşaklaraklarıı kesikesişşmesizmesiz……

•• Ekspres yol: Ekspres yol: Yaya giriYaya girişşi, durma gibi durumlari, durma gibi durumlarıın yasak n yasak olmadolmadığıığı, yer yer yandan giri, yer yer yandan girişşlerin ve elerin ve eşşddüüzey zey kavkavşşaklaraklarıın oldun olduğğu, tam eriu, tam erişşme denetimli olmayan me denetimli olmayan (yar(yarıı--erierişşim denetimli) yollardim denetimli) yollardıır.r.

YOL TYOL TÜÜRLERRLERİİ


•• KamulaKamulaşşttıırma srma sıınnıırrıı: : Yolun inYolun inşşaa edileceaa edileceğği kamu (hazine) i kamu (hazine) malmalıı, ya da , ya da öözel kizel kişşi ve kurumlardan sati ve kurumlardan satıın aln alıınan arazinin nan arazinin ssıınnıırlarrlarııddıır.r.

•• Dayanma (Dayanma (İİstinad) duvarstinad) duvarıı: : Dolgu Dolgu şşevi, kamulaevi, kamulaşşttıırma srma sıınnıırrıınnııaaşışıyorsa ya da dolguyu belirli bir sebeple durdurmak yorsa ya da dolguyu belirli bir sebeple durdurmak gerekiyorsa yapgerekiyorsa yapıılan duvardlan duvardıır. Betornarme ise, r. Betornarme ise, öözel projeyle zel projeyle pabupabuççlu lu şşekilde inekilde inşşa edilir.a edilir.

•• Tutma (Tutma (İİksa) duvarksa) duvarıı: : Yarma tarafYarma tarafıına yapna yapıılan, akan zemini lan, akan zemini durdurmaya yarayan duvarddurdurmaya yarayan duvardıır.r. Yarma hendeYarma hendeğğinin inin tabantabanıından itibaren yapndan itibaren yapııllıır.r.



AkaAkaççlama (Drenaj):lama (Drenaj):

•• Boyuna eBoyuna eğğim:im: KKıırmrmıızzıı ççizginin eizginin eğğimiimi

•• Enine eEnine eğğim (im (ççatatıı eeğğimi, bombe): imi, bombe): YYüüzeysel su drenajzeysel su drenajıı iiççin yol in yol

ekseninden her iki yekseninden her iki yööne verilen enfazla %2 olabilecek ene verilen enfazla %2 olabilecek eğğim.im.

•• (Yarma) Hende(Yarma) Hendeğği: i: Yarma Yarma şşevi evi üüzerinden akan sularzerinden akan sularıı

uzaklauzaklaşşttıırmak irmak iççin yapin yapıılan hendek.lan hendek.

•• Kafa hendeKafa hendeğği:i: Yarma Yarma şşevi evi üüzerine, araziye yapzerine, araziye yapıılan hendektir.lan hendektir.

•• Menfezler:Menfezler: SSüürekli akan ya da yarekli akan ya da yağışğış sonucu olusonucu oluşşan akarsularan akarsularıı

yol gyol göövdesinin bir tarafvdesinin bir tarafıından dindan diğğer tarafer tarafıına gena geççirmede irmede

kullankullanıılan sanat yaplan sanat yapıılarlarııddıır (Boru, kutu, kemerli, tabliyeli r (Boru, kutu, kemerli, tabliyeli

menfezler..gibi).menfezler..gibi).


Boyuna eğim

Boyuna eğim

AKAÇLAMA

Enine eğim


Kafa hendeği

Kenar hendeği


DOLGU

DOĞAL ZEMİN


DOLGU

DOĞAL ZEMİN


DOLGU

DOĞAL ZEMİN

Büz menfez (memba)


DOLGU

DOĞAL ZEMİNBüz menfez (mansap)


DOLGU

DOĞAL ZEMİN


DOLGU

DOĞAL ZEMİN


•• DoDoğğal zeminin belirli bir enkesite dal zeminin belirli bir enkesite döönnüüşşttüürrüülebilmesi lebilmesi iiççin yapin yapıılan kazma ve doldurma ilan kazma ve doldurma işşlemlerine lemlerine toprak itoprak işşiidenir.denir.

•• Toprak iToprak işşi sonrasi sonrasıı elde edilen yelde edilen yüüzey, zey, tesviye ytesviye yüüzeyizeyidir.dir.

•• Toprak iToprak işşi tamamlandi tamamlandııktan sonra elde edilen tesviye ktan sonra elde edilen tesviye yyüüzeyine, belirlenen enine ve boyuna ezeyine, belirlenen enine ve boyuna eğğimin verilmesi imin verilmesi sonrassonrasıı elde edilen yelde edilen yüüzeye zeye reglajreglaj ((ince tesviyeince tesviye) ) yyüüzeyizeyidenir.denir.

TOPRAK TOPRAK İŞİİŞİ –– TESVTESVİİYE YYE YÜÜZEYZEYİİ


•• Yolun, toprak iYolun, toprak işşi sonrasi sonrasıı, , öönceden belirlenminceden belirlenmişş kot ve kot ve enkesit haline getirilmienkesit haline getirilmişş kkıısmsmıına na altyapaltyapıı denir.denir.

•• AkaAkaççlama (drenaj) yaplama (drenaj) yapıılarlarıı ve dayanma (istinad) ve dayanma (istinad) durdurma (iksa) duvarlardurdurma (iksa) duvarlarıı gibi sanat yapgibi sanat yapıılarlarıı da altyapda altyapııile anile anııllıır.r.

•• AltyapAltyapıı, yolun esas ta, yolun esas taşışıyyııccıı kkıısmsmııddıır. Tar. Taşışıyyııccııllıık gk göörevini revini uygun uygun şşekilde yapabilmesi iekilde yapabilmesi iççin, in, üüzerine inzerine inşşa edilmesi a edilmesi gereken tabakalar vardgereken tabakalar vardıır.r.

ALTYAPI ALTYAPI


•• Yolun trafik yYolun trafik yüüklerini taklerini taşışımak ve bu ymak ve bu yüükküün taban zemininin n taban zemininin tataşışıma gma güüccüünnüü aaşşmayacak mayacak şşekilde taban yekilde taban yüüzeyine dazeyine dağığıtmak tmak iiççin altyapin altyapıı üüzerine inzerine inşşa edilen tabakalara edilen tabakalarıın tn tüümmüüne ne üüstyapstyapııdenir. denir. EsnekEsnek ve ve rijitrijit olmak olmak üüzere iki zere iki ççeeşşittir.ittir.

ÜÜSTYAPISTYAPI

Esnek Esnek ÜÜstyapstyapıı:: Tesviye yTesviye yüüzeyi ile szeyi ile sııkkıı bir temas sabir temas sağğlayan ve layan ve yyüükleri taban zeminine dakleri taban zeminine dağığıtan bir tan bir üüstyapstyapıı tipi olup, stabilitesi tipi olup, stabilitesi agrega kenetlenmesine, dane sagrega kenetlenmesine, dane süürtrtüünmesine ve kohezyona nmesine ve kohezyona babağğllııddıır. r.


Standart bir yolda var olan Standart bir yolda var olan üçüç tabaka:tabaka:

•• TemelaltTemelaltıı tabakastabakasıı: : Tesviye yTesviye yüüzeyi zeyi üüzerine serilen ve kalitesi zerine serilen ve kalitesi

öönemsiz herhangi knemsiz herhangi kıırmatarmataşştan yaptan yapıılabilen tabakadlabilen tabakadıır. r. ÜÜzerinde zerinde

bulunan temel tabakasbulunan temel tabakasıınnıın, tabana yn, tabana yüük yaymask yaymasıına yardna yardıım etmesinin m etmesinin

yanyanıında su ve don gibi etkilere karnda su ve don gibi etkilere karşışı tampon katman olutampon katman oluşşturur.turur.

•• Temel tabakasTemel tabakasıı:: Malzemesi granMalzemesi granüüler yapler yapııdaddadıır. Malzeme; ir. Malzeme; iççte en te en

ufaktan dufaktan dışışta en bta en büüyyüüğğe kadar aralare kadar aralarıı ““fillerfiller”” denilen tozdenilen toz--su ile su ile

karkarışışttıırrııllııp p stabilizestabilize bir hal albir hal alıır. Granr. Granüülometresi gibi, dilometresi gibi, diğğer koer koşşullarullarıı

da belirli olan tabakanda belirli olan tabakanıın gn göörevi trafik yrevi trafik yüükküünnüü tabana yaymak ve bu tabana yaymak ve bu

arada trafiarada trafiğğin darbe etkilerini sin darbe etkilerini söönnüümlendirmektir.mlendirmektir.

•• Kaplama:Kaplama: Temel tabakasTemel tabakasıı üüzerinde ve trafizerinde ve trafiğğin doin doğğrudan temas ettirudan temas ettiğği i

bitbitüümlmlüü karkarışıışımlar, direnimi ymlar, direnimi yüüksek (aksek (aşışınmaya dayannmaya dayanııklklıı) k) kıırma tarma taşş

ve tave taşş tozun ile yaptozun ile yapıılan tabakadlan tabakadıır. Bar. Bağğlaylayııccıı bitum ya da bitum ya da ççimento imento

olabilir. Kalolabilir. Kalıınlnlığıığı genellikle yaklagenellikle yaklaşışık (en fazla) 20 cm olur. Temel k (en fazla) 20 cm olur. Temel

ggöörevi, tekerlerevi, tekerleğğin ain aşışındndıırma etkisine dayanmak ve drma etkisine dayanmak ve düüzgzgüün bir n bir

yuvarlanma yyuvarlanma yüüzeyi oluzeyi oluşşturmaktturmaktıır.r.

ESNEK ESNEK ÜÜSTYAPISTYAPI


ESNEK ESNEK ÜÜSTYAPI ENKESSTYAPI ENKESİİTTİİ


RRİİJJİİT T ÜÜSTYAPISTYAPI

Rijit Rijit ÜÜstyapstyapıı:: GGööreli olarak yreli olarak yüüksek eksek eğğilme mukavemetine sahip ve genellikle ilme mukavemetine sahip ve genellikle Portland Portland ççimentosundan yapimentosundan yapıılmlmışış tek tabakaltek tabakalıı plak vasplak vasııtastasıı ile yile yüükleri taban kleri taban zeminine dazeminine dağığıtan tan üüstyapstyapıı tipidir. tipidir.


RRİİJJİİT T ÜÜSTYAPI ENKESSTYAPI ENKESİİTTİİ


YOLLARDA GERYOLLARDA GERİİLME DALME DAĞĞILIILIŞŞII

Yollarda oluYollarda oluşşan gerilmeler 2 gruba ayran gerilmeler 2 gruba ayrıılabilir:labilir:-- Trafik yTrafik yüükleriklerinden donden doğğan an mekanik gerilmelermekanik gerilmeler,,-- SSııcaklcaklıık ve nemink ve nemin (iklim ko(iklim koşşullarullarıınnıın) n) dedeğğiişşimiiminden nden

dodoğğan an fizik gerilmelerfizik gerilmeler..

Mekanik gerilmeler:Mekanik gerilmeler: Yolda seyreden taYolda seyreden taşışıtlartlarıın an ağığırlrlııklarklarıı, ta, taşışıt t dingil saydingil sayııssıı kadar kkadar kııssııma ayrma ayrııllıır ve tekerler ve tekerleğğin bandajin bandajıı yardyardıımmııyla yla kaplama ykaplama yüüzeyine iletilir.zeyine iletilir.

Fizik gerilmeler:Fizik gerilmeler: ÜÜstyapstyapıılarlarıın projelendirilmesi sn projelendirilmesi sıırasrasıında, iklim nda, iklim kokoşşullarullarıı da gda gööz z öönnüüne alne alıınnıır.r.

Mekanik ve fizik gerilmelerin yolda oluMekanik ve fizik gerilmelerin yolda oluşşumu ve daumu ve dağığıllışıışı, , üüstyapstyapııtiplerine gtiplerine gööre (esnek ve rijit) dere (esnek ve rijit) değğiişşir.ir.


ESNEK ESNEK ÜÜSTYAPILARDA GERSTYAPILARDA GERİİLME DURUMULME DURUMU

Esnek Esnek üüstyapstyapıılarda; alttemel, temel ve kaplamadan olularda; alttemel, temel ve kaplamadan oluşşan tabakalan tabakalıı yapyapııda, da, kaplama ykaplama yüüzeyinden zemine dozeyinden zemine doğğru inildikru inildikççe, malzeme mekanik e, malzeme mekanik öözellikleri ve zellikleri ve kalitesi dkalitesi düüşşer.er.

Trafik Trafik -- iklim etkilerine doiklim etkilerine doğğrudan maruz kalan kaplama tabakasrudan maruz kalan kaplama tabakasıında genelde nda genelde bitbitüümlmlüü karkarışıışımlar kullanmlar kullanııllıır.r.

Kaplama tabakasKaplama tabakasıınnıın oturdun oturduğğu temel tabakasu temel tabakasıında belirli bir grannda belirli bir granüülometreye lometreye sahip agrega kullansahip agrega kullanııllıır. Bu agrega, bazr. Bu agrega, bazıı durumlarda bir badurumlarda bir bağğlaylayııccıı ile ile muamele edilir.muamele edilir.

Temel tabakasTemel tabakasıınnıı tataşışıyan altemel tabakasyan altemel tabakasıı ise daha dise daha düüşşüük kalite malzeme k kalite malzeme ile inile inşşa edilir.a edilir.

BazBazıı durumlarda temel ve alttemel tabakasdurumlarda temel ve alttemel tabakasıı, tek tabaka halinde yap, tek tabaka halinde yapııllıır ve r ve ‘‘temeltemel’’ adadıınnıı alalıır.r.

FarklFarklıı mekanik mekanik öözellikteki malzemelerin yzellikteki malzemelerin yüükleri takleri taşışımalarmalarıı ve iletmeleri farklve iletmeleri farklııolacaktolacaktıır r



Trafik Yüklerinden Kaynaklanan Mekanik Gerilmeler:

Duran ya da hareket halindeki taşıtların, tekerlek bandajlarıyardımıyla yola uyguladıkları gerilmelerdir.

Yol yüzeyi ile tekerlek bandajı arasına etkiyen düşey yükler ve yatay kayma kuvvetleri yol tabakalarında; basınç, çekme, eğilme ve kayma gerilmeleri meydana getirir.

Bu gerilmelerin büyüklüğü, pek çok etkene bağlıdır:1. taşıt hızı,2. dingil yükü,3. bandaj şişirme basıncı,4. bandaj üzeri yiv ve setler

Hareketli tekerlek yüklerinin etki süresi hızlara bağlı olarak 0.1~0.01sn arası değişir.

Araştırma ve gözlemlere göre:� V ↑ ⇒ yola uygulanan gerilmeler ↓



Bandaja etkiyen tekil yükün değeri küçük ise, değme alanı bir daireolup, yük değeri arttıkça daire elipse, 2 ucunda daire yayı olan bir dikdörtgene ve sonunda bir tam dikdörtgene dönüşür, ve değme alanlarıüzerindeki gerilme dağılış şekilleri de sırasıyla; sivri bir yay, basık bir yay, diktörtgen ve yarım makara halini alır. Hangi şeklin hesaba esas teşkil edileceği tam olarak bilinemediğinden; bandaja etkiyen tekil yükdeğeri ne olursa olsun, bandaj değme alanının bir daire ve daire üzerindeki gerilme dağılışının üniform olduğu kabul edilir:



Motorlu taşıt yapım tekniği ve karayolu geometrik standartlarının bugünküdurumunda nizami yüklenmiş bir taşıt için bandajdan kaplamaya iletilen enbüyük gerilmeler 7.0kg/cm2 (100 Psi)’dir. Hesap kolaylığı bakımından, bu gerilmelerin, bandaj şişirme basıncına eşit olduğu kabul edilmektedir. Bu enbüyük gerilmeye (p) ve dingil yükü (P) 2000kg olan bir taşıt için değme alanı yarıçapı (a) hesabı:

( ) 7.0cm7π2

2000a:icindegerlerverilen

pπ2

Pa

2

Paπp 2 ≅

⋅⋅=

⋅⋅=⇒=⋅⋅



Üstyapı, yük altındaki pnömatik bandajın etkisiyle şekil değiştirmeye uğrar. Bandaj ekseninin tam altındaki noktada, enbüyük defleksiyon oluşur. Defleksiyonlar bu noktadan itibaren sağa ve sola, önce bir dairenin eğrilik yarıçapına uyarak küçülür

Üstyapı deformasyonunun bu genel özelliğine uygun olarak tek ve tandem bandajların asfalt kaplamalı bir yol üzerinde hareketleri ile; asfalt betonu içerisinde oluşturacakları basınç ve çekme gerilmeleri ile kaplama üst yüzeyinde oluşturacakları deformasyonların şekilde değiştiği yanda gösterilmiştir.

Bir asfalt betonu kaplamanın üst yüzeyinde herhangi bir noktada tekil dingil her geçişinde 2 kez çekme 1 kez basınç, tandem dingil de her geçişinde 3 kez çekme 2 kez basınç gerilmesi oluşturur. Asfalt kaplamalarda oluşan çekme gerilmelerinin 15~20kg/cm2 düzeyinde olduğu belirlenmiştir



Yatay yükler genellikle, taşıtların hız ve yön değiştirdiği kesimlerde kaplama tabakasının, alt tabakalardan ayrılmasına yol açabilir.3 tabakalı bir üstyapıda; tekerlek iz genişliği ‘2a’ olmak üzere, yük ekseni etrafında oluşan düşey gerilmeler (σz) ve yatay gerilmeler (σt) yanda gösterilmiştir.

Bir üstyapının bozulması; ya yüzeydeki kaplama tabakası ile temel tabakasıarakesitindeki aşırı çekme gerilmelerinden (σ′t1), ya da temeldeki aşırı basınç gerilmeleri (σz2) nedeniyle oluşur. Yol üstyapı tabaka boyutlandırmasında; basınç (σz) ve çekme gerilme (σt) değerlerinin, her tabaka için kritik değerlerin altında olmasına dikkate edilir. Eğer ççekme gerilmeleri (ekme gerilmeleri (σ′σ′t1t1) a) aşışırrıı iseise; kaplama tabakası ile temel tabakası arakesitinde çatlaklar oluşur ve yol yüzeyine kadar oluşur. Eğer basbasıınnçç gerilmeleri (gerilmeleri (σσz2z2) a) aşışırrıı iseise; temel tabakasında üniform olmayan oturmalar oluşur ve sonucunda kaplama tabakasında büyük çekme gerilmeleri oluşur.



ϕϕ: malzemenin i: malzemenin iççsel ssel süürtrtüünme anme aççııssıı

σσ: zemindeki gerilme: zemindeki gerilme

a: etki ya: etki yüüzey alanzey alanıı

c: kohezyonc: kohezyon

PP

AlttemelAlttemel

TemelTemel

BinderBinder

AAşışınmanma

σσ11

σσZZ

aa22

ϕϕ

σσ11 = P/a= P/a11

σσ22 = P/a= P/a22

……

σσZZ = P/a= P/aZZ

P/aP/aZZ = = σσZZ< < σσZ, emnZ, emn

σσZ, emnZ, emn = f(= f(ϕϕ, c), c)

aa11


ÜÜSTYAPI KALINLISTYAPI KALINLIĞĞIIToplam Yük ile Gerekli Üstyapı Kalınlığı Arasındaki Bağıntı:Boussinesq’e göre; dairesel bir yükün etkisi altında bulunan bir zeminin içerisindeki harhangi bir noktaya etkiyen gerilme 3 değere bağlıdır:

- ‘z’ derinliği,- ‘a’ yarıçapı,- ‘p’ bandaj basıncı.

Dolayısıyla, bandaj basıncına tekabül eden farklı değerlerdeki toplam yüklere tekabül eden gerilmeler, yalnızca ‘z/a’ oranına bağlıdır (başka deyişle, üstyapıyüzeyinin altında bulunan ve geometrik olarak aynı yerde olan noktalar ve sabit bandaj basınçları için gerilmeler, toplam yük gözönüne alınmaksızın, biribirlerine eşittir). Bandaj değme basıncı sabit ise ve zemin içerisinde kabul edilebilir bir gerilme veriliyorsa; ‘z/a = K’ olarak bir katsayı yazmak olağandır.Değme alanı yarıçapını toplam yük cinsinden ifade edilirse:

( ) Ppπ

K

pπ

PKzK

a

zve

pπ

PaPaπp 2 ⋅

⋅=

⋅⋅=⇒=

⋅=⇒=⋅⋅

Dolayısıyla; bir üstyapının kalınlığı, toplam yükün ‘P’ karekökünün bir katsayıyla ‘K’ çarpımına eşittir. Bu katsayı, bandaj basıncı ile zemin içerisindeki emniyet gerilmesine bağlıdır (K = f (p, σz em)).


YOL YYOL YÜÜZEY ZEY ÖÖZELLZELLİİKLERKLERİİ

Konfor ve gKonfor ve güüvenlik aynvenlik aynıı zamanda yatay kurb yarzamanda yatay kurb yarııççapapıı ve ve ggöörrüüşş uzunluklaruzunluklarıı gibi yol geometrik standartlargibi yol geometrik standartlarıına da na da babağğllııddıır ve bunlar, yol altyapr ve bunlar, yol altyapııssıınnıın projelendirilmesi sn projelendirilmesi sıırasrasıında nda dikkate aldikkate alıınnıır. Yola gelen yar. Yola gelen yağışğış sularsularıınnıın da konfor ve n da konfor ve ggüüvenlik venlik üüzerinde etkisi vardzerinde etkisi vardıır. Dolayr. Dolayııssııyla yol yyla yol yüüzeyi:zeyi:

11-- gegeççirimsiz olmalirimsiz olmalıı,,22-- belirli bir pbelirli bir püürrüüzlzlüüllüüğğe sahip olmale sahip olmalıı,,33-- enine ve boyuna profili, senine ve boyuna profili, süürekli ve drekli ve düüzgzgüün olmaln olmalııddıır.r.


KAPLAMA TABAKASIKAPLAMA TABAKASI

� Kaplama tabakası, üstyapının trafik yüklerine doğrudan maruz kalan en üst tabakasıdır. Trafik yüklerinin oluşturduğu basınç ve çekme gerilmelerinin en fazla etkin olduğu tabaka olmasından dolayı, kaplama tabakasının elastisite modülü diğerlerininkine göreli olarak daha yüksek olmalıdır.

� Kaplama tabakasının; trafiğin aşındırma etkisine karşı koymak, temel tabakalarına iletilen basınç ve kayma gerilmelerini azaltmak, yüzey sularının temel tabakasına geçmesini önlemek, düzgün ve emniyetli bir sürüş sağlamak ve yolu kalıcıdeformasyonlara karşı korumak gibi işlevleri vardır.

� Kaplama tabakası genelde, bitüm ve agrega karışımı ile elde edilen malzemeden oluşur. Bu tür kaplamalar, üstte aşınma ve binder olmak üzere iki tabaka halinde inşaa edilirler. Ama az trafiğe sahip yollarda sathi kaplama kullanlabilir. Kaplama tabakasının kalınlığı, trafik yüküne bağlı olarak belirlenmelidir.


•• Bir ya da birkaBir ya da birkaçç katmandan olukatmandan oluşşur.ur.

•• En En üüstte olup, trafistte olup, trafiğğin ve iklim koin ve iklim koşşullarullarıınnıın bozucu etkilerine karn bozucu etkilerine karşışı koruyucu koruyucu tabaka, tabaka, aaşışınma tabakasnma tabakasııddıır. Kalr. Kalıınlnlığıığı 5.0 cm5.0 cm’’den az olmamasden az olmamasıı gereken gereken aaşışınma tabakasnma tabakasıınnıın, yn, yııprandprandııkkçça dea değğiişştirilmesi gerekir. Tekerleklerin atirilmesi gerekir. Tekerleklerin aşışınma nma etkisine dayanmaletkisine dayanmalııddıır.r.

•• AAşışınma tabakasnma tabakasıınnıın altn altıındaki bandaki bağğlaylayııccıı ve agrega ile yapve agrega ile yapıılan ve kallan ve kalıınlnlığıığı 6.0 6.0 cmcm’’den az olmamasden az olmamasıı gereken tabakaya gereken tabakaya binder tabakasbinder tabakasıı denir.denir.

–– Kaplama, gelen yKaplama, gelen yüüklerin tesviye yklerin tesviye yüüzeyine ezeyine eşşit olarak dait olarak dağığılmaslmasıınnıı sasağğlar.lar.

–– Kaplama yKaplama yüüzeyi ile tesviye araszeyi ile tesviye arasıındaki tabaka kalndaki tabaka kalıınlnlığıığı, malzemenin i, malzemenin iççsel sel ssüürtrtüünme anme aççııssıına gna gööre, uygun olmalre, uygun olmalııddıır.r.

–– Zeminin bozulmadan kalabilmesi iZeminin bozulmadan kalabilmesi iççin uygulanacak en bin uygulanacak en büüyyüük yk yüük dek değğeri eri ≅≅ 1kg/cm1kg/cm22

–– Kaplama, yol yKaplama, yol yüüzeyinin bozulmamaszeyinin bozulmamasıı iiççin yapin yapııllıır ve kalr ve kalıınlnlığıığı, zeminin , zeminin gelen tekerlek ygelen tekerlek yüükküünnüü tataşışıyacak kadar olmasyacak kadar olmasıı gerekir.gerekir.

KAPLAMA TABAKASIKAPLAMA TABAKASI


•• YYüüzeysel (sathi) Kaplama:zeysel (sathi) Kaplama: Temel ve temelaltTemel ve temelaltıı tabakalartabakalarıınnıın n üüzerine bitzerine bitüüm m iiççirilip, kirilip, kıırmatarmataşışın serbestn serbestççe yaye yayııllııp silindirlenmesi ve sonrasp silindirlenmesi ve sonrasıında snda süüppüürrüülmesi ile lmesi ile oluoluşşturulur.turulur.–– Yolun kabul edilen hizmet sYolun kabul edilen hizmet süüresi boyunca tek yresi boyunca tek yöönde gende geççecek toplam 8.2 ton standart ecek toplam 8.2 ton standart

dingil ydingil yüükküü saysayııssıınnıın 2n 2⋅⋅101066’’dan az oldudan az olduğğu yollarda uygulanmalu yollarda uygulanmalııddıır. Toplam 8.2 ton r. Toplam 8.2 ton standart dingil ystandart dingil yüükküü saysayııssıı 500.000500.000’’den az ise tek kat, bunun den az ise tek kat, bunun üüzerindeki trafik dezerindeki trafik değğerleri erleri iiççin in ççift kat sathi kaplama yapift kat sathi kaplama yapıılmallmalııddıır.r.

–– Toplam standart dingil yToplam standart dingil yüükküü tekrar saytekrar sayııssıı 22⋅⋅101066∼∼33⋅⋅101066 arasarasıında olan yollarda ise snda olan yollarda ise sııcak cak karkarışıışım kaplama gerekmekte ise de, ekonomik durumlar gm kaplama gerekmekte ise de, ekonomik durumlar gööz z öönnüüne alne alıınarak ve proje narak ve proje öömrmrüü kkıısa tutularak bu durumlarda sa tutularak bu durumlarda ççift kat sathi kaplama uygulanabilir).ift kat sathi kaplama uygulanabilir).

•• Asfalt Betonu Kaplama:Asfalt Betonu Kaplama: DDüüzgzgüün grann granüülometrili kaba agrega, ince agrega, filler lometrili kaba agrega, ince agrega, filler ve asfalt ve asfalt ççimentosunun uygun bir oranda karimentosunun uygun bir oranda karışıışımmıınnıın iyice sn iyice sııkkışışttıırrıılmaslmasıı ile elde ile elde edilen kaplama tedilen kaplama tüürrüüddüür.r.–– ÖÖzel fabrikalarda, hem agrega hem de bitzel fabrikalarda, hem agrega hem de bitüüm m ııssııttııllıır. Isr. Isııtma, tatma, taşışımanmanıın yapn yapıılacalacağığı

mesafeye bamesafeye bağğllıı olarak olarak ııssıı kaybkaybıı hesabhesabıı ile dile düüzenlenir. zenlenir. ÖÖzel bir makinesi olan zel bir makinesi olan ““finisherfinisher”” ile ile serip sserip sııkkışışttıırma yaprma yapııllıır.r.

–– Proje sProje süüresi iresi iççinde geinde geççecek toplam standart dingil yecek toplam standart dingil yüükküü saysayııssıı 33⋅⋅101066’’dan fazla olan dan fazla olan yollarda kaplama olarak asfalt betonu kullanyollarda kaplama olarak asfalt betonu kullanıılmallmalııddıır.r.

–– Belirli bir gradasyona sahip kaliteli agreganBelirli bir gradasyona sahip kaliteli agreganıın uygun bitn uygun bitüüm ile sm ile sııcak karcak karışıışımmıından elde ndan elde edilen asfalt betonu stabilitesini, kohezyona ve iedilen asfalt betonu stabilitesini, kohezyona ve iççsel ssel süürtrtüünmeye banmeye bağğllıı olarak kazanolarak kazanıır. r. Kohezyon ve iKohezyon ve iççsel ssel süürtrtüünme ise; agrega gradasyonuna, snme ise; agrega gradasyonuna, sııkkışışma yma yüüzdesine ve bitzdesine ve bitüüm m miktarmiktarıına bana bağğllııddıırr.

SIK KULLANILAN KAPLAMA SIK KULLANILAN KAPLAMA ÇÇEEŞİŞİTLERTLERİİ


TEMEL TABAKASITEMEL TABAKASI

�� Temel:Temel: Altemel üzerine hesaplanan bir kalınlıkta inşa edilen, belirli fiziksel özelliklere sahip tabaka(lar)dır. Temel tabakasının; kaplamayı taşımak, gerilmeleri yaymak, iyi bir drenaj sağlamak ve don etkisini azaltmak gibi fonksiyonları vardır.

�� Temel tabakasTemel tabakasıı, üstyapının ana yapısal elemanlarından biri olup, alttemel ve tabana gelen basınç gerilmelerini kabul edilebilir bir seviyeye düşürmek ve belirli bir esneklik sağlayarak kaplamanın kırılmasını önlemek gibi görevleri vardır.

� Dolayısıyla temel tabakası, belirli özellikleri olan iyi kalitede malzemeden teşkil edilmelidir. Temel tabakası olarak, özellikle Karayolu Teknik Şartnamesi Kısım 402’de belirlenmiş olan granüler temel, plent-miks temel ve çimento bağlayıcılı granüler temel tiplerinden birisi kullanılabilir.

� Sıcak karışım bitümlü temel ise, sayılan temel tabakaları üzerinde kullanılan bir üst temel tipidir.

� Enküçük granüler ve plent-miks temel kalınlığı 15.0 cm, çimento bağlayıcılı granüler temel kalınlığı 20.0 cm sıcak karışım bitümlütemel kalınlığı ise 8.0 cm olmalıdır.


ALTTEMEL TABAKASIALTTEMEL TABAKASI�� Alttemel: Alttemel: Üstyapı tabakasını taşımak üzere taban zemini

üzerine yerleştirilen, belirli fiziksel özelliklere sahip granüler malzemeden oluşturulmuş üstyapı tabakasıdır.

�� Alttemel tabakasAlttemel tabakasıının kalınlığı, üstyapı projelendirmesinin sonunda belirlenmeli ve Karayolu Teknik Şartnamesi Kısım 210’a uygun olarak hazırlanmış olan tesviye yüzeyi üzerine serilip sıkıştırılmalıdır.

�� Alttemel tabakasAlttemel tabakasıı, ekonomik etkenler dikkate alınarak bölgede bulunan ve şartname ölçütlerine uygun kum-çakıl ya da teras malzemesi ile teşkil edilmelidir. Uygun kum-çakıl malzeme yoksa, kırmataş alttemel kullanımlalıdır. Kum-çakıl alttemel tabakasının enküçük kalınlığı 20.0 cm, kırmataş alttemel tabakasının enküçük kalınlığı da 15.0 cm olmalıdır.

�� Alttemel tabakasAlttemel tabakasıı, taban zemininin taşıma gücünü aşabilecek yüksek gerilmeleri ve tabanda oluşacak don etkisinin üstyapıya yansımasını önleyecek özellikllere sahip olmalıdır. Dolayısıyla alttemel malzemesi, Karayolu Teknik Şartnamesi Kısım 401’de belirtilen özellikleri sağlamalıdır.


TABAN ZEMTABAN ZEMİİNNİİ

ÜÜstytapstytapıı TabanTabanıı:: Tesviye yüzeyi altında kalan yarma ve/veya dolgularda, üstyapının taşıma gücüne katkısı olabilecek derinliğe kadar devam eden, CBR % değeri ve esneklik modülü üstyapıprojelendirmesinde esas alınan tabakadır.

Bir esnek üstyapının davranışı, taban zemininin taşıma gücü ile doğrudan ilişkili olduğundan, taban zemininin şartnamelere uygun olarak hazırlanması çok önemlidir.

Taban zeminleri; yarmalarda Karayolu Teknik Şartnamesi Kısım 204, dolgularda ise Karayolu Teknik Şartnamesi Kısım 206’ya uygun olarak hazırlanmalıdır.



““YOLU KULLANANLARIN YOLU KULLANANLARIN ÖÖZELLZELLİİKLERKLERİİ””

Hilmi Berk ÇELİKOĞLU


İİÇÇERERİİKK

�� İİnsan (Snsan (Süürrüüccüü ve Yaya) ve Yaya) ÖÖzelliklerizellikleri

�� Normal Fiziksel Normal Fiziksel ÖÖzelliklerzellikler

�� GeGeççici Fiziksel ici Fiziksel ÖÖzelliklerzellikler

�� Akli Akli ÖÖzelliklerzellikler

�� Ruhsal Ruhsal ÖÖzelliklerzellikler

�� TaTaşışıt t ÖÖzelliklerizellikleri

�� TaTaşışıt Cins, Boyut ve At Cins, Boyut ve Ağığırlrlııklarklarıı

�� DDöönnüüşş YarYarııççaplaraplarıı

�� HHıızlanmazlanma--YavaYavaşşlama lama

�� Motorlu TaMotorlu Taşışıtlarda tlarda İşİşletme Maliyeti letme Maliyeti

�� TaTaşışıt Tat Taşışıt Hareketlerit Hareketleri

�� DuruDuruşş GGöörrüüşş UzunluUzunluğğuu

�� GeGeççiişş GGöörrüüşş UzunluUzunluğğu u

�� TaTaşışıtlar tlar İİççin Takip Aralin Takip Aralığıığı

�� İİvmeli Sollamavmeli Sollama

�� DuruDuruşş ZamanZamanıı

�� Hareketli TaHareketli Taşışıtlarda Harekete Kartlarda Harekete Karşışı DirenimlerDirenimler


İİNSAN (SNSAN (SÜÜRRÜÜCCÜÜ--YAYA) YAYA) ÖÖZELLZELLİİKLERKLERİİ

Trafik, insan, taTrafik, insan, taşışıt ve yol t ve yol öögelerindengelerinden oluoluşşur. ur. İİnsan ise, tansan ise, taşışıt ve t ve

yol yol öögelerinigelerini denetleyebilir, bidenetleyebilir, biççimlendirebilir ve bu imlendirebilir ve bu öögeleregelere

uyabilir.uyabilir.

�� Normal Fiziksel Normal Fiziksel ÖÖzelliklerzellikler

�� GeGeççici Fiziksel ici Fiziksel ÖÖzelliklerzellikler

�� Akli Akli ÖÖzelliklerzellikler

�� Ruhsal Ruhsal ÖÖzelliklerzellikler


NORMAL FNORMAL FİİZZİİKSEL KSEL ÖÖZELLZELLİİKLERKLER

1.1. GGöörme rme ÖÖzellizelliğğii: Trafik iTrafik işşaretlerinin, sinyallerin ve kavaretlerinin, sinyallerin ve kavşşaklaraklarıın tasarn tasarıımmıında, nda,

ddüüşşey ey kurbkurb ve yatay ve yatay kurbkurb tasartasarıımmıında nda ççok ok öönemli rol oynar.nemli rol oynar.

�� GGöörrüüşş AAççııssıı:: BakBakışış ekseninin iki yanekseninin iki yanıında toplam nda toplam ∼∼33°°--55°° aaççıı Net GNet Göörrüüşş

AAççııssıı, , ∼∼1010°°--1212°° aaççıı ise toplam ise toplam ‘‘GGöörrüüşş AAççııssıı’’ddıır. Toplam gr. Toplam göörrüüşş aaççııssıı

iiççerisinde baerisinde başş ççevirmeden, yalnevirmeden, yalnıız gz gööz hareketi ile z hareketi ile ∼∼25 m ilerisinde 25 m ilerisinde ∼∼4.5 4.5

mm’’liklik bir genibir genişşlik iyi lik iyi bibiççimdeimde denetlenebilir.denetlenebilir.

�� ÇÇevre Gevre Göörrüüşş AAççııssıı:: YalnYalnıız gz gööz hareketi ile bakz hareketi ile bakışış ekseninin her iki yanekseninin her iki yanıında nda

toplam toplam 6565°°∼∼9090°° aaççıınnıın taradn taradığıığı alan galan göörrüülebilirlebilir.

�� GGöörrüüşş UzaklUzaklığıığı:: İİnsannsanıın baktn baktığıığı dodoğğrultuda grultuda göörebildirebildiğği net uzakli net uzaklııktktıırr

�� Renk kRenk köörlrlüüğğüü:: Renklerin tanRenklerin tanıınmamasnmamasıı, trafik i, trafik işşaretleri yaretleri yöönnüünden nden öönemlidirnemlidir

�� GGööz kamaz kamaşşmasmasıı:: GGöözzüün, ani n, ani ışığıışığın etkisinde kalmasn etkisinde kalmasıı sonucu meydana sonucu meydana

gelir. Karanlgelir. Karanlııkta gkta göözzüün yeniden gn yeniden göörmeye barmeye başşlamaslamasıı iiççin 6 sn, tersinde ise in 6 sn, tersinde ise

3 sn gereklidir.3 sn gereklidir.


NORMAL FNORMAL FİİZZİİKSEL KSEL ÖÖZELLZELLİİKLERKLER

2.2. UzaklUzaklıık Takdiri:k Takdiri: ÖÖndeki tandeki taşışıttıın, n, yaklayaklaşşanan tataşışıttıın ve yola giren tan ve yola giren taşışıt gibi t gibi

durumlarda uzakldurumlarda uzaklığıığın don doğğru tahmini ru tahmini ççok ok öönemlidir. Ciddi bir kaza nedenidir. nemlidir. Ciddi bir kaza nedenidir.

YaYaşş, tecr, tecrüübe ve ebe ve eğğitim, bu konuda oldukitim, bu konuda oldukçça etkilidir.a etkilidir.

3.3. İşİşitme itme ÖÖzellikleri:zellikleri: Sesli ve ses uyarSesli ve ses uyarıılarlarıınnıın n duylmasduylmasıı, trafikte seyir a, trafikte seyir aççııssıından ndan

öönemlidir. Sanemlidir. Sağığırlar, duyanlara oranla rlar, duyanlara oranla ∼∼1.8 kat daha fazla kazalara 1.8 kat daha fazla kazalara

karkarışışmaktadmaktadıır. Tr. Tüürkiyerkiye’’de duyamayanlara ehliyet verilmezde duyamayanlara ehliyet verilmez

4.4. AlgAlgıılama lama –– Tepki Tepki ÖÖzellizelliğği:i: GGöörrüüşş uzunluklaruzunluklarıında, tanda, taşışıt durut duruşş uzunluuzunluğğunda, unda,

sinyalizesinyalize kavkavşşaklarda aklarda ışıışık devre hesabk devre hesabıında, inda, işşaret levhalararet levhalarıınnıın yerlerinin n yerlerinin

saptanmassaptanmasıında vb. durumlarda nda vb. durumlarda öönemlidir. nemlidir. İİnsana, yansana, yaşşa, yorgunlua, yorgunluğğa, alkol a, alkol

durumuna ve psikolojik duruma gdurumuna ve psikolojik duruma gööre (0.5re (0.5∼∼4.0 sn aras4.0 sn arasıında) denda) değğiişşkenlik kenlik

ggöösterir. Toplu ya da yaygsterir. Toplu ya da yaygıın dikkat durumuna gn dikkat durumuna gööre dere değğiişşir. 0.75ir. 0.75∼∼1.0 sn 1.0 sn

arasarasıında almak uygundur. nda almak uygundur. LaboratuvarlardaLaboratuvarlarda yapyapıılan denemelerde 0.5lan denemelerde 0.5∼∼2.5 sn 2.5 sn

aralaralığıığı bulunmubulunmuşştur tur


ALGILAMAALGILAMA --TEPKTEPKİİ SSÜÜRESRESİİ


ALGILAMAALGILAMA --TEPKTEPKİİ SSÜÜRESRESİİ


GEGEÇÇİİCCİİ FFİİZZİİKSEL, AKLKSEL, AKLİİ ve RUHSAL ve RUHSAL ÖÖZELLZELLİİKLERKLER

–– GeGeççici Fiziksel ici Fiziksel ÖÖzellikler:zellikler:•• YorgunlukYorgunluk•• AlkollAlkollüü ya da ilaya da ilaçç alarak araalarak araçç kullankullanıımmıı•• HastalHastalıık.k.

–– Akli Akli ÖÖzellikler:zellikler:•• Zeka,Zeka,•• Bilgi,Bilgi,•• Deneyim,Deneyim,•• EEğğitimli olma.itimli olma.

–– Ruhsal Ruhsal ÖÖzellikler:zellikler:•• Dikkat toplama Dikkat toplama öözellizelliğği,i,•• Kurallara uyma Kurallara uyma öözellizelliğği,i,•• SabSabıırlrlıı ve sove soğğuk kanluk kanlıı olma olma öözellizelliğği,i,•• Kaza ve hKaza ve hııza eza eğğilimli olmak.ilimli olmak.


TATAŞŞIT IT ÖÖZELLZELLİİKLERKLERİİ

1.1. TaTaşışıt cinsit cinsi

�� Motorlu taMotorlu taşışıtlar:tlar: MotorsikletMotorsiklet, otomobil, kamyon, kamyonet, , otomobil, kamyon, kamyonet,

minibminibüüs, otobs, otobüüs, trakts, traktöör, ir, işş makineleri (yol aramakineleri (yol araççlarlarıı ve askeri ve askeri

araaraççlar). Alar). Ağığır ve hafif tar ve hafif taşışıtlar diye de ayrtlar diye de ayrııllıır.r.

�� Motorsuz TaMotorsuz Taşışıtlar:tlar: Bisiklet..Trafik, insan, taBisiklet..Trafik, insan, taşışıt ve yol t ve yol öögelerindengelerinden

oluoluşşur. ur. İİnsan ise, tansan ise, taşışıt ve yol t ve yol öögelerinigelerini denetleyebilir, denetleyebilir,

bibiççimlendirebilir ve bu imlendirebilir ve bu öögeleregelere uyabilir.uyabilir.

�� TaTaşışıtlarla ilgili bilgi ve istenen tlarla ilgili bilgi ve istenen öözellikler, Karayolu Trafik Yasaszellikler, Karayolu Trafik Yasasıı ve ve

ttüüzzüüklerinde belirtilirklerinde belirtilir.


TATAŞŞIT CIT CİİNS, BOYUT ve ANS, BOYUT ve AĞĞIRLIKLARIIRLIKLARI

2.2. Boyutlar, TaBoyutlar, Taşışıt kesiti (Gabari)t kesiti (Gabari)

3.3. AraAraçç genigenişşliliğği (yi (yüüklklüü de olsa) en fazla 2.55 de olsa) en fazla 2.55 mm’’dirdir. Ayr. Ayrııcalcalııklklıı durumlar:durumlar:

ii -- TarTarıım aram araççlarlarıı, , öözel inzel inşşaat makineleri, kurtarma araaat makineleri, kurtarma araççlarlarıı (itfaiye ya da bunlar(itfaiye ya da bunlarıı

tataşışıyanlar, 3.05m olabilir).yanlar, 3.05m olabilir).

iiii -- TarTarıım m üürrüünnüü tataşışıyan ryan röömorkta ymorkta yüük genik genişşliliğği 3.05m olabilir.i 3.05m olabilir.

iiiiii -- Belediye Belediye trolleybtrolleybüüslerisleri 2.65m geni2.65m genişşlikte olabilir. likte olabilir. ÖÖzel tarzel tarıım aram araççlarlarıı, g, güün batn batışıışı ve ve

dodoğğuuşşu arasu arasıında trafinda trafiğğe e ççııkamaz. Ayrkamaz. Ayrııcalcalııklklıı tataşışıtlartlarıın en bn en büüyyüük hk hıızlarzlarıı 3030∼∼50 50

km/km/sasa’’tirtir. .. .

4.4. AraAraçç yyüüksekliksekliğği (yi (yüüklklüü ya da yya da yüüksksüüz), en fazla 4.00mz), en fazla 4.00m’’dirdir

5.5. En bEn büüyyüük uzunluk:k uzunluk:•• İİki ve daha ki ve daha ççok dingilli motorlu araok dingilli motorlu araççlarda 12mlarda 12m

•• ÜçÜç ve dve döört dingilli tek ya da rt dingilli tek ya da ççift katlift katlıı otobotobüüslerde 15.00slerde 15.00

•• BindirilmiBindirilmişş (yar(yarıı) r) röömorklu aramorklu araççlarda 16.00larda 16.00∼∼16.50m16.50m

•• Bir rBir röömorklu katarlarda 18.75mmorklu katarlarda 18.75m

•• İİki rki röömorklu katarda 22mmorklu katarda 22m


TATAŞŞIT BOYUTLARIIT BOYUTLARI

TATAŞŞIT BOYUTLARIIT BOYUTLARI


TATAŞŞIT CIT CİİNS, BOYUT ve ANS, BOYUT ve AĞĞIRLIKLARIIRLIKLARI

5.5. AAğığırlrlıık: k: Karayolu Trafik YasasKarayolu Trafik Yasasıı ve Tve Tüüzzüüğğü’ü’ne gne gööre; dingil are; dingil ağığırlrlığıığı en en

fazla 10.0 ton (tahriksiz) 11.5 ton (tahrikli), iki dingilli birfazla 10.0 ton (tahriksiz) 11.5 ton (tahrikli), iki dingilli bir aks kaks küümesi mesi

(tandem) i(tandem) iççin 19 ton olabilir. Tandem din 19 ton olabilir. Tandem düüzeninde dingil, iki dingil araszeninde dingil, iki dingil arasıı

mesafe en fazla 1.80m ise smesafe en fazla 1.80m ise sööz konusudur.z konusudur.

•• İİki dingilli motorlu araki dingilli motorlu araçç ve rve röömorklarda 18.00 ton,morklarda 18.00 ton,

•• ÜçÜç dingilli motorlu aradingilli motorlu araççlarda 25.00 ton,larda 25.00 ton,

•• ÜçÜç dingilli yardingilli yarıı rröömorklu aramorklu araçç ve mafsallve mafsallıı otobotobüüslerde 28.00 ton,slerde 28.00 ton,

•• DDöört dingilli yarrt dingilli yarıı rröömorklu aramorklu araççlarda yarlarda yarıı rröömork dingil grubu amork dingil grubu ağığırlrlığıığı 20 ton olan 20 ton olan araaraççlarda 38 ton,larda 38 ton,

•• BeBeşş ya da daha fazla dingilli yarya da daha fazla dingilli yarıı rröömorklu ya da rmorklu ya da röömorklu katarlarda 40.00 ton.morklu katarlarda 40.00 ton.

Bu koBu koşşullar geullar geççerli olmak erli olmak üüzere, dingil ve katar boyu durumuna gzere, dingil ve katar boyu durumuna gööre bir re bir

treyler atreyler ağığırlrlığıığı 1919∼∼44 ton olabilir (t44 ton olabilir (tüüzzüükte ayrkte ayrııntntııllıı olarak verilmiolarak verilmişştir!!). tir!!).

Belirtilen boyut ve yBelirtilen boyut ve yüüklemelere uymayacak bir taklemelere uymayacak bir taşışıma ima iççin in TCKTCK’’dandan, ,

istenen istenen öönlemlerin alnlemlerin alıınmasnmasıı kokoşşulu ile, ulu ile, öözel izin belgesi alzel izin belgesi alıınmalnmalııddıırr



DDİĞİĞER TAER TAŞŞIT IT ÖÖZELLZELLİİKLERKLERİİ

�� DDöönnüüşş yaryarııççaplaraplarıı: : SSüürekli bir hareketle drekli bir hareketle döönnüülebilecek en klebilecek en küçüüçük k kurblarkurblar hafif tahafif taşışıtlarda 9m, atlarda 9m, ağığır tar taşışıtlarda 15m, iki rtlarda 15m, iki röömorklu katar morklu katar tataşışıyanlarda 22m olabiliyor (hyanlarda 22m olabiliyor (hıız sz sııffıırken). Yatay rken). Yatay kurbkurb ddöönnüüşşyaryarııççaplaraplarıı, h, hıız, z, deverdever ve sve süürtrtüünmeye banmeye bağğllıı olarak daha sonra olarak daha sonra irdelenecektir.irdelenecektir.

�� HHıızlanmazlanma--YavaYavaşşlama:lama: HHıızlanma otomobillerde 1.8zlanma otomobillerde 1.8--2.4 m/sn2.4 m/sn22

(V<40km/sa i(V<40km/sa iççin), kamyonlarda ise 0.6in), kamyonlarda ise 0.6--.09 m/sn.09 m/sn22 civarcivarıındadndadıır. r. YavaYavaşşlama, araca etkiyen ve direnim olulama, araca etkiyen ve direnim oluşşturan kuvvetler ve frenleme turan kuvvetler ve frenleme ile meydana gelir.ile meydana gelir.

�� Motorlu TaMotorlu Taşışıt t İşİşletme Maliyeti:letme Maliyeti: İşİşletme maliyetinin belirlenmesinde; letme maliyetinin belirlenmesinde; yakyakııt, lastik, yt, lastik, yııpranma ana bapranma ana başşllııklar olmak klar olmak üüzere ezere eğğim, kaplama, yatay im, kaplama, yatay kurbkurb ve trafik durumu gibi ve trafik durumu gibi öözelliklerden faydalanzelliklerden faydalanııllıır.r.


DDÖÖNNÜÜŞŞ YARIYARIÇÇAPLARIAPLARI

Kaynak: A Policy on Geometric Design of Highways and Streets(The Green Book). Washington, DC. American Association of State Highway and Transportation Officials, 2001 4th Ed.


Kaynak: A Policy on Geometric Design of Highways and Streets (The Green Book). Washington, DC. American Association of State Highway and Transportation Officials, 2001 4th Ed.INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU


TATAŞŞIT HAREKETLERIT HAREKETLERİİ

1.1. GGöörrüüşş UzunluUzunluğğu:u: SSüürrüüccüünnüün gn göörebildirebildiğği serbest uzunluktur. Kapasite ve gi serbest uzunluktur. Kapasite ve güüvenlik venlik

yyöönnüünden nden ççok ok öönemli bir konudur. Hava konemli bir konudur. Hava koşşullarullarıına, yol yapna, yol yapıılarlarıına, yol kenarna, yol kenarıı yapyapıılarlarıına na

vb. bavb. bağğllııddıırr

2.2. DuruDuruşş GGöörrüüşş UzunluUzunluğğu: u: ‘‘Fren gFren güüvenlik uzunluvenlik uzunluğğuu’’ olarak da adlandolarak da adlandıırrıılabilir. Slabilir. Süürrüüccüünnüün, n,

aracaracıınnıı durdurmak istemesinden, aracdurdurmak istemesinden, aracıın durmasn durmasıına kadar gena kadar geççen sen süüre ire iççerisinde aracerisinde aracıın n

aldaldığıığı yoldur. Bu durumdaki bir aracyoldur. Bu durumdaki bir aracıın durmasn durmasıı iiççin gerekli en kin gerekli en kıısa uzaklsa uzaklığığa a ‘‘duruduruşş ggöörrüüşş

uzakluzaklığıığı’’ denir. denir. İİki kki kııssıımdan olumdan oluşşur. Sur. Süürrüüccüünnüün engeli gn engeli göörrüüp fren yapmaya karar verinceye p fren yapmaya karar verinceye

kadar gekadar geççen sen süüre re ‘‘algalgıılamalama--tepkitepki ssüüresiresi’’dir :dir :

atatatat tV0.278lv/3.6Vvetvl ⋅⋅=⇒=⋅=


TATAŞŞIT HAREKETLERIT HAREKETLERİİ

DiDiğğeri ise; frene basteri ise; frene bastııktan sonra duruncaya kadar gektan sonra duruncaya kadar geççen sen süüredir. redir. İİz bz bıırakarak yaprakarak yapıılan lan

frenleme, bafrenleme, başşka bir deyika bir deyişşle tekerlele tekerleğğin bloke olduin bloke olduğğu andan durana kadar geu andan durana kadar geççen sen süüredir. redir.

Frenlenen tekerleklere gelen yFrenlenen tekerleklere gelen yüük Q ise, tk Q ise, tüüm am ağığırlrlıık enerjisinin korunumu ilkesinden, hk enerjisinin korunumu ilkesinden, hıız z ‘‘vv’’

m/sn, yol em/sn, yol eğğimi imi ‘‘SS’’, boyuna s, boyuna süürtrtüünme katsaynme katsayııssıı (kayma s(kayma süürtrtüünmesi) nmesi) ‘‘ff’’ olmak olmak üüzere fren zere fren

uzunluuzunluğğu u ‘‘llff’’: :

2ffff

2 vg

Q

2

1SlQflQvm

2

1 ⋅⋅=⋅⋅⋅⋅=⋅ m

( ) ( )Sf

V0.00394l9.81m/sng,V/3.6vve

Sfg2

vl

2

f2

2

fmm

⋅=⇒==⋅⋅

=⇒

( ) ( )

⋅+⋅⋅=+=⇒

Sf

V0.00394tV0.278lll

2

atfatgm


DURUDURUŞŞ ZAMANIZAMANI

YavaYavaşşlama ivmesi lama ivmesi γγ = (v = (v -- vvss)/)/ttff ve vs = 0 ise (yani arave vs = 0 ise (yani araçç durmudurmuşşsa), sa), γγ = v/= v/ttff ve ve ttff = v/= v/γγ ddıır. r.

YavaYavaşşlama ivmesinin en blama ivmesinin en büüyyüük dek değğeri, eri, γγebeb = f= f⋅⋅g yerine konursag yerine konursa :

f35.3

V

f9.813.6

Vt

fg

vt ff ⋅

=⋅⋅

=⇒⋅

= ve toplam duruve toplam duruşş ssüüresi t = tresi t = trr + t+ tff olur!! olur!!

KAYMAKAYMA --SSÜÜRTRTÜÜNME KATSAYISINME KATSAYISI

Lastik, yol ve hava Lastik, yol ve hava şşartlarartlarıına bana bağğllıı olarak (kayma) solarak (kayma) süürtrtüünme katsaynme katsayııssıı ‘‘ff’’ oldukoldukçça a

dedeğğiişşkendir ve tasarkendir ve tasarıım sm sıırasrasıında enaz gnda enaz göörrüüşş uzunluuzunluğğu deu değğeri hesaberi hesabıında etkendir. nda etkendir.

Kaplama cinsi ve hava koKaplama cinsi ve hava koşşullarullarıına gna gööre sre süürtrtüünme katsaynme katsayıılarlarıı :

0.400.500.70Stabilize

0.250.350.50Katranl ı MacAdam

0.300.400.60Parke

0.400.550.75Beton

0.250.350.60Asfalt

Islak-çamurlu zeminIslan ZeminKuru zemin


FREN BOYUFREN BOYU


GeGeççiişş UzunluUzunluğğuu

3.3. ÇÇok ok şşeritli yollarda, sollama hareketi ile geeritli yollarda, sollama hareketi ile geççiişş gerekir. Takip eden tagerekir. Takip eden taşışıttıın, n, öönnüündeki tandeki taşışıttıı

gegeççmesi imesi iççin gerekli uzunluin gerekli uzunluğğa a ‘‘gegeççiişş ggöörrüüşş uzunluuzunluğğuu’’ denir. Bu dedenir. Bu değğer, iki er, iki şşeritli yollarda eritli yollarda

ggöörrüüşş uzunluuzunluğğu deu değğerine eerine eşşittir. Karittir. Karşışıdan tadan taşışıt gelmiyorsat gelmiyorsa:

1 2 2 1

d1 l2 d2

s1ss22221s tvltvlvedldl ⋅=⇒⋅=++=

21

21s2

l

s21s1 vv

ddtdtvdtv

2

−+

=⇒+⋅+=⋅876

olurVV

V2dldd

21

1s21 −

⋅=⇒=


(G(Güüvenli) Gevenli) Geççiişş GGöörrüüşş UzunluUzunluğğuu

KarKarşışıdan tadan taşışıt geliyorsa, t geliyorsa, ‘‘LLGG’’, g, güüvenli sollama ivenli sollama iççin gerekli gin gerekli göörrüüşş uzakluzaklığıığı olmak olmak üüzerezere

d1 l2 d2 l3

1 12 2

3 3

3

l

221G333 ldldLvetvls

+++=⋅=48476

( ) ( ) ( )( ) ( )31

21

21s3s13sG VV

VV

ddtvtvllL +⋅

−+

=⋅+⋅=+=⇒


TATAŞŞIT IT İİZLEME ARALIZLEME ARALIĞĞII

‘‘aa’’ tataşışıt boyu olmak t boyu olmak üüzere, takip aralzere, takip aralığıığı ‘‘dd’’ :

a5

Vd

3.6

Vv,sn

4

3t,atvd atat +≅⇒=≅+⋅=

Frenleme yapFrenleme yapııllıırken, rken, öönce yavance yavaşşlama, sonra da tam fren uygulandlama, sonra da tam fren uygulandığıığı iiççin ve ayrin ve ayrııca hca hıız z

ddüüşşttüükkççe se süürtrtüünme katsaynme katsayııssıınnıın da bn da büüyyüüddüüğğüü ddüüşşüünnüüldldüüğğüünde, nde, ööndeki tandeki taşışıttıın n

yavayavaşşlamaslamasıınnıın arkadakine gn arkadakine gööreli olarak (aradaki fren algreli olarak (aradaki fren algıılama farklama farkıından dolayndan dolayıı) daha ) daha

ççabuk olur, dolayabuk olur, dolayııssııyla, ifadeye hyla, ifadeye hıızzıın karesiyle ilgili bir terim eklenmelidirn karesiyle ilgili bir terim eklenmelidir:

2VcVbad ⋅+⋅+= , a , a ≅≅ 55∼∼8 m, b = 0.28 m, b = 0.2∼∼0.3, c 0.3, c ≅≅ 0.00030.0003∼∼0.00065 oldu0.00065 olduğğu varsayu varsayıılabilir.labilir.


İİVMELVMEL İİ SOLLAMASOLLAMA

KarKarşışıdan tadan taşışıt gelmiyorken Vt gelmiyorken V22 hhıızla giden tazla giden taşışıttıın arkasn arkasıındaki tandaki taşışıt sollama sonunda Vt sollama sonunda V11

hhıızzıına na γγ ivmesi ile ulaivmesi ile ulaşşsa ve 1 sa ve 1 nolunolu tataşışıttıın sn süürrüüccüüssüünnüün sollama in sollama iççin gerekli uzunluin gerekli uzunluğğun un

varlvarlığıığınnıı anlamasanlamasıı iiççin gein geççen tepki sen tepki süüresi resi tsts iseise:

KarKarşışıdan tadan taşışıt geliyorsat geliyorsa:

( )20ss2s1s2s ttγ2

1tvlved2tvl −+⋅=⋅+⋅=

( )γ

d2ttttγ

2

1tvtv2d 1

0s2

0ss2s21 =−⇒−+⋅=⋅+⇒

( ) 1210s10s 2dvγd2tlγd2tt ++=⇒+=

( )( ) 13210Gs3sG 2dvvγd2tLtvlL +++=⇒⋅+=


HAREKETLHAREKETLİİ TATAŞŞITLARDA HAREKETE KARITLARDA HAREKETE KARŞŞI DI DİİRENRENİİMLERMLER

SSööz konusu direnimler; yuvarlanma, hava, ez konusu direnimler; yuvarlanma, hava, eğğim, eylemsizlik (ivme) im, eylemsizlik (ivme)

ve yatay ve yatay kurbakurba direnimleridir:direnimleridir:

�� Yuvarlanma DirenimiYuvarlanma Direnimi

�� Hava DirenimiHava Direnimi

�� EEğğim Direnimiim Direnimi

�� Eylemsizlik (Eylemsizlik (İİvme) Direnimivme) Direnimi

�� Yatay Yatay KurbKurb DirenimiDirenimi


YUVARLANMA DYUVARLANMA D İİRENRENİİMM İİ

Kaplamaya, yKaplamaya, yüüzeyin zeyin şşekline dekline düüzgzgüünlnlüüğğüüne, lastine, lastiğğe ve ie ve içç basbasııncncıına gna gööre ve re ve

tataşışıttıın hn hıızzıına gna gööre dere değğiişşen bir yuvarlanma sen bir yuvarlanma süürtrtüünme katsaynme katsayııssıı ‘‘µµyy’’ ssööz z

konusudur. konusudur. ‘‘µµyy’’ kg/kg ya da kg/ton olabilirkg/kg ya da kg/ton olabilir.

Tablo: 50 km/sa hTablo: 50 km/sa hııza kadar yuvarlanma sza kadar yuvarlanma süürtrtüünme katsaynme katsayııssıı dedeğğerlerierleri

0.030.03∼∼0.06 kg/kg0.06 kg/kgKuruKuru--sulu toprak yolsulu toprak yol

0.040.04∼∼0.05 kg/kg0.05 kg/kgParke yolParke yol

0.030.03∼∼0.04 kg/kg0.04 kg/kgStabilize yolStabilize yol

0.020.02∼∼0.025 kg/kg0.025 kg/kgAsfalt yol (yAsfalt yol (yüüzeysel kaplama)zeysel kaplama)

0.010.01∼∼0.02 kg/kg0.02 kg/kgBeton yol ve beton asfalt (diBeton yol ve beton asfalt (dişşsiz asfalt) yolsiz asfalt) yol

‘‘µµ00’’ tablodaki detablodaki değğer olmak er olmak üüzere, 50 km/sa hzere, 50 km/sa hıızdan daha yzdan daha yüüksek hksek hıız dez değğerleri ierleri iççin in yuvarlanma syuvarlanma süürtrtüünme katsaynme katsayııssıı::

( )[ ]50V0.011µµ 0y −−=


HAVA DHAVA D İİRENRENİİMM İİ

HHıızla oluzla oluşşan ran rüüzgarzgarıın etkisiyle olun etkisiyle oluşşan direnimdir.an direnimdir.�� ρρ: havan: havanıın n öözgzgüül kl küütlesi,tlesi,

�� c: bir katsayc: bir katsayıı 0.80.8∼∼1.8 (1.8 (öözel amazel amaççlarda 0.2),larda 0.2),�� F: aracF: aracıın kesit alann kesit alanıı ((‘‘bb’’ genigenişşlik ve lik ve ‘‘hh’’ yyüükseklik, F = 0.9bkseklik, F = 0.9b⋅⋅h ya da F = 0.775bh ya da F = 0.775b⋅⋅h)h)

�� v: aracv: aracıın rn rüüzgarszgarsıız havadaki hz havadaki hıızzıı (r(rüüzgar yzgar yöönnüüne gne gööre; (re; (vvtt++vvrrüüzgzg) ya da () ya da (vvtt--vvrrüüzgzg)) )) olmak olmak üüzerezere:

422

32

h /m0.125kgsn9.81m/sn

1.225kg/mρve

3.6

Vv,vFc

2

ρD ===⋅⋅⋅= yerine koyulursayerine koyulursa::

2h

2

h VFc0.0048D12.96

VFc

2

0.125D ⋅⋅⋅=⇒⋅⋅⋅=

12.96

VFKDc

2

ρK

2

h⋅⋅=⇒⋅=

Tablo: Tablo: ‘‘KK’’ (aerodinamik) katsay(aerodinamik) katsayıılarlarıı

0.0500.050∼∼0.070 kgsn0.070 kgsn22/m/m44KamyonKamyon

0.0250.025∼∼0.05 kgsn0.05 kgsn22/m/m44OtobOtobüüss

0.0150.015∼∼0.03 kgsn0.03 kgsn22/m/m44OtomobilOtomobil


EEĞİĞİM DM DİİRENRENİİMM İİ

EEğğimi imi ‘‘SS’’ olan bir yolu tolan bir yolu tıırmanan bir araca etkiyen ermanan bir araca etkiyen eğğim direnimi:im direnimi:

QSDe ⋅=

EYLEMSEYLEMSİİZLZLİİK (K (İİVME) DVME) DİİRENRENİİMM İİ

TaTaşışıt, ht, hıızzıınnıı arttarttıırrıırken ya da azaltrken ya da azaltıırken de bir direnimin etkisi altrken de bir direnimin etkisi altıında kalnda kalıır. r. EylemsizliEylemsizliğği yenmek ii yenmek iççin gereken kuvvet: F = min gereken kuvvet: F = m⋅γ⋅γ ise, eylemsizlik direnimiise, eylemsizlik direnimi

direnimi:direnimi:γ

g

QD i ⋅=

YATAY KURB DYATAY KURB D İİRENRENİİMM İİ

TaTaşışıt yatay kurb it yatay kurb iççerisinde hareket ederken, tekerlek doerisinde hareket ederken, tekerlek doğğrultusundan rultusundan

direnimin etkisinde kaldirenimin etkisinde kalıır. Bu direnim, deneysel olarak bulunabilirr. Bu direnim, deneysel olarak bulunabilir


MOTORLU TAMOTORLU TAŞŞITLARDA GITLARDA GÜÇÜÇ –– ÇÇEKME KUVVETEKME KUVVET İİ

Motris tekerlek aMotris tekerlek ağığırlrlığıığı ‘‘QQmm’’ olan bir taolan bir taşışıttıın tekerlen tekerleğği ile yol arasi ile yol arasıındaki ndaki aderansaderans

(s(süürtrtüünme) katsaynme) katsayııssıınnıın, lastik ve yol yn, lastik ve yol yüüzeyine gzeyine gööre dere değğiişşken ken ‘‘ff’’ olduolduğğu u varsayvarsayııldldığıığında, tanda, taşışıttıı harekete geharekete geççirecek kuvvet irecek kuvvet QQmm⋅⋅f olur.f olur.

�� QQmm⋅⋅f >f >ΣΣD olmasD olmasıı durumunda ilk hareket badurumunda ilk hareket başşlayabilir!layabilir!

�� Z < Z < ΣΣD < QD < Q11⋅⋅f ise taf ise taşışıt hareket edemez!t hareket edemez!

�� ΣΣD < Z D < Z << QQ11⋅⋅f ise taf ise taşışıt normal ilerler!t normal ilerler!

�� ΣΣD < QD < Q11⋅⋅f < Z ise taf < Z ise taşışıt patinaj ile harekete bat patinaj ile harekete başşlar!lar!

�� QQ11⋅⋅f < f < ΣΣD < Z ise taD < Z ise taşışıt oldut olduğğu yerde patinaj yapar!u yerde patinaj yapar!

Z: tekerlekteki Z: tekerlekteki ççekme kuvveti (kg), v: hekme kuvveti (kg), v: hıız (m/sn) ve N: motor gz (m/sn) ve N: motor güüccüü (kgm/sn) ise: (kgm/sn) ise:

V

ηN270ileη'',verim

270

VZN

75

NN,

3.6

V vV,ZN BB

BBBB⋅⋅

=⋅=⇒==⋅= Z

Araca etkiyen direnimlerin toplamAraca etkiyen direnimlerin toplamıınnıı yene bir yene bir ççekme kuvveti varsa, araekme kuvveti varsa, araçç hareket eder: hareket eder:

ykiehy DDDDDZ iseDZ ++++≥≥∑INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU


““TRAFTRAFİİK AKIM DEK AKIM DEĞİŞĞİŞKENLERKENLERİİ, KAPAS, KAPASİİTE VE HTE VE HİİZMET DZMET DÜÜZEYZEYİİ””



TRAFTRAFİİK AKIMININ ASAL DEK AKIMININ ASAL DEĞİŞĞİŞKENLERKENLERİİ

Trafik akTrafik akıımmıında gnda göözlemler yapmak istedizlemler yapmak istediğğimizde imizde toplayabilecetoplayabileceğğimiz 3 timiz 3 tüür veri vardr veri vardıır. Trafik akr. Trafik akıımmıınnıın asal n asal (bile(bileşşenlere ayrenlere ayrıılamayan) delamayan) değğiişşkenleri:kenleri:

�� YOL: X [m];YOL: X [m];

�� ZAMAN: T [sn];ZAMAN: T [sn];

�� TATAŞŞIT SAYISI: N [tIT SAYISI: N [tşş].].

XT1T0

N


TRAFTRAFİİK AKIMININ ASAL DEK AKIMININ ASAL DEĞİŞĞİŞKENLERKENLERİİ

N N –– T iliT ilişşkisikisi yardyardıımmııyla bir yol kesitinde (x yla bir yol kesitinde (x →∆→∆xx))→→ N / T AKIM HACMN / T AKIM HACMİİ

N N –– X iliX ilişşkisikisi yardyardıımmııyla bir anda bir kesimde (Tyla bir anda bir kesimde (T→∆→∆tt))→→ N / X YON / X YOĞĞUNLUKUNLUK

X X –– T iliT ilişşkisikisi yardyardıımmııyla bir trafik akyla bir trafik akıımmıı iiççin (N=1)in (N=1)→→ X / T HIZX / T HIZ


Grafikteki eGrafikteki eğğriler, arariler, araççlarlarıın yn yöörrüüngelerini gngelerini göösterirsterir

YOL YOL –– ZAMAN EZAMAN EĞĞRRİİLERLERİİ (X (X ––T)T)


TATAŞŞIT SAYISI IT SAYISI –– ZAMAN N(x,t) EZAMAN N(x,t) EĞĞRRİİLERLERİİDakikalara Göre Sistemdeki Uçak Sayısı

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 101112 13141516 17181920 212223 24252627 28293031 32333435 363738 39404142 43444546 47484950 515253 54555657 5859

zaman (dk)

uçak

(ad

et

0123456789

101112131415161718192021

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60

zaman (dk)

uçak

(ad

et)

gelişlerhizmet

5 dk

3 uçak


AKIM HACMAKIM HACMİİ

L (km)

A t1 t2 t3 t4 ti tn-1 tn B

Zaman Cinsinden AralZaman Cinsinden Aralıık k (headway)(headway):: TaTaşışıtlartlarıın birbirlerini gn birbirlerini güüvenle venle

izlemeleri iizlemeleri iççin ard arda 2 tain ard arda 2 taşışıt arast arasıında bulunmasnda bulunmasıı gereken zaman gereken zaman

cinsinden aralcinsinden aralııktktıır.r.

ts/snt

nqdayats/sa

T

NQ∆xx ==⇒→

AkAkıım hacmim hacmi (q), belirli bir yol kesitinde ta(q), belirli bir yol kesitinde taşışıtlartlarıın birim zamanda n birim zamanda iiççerisinde sayerisinde sayıılmalarlmalarıı ile elde edilir.ile elde edilir.


YOYOĞĞUNLUKUNLUK

ts/kmx

Nk∆tt =⇒→

Uzunluk Cinsinden AralUzunluk Cinsinden Aralııkk (Spacing): (Spacing): TaTaşışıtlartlarıın birbirlerini gn birbirlerini güüvenle venle

izlemeleri iizlemeleri iççin ard arda 2 tain ard arda 2 taşışıt arast arasıında bulunmasnda bulunmasıı gereken uzunluk gereken uzunluk

cinsinden aralcinsinden aralııktktıır.r.

s1 s2 s3 s4 si sn-1 sn

X (km)

YoYoğğunlukunluk (k), yolun belirli bir kesiminde (belirli yol uzunlu(k), yolun belirli bir kesiminde (belirli yol uzunluğğu iu iççerisinde) bir erisinde) bir anda varolan taanda varolan taşışıt sayt sayııssıınnıın sayn sayıılmaslmasıı ile elde edilir.ile elde edilir.


HIZHIZ

HHıızz: Bir trafik biriminin, belirli bir zamanda ald: Bir trafik biriminin, belirli bir zamanda aldığıığı yoldur:yoldur:

m/snt

xukm/sa

T

XU1N ==⇒→

Nokta hNokta hıız:z: Bir taBir taşışıttıın, herhangi bir anda sahip oldun, herhangi bir anda sahip olduğğu hu hıızdzdıır.r.

Ticari (ortalama) hTicari (ortalama) hıız:z: Bir noktadan diBir noktadan diğğerine giden bir taerine giden bir taşışıttıın aldn aldığıığı yolun, durma yolun, durma

vb dahil kaybettivb dahil kaybettiğği zamana orani zamana oranııddıır.r.

AkAkıım hm hıızzıı:: TaTaşışıt ht hıızzıından oldukndan oldukçça farkla farklıı, genellikle ta, genellikle taşışıtlartlarıın ortalama n ortalama

hhıızlarzlarıından da dndan da düüşşüük, yol k, yol üüzerindeki akzerindeki akıım durumunun hm durumunun hıızzııddıır.r.

Yolculuk hYolculuk hıızzıı:: TaTaşışıttıın, bir durun, bir duruşşundan bir diundan bir diğğer duruer duruşşuna kadar alduna kadar aldığıığı yolun, bu yolun, bu

yolu aldyolu aldığıığı ssüüreye oranreye oranııddıır.r.


TTÜÜRETRETİİLMLMİŞİŞ DEDEĞİŞĞİŞKENLERKENLERİİN GN GÖÖZLEMLERZLEMLERİİ

–– Elle,Elle,

–– SayaSayaççlar yardlar yardıımmııyla,yla,

–– Otomatlar ya da kayOtomatlar ya da kayııt donant donanıımmııyardyardıımmııyla,yla,

–– Elektronik donanElektronik donanıımlar yardmlar yardıımmııyla yla ööllçüçüllüür.r.


TRAFTRAFİİK AKIMININ ANA BAK AKIMININ ANA BAĞĞINTISIINTISI

q = U q = U ⋅⋅ kk iliilişşkisi oldukisi olduğğu gu göösterilmisterilmişştir.tir.

Bu baBu bağığıntntıı; k ; k = f(U)= f(U) ya da Uya da U = f(k)= f(k) bibiççiminde yaziminde yazııllıırsa, qrsa, q--U U ve qve q--k arask arasıındaki ilindaki ilişşkilerin (en az 2.kilerin (en az 2.ººden) parabol olduden) parabol olduğğu u ggöörrüüllüür.r.

Buna karBuna karşışın Un U--k dek değğiişşkenleri araskenleri arasıındaki ilindaki ilişşki ki ççok daha ok daha basittir.basittir.


HIZ HIZ –– YOYOĞĞUNLUK (UUNLUK (U--k) Ek) EĞĞRRİİSSİİ

HHıı z

(km

/sa)

z (k

m/s

a)

YoYoğğunluk (tunluk (tşş/km)/km)

UUss

kktt

UUss: Serbest ak: Serbest akıım hm hıızzıı

kktt: T: Tııkankanııklklıık yok yoğğunluunluğğuuu = au = a··k + bk + b

UUii

kkii

a = ??a = ??

UUii = ??= ??

b = ??b = ??

kkii = ??= ??

İİki noktadan geki noktadan geççen bir Uen bir U--k ilik ilişşkisi (ekisi (eğğrisi) vardrisi) vardıır. Bu er. Bu eğğrinin, kutupsal eksen takrinin, kutupsal eksen takıımmıınnıın (+,+) n (+,+)

ççeyreeyreğğinde ekstremumu (tinde ekstremumu (tüürevinin erevinin eğğimi simi sııffıır olan nokta) olamaz.r olan nokta) olamaz.

Bu durumda, belirlenmiBu durumda, belirlenmişş iki noktadan geiki noktadan geççen bir een bir eğğri ri ççizilebilir, izilebilir, öörnerneğğin, en kolayin, en kolayıı bu iki noktaybu iki noktayıı

birlebirleşştiren dotiren doğğru parru parççasasııddıır.r.

kk

uu


AKIM HACMAKIM HACMİİ –– YOYOĞĞUNLUK (qUNLUK (q--k) Ek) EĞĞRRİİSSİİ

q = 0 ve k = 0 olan (0, 0) noktasq = 0 ve k = 0 olan (0, 0) noktasıından bandan başşlayan ve k = klayan ve k = ktt olduolduğğu durum iu durum iççin q = 0 in q = 0

olduolduğğu anda (0, ku anda (0, ktt) noktas) noktasıından gendan geççen parabolen parabol

Hac

im (

tH

acim

(t şş

/sa)

/sa)

YoYoğğunluk (tunluk (tşş/km)/km)

qqmm

kktt

kktt: T: Tııkankanııklklıık yok yoğğunluunluğğuu

q = aq = a··kk22 + b+ b··kk

qq11

kkoptopt

qqebeb = ??= ??

(q(q11, k, k11) ??) ??

kk11 kk11’’

(q(q11, k, k11’’) ??) ??

kkoptopt: Optimum yo: Optimum yoğğunlukunluk

UUss

OO

UU11UUoptopt

kk

qq

UU11’’


HIZ HIZ -- AKIM HACMAKIM HACMİİ (U(U--q) Eq) EĞĞRRİİSSİİ

q = 0 ve Uq = 0 ve Uss = 0 olan (0, U= 0 olan (0, Uss) noktas) noktasıından bandan başşlayan ve q = 0 oldulayan ve q = 0 olduğğu anda (0, 0) u anda (0, 0)

noktasnoktasıından gendan geççen parabolen parabolHH

ıı z (

km/s

a)z

(km

/sa)

Hacim (tHacim (tşş/sa)/sa)

UUss

qqebeb: Kapasite: Kapasite

q = aq = a′′··UU22 + b+ b′′··UU

UUoptopt

qqebeb

(U(U11, q, q11) ??) ??

qq11

(U(U11’’, q, q11) ??) ??

UUss: Serbest ak: Serbest akıım hm hıızzıı

OO

UU11’’

UU11

qq

uu


TEMEL BATEMEL BAĞĞINTILARIN INTILARIN İİLLİŞİŞKKİİSSİİ

UUss

UUoptopt

qqebebOO

qqebeb

kkttkkoptoptOO

kkttkkoptoptkk11 kk11’’OO

UUss

UUoptopt

Q Q -- kk

U U -- kk

U U -- QQ


AKIM ORANIAKIM ORANI

•• SSüürekli sayrekli sayıım sm sıırasrasıında bir saat boyunca genda bir saat boyunca geççen trafik aken trafik akıım hacmi m hacmi ‘‘QQ’’, daha , daha kküçüüçük zaman dilimleri ile (5k zaman dilimleri ile (5′′llıık, 15k, 15′′llıık gibi) ele alk gibi) ele alıınnıırsa, herbirine ilirsa, herbirine ilişşkin akkin akıım m hacmi farklhacmi farklııddıır:r:

8,00 ,05 ,10 ,15 ,20 ,25 ,30 ,35 ,40 ,45 ,50 ,5525 22 14 16 13 17 19 27 23 21 19 15

61 52 43 46 49 63 69 71 63 55

Saat taşıt sayısı

•• Herhangi bir saatte yapHerhangi bir saatte yapıılan yaklalan yaklaşışık sayk sayıımmıın en fazla tan en fazla taşışıt get geççen en 1515′′llıık hacminin saatlik ek hacminin saatlik eşşdedeğğerine de erine de ‘‘akakıım oranm oran ıı’’ (flow(flow--rate) denir.rate) denir.


ZZİİRVE SAAT KATSAYISIRVE SAAT KATSAYISI

•• SaySayıım zirve saatte bile yapm zirve saatte bile yapıılsa, gerlsa, gerççekte hacim daha fazla olabilir. ekte hacim daha fazla olabilir. Bu nedenle; yapBu nedenle; yapıılan zirve saat saylan zirve saat sayıımmıınnıın en fazla tan en fazla taşışıt get geççen en 1515′′llıık hacim dek hacim değğerinin erinin ‘‘QQ1515’’ saatlik esaatlik eşşdedeğğeri (yani 4 kateri (yani 4 katıı) ) ‘‘zirve zirve akakıım oranm oran ıı’’ (peak flow rate) olarak adland(peak flow rate) olarak adlandıırrııllıır.r.

DolayDolayııssııyla, zirve saat katsayyla, zirve saat katsayııssıı (ZSK):(ZSK):

ZSK = zirve saat hacmi / zirve akZSK = zirve saat hacmi / zirve ak ıım oranm oran ıı [[ZSK = Q/(4ZSK = Q/(4 ⋅⋅QQ1515))]]olarak tanolarak tanıımlanmlanıır.r.

ZSK, gZSK, göözlem verileri kullanzlem verileri kullanıılarak daha elverilarak daha elverişşsiz durum siz durum kestirimi yapmak ikestirimi yapmak iççin kullanin kullanııllıır:r:

QQhesap hesap = Q= Qggöözlemzlem / ZSK/ ZSK


KURAMSAL KAPASKURAMSAL KAPASİİTETE

En iyi (ideal) yol (geometrik), trafik akEn iyi (ideal) yol (geometrik), trafik akıım ve hava kom ve hava koşşullarullarıında yolun bir nda yolun bir

kesitinden gekesitinden geççmesi olasmesi olasıı en ben büüyyüük tak taşışıt sayt sayııssııddıır.r.

Yol geometrik koYol geometrik koşşullarullarıınnıın en iyi olmasn en iyi olmasıı iiççin, in, şşerit genierit genişşliliğğinin inin ≥≥3.5m, banket 3.5m, banket (ar(arııza za şşeridinin) 3.0m, yan aeridinin) 3.0m, yan aççııklklığıığın n ≥≥1.5m boyuna e1.5m boyuna eğğimin dimin düüşşüük (k (≤≤%2), yatay %2), yatay kurp yarkurp yarııççaplaraplarıınnıın n ççok bok büüyyüük (k (≥≥700.0m), kaplaman700.0m), kaplamanıın pn püürrüüzszsüüz (uygun z (uygun ppüürrüüzlzlüüllüükte) ve dkte) ve düüzgzgüün, gn, göörrüüşş uzunluuzunluğğunun hep aunun hep aççıık (sollama olanak (sollama olanağığı) ) olmasolmasıı gerekir.gerekir.

AkAkıım kom koşşullarullarıınnıın en iyi olmasn en iyi olmasıı iiççin de, tain de, taşışıt tt tüürlerinin karrlerinin karışıışık olmamask olmamasıı, ,

ttüümmüünnüün otomobillerden olun otomobillerden oluşşmasmasıı ve sve süürrüüccüülerinin de aynlerinin de aynıı olaylar karolaylar karşışıssıında nda

birbirlerine benzer tepkiler vermeleri gereklidir. birbirlerine benzer tepkiler vermeleri gereklidir. İİki ki şşeritli eritli ççift yift yöönlnlüü yollarda da yollarda da

akakıımlarmlarıın yn yöön dan dağığıllıımmıı yaryarıı yaryarııya olmalya olmalııddıır.r.


KURAMSAL KAPASKURAMSAL KAPASİİTETE

1.1. Yol tYol tüürlerirlerine (otoyol, bne (otoyol, bööllüünmnmüüşş yol, 2 yol, 2 şşeritli eritli ççift yift yöönlnlüü yol vb gibi),yol vb gibi),

2.2. Yol tasarYol tasarıım m ööllçüçütleritlerine (geometrik tasarne (geometrik tasarıım standartlarm standartlarıı) ve) ve

3.3. TasarTasarıım hm hıızzıına (Vna (Vpp) g) gööre dere değğiişşkendir.kendir.

•• Kuramsal (temel, tam) Kapasite deKuramsal (temel, tam) Kapasite değğerleri;erleri;


2 2 ŞŞERERİİTLTLİİ ÇÇİİFT YFT YÖÖNLNLÜÜ YOLLARDA KAPASYOLLARDA KAPASİİTETE

•• 2 2 şşeritli eritli ççift yift yöönlnlüü yollarda temel kapasite (HCMyollarda temel kapasite (HCM’’ye gye gööre):re):

AAkkıımlarmlar ıın yn yöön dan dağığıll ıımmıı Toplam (iki yToplam (iki y öön) kapasite (n) kapasite ( bo/sabo/sa ))

50 / 50 2800

60 / 40 2650

70 / 30 2500

80 / 20 2300

90 / 10 2100

100 / 0 2000


ÇÇOK OK ŞŞERERİİTLTLİİ YOLLARDA KAPASYOLLARDA KAPASİİTETE

•• ÇÇok ok şşeritli yollarda (otoyol, beritli yollarda (otoyol, bööllüünmnmüüşş/b/bööllüünmeminmemişş yol) temel kapasite (HCMyol) temel kapasite (HCM’’ye gye gööre):re):

Karayolu tasarKarayolu tasar ıım hm h ıızzıı (km/sa, mil/sa)(km/sa, mil/sa) EnbEnbüüyyüük akk ak ıım oranm oran ıı (temel) kapasite (bo/sa(temel) kapasite (bo/sa --şşerit)erit)

115 (70) 2300 (2x3 ve daha geniş otoyol)

100 (60) 2200 (2x2 ve çok şeritli...)

90 (55) 2100 (2x2 ve çok şeritli...)

80 (50) 2000 (çok şeritli...)

75 (45) 1900 (çok şeritli...)

HCM, Tbl:2HCM, Tbl:2--2, Fairfax 2650 t2, Fairfax 2650 tşş/sa/sa--şşerit gerit göözlenmizlenmişş(kaynak: HCQS, survey, FHWA, Maryland Trp Auth, H:S Levinson, (kaynak: HCQS, survey, FHWA, Maryland Trp Auth, H:S Levinson, ’’83)83)..


HHİİZMET DZMET DÜÜZEYZEYİİ

Hizmet dHizmet düüzeyi (HD); bir karayolundaki trafik akzeyi (HD); bir karayolundaki trafik akıım kom koşşullarullarıınnıı saysayıısal sal

dedeğğerlerle (erlerle (ööllçüçütlerle) atlerle) aççııklamaya klamaya ççalalışışan, dian, diğğer bir deyier bir deyişşle karayolundaki le karayolundaki

akakıım (im (işşletme) koletme) koşşullarullarıınnıı belirten bir kavramdbelirten bir kavramdıır.r.

‘‘AA ’’dan dan ‘‘FF’’ye 6 HD sye 6 HD sıınnııffıı (dilimi) tan(dilimi) tanıımlanmaktadmlanmaktadıır. Bu sr. Bu sıınnııflandflandıırma, derma, değğiişşik yol ik yol ttüürleri irleri iççin farklin farklıı kavramlara (dekavramlara (değğiişşkenlere) gkenlere) gööre yapre yapııllıır.r.

Hizmet dHizmet düüzeyi tanzeyi tanıımlanmlanıırken kullanrken kullanıılan lan ööllçüçütler:tler:

HD belirlenecek kesimHD belirlenecek kesim KullanKullan ıılacak lacak ööllçüçü t (det (değğiişşken)ken)

Otoyol kesimiOtoyol kesimi YoYoğğunluk (taunluk (taşışıt/kmt/km--şşerit)erit)

ÖÖrrüülme kesimi (otoyol)lme kesimi (otoyol) Ortalama yolculuk hOrtalama yolculuk hıızzıı (km/sa)(km/sa)

Otoyol giriOtoyol girişşi (oni (on--ramp)ramp) AkAkıım (oranm (oranıı) (ta) (taşşııt/sa)t/sa)

BBööllüünmnmüüşş YolYol YoYoğğunluk (taunluk (taşışıt/kmt/km--şşerit)erit)

2 2 şşeritli eritli ççift yift yöönlnlüü yolyol YoYoğğunluk (taunluk (taşışıt/kmt/km--şşerit)erit)Gecikme oranGecikme oranıı (%)(%)

YayaYaya BoBoşşluk (aralluk (aralıık) (yaya/mk) (yaya/m22))


HHİİZMET DZMET DÜÜZEYZEYİİ

HDHD YoYoğğunluk (tunluk (t şş/km, t/km, t şş/mil)/mil)

AA k < 7 (12)k < 7 (12)

BB 7 < k < 12 (20)7 < k < 12 (20)

CC 12 < k < 18 (30)12 < k < 18 (30)

DD 18 < k < 25 (42)18 < k < 25 (42)

EE 25 < k < 40 (67)25 < k < 40 (67)

FF ... ...... ...



BEKLENEN (PRATBEKLENEN (PRATİİK) KAPASK) KAPASİİTETE

‘‘Beklenen KapasiteBeklenen Kapasite’’, (pratik kapasite) belirli trafik ak, (pratik kapasite) belirli trafik akıım kom koşşullarullarıında (hizmet nda (hizmet ddüüzeyinde) ve yol geometrik zeyinde) ve yol geometrik ööllçüçütlerine gtlerine gööre bir yoldan gere bir yoldan geççmesi olasmesi olasıı en fazla en fazla tataşışıt sayt sayııssııddıır.r.

Beklenen kapasite; kuramsal kapasitenin istenen (beklenen) akBeklenen kapasite; kuramsal kapasitenin istenen (beklenen) akıım kom koşşullarullarıı(h(hıız, yoz, yoğğunluk gibi) ve yol geometrik unluk gibi) ve yol geometrik öözelliklerine gzelliklerine gööre dre düüzeltme (azaltma) zeltme (azaltma) katsaykatsayıılarlarıı ile dile düüzeltilmesi ile elde edilir.zeltilmesi ile elde edilir.

Buna gBuna gööre, re, ‘‘ii’’ hizmet dhizmet düüzeyinde beklenen kapasite:zeyinde beklenen kapasite:

CCb,ib,i = C= C⋅⋅(Q/C)(Q/C)ii ⋅⋅ ffyyöönn ⋅⋅ ffaağğ ⋅⋅ ffgg ⋅⋅ ffaa ⋅⋅ …… babağığıntntııssıı ile gile göösterilebilir.sterilebilir.

2 2 şşeritli eritli ççift yift yöönlnlüü yollarda pratik kapasite: yollarda pratik kapasite: CCb,ib,i = 2800= 2800⋅⋅(Q/C)(Q/C)ii ⋅⋅ ffyyöönn ⋅⋅ ffgg ⋅⋅ ffaağğ

ÇÇok ok şşeritli yollarda pratik kapasite: eritli yollarda pratik kapasite: CCb,ib,i = C= C⋅⋅(Q/C)(Q/C)ii ⋅⋅ N N ⋅⋅ ffgg ⋅⋅ffaağğ ⋅⋅ ffacemiacemi ⋅⋅ ffkatkat ııll ıımm

Otoyollarda pratik kapasite: Otoyollarda pratik kapasite: CCb,ib,i = C= C⋅⋅(Q/C)(Q/C)ii ⋅⋅ N N ⋅⋅ ffgg ⋅⋅ffaağğ ⋅⋅ ffacemiacemi


�� AkAkıım hacmi ve yol geometrisi ile trafik m hacmi ve yol geometrisi ile trafik öözellikleri belli ise akzellikleri belli ise akıımmıın n hizmet hizmet ddüüzeyizeyi belirlenebilirbelirlenebilir →→ QQpp = Q / (ZSK = Q / (ZSK ⋅⋅ ffyyöönn ⋅⋅ ffgg ⋅⋅ ffaağğ) )

1.1. Beklenen kapasite bulunur: CBeklenen kapasite bulunur: Cii = C*(Q/C)= C*(Q/C)ii*N*f*N*fgg*f*faağğ*f*facemiacemi

2.2. AkAkıım hacmi ve yol geometrisi belli ise akm hacmi ve yol geometrisi belli ise akıımmıın HD belirlenebilir: Qn HD belirlenebilir: Qpp

= Q / (N*ZSK*f= Q / (N*ZSK*fgg*f*faağğ*f*facemiacemi))

3.3. Hacim ve beklenen HD belli ise, yol enkesiti belirlenebilir.Hacim ve beklenen HD belli ise, yol enkesiti belirlenebilir.

KAPASKAPASİİTE TE ÇÖÇÖZZÜÜMLEMESMLEMESİİ


PROJE TRAFPROJE TRAFİĞİİĞİ

�� YYııllllıık Ortalama Gk Ortalama Güünlnlüük Trafik (YOGT) annual average daily traffic (AADT)k Trafik (YOGT) annual average daily traffic (AADT)Ortalama gOrtalama güünlnlüük trafik; bir yoldan belli bir sk trafik; bir yoldan belli bir süüre ire iççinde geinde geççen toplam trafien toplam trafiğğin bu sin bu süüre ire iççindeki gindeki güün sayn sayııssıına bna bööllüünmesi ile elde nmesi ile elde

edilen deedilen değğerdir. Genelde serdir. Genelde süüre bir yre bir yııl olarak all olarak alıınnıır ve bu r ve bu şşekilde bulunan deekilde bulunan değğer yer yııllllıık ortalama gk ortalama güünlnlüük trafik olarak tank trafik olarak tanıımlanmlanıır.r.

��Zirve saat (en bZirve saat (en büüyyüük saatlik) trafik (maximum hourly traffic)k saatlik) trafik (maximum hourly traffic)

�� QQtt (Q(Qpp): Tasar): Tasarıım (proje) trafim (proje) trafiğği (design hourly volume)i (design hourly volume)

�� QQ3030: 30. saatlik trafik (30: 30. saatlik trafik (30thth hourly traffic)hourly traffic)

�� QQtt = (0.07 = (0.07 ~~ 0.20) x YOGT0.20) x YOGT

0 0 6 12 18 6 12 18 2424saatlersaatler

QQ


30. Saatlik Trafik:30. Saatlik Trafik:

SSııra no: Q (tra no: Q (tşş/sa) /sa) SSııra no: Q (tra no: Q (tşş/sa)/sa) SSııra no: Q (tra no: Q (tşş/sa)/sa)

1.1. 72177217 11. 567111. 5671 2121 ……

2.2. 70087008 12.12. …… 2222 ……

3.3. 68036803 13.13. …… …… ……

4.4. 64056405 14.14. …… …… ……

5.5. 61156115 15.15. …… …… ……

6.6. 59105910 …… …… …… ……

7.7. 58825882 …… …… …… ……

8.8. 58435843 …… …… …… ……

9.9. 57365736 …… …… …… ……

10.10. 57125712 20.20. …… 30.30. 33003300

PROJE TRAFPROJE TRAFİĞİİĞİ


YOL GEOMETRYOL GEOMETRİİK STANDARDI SEK STANDARDI SEÇÇİİMMİİ

Bir yolda yapBir yolda yapıılan 20 dakikallan 20 dakikalıık sayk sayıım sonunda bir ym sonunda bir yöönde gende geççen taen taşışıt sayt sayııssıı 250 250 ve karve karşışıllııklklıı akakıım hacimleri denk ise:m hacimleri denk ise:

•• Bu sayBu sayııma gma gööre yolun beklenen hacmi ne kadardre yolun beklenen hacmi ne kadardıır?r?

•• Bu yol trafik akBu yol trafik akıım kom koşşullarullarıınnıın n ““CC”” hizmet dhizmet düüzeyinde olmaszeyinde olmasıı istenirse, kaistenirse, kaççşşerit gereklidir (ZSKerit gereklidir (ZSK’’yyıı; 2 ; 2 şşeriterit--ççift yift yöönlnlüü yol iyol iççin 0.44, in 0.44, ççok ok şşeritli yol ieritli yol iççin 0.75 in 0.75 kabul ediniz)?kabul ediniz)?

•• Bu seBu seççtitiğğiniz iniz şşerit sayerit sayııssıına gna gööre ve istenen hizmet dre ve istenen hizmet düüzeyine gzeyine gööre yolun re yolun beklenen (pratik) kapasitesi ne kadardbeklenen (pratik) kapasitesi ne kadardıır?r?

•• SaySayıım (gm (göözlem) dezlem) değğeri 1100 taeri 1100 taşışıt /sa olmast /sa olmasıına gna gööre, aynre, aynıı sorularsorularıın yann yanııttıınnııne olur?ne olur?

HizmetHizmetDDüüzeyi zeyi

2 2 ŞŞeritli Yol (eritli Yol ( ççift yift y öön) n) (ta/sa)(ta/sa)

3 3 ŞŞeritli Yol (eritli Yol ( ççift yift y öön)n)(ta/sa)(ta/sa)

2x2 (tek y2x2 (tek y öön)n)(ta/sa)(ta/sa)

2x3 (tek y2x3 (tek y öön)n)(ta/sa)(ta/sa)

AA 400400 900900 14001400 24002400

BB 900900 18501850 20002000 35003500

CC 14001400 29002900 36003600 48004800

DD 18001800 36003600 40004000 54005400INS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU

DaDağğllıık bir arazide olan, 2 k bir arazide olan, 2 şşeritli, eritli, ççift yift yöönlnlüü trafitrafiğğe ae aççıık bir yolun 15 km k bir yolun 15 km

uzunluktaki kesiminde %80 geuzunluktaki kesiminde %80 geççme yasame yasağığı vardvardıır. Bu yolun:r. Bu yolun:

-- zirve saat trafik hacmi 180 tzirve saat trafik hacmi 180 tşş/sa/sa

-- tasartasarıım hm hıızzıı 100 km/sa 100 km/sa şşerit genierit genişşliliğği 3.3 m ari 3.3 m arııza za şşeridi 0.8 m, eridi 0.8 m,

-- AkAkıımlarmlarıın yn yöön dan dağığıllıımmıı 60/40,60/40,

-- Hacmin ortalama %5Hacmin ortalama %5’’i kamyon ve %10i kamyon ve %10’’u otobu otobüüststüür.r.

Verilenlere gVerilenlere gööre:re:

aa-- Bu yolun deBu yolun değğiişşik HD iik HD iççin (beklenen) kapasiteleri nedir?in (beklenen) kapasiteleri nedir?

bb-- Yolun verilen trafik hacmine gYolun verilen trafik hacmine gööre HD nedir?re HD nedir?

SORUSORU

KARAYOLU MKARAYOLU MÜÜHENDHENDİİSLSLİĞİİĞİ5.5., 6., 6. HaftaHafta

““YOL GEOMETRYOL GEOMETRİİK STANDARTLARI, YATAY GEOMETRK STANDARTLARI, YATAY GEOMETRİİ, GE, GEÇÇKKİİ, PLAN, PLAN””



KARAYOL PROJELENDKARAYOL PROJELENDİİRMERME

1.1. GEGEÇÇKKİİ ARAARAŞŞTIRMASI:TIRMASI: OlasOlasıı gegeççkilerin tkilerin tüümmüü kküçüüçük k ööllççekli haritada ekli haritada

belirlenir. Anabelirlenir. Ana--talitali--trafiktrafik--topotopoğğrafik zorunlu noktalar..rafik zorunlu noktalar..

2.2. ETETÜÜD:D: Belirlenen seBelirlenen seççeneklerin, boykesitleri de eneklerin, boykesitleri de ççııkarkarıılarak geometrileri larak geometrileri

denetlenir. Gedenetlenir. Geççki araki araşşttıırmasrmasıı yapyapıılacak koridora (100lacak koridora (100--600m geni600m genişşiliiliğğnde) nde)

karar verilir (bu akarar verilir (bu aşşama sonuna kadar iama sonuna kadar işşi TCK kendi yapar, sonrasi TCK kendi yapar, sonrasıınnıı ihale ihale

eder).eder).

3.3. İİSTSTİİKKŞŞAF:AF: Arazi Arazi üüzeri dolazeri dolaşşarak kearak keşşif. Yer yer deneyler, bitki if. Yer yer deneyler, bitki öörtrtüüssüü, zemin , zemin

eeğğim durumu, tehlikeli noktalar, kayalim durumu, tehlikeli noktalar, kayalııkk--bataklbataklıık kesimler, maden ocaklark kesimler, maden ocaklarıına na

yakyakıınlnlıık, su gek, su geççiişşi vb.. belirlenir.i vb.. belirlenir.

4.4. EKONOMEKONOMİİK DEK DEĞĞERLENDERLENDİİRME:RME: TCK bunu uygulama TCK bunu uygulama ööllççeeğği olan i olan

1/20001/2000’’de ister. Tde ister. Tüüm fayda ve maliyetler hesaplanm fayda ve maliyetler hesaplanıır.r.

5.5. UYGULAMA PROJESUYGULAMA PROJESİİ..

6.6. UYGULAMA (aplikasyon):UYGULAMA (aplikasyon): Uygulama projesinin araziye Uygulama projesinin araziye ççakakıılmaslmasıı..


KORKORİİDOR DOR -- GGÜÜZERGAH SEZERGAH SEÇÇİİMMİİ

GGüüzergah belirlenmesinde dikkate edilmesi gereken temel noktalar:zergah belirlenmesinde dikkate edilmesi gereken temel noktalar:

1.1. Bilinen ya da tahmin edilen BBilinen ya da tahmin edilen B--V yapV yapııssıı ile istem (talep) hacimleri kestirimiile istem (talep) hacimleri kestirimi

2.2. GeliGelişşme me öözelliklerizellikleri

3.3. TopografyaTopografya

4.4. DoDoğğal kal kııssııtlartlar

5.5. Taban zemini koTaban zemini koşşullarullarıı

6.6. AkaAkaççlama (drenaj) yaplama (drenaj) yapııssıı

7.7. Ekonomik Ekonomik öözelliklerzellikler

8.8. ÇÇevresel evresel öözelliklerzellikler

9.9. Sosyal Sosyal öözelliklerzellikler

istem istem ööngngöörrüüssüü

mmüühendislik hendislik

üülke lke –– bböölgelgeööllççeeğğindeindedodoğğrulanabilirrulanabilirssüürdrdüürrüülebilirlebilir


GEGEÇÇKKİİ ARAARAŞŞTIRMASINDA GENEL TIRMASINDA GENEL İİLKELERLKELER

GeGeççki araki araşşttıırmasrmasıında genel ilkeler:nda genel ilkeler:

1.1. Ana Ana zorunluzorunlu noktalarnoktalar tam tam olarakolarak birlebirleşştirilmelidirtirilmelidir. Plan . Plan veve

boykesitteboykesitte bunlarabunlara tam tam uyulmaluyulmalııddıırr..

2.2. GeGeççkiki, , ööncedennceden belirlenenbelirlenen geometrikgeometrik standartlarstandartlarıınn altaltıınana

ddüüşşmemelidirmemelidir. . BunuBunu sasağğlarkenlarken ekonomikekonomik olmasolmasıınana dikkatdikkat

edilmelidiredilmelidir..

3.3. GeGeççkininkinin geometrikgeometrik standartlarstandartlarıı, , projeproje öömrmrüü boyuncaboyunca

yeterliyeterli olmalolmalııddıırr..

4.4. YapYapıılacaklacak yolyol, , kullankullanıımm amacamacıınana uygunuygun olmalolmalııddıırr ((gereksizgereksiz

genigenişş yolyol, , ttııkanmayakanmaya nedenneden olurolur).).


GEGEÇÇKKİİ ARAARAŞŞTIRMASINDA DTIRMASINDA DİİKKAT EDKKAT EDİİLECEKLERLECEKLER

GeGeççki araki araşşttıırmasrmasıında gnda gööz z öönnüünde tutulmasnde tutulmasıı gereken etkenler:gereken etkenler:

1.1. GeGeççkiki, , ööncedennceden belirlenenbelirlenen geometrikgeometrik standartlarstandartlarıınn altaltıınana ddüüşşmemelidirmemelidir. . BunuBunu sasağğlarkenlarken ekonomikekonomikolmasolmasıınana dikkatdikkat GeGeççkiki; ; bböölgeninlgenin ekonomikekonomik veve demografikdemografik yapyapııssıınana dahadaha ççokok hizmethizmet edecekedecekyerdenyerden gegeççirilmelidiririlmelidir..

2.2. ProjeProje kalitesindenkalitesinden ((yolyol geometrikgeometrik standartlarstandartlarıındanndan) ) vazgevazgeççmedenmeden olabildiolabildiğğinceince azaz topraktoprak iişşii olacakolacakşşekildeekilde yolyol gegeççirilmelidiririlmelidir..

3.3. YolYol, , jeolojikjeolojik olarakolarak uygunuygun arazidenaraziden gegeççirilmelidiririlmelidir..

4.4. YolYol, , dodoğğalal drenajadrenaja elverielverişşlili arazidenaraziden gegeççirilmelidiririlmelidir..

5.5. YolYol boyuncaboyunca eeğğimim kaybkaybıı olmamalolmamalııddıırr ((gereksizgereksiz yereyere iniinişş ççııkkışış olmamalolmamalııddıırr. . AAğığırr tataşışıtlartlarıınn hhıızzkazanmaskazanmasıı iiççinin palyepalye yapyapıılabilirlabilir).).

6.6. YolYol, , akarsuakarsu gegeççiişşlerindelerinde EYSSEYSS’’ndennden dahadaha yyüüksekksek birbir kottankottan gegeççirilmelidiririlmelidir..

7.7. YeniYeni yollaryollar, , eskieski yollarlayollarla tehlikelitehlikeli kavkavşşaklaraklar oluoluşşturmamalturmamalııddıırr. . KesiKesişşmelermeler olabildiolabildiğğinceince dikdik aaççıı ileileyapyapıılmallmalııddıırr.. DemiryoluDemiryolu ileile eeşşddüüzeyzey kavkavşşakak oluoluşşturmaktanturmaktan kakaççıınnıılmallmalııddıırr..

8.8. KamulaKamulaşşttıırmarma bedelininbedelinin azaz olacaolacağığı yaya dada kamukamu arazilerindenarazilerinden yolyol gegeççirilmelidiririlmelidir..

9.9. KamuyuKamuyu ((hastanehastane, , okulokul..) ..) rahatsrahatsıızz edecekedecek şşekildeekilde yolyol gegeççirilmemelidiririlmemelidir..

10.10. YolYol bakbakıımm masraflarmasraflarıı azaz olacakolacak şşekildeekilde yolyol gegeççirilmelidiririlmelidir ((kkööttüü havahava şşartlarartlarıı dikkatedikkate alalıınaraknarak, , arazilerinarazilerin kuzeyekuzeye bakanbakan yamayamaççlarlarıındanndan yolyol gegeççirilmemeyeirilmemeye ççalalışıışılmallmalııddıırr))..

11.11. GeGeççkiki, , ininşşaattaaatta kullankullanıılacaklacak malzememalzeme ocaklarocaklarıınana yakyakıınn yerdenyerden gegeççirilmelidiririlmelidir


KARAYOLU TASARIM ELEMANLARIKARAYOLU TASARIM ELEMANLARI

1.1. Yatay Geometri ElemanlarYatay Geometri Elemanlarıı::

•• TeTeğğetler (doetler (doğğru),ru),

•• yatay eyatay eğğriler (yatay kurb, R:sabit),riler (yatay kurb, R:sabit),

•• gegeççiişş eeğğrileri (R: rileri (R: ∞∞ →→ R)R)

2.2. DDüüşşey Geometri Elemanlarey Geometri Elemanlarıı::

•• KKıırmrmıızzıı ççizgiler ve eizgiler ve eğğimleriimleri

•• ddüüşşey kurbalar (uygun gey kurbalar (uygun göörrüüşş uzunluklaruzunluklarıı, aka, akaççlama..)lama..)

3.3. Enkesit ElemanlarEnkesit Elemanlarıı::

•• ŞŞerit genierit genişşlikleri, banketler, yan alikleri, banketler, yan aççııklklııklar, orta ayklar, orta ayıırrııccıılar,lar,

•• ççatatıı eeğğimi, dever,imi, dever,

•• akaakaççlama elemanlarlama elemanlarıı (menfez, hendek..),(menfez, hendek..),

•• yarma ve dolgularyarma ve dolgularINS342 Karayolu MINS342 Karayolu M üühendislihendisli ğği, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELEL İİKOKOĞĞLULU

TCK YOL GEOMETRTCK YOL GEOMETRİİK STANDARTLARIK STANDARTLARI


•• SSııffıır noktasr noktasıı:: Bir yarma ve dolgu enkesitinde, eksenin platform çizgisini kestiği noktaya ‘sıfır noktası’ denir(platform ekseni sıfır noktasından geçerse, yarma veya dolgu yüksekliği sıfır olur).

•• SSııffıırr ççizgisi:izgisi: Sıfır noktalarının geometrik yeridir (fiziksel olarak anlamsız).

•• SSııffıır r poligoni:poligoni: Tepe noktaları sıfır çizgisi üzerinde bulunan ve kenarları haritanın ölçeğine ve amaca göre belirli uzunlukta seçilen poligona denir.

SSIFIR IFIR ÇÇİİZGZGİİSSİİ

S(Sıfır noktası)

h: dolgu yüksekliği

S

(Sıfır noktası)

h: yarma yüksekliği


• Arazi, sıfır çizgisi kotundan daha düşük kotta geçilmeye çalışılırsa ‘yarmayarma’, sıfır çizgisi kotundan daha yüksek kotta geçilmeye çalışılırsa, ‘dolgudolgu’ ortaya çıkar.

SSIFIR IFIR ÇÇİİZGZGİİSSİİ

dolgu

yarma

dolgu

yarma

200

150

100

50

Sıfır çizgisi


YATAY GEOMETRYATAY GEOMETRİİ (YATAY KURB (YATAY KURB ÖÖZELLZELLİİKLERKLERİİ))

1.1. Yatay kurb yarYatay kurb yarııççapapıı: R: R

2.2. Sapma aSapma aççııssıı: : ∆∆

3.3. Yatay eYatay eğğri (y. kurb, developman, ari (y. kurb, developman, aççıınnıım) uzunlum) uzunluğğuu: D: D

o

o

360

∆Rπ2D ⋅⋅⋅=

4.4. TeTeğğet uzunluet uzunluğğuu: t : t TF SSTOt ==

⋅=2

∆tgRt

5.5. Bisektris uzunluBisektris uzunluğğuu: b: b SBb =

−= 12

∆R.secb

tt11tt 11

OO11

RR 11RR11

bb11

SS11

T T OO 11

BB11

T T FF11

∆∆11

∆∆11


YATAY GEOMETRYATAY GEOMETRİİ (ENKES(ENKESİİT NOKTALARI)T NOKTALARI)

Enkesit alEnkesit alıınacak kesitlernacak kesitler:

1.1. BaBaşşlanglangııçç (0+000(0+0000000..) ve var..) ve varışış noktasnoktasıındanda

2.2. Yatay eYatay eğğrilerin barilerin başşlanglangııçç (TO(TOnn), orta (B), orta (Bnn) ve son noktas) ve son noktasıında (TFnda (TFnn))

3.3. Hektometrelerde (0+100Hektometrelerde (0+1000000 ..)..)

4.4. KKööprprüü gibi sanat yapgibi sanat yapııssıı gereken gegereken geççiişşlerdelerde

5.5. GeGeççkinin, herbir tesviye ekinin, herbir tesviye eğğrisini kestirisini kestiğği noktadai noktada

6.6. ArdArdışıışık 2 enkesit arask 2 enkesit arasıı uzunluuzunluğğun 25.0 mun 25.0 m’’yi ayi aşşttığıığı kesimlerdekesimlerde

7.7. KKıırmrmıızzıı ççizgi geizgi geççirildikten sonra, akairildikten sonra, akaççlama elemanlama elemanıı uygulamasuygulamasıı gereken gereken noktalardanoktalarda

8.8. DDüüşşey eey eğğri uygulamasri uygulamasıı ssıırasrasıında alnda alıınan ve knan ve kıırmrmıızzıı kot hesabkot hesabıı yapyapıılan lan noktalardanoktalarda

9.9. Dever uygulamasDever uygulamasıı ssıırasrasıında alnda alıınan ve knan ve kıırmrmıızzıı kot hesabkot hesabıı yapyapıılan lan noktalardanoktalarda


ZZ

XX

YY

ZZ

YY

XX

XX

YY

ZZ

XX

YY

ZZ


KARAYOLU MKARAYOLU MÜÜHENDHENDİİSLSLİĞİİĞİ7.7.--8.8. HaftaHafta

““YATAY KURBLARDA TAYATAY KURBLARDA TAŞŞIT DENGESIT DENGESİİ””



ee

ee

e

e

e

VR

g

vR

RVgRv

gRv

gmR

vm

wF

µ⋅≥⇒

µ⋅≥

µ⋅⋅≤⇒µ⋅⋅≤

µ⋅⋅≤

µ⋅⋅≤⋅

µ⋅≤

138,127

28,11

22

2

2

SAVRULMASAVRULMA DEVRDEVRİİLMELME

e

hVR

eg

hvR

h

eRV

h

egRv

h

egRv

egmh

R

vm

ewhF

⋅⋅≥⇒

⋅⋅⋅≥

⋅⋅≤⇒⋅

⋅⋅≤

⋅⋅⋅≤

⋅⋅≤⋅⋅

⋅≤⋅

97,7

2

97,72

1

2

2

2

22

2

2

DEVERSDEVERSİİZ YATAY KURBDA TAZ YATAY KURBDA TAŞŞIT DENGESIT DENGESİİ

F

w

h

e

µe

INS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU

( ) ( ) ( ) ( )( )

( ) ( ) ( ) ( )

( ) ( )

( )( ) ( )( )αµµα

µαα

µαααα

µαααα

µ

tgtg1

tgtg

cossinsincos

cossinsincos

2

22

22

+⋅≤⋅−⋅

⋅

+⋅≤⋅−

⋅

⋅+⋅≤⋅−⋅

⋅⋅+⋅≤⋅−⋅

⋅≤

ee

e

e

e

e

gR

v

gR

vg

R

v

gR

vg

R

v

wFwF

NP

F

F⋅cos( α)

F⋅sin( α)

w

w⋅cos( α)

w⋅sin( α)

h

e

α

µe

SAVRULMASAVRULMA

DEVERLi YATAY KURBDA TADEVERLi YATAY KURBDA TAŞŞIT DENGESIT DENGESİİ

( )( )( )( )

( )( )( )( )

( )( )( )( )

( )( )( )( )α+µ⋅

µ⋅α−⋅≥⇒

α+µ⋅µ⋅α−⋅

≥

⇒

µ⋅α−α+µ⋅

⋅≤⇒µ⋅α−

α+µ⋅⋅≤

tg138,127

tg1

tg

tg1

tg1

tg28,11

tg1

tg

22

e

e

e

e

e

e

e

e

VR

g

vR

RV

gRv


F

F⋅cos( α)

F⋅sin( α)

w

w⋅cos( α)

w⋅sin( α)

h

e

α

µe

DEVRDEVRİİLMELME

DEVERLi YATAY KURBDA TADEVERLi YATAY KURBDA TAŞŞIT DENGESIT DENGESİİ

( ) ( )( ) ( ) ( )( )

( ) ( )

( ) ( )

⋅α+⋅≤

⋅α−⋅

⋅

+α⋅≤⋅

α⋅−

⋅α⋅+α⋅≤⋅α⋅−α⋅

⋅≤⋅

he

ge

hR

v

eg

R

vhg

R

v

ewFhwF

eNhP

tg22

tg

2tgtg

2cossinsincos

2

2

22

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

( )

⋅α+⋅

⋅α−⋅≥⇒

⋅α+⋅

⋅α−⋅≥

⇒

⋅α−

⋅α+⋅⋅≤⇒

⋅α−

⋅α+⋅⋅≤

he

ehV

Rh

eg

ehv

R

eh

he

R

Ve

h

he

gR

v

tg2

138,127

2tg

tg2

2tg

2tg

tg2

28,11

2tg

tg2

22


YANAL YANAL İİVMEVME

F* MerkezkaF* Merkezka çç kuvvetinini deverle karkuvvetinini deverle kar şışılanamayan klanamayan k ıısmsm ıı

DEVERLi YATAY KURBDA TADEVERLi YATAY KURBDA TAŞŞIT DENGESIT DENGESİİINS342 Karayolu MINS342 Karayolu Müühendislihendisliğği, CRN 22018, Bahar i, CRN 22018, Bahar

2016, Prof. Dr. Hilmi Berk 2016, Prof. Dr. Hilmi Berk ÇÇELELİİKOKOĞĞLULU

αα

α

αtggmF

gmR

Rw

RF

qq

q

qq

⋅⋅=⇒⋅

=⇒

⋅=

⋅=

coscos

sin

F

F⋅cos( α)

w

w⋅sin( α)

αµ

e

R Rq

Fq

F* = F - Fq

α

αµ

α

tggR

vp

tggmR

vmgmF

tggmFR

vmFFF

ivmeyanal

p

e

q

⋅−=⇒

⋅⋅−⋅=⋅⋅=

⋅⋅+=⋅⇒+=

2

2

2

*

**

48476

876

TEORTEORİİK DEVER, PRATK DEVER, PRAT İİK DEVERK DEVER



F

F⋅cos( α)

w

w⋅sin( α)

αµ

e

R Rq

Fq

F* = F - Fq( ) ( )

R

Vq

R

Vqqq

R

Vq

R

V

Rg

vtgtgg

R

vp

TCK

PRATIKTEORIKPRATIK

TEORIK

2

2

2

222

00443.0

00393.02

00787.0

138.1270

⋅=

⋅=⇒=

⋅=⇒

⋅=

⋅=⇒⋅=⇒= αα

F

F⋅cos( α)

F⋅sin( α)

w

w⋅cos( α)

w⋅sin( α)

h

e

αµ

e

( )

( )α

αµ

tggR

vp

tggmR

vmgmF

ivmeyanal

qFF

p

e

⋅−=⇒

⋅⋅−⋅=⋅⋅=

2

2

*

876

48476

876

876

( ) ( )

( ) ( )321

p

ee

e

gR

vg

R

v

gR

vg

R

v

µµαα

µαα

⋅+⋅⋅≤⋅−

⋅

+⋅≤⋅−

tgtg

tgtg

22

22



R = R = ∞∞FFM.KAM.KAÇÇ : : ƒƒ(V, R(V, R11))

FFM.ZCM.ZCİİLL : : ƒƒ(g, tg((g, tg( αα))))

F*F* F = 0F = 0

F* F* →→ F: SADEME ETKF: SADEME ETK İİSSİİFFM.ZCM.ZCİİLL : : ƒƒ(g, tg((g, tg( αα))))

FFM.KAM.KAÇÇ : : ƒƒ(V, R(V, R22))

F*F*

F F →→ F*: SADEME ETKF*: SADEME ETK İİSSİİ

R = R = ∞∞F = 0F = 0

R = RR = R11

Sademe etkisini kabul edilebilir seviyeye indirgeme k iSademe etkisini kabul edilebilir seviyeye indirgeme k i ççin R = in R = ∞∞ →→ R = RR = Rii →→ R = R = ∞∞ GeGeççiişş EEğğrisi Uygulanabilirrisi Uygulanabilir

( ) ( )

( )

( ) ( )L

tgV

LR

V

L

vtgg

LR

vp

L

vp

vL

p

t

pp

tgR

Vptgg

R

vp

αααα

⋅⋅−

⋅⋅=⋅⋅−

⋅=′

⋅===′

⋅−⋅

=⇒⋅−=725.2

656.46

81.996.12 33

22

KONFORKONFORp p ≤≤ 1.41 m/sn1.41 m/sn 22 (hafif ta(hafif ta şışıtlar itlar i çç in)in)pp ′′ ≤≤ 0.40.4≈≈0.6 m/sn0.6 m/sn 33

TO


%2

%2

%qeb

(2L/3)(L/3)


%2

%2%2

%qeb

(2L/3)(L/3)


%2

%2 %2

%1 %0

%2

%1

%2%2 %3

%4

%5

%qeb

b

(2L/3)(L/3)


%2

%2 %2

%1 %0

%2

%1

%2%2 %3

%4

%5

%qeb

b

q1 q2 q3 q4 q5 q6 q7 q10TO1

(2L/3)(L/3)

. . .

. . .

B1


%2

%2 %2

%1 %0

%2

%1

%2%2 %3

%4

%5

%qeb

b

h

h

H

H

(D/2) – (L/3)

q1 q2 q3 q4 q5 q6 q7 q10TO1

(2L/3)(L/3)

h = (b/2)h = (b/2) ⋅⋅0.020.02H = (b/2)H = (b/2) ⋅⋅qqEBEB

1.5h

1.5h2h

2h

2.5h

2.5h

. . .

. . .

B1

qq11 –– TOTO11 ARASI DIARASI DIŞŞKENAR KENAR İİZAFZAF İİ EEĞİĞİMMİİ = (3h) / L= (3h) / L

TOTO11 –– qq1010 ARASI DIARASI DIŞŞKENAR KENAR İİZAFZAF İİ EEĞİĞİMMİİ = (H = (H -- h) / (L/3) =h) / (L/3) = TOTO11 –– qq1010 ARASI ARASI İİÇÇ

KENAR KENAR İİZAFZAF İİ EEĞİĞİMMİİ

ggKKÇÇ ≠≠ ggDIDIŞŞ veya veya İİÇÇ KENAR KENAR İİZAFZAFİİ

INS3

42 K

aray

olu

MIN

S342

Kar

ayol

u M

üü hen

disl

ihe

ndis

li ğği,

CR

N 2

2018

, Bah

ar

i, CR

N 2

2018

, Bah

ar

2016

,Pro

f. D

r. H

ilmi B

erk

2016

,Pro

f. D

r. H

ilmi B

erk

ÇÇELEL İİ

KOKOĞĞ

LULU

%2

%2 %2

%1 %0

%2

%1

%2%2 %3

%4

%5

%qeb

b

h

h

H

H

(D/2) – (L/3)

q1 q2 q3 q4 q5 q6 q7 q10TO1

(2L/3)(L/3)

h = (b/2)h = (b/2) ⋅⋅0.020.02H = (b/2)H = (b/2) ⋅⋅qqEBEB

qq11 –– TOTO11 ARASI DIARASI DIŞŞKENAR KENAR İİZAFZAF İİ EEĞİĞİMMİİ = (3h) / L= (3h) / L

1.5h

1.5h2h

2h

2.5h

2.5h

TOTO11 –– qq1010 ARASI DIARASI DIŞŞKENAR KENAR İİZAFZAF İİ EEĞİĞİMMİİ = (H = (H -- h) / (L/3) =h) / (L/3) = TOTO11 –– qq1010 ARASI ARASI İİÇÇ

KENAR KENAR İİZAFZAF İİ EEĞİĞİMMİİ

0+210

00

0+150

00

0+180

00

0+195

00

0+165

00

0+240

00

0+215

00

0+220

00

0+225

00

. . .

. . .

ggKKÇÇ ≠≠ ggDIDIŞŞ veya veya İİÇÇ KENAR KENAR İİZAFZAFİİ

B1

0+270

00

%2

h2

0+200

00

%1.33

INS3

42 K

aray

olu

MIN

S342

Kar

ayol

u M

üü hen

disl

ihe

ndis

li ğği,

CR

N 2

2018

, Bah

ar

i, CR

N 2

2018

, Bah

ar

2016

,Pro

f. D

r. H

ilmi B

erk

2016

,Pro

f. D

r. H

ilmi B

erk

ÇÇELEL İİ

KOKOĞĞ

LULU


S = ...L = ...

D1= ... R1= ... ∆1= ...t1= ... b1= ...


%2

%2 %2

%1 %0

%2

%1

%2%2 %3

%4

%5

%qeb

b

h

h

H

H

(D/2) – (L/3)

q1 q2 q3 q4 q5 q6 q7 q10TO1

(2L/3)(L/3)

1.5h

1.5h2h

2h

2.5h

2.5h

0+210

00

0+150

00

0+180

00

0+195

00

0+165

00

0+240

00

0+215

00

0+220

00

0+225

00

. . .

. . .

B1

0+270

00

ggKKÇÇ ≠≠ ggDIDIŞŞ KENAR KENAR İİZAFZAFİİ

ggKKÇÇ ≠≠ ggEKSEN EKSEN İİZAFZAFİİ

INS3

42 K

aray

olu

MIN

S342

Kar

ayol

u M

üü hen

disl

ihe

ndis

li ğği,

CR

N 2

2018

, Bah

ar

i, CR

N 2

2018

, Bah

ar

2016

,Pro

f. D

r. H

ilmi B

erk

2016

,Pro

f. D

r. H

ilmi B

erk

ÇÇELEL İİ

KOKOĞĞ

LULU

%2

%2 %2

%1 %0

%2

%1

%2%2 %3

%4

%5

%qeb

b

h

h

H

H

(D/2) – (L/3)

q1 q2 q3 q4 q5 q6 q7 q10TO1

(2L/3)(L/3)

1.5h

1.5h

2h

2h2.5h

2.5h

0+210

00

0+150

00

0+180

00

0+195

00

0+165

00

0+240

00

0+215

00

0+220

00

0+225

00

. . .

. . .

B1

0+270

00

ggKKÇÇ ≠≠ gg İİÇÇ KENAR KENAR İİZAFZAFİİ

ggKKÇÇ ≠≠ ggEKSEN EKSEN İİZAFZAFİİ

INS3

42 K

aray

olu

MIN

S342

Kar

ayol

u M

üü hen

disl

ihe

ndis

li ğği,

CR

N 2

2018

, Bah

ar

i, CR

N 2

2018

, Bah

ar

2016

,Pro

f. D

r. H

ilmi B

erk

2016

,Pro

f. D

r. H

ilmi B

erk

ÇÇELEL İİ

KOKOĞĞ

LULU

Dengelenmemiş yanal kuvveti ve dolayısıyla yanal ivmeyi ve yanal ivmenin zamana göre değişimini kabul edilebilir büyüklükte/aralıkta tutmak için; başlangıcı yolun doğru kesimine teğet (RGE=∞), sonu da yolun R yarıçaplı eğri kesimine teğet (RGE=RYK), eğrilik yarıçapı ise boyunca doğrusal değişken eğri gegeççiişş eeğğrisirisi ya da birlebirleşştirme etirme eğğrisirisi.

GEGEÇÇİŞİŞ EEĞĞRRİİSSİİ

RRGEGE ⋅⋅ LLGEGE = = ρρxx ⋅⋅ llxx →→ sabitsabit

RRGEGE = = ∞∞

RRGEGE = R= RYKYK

ρρx x == RRGE, xGE, x

llxx = = LLGE, xGE, x

TSTS

SCSC

TOTO

FFM.KAM.KAÇÇ : : ƒƒ(V, (V, ρρxx))

FFM.ZCM.ZCİİLL : : ƒƒ(g, tg((g, tg( αα))xx))

TFTF

( ) 22

/40.1 snmtggv

p xx

≤α⋅−ρ

=

( )

( )3

2

/6.03.0 snmvl

tggv

t

p

x

xx

≈→

α⋅−

ρ=

∂∂

GEGE’’nin boyu:nin boyu: LLGEGE = = ||TTS SCS SC||


GeGeççiişş eeğğrisi uygulama boyu belirlenirken yaprisi uygulama boyu belirlenirken yapıılmaslmasıı gereken denetimler:gereken denetimler:- Geçiş eğrisi boyu ile uygulanacağı yatay kurb boyunun denetimi,- Sademe denetimi,- Geçiş eğrisi sabiti ile boyu ve uygulanacağı kurb yarıçapı denetimi,- Geçiş eğrisi sabiti ile uygulanacağı kurb yarıçapı denetimi.


RRGEGE = = ∞∞

RRGEGE = R= RYKYK



TSTS

SCSC

TOTO



TFTF


GeGeççiişş eeğğrisi uygulama boyu belirlenirken yaprisi uygulama boyu belirlenirken yapıılmaslmasıı gereken denetimler:gereken denetimler:- Geçiş eğrisi boyu ile uygulanacağı yatay kurb boyunun denetimi


RRGEGE = = ∞∞

RRGEGE = R= RYKYK



TSTS

SCSC

TOTO



TFTF

22YKGE DL

≤

GEGE’’nin boyu:nin boyu: LLGEGE = = ||TS SCTS SC||

Y.KurbY.Kurb ’’un boyu:un boyu: DDYKYK = = ||TO TFTO TF||

222YKGEGE DL

SCTOTOTSL

≤⇒==

GeGeççiişş eeğğrisi uygulama boyu belirlenirken yaprisi uygulama boyu belirlenirken yapıılmaslmasıı gereken denetimler:gereken denetimler:-Sademe denetimi


( )

( )( )

( )GEYKGE

EB

GEYK

GE

EB

GEYKGE

EBYK

LR

V

L

tgV

LR

Vp

L

tggv

LR

v

vL

tggR

v

p

⋅⋅≅

α⋅⋅−

⋅⋅≅′⇒

α⋅⋅−

⋅=

α⋅−

=′

7,46

725,2

656,46

33

3

2

RRGEGE = = ∞∞RRGEGE = R= RYKYK



TSTS

SCSC

TOTO


FFM.ZCM.ZCİİLL : : ƒƒ(g, tg((g, tg( αα))xx))SC ve CS SC ve CS KESKES İİTLERTLER İİARASI: tg(ARASI: tg( αα))EBEB

CSCS

( )

( )

3

2

/6.03.0 snmp

vl

tggv

t

p

x

xx

≈→′⇒

α⋅−

ρ=

∂∂


GeGeççiişş eeğğrisi uygulama boyu belirlenirken yaprisi uygulama boyu belirlenirken yapıılmaslmasıı gereken denetimler:gereken denetimler:-Geçiş eğrisi sabiti ile boyu ve uygulanacağı kurb yarıçapı denetimi


RRGEGE = = ∞∞

RRGEGE = R= RYKYK



TSTS

SCSC

TOTO



TFTF

( )

( )GEYK

YKGE

LRA

RVpfL

⋅=

′= ,,

‘‘AA’’ 5050’’nin katnin kat ıına yuvarlanna yuvarlan ıırr

‘‘LLGEGE’’ ddüüzeltilirzeltilir

YKGE

R

AL

2=

GEYK LR

Vp

⋅⋅≅′

7,46

3

Sademe denetlenirSademe denetlenir


GeGeççiişş eeğğrisi uygulama boyu belirlenirken yaprisi uygulama boyu belirlenirken yapıılmaslmasıı gereken denetimler:gereken denetimler:- Geçiş eğrisi sabiti ile uygulanacağı kurb yarıçapı denetimi


RRGEGE = = ∞∞

RRGEGE = R= RYKYK



TSTS

SCSC

TOTO



TFTF

YKYK RA

R≤≤

3


KARAYOLU MKARAYOLU MÜÜHENDHENDİİSLSLİĞİİĞİ9., 10., 11.9., 10., 11. HaftaHafta

““DDÜÜŞŞEY KURBLAREY KURBLAR””



FarklFarklıı eeğğime sahip ardime sahip ardışıışık iki kk iki kıırmrmıızzıı ççizginin (Kizginin (KÇÇ) kesi) kesişşme noktasme noktasıında hem nda hem ggüüvenli gvenli göörrüüşş uzakluzaklığıığınnıı sasağğlamaslamasıı, hem de ara, hem de araççlarlarıın bu noktadan hasar n bu noktadan hasar almadan, sarsalmadan, sarsııntntııssıız ve konforlu gez ve konforlu geççebilmeleri iebilmeleri iççin kin kıırmrmıızzıı ççizgiler arasizgiler arasıına na yerleyerleşştirilen etirilen eğğriye driye düüşşey kurb (DK) denir.ey kurb (DK) denir.

- KÇ eğimleri, yol başlangıcından itibaren sırayla g1, g2, ..

- Çıkış eğimi ‘+’ , iniş eğimi ‘-’ işaretleri ile gösterilsin,

- KÇ eğimlerinin cebrik farkı A olmak üzere,- A = (g1) – (g2) > 0.005 ise DK yerleştirmek uygun

DKDK’’lar topografik ylar topografik yöönden; nden; ‘‘DereDere’’ ve ve ‘‘TepeTepe’’ olmak olmak üüzere iki szere iki sıınnııf:f:

DDÜÜŞŞEY KURBLAREY KURBLAR

(+) g(+) g11 ((--) g) g22

(+) g(+) g11

(+) g(+) g22

((--) g) g11

((--) g) g22

((--) g) g11(+) g(+) g22

((--) g) g11

((--) g) g22

(+) g(+) g11

(+) g(+) g22

TE

PE

DK

TE

PE

DK

DE

RE

DK

DE

RE

DK


DKDK’’lar geometrik ylar geometrik yöönden; nden; ‘‘ParabolikParabolik’’ ve ve ‘‘DaireselDairesel’’ olmak olmak üüzere iki szere iki sıınnııf.f.

Parabolik DParabolik Düüşşey Kurblarey Kurblar


TT11

TT22

gg11

gg22

MM

PP

BB

tt

xx ii

ee

xx

yy

yy ii

22

22

2

olur

icinve,

xt

ey

t

ektke

eytxxky

⋅=⇒

=⇒⋅=⇒

==⋅=

ise0T

alinabilir

1KOT

212121

=== TTBTTPTT

‘e’ bisektris uzunlu ğu‘L’ DK boyu olmak üzere




TT11

TT22

gg11

gg22

MM

PP

BB

tt

xx ii

ee

xx

yy

xx

rr iiyy ii

VarsayVarsay ıımlar ve Dolaylmlar ve Dolayl ıı ÖÖzellikler:zellikler:

1.1. Yol ekseni doYol ekseni do ğğrultusu boyunca rultusu boyunca ööllçüçü len uzakllen uzakl ııklar, yatay dklar, yatay d üüzlemde zlemde ööllçüçü len uzunluklarla len uzunluklarla aynayn ııddıır!!r!!

2.2. ParabolParabol üün ten teğğeti eti ‘‘xx’’ ekseni, bu teekseni, bu te ğğet noktaset noktas ıındaki tendaki te ğğet et ‘‘yy’’ ekseni olduekseni oldu ğğuna guna g ööre; parabol re; parabol babağığıntnt ııssıı y = ky = k ⋅⋅xx22 ’’dir!!dir!!

3.3. Parabol eParabol e ğğrisi, some noktasrisi, some noktas ıı ‘‘PP’’ ile ile TT11TT22 kirikiri şşinin inin ‘‘MM’’ orta noktasorta noktas ıınnıı birlebirle şştiren dotiren do ğğrunun tam runun tam ortasortas ıından gendan ge ççer ( er ( PBPB = = BMBM ) !!) !!

4.4. EEğğri ri üüzerindeki noktalarzerindeki noktalar ıın ten teğğetlerden olan uzakletlerden olan uzakl ııklarklar ıı ya da sapmalarya da sapmalar ıı simetriktir!!simetriktir!!




TT11

TT22

gg11

gg22

MM

PP

BB

tt

xx ii

ee

xx

yy

xx

rr iiyy ii

( ) ( )

8

84422

1

2

1

222

1

2

2222

22

21211

2121

2122112

111

ALe

ggLLg

Lg

LgMPe

Lg

Lg

TTM

Lg

LgT

Lg

LgTT

LgP

LgTP

KOTKOT

KOTKOTKOT

KOTKOTKOT

KOTKOTKOT

⋅=⇒

−⋅=

⋅−

⋅−

⋅⋅=−⋅=

⋅+

⋅⋅=+

=

⋅+

⋅=⇒

⋅+

⋅+=

⋅=⇒

⋅+=

ise0T1KOT

212121

=== TTBTTPTT

Burada DK boyu Burada DK boyu ‘‘LL’’ hesabhesab ıı iiççin gin g üüvenli venli ggöörrüüşş uzakluzakl ııklarklar ıından belirli yndan belirli y ööntemlerle ntemlerle faydalanfaydalan ııll ıır!!r!!

i kesiti kesit KOTKOT = T= T1KOT1KOT + r+ r ii –– yy ii

ixg ⋅1

KOTiii Txgxky 112 +⋅+⋅=⇒

2ixk ⋅


Dairesel DDairesel Düüşşey Kurblarey Kurblar


TT11

TT22

gg11

gg22

MM

PP

BB

tt

xx ii

ee

xx

yy

xx

rr iiyy ii

ise0T1KOT

212121

=

== TTBTTPTT

VarsayVarsay ıımlar ve mlar ve ÖÖzellikler:zellikler:

1.1. Yol ekseni doYol ekseni do ğğrultusu boyunca rultusu boyunca ööllçüçü len uzakllen uzakl ııklar, yatay dklar, yatay d üüzlemde zlemde ööllçüçü len uzunluklarla len uzunluklarla aynayn ııddıır!!r!!

2.2. EEğğri teri te ğğeti eti ‘‘xx’’ ekseni, bu teekseni, bu te ğğet noktaset noktas ıındaki tendaki te ğğet et ‘‘ yy’’ ekseni olduekseni oldu ğğuna guna g ööre; ere; eğğrinin barinin ba ğığıntnt ııssııy = ky = k ⋅⋅xx22 ’’dir!!dir!!

3.3. EEğğri, some noktasri, some noktas ıı ‘‘PP’’ ile ile TT11TT22 kirikiri şşinin inin ‘‘MM’’ orta noktasorta noktas ıınnıı birlebirle şştiren dotiren do ğğrunun tam runun tam ortasortas ıından gendan ge ççer ( er ( PBPB = = BMBM ) !!) !!

4.4. EEğğri ri üüzerindeki noktalarzerindeki noktalar ıın ten teğğetlerden olan uzakletlerden olan uzakl ııklarklar ıı ya da sapmalarya da sapmalar ıı simetriktir!!simetriktir!!


DADAİİRESEL DRESEL DÜÜŞŞEY KURBLAREY KURBLAR

TT11

TT22gg11

gg22

MM

PP

BB

tt

xx iiee

xx

yy ii

OO

αα

ββ

ααββ

γγ/2/2

( ) ( ) ( ) ( )( ) ( )

( ) ( ) ( ) 21

1

ggAtgtgtg

tgtg

tgtgtgtg

+=→β+α≅γ⇒

β⋅α−β+α=γ=β+α⇒γ=β+α

222

ARttgRt

R

ttg ⋅=→

γ⋅=⇒=

γ

( ) ( )

{ R

teR

R

tRRR

R

tRe

RR

tReRRteRtRe

⋅=⇒−⋅⋅+=−

+⋅⋅+⋅=⇒

−

+⋅=⇒−+=⇒+=+

−

22

11

2

11

1

2

2

2

ihmal

2

1

2

2

2

1

2

222222

KK

OPTOPT22

KK

LL


DADAİİRESEL DRESEL DÜÜŞŞEY KURBLAREY KURBLAR

TT11

TT22gg11

gg22

MM

PP

BB

tt

xx iiee

xx

yy ii

OO

αα

ββ

ααββ

γγ/2/2

( ) ( ) ( ) ( )( ) ( )

( ) ( ) ( ) 21

1

ggAtgtgtg

tgtg

tgtgtgtg

+=→β+α≅γ⇒

β⋅α−β+α=γ=β+α⇒γ=β+α

222

ARttgRt

R

ttg ⋅=→

γ⋅=⇒=

γ

OKLOKL

( ) ( )

{ R

xy

R

xRRR

R

xRRy

R

xRRyxRRyxRyR

⋅=⇒⋅⋅+−=

+⋅⋅−⋅−=⇒

−⋅−=⇒−−=⇒−=−

−

22

11

2

11

1

2

2

2

ihmal

2

1

2

2

2

1

2

222222

KK

KK

LL

DADAİİRESEL DKRESEL DK

TT11

TT22gg11

gg22

MM

PP

BB

tt

xx ii ee

xx

yy ii

OO

αα

ββ

ααββ

γγ/2/2

KK

LL

Rt

ekxky

xkyxt

ey

R

xy

R

te

⋅==⇒⋅=

⋅=⇒⋅=⇒⋅

=⋅

=

2

1

2ve

2

22

222

22

( )

}

882

1

42

2

222 ALe

AAR

R

ARe

R

te

ARtARLAtgRL

L

⋅=⇒⋅⋅=

⋅⋅⋅=⇒

⋅=

⋅=⇒⋅=⇒=γ≅γ→γ⋅=

L

Ak

L

AL

kL

tveAL

e⋅

=⇒

⋅

=⇒=⋅=2

2

8

28 2


Tepe dTepe düüşşey kurb uzunluklarey kurb uzunluklarıı; bir ara; bir araçç ssüürrüüccüüssüünnüün, karn, karşışı yyöönden kendisine nden kendisine dodoğğru yaklaru yaklaşşan dian diğğer bir aracer bir aracıı zamanzamanıında gnda göörmesine yeterli grmesine yeterli göörrüüşş uzakluzaklığıığına na ggööre belirlenir. Gre belirlenir. Göörrüüşş uzunluuzunluğğu u ‘‘SS’’, d, düüşşey kurb uzunluey kurb uzunluğğu u ‘‘LL’’ olmak olmak üüzere iki zere iki durum sdurum sööz konusu: z konusu: S < L ve S > LS < L ve S > L

DDÜÜŞŞEY KURBLARDA GEY KURBLARDA GÜÜVENLVENLİİ GGÖÖRRÜÜŞŞ UZUNLUKLARIUZUNLUKLARI

TEPE DTEPE DÜÜŞŞEY KURBLARDA:EY KURBLARDA: S > LS > L

S > LS > L

SS

( )A

hhSL

2212

2+⋅

−⋅=

ASL

42.42 −⋅=

DURUDURUŞŞGGÖÖRRÜÜŞŞUZUNLUUZUNLUĞĞUU

hh11 = 1.08m= 1.08mhh22 = 0.20m= 0.20m

ASL

64.82 −⋅=

GEGEÇÇİŞİŞGGÖÖRRÜÜŞŞUZUNLUUZUNLUĞĞUU

hh11 = 1.08m= 1.08mhh22 = 1.08m= 1.08m



LL

SS

S < LS < L

TEPE DTEPE DÜÜŞŞEY KURBLARDA:EY KURBLARDA: S < LS < L

42.4

2SAL

⋅=

64.8

2SAL

⋅=

( )221

2

22 hh

SAL

⋅+⋅

⋅=

DURUDURUŞŞGGÖÖRRÜÜŞŞUZUNLUUZUNLUĞĞUU

hh11 = 1.08m= 1.08mhh22 = 0.20m= 0.20m

GEGEÇÇİŞİŞGGÖÖRRÜÜŞŞUZUNLUUZUNLUĞĞUU

hh11 = 1.08m= 1.08mhh22 = 1.08m= 1.08m


Dere dDere düüşşey kurb uzunluklarey kurb uzunluklarıı; far ; far ışığıışığı uzakluzaklığıığına, konfora, drenaj kona, konfora, drenaj koşşullarullarıına, na, ve ve üüst gest geççit durumuna git durumuna gööre belirlenir. Gre belirlenir. Göörrüüşş uzunluuzunluğğu u ‘‘SS’’, , ‘‘duruduruşş ggöörrüüşşuzunluuzunluğğuu’’ ya da ya da ‘‘far uzunlufar uzunluğğuu’’dur. Far uzunludur. Far uzunluğğu enfazla 100m varsayu enfazla 100m varsayııllıır. r. DolayDolayııssııyla: i) S < 100m ise yla: i) S < 100m ise ‘‘SS’’ alalıınnıır, ii) S > 100m ise 100m alr, ii) S > 100m ise 100m alıınnıır.r.

DDüüşşey kurb uzunluey kurb uzunluğğu u ‘‘LL’’ olmak olmak üüzere iki durum szere iki durum sööz konusu: z konusu: S < L ve S > LS < L ve S > L


DERE DDERE DÜÜŞŞEY KURBLARDA:EY KURBLARDA: S > LS > L

h = 0.60m, h = 0.60m, αα = 1= 1°°

ααhh

SS

LL

( )( )A

tgShSL

α⋅+⋅−⋅= 22

ααhh

SS

LL

( )( )α⋅+⋅

=tgSh

SAL

2

2

DERE DDERE DÜÜŞŞEY KURBLARDA:EY KURBLARDA: S < LS < L

h = 0.60m, h = 0.60m, αα = 1= 1°°

A

SSL

⋅+−⋅= 5.31202

S

SAL

⋅+⋅

=5.3120

2


Konfor iKonfor iççin din düüşşey ivme a ey ivme a ≤≤ 0.30m/sn0.30m/sn2 2 olmalolmalıı..

Bu durumda:Bu durumda:


888.396.12

30.096.12

222 AVL

A

L

V

R

Va

ARLARL

⋅=⇒

⋅

=⇒⋅

=

⋅=⇒=γ→γ⋅=


ÜÜstgestgeççit olmasit olmasıı durumunda:durumunda:


S > LS > L

A

hhC

SL

+−⋅

−⋅=2

8

2

21

( )A

CSL

5.182

−⋅−⋅=

hh11 = 2.40m, h= 2.40m, h 22 = 0.60m= 0.60m S < LS < L

+−⋅

⋅=

28 21

2

hhC

SAL

hh11 = 2.40m, h= 2.40m, h 22 = 0.60m= 0.60m

( )5.18

2

−⋅⋅

=C

SAL


karayolu mÜhendİslİĞİ 1. hafta

Documents