ULAIM YOLLARINA LKN TANIMLAR 1. GEK( GZERGAH) Karayolu, demiryolu gibi ulam yollarnn yuvarlanma

yzeylerinin ortasndan getii varsaylan eksen izgilerinin toporafik harita ya da arazi zerindeki izdmleridir.

1

2

Toporafik harita zerindeki izdm tasarmlama, arazi zerindeki izdm yapm aamasnda sz konusudur. Harita zerinde gekiye ilikin olarak verilecek bilgiler tasarmlamann hangi aamasnda bulunulduuna ve buna gre zerinde allan haritann leine baldr. Bu bilgilerin konumuzla ilgili olanlar ulam yolunun izini belirleyen ve enkesitler alnan noktalardr. Gzergah zerinde arazinin durumunu ve ekil deitirdii yerleri belirlemek amacyla enkesit noktalar belirlenir. Uygulama aamasnda bu noktalarn ara mesafeleri, arazi doru kesimlerde 30 myi, kurbalarda 20myi amamaldr.

2. GEKNN ARAZDE BELRLENMES N KAZIK AKMA (PKETAJ)

Harita zerinde belirlenen noktalarn arazi zerine aktarlmas kazk akma ilemi ile gerekletirilir. Kazklar kare ya da daire kesitli olabilir. Bazen nemli noktalardaki kazklar beton kitleleriyle salam biimde tespit edilirler. Kazklar plan ve ykseklik olarak sabit rperlere balanrlar. Nokta kazklar ve ivili kazklar zemin yzeyine kadar aklrlar.

3

Kazk akma ilemleri srasnda eksen kazna 25 cm uzaklkta ve kilometre art ynne gre sa yana bir yaz kaz aklr. Yaz kaznn eksene bakan yzne balangca olan uzaklk yazlr. Bu yazm, rnein (10+520) biimindedir. lk say (km), ikinci say (m) cinsinden uzakl gstermektedir. Kurbalarn balang ve son noktalarndaki yaz kazklarnn arka yzlerine (TO) ve (TF) iaretleri konur. 3. BOYKEST Ulam yollarnn eksenlerini izleyen bir kesitin alm boykesit diye adlandrlr. Boykesitler zerinde arazinin durumunu belirleyen arazi izgisi, gekide belirlenen noktalarn kotlar ve balangca uzaklklar gsterilir. Kurbalarn ve yolun eimleri balang ve son noktalar ve balangca olan uzaklklaryla belirtilir.Ayrca boykesitte geilen arazinin zemin durumu, zeminin dolguya elverili olup olmas, jeolojik yaps, yeralt suyu durumu, teki ulam yollar ile kesimeler, menfez, kpr, tnel, istinat duvar gibi sanat yaplarnn yerleri, aklklar, tipleri konusunda bilgiler verilir. 4

5

6

7

Geki plan ile boykesitteki bilgiler rahatlkla karlatrlabilir ve birbirlerini tamamlar nitelikte olmaldr. Boykesitin boyuna lei gekide kullanlm olan lek olmaldr. Boykesitte dey lek genellikle boyuna lein 5 ya 10 kat olarak seilmektedir. Boykesitte,arazinin engebe durumunu gsteren izgiye siyah izgi, bu izgi zerindeki noktalarn kotlarna siyah kot denir. Yuvarlanma yzeyi eksen izgisinin konumu krmz izgi denilen izgi ile belirlenir. Bylece tanmlanan krmz kotla toprak ileri sonucunda elde edilen tesviye yzeyi ekseninin kotu arasndaki ayrm unutulmamaldr. Boy kesit zerinde daha nce gzegahta saptanan belirli noktalarn siyah ve krmz kotlar verilir.

8

4. Enkesit Gekinin (gzergahn) saptanm olan plan ve boykesit bakmndan zel nitelikteki noktalarnda yol eksenine normal dorultuda alnan kesitler enkesitler olarak adlandrlr. Enkesitler, geki plan ve boykesitinde ait olduklar noktalarn balangca uzaklklar ve/veya numaralar ile tannrlar. Tamam yarmada olan enkesite tam yarma enkesiti (ekil 4.1.), tamam dolguda olan enkesite tam dolgu enkesiti(ekil 4.2.), bir kesimi yarmada bir kesimi dolguda bulunan bir enkesite ise kark enkesit (ekil 4.3) denir. Enkesitlerin eksenlerindeki arazi ve zemin kotlar arasndaki fark yarmada yarma ykseklii, dolguda dolgu ykseklii diye adlandrlan yksekliklerdir. Bu yksekliklerin saptanmas iin gerekli kotlar boykesitte verilirler.

9

ekil 4.1.

10

ekil 4.2.

ekil 4.3. 11

Yarma enkesitlerin ev izgisi ile doal arazi izgisinin kesime noktasna kret noktas denir. Planda, kret noktalarnn geometrik yeri kret izgisini oluturur. Dolgu enkesitlerinde ev izgisi ile doal arazi izgisinin kesime noktalar doruk oluturacak biimde enkesitin iki yanna eim verilir. Bu iki eimli dzenlemeye bombe denilmektedir. Karayollarnda hem yol yzeyine hem de toprak gvde st yzeyine verilen bu eim, demiryollarnda yalnz toprak gvde st yzeyine verilmektedir. Bu enine eim Karayollarnda genellikle (lkemizde de) %2 civarndadr. Demiryollarnda % 2-3,5 arasnda deimektedir. zerine asl yol kesiminin yaplaca toprak ileri bitirilmi toprak gvdenin st yzeyine tesviye yzeyi ya da tesviye platformu denir.

12

Yarmalarda evlerden gelecek sulara kar platformu korumak zere bu sularn iinde toplanarak aktlmas amacyla tesviye paltformu kenarlarnda alan ve boyuna ynde eimli hendeklere yarma hendekleri denir (ekil). Yarma hendekleri iin genellikle gen ya da yamuk biimindeki kesitler kullanlr. Hendekteki sularn szarak yol platformunu bozmasn nlemek iin hendekler kaplanabilir. Dz kesimlerde gerekli aknt salanamadndan hendekler dolabilir. Bu nedenle byle kesimlerdeki hendeklerin daha derin yaplmas ve evlerdeki zemin kaymalarnn nlenmesi gerekir.

13

4. Kafa hendei ve kavalye Yarmann kret izgisinin tesindeki arazi yarmaya doru eimli olabilir. Bu durumda yama sular yarmaya girerek ev ve platforma zarar verebilir. Yarmalarda yamalardan gelecek sularn tutularak evlerin ve platformun bu sulardan korunmas iin ev zerinde kret izgisine paralel olmak zere alan hendeklere kafa hendekleri denir.

14

Kafa hendekleri kret izgisinden yaklak olarak 3-4 m uzaklkta bulunmaldr. Bu hendeklerin klar, yarma hendeklerinin klar ile birletirilmemelidir. Kafa hendeinin ayr bir yol izlemesi salanmaldr. nk birleme yerinde tortu birikintiler oluabilir. Kafa hendeklerinin yararlarnn srdrlmesi iin bakmlarnn iyi yaplmas gerekir. yi baklmaynca krelir ve kapanr. Kafa hendeinden karlan zeminle hendein yarma tarafnda bir seddecik oluturulur. Buna kavalye denir.

15

16

Geit yeri, Geit izgisi ve Geit Noktas Bir ulam yolunun toprak gvdesinin yarmadan dolguya ya da dolgudan yarmaya getii kesimine geit yeri denir (ekil). Bu blgede krmz kotlarn siyah kotlara eit olduu noktalarn geometrik yeri geit izgisini oluturur. Gerekte geit izgisi gelii gzel bir izgidir. Fakat toprak ileri hesaplarnda bu izginin tesviye yzeyi kenarlarn kestii noktalar birletiren bir doru (G1, G2) olarak kabul edilir. Planda platform ekseni ile geit izgisi kesimine geit noktas ad verilir. Bu noktaya boykesitte krmz izgi ile siyah izginin kesim noktas kar gelir. Bu nokta boykesit iin geit noktasdr. Kark enkesitlerde de arazi izgisi ile platform izgisinin kesim noktas geit noktas olarak adlandrlmaktadr.

17

18

Altyap ve styap Bir ulam yolunda zerinde tatlarn hareket edecei yuvarlanma yzeyine destek olan platformun ve tesviye yzeyinin altnda kalan toprak gvdeye altyap denir. Tesviye platformunun stnde kalan ve ulam trnn zelliine gre tatlarn hareket etmeleri iin gerekli dzenlemenin yapld yol kesimine st yap denir. st yap karayollarnda temel alt-temel-kaplama kesimlerinden, demiryollarnda temel alt-temel-balast-travers-ray elerinden oluur. styap yzeyinin iki yannda geki boyunca uzanan erit biimindeki platform kesimlerine banket ad verilir.

19

Sfr Noktas, Sfr izgisi , Sfr Poligonu Bir yarma ve dolgu kesitinde eksenin platform izgisini kestii noktadan eksene normal dorultuda izilen yatay izginin arazi izgisini kestii noktaya sfr noktas denir.

20

Planda sfr noktalarnn geometrik yeri sfr izgisini oluturur. Sfr izgisinin pratik bir anlam yoktur. nk harita zerinde ve arazide byle bir izginin geirilmesi olanakszdr ve gereksizdir. Yol yaplmas dnlen iki nokta arasnda araziyi e ykseklik erilerine gre izilen eimlerle geen krkl izgiye sfr poligonu yada sfr hatt denir. Sfr poligonu yarma ve dolgu gerektirmeyen bir hat olduundan sfr adn almtr. Sfr poligonu bir tr klavuz hat ilevi grr. Yol olarak kullanlmas mmkn olmamakla birlikte sfr poligonunun kesin geki olarak kabul grmesi halinde tm geki boyunca hibir kaz ve dolgu ilemi olumaz. smi de buradan gelir.

21

22

23

24