KARAR DESTEK SİSTEMLERİ

Karar Destek Sistemleri

• Yöneticinin karar vermesine yardımcı olan interaktif ve bilgisayar ortamında olan bilgi sistemleridir.

• Karar destek sistemi, karmaşık işletme problemlerini çözümlemek için, insan zekası, bilgi teknolojisi ve yazılımın etkileşim içinde olacak şekilde bütünleştirildiği bir sistemdir.

• Karar destek sistemleri, karar alma durumundaki yöneticilere, model desteği, bilgi desteği, yazılım desteği, hesaplama desteği ve açılım (analiz) desteği ve benzeri destekleri, sağlamak amacıyla geliştirilen bir yönetim bilgi sistemi türüdür.

Karar vericiler için gerekli, açık bilginin düzenli ve sürekli bir biçimde toplanması, sıralanması, analiz edilmesi, değerlendirilmesi, dağıtılması için geliştirilmiş yöntemler ve metotlar bütünüdür.

• Operasyonel Kararlar

• Stratejik Kararlar

• Uzun Dönem Kararları

• Stratejik Kararlar

KDS Genel Özellikleri

• Yapısal, yapısal olmayan yarı yapısal kararları kullanır.• Karar vericinin yerine geçmez, ona karar vermesinde yardımcı olur.• Karar verme projesinin tüm aşamalarını destekler.• Kullanıcının kontrolü altındadır.• Veri inceleme ve çözüm üretmede analitik modeller kullanılır.• Değişen şartlara ve karar durumlarına uyum sağlayacak esnekliktedir ve

hızlı cevap verir.• Profesyonel programcılardan çok az yardım alır.• Kararlar ve problemler için(çözümleri bilinmeyenler için) destek sağlar.• Yoğun olarak taktik ve stratejik düzeydeki yöneticiler için destek sağlar.• Hedef arama (Goal Seek) işlevi vardır.• Eğer … Ne (What –If) analizleri yapar.• Risk analizleri yapar.

Yapısal kararlar: Aynen tekrarlanan, standart çözümleri var olan ve tam otomasyona geçilmesi mümkün olan problemlerdir

Yapısal olmayan karar: Bir seferlik, standart çözümü olmayan, kişisel değerlendirme gerektiren ve otomasyonun etkin ve doğru olmadığı durumlarda ortaya çıkmaktadır.

Yarı yapısal kararlar: Birçok karar durumu, yarı yapılanmış karar özelliği taşır. Yarı yapılanmış karar durumlarında, sorunun bazı yönlerine belirli işlem dizileri (algoritma) uygulanabilir. Ancak, yalnızca bu kadarı karar için yeterli olmaz. Sorunun diğer bazı yönleri, tesadüfi nedenlere ve diğer ilişkilere bağlı olduğu için, devreye yöneticinin girmesi gerekir.

KDS Faydaları• Karlılık daha yüksektir• Karara ulaşma süresi kısalır• Daha fazla alternatif göz önünde

bulunur

KARAR DESTEK SİSTEMİ TURLERİİki tip karar destek sitemi vardır:1)MODEL SÜRÜMLÜ KDS:Model odaklı karar destek sistemi, “şayet .... ise (what if)” ve diğer farklı analizlerin yapılması için bazı modeller kullanan büyük organizasyonel bilgi sistemlerinden bağımsız, tek başına bir sistemdir. Bu gibi sistemler genellikle merkezi bilgi sistemi kontrolü altında olmayan son kullanıcı bölümler ya da gruplar tarafından geliştirilirler.

2)VERİ SÜRÜMLÜ KDS:Veri odaklı karar destek sistemi, büyük organizasyonel sistemlerde bulunan büyük veri havuzlarını analiz eden sistemlerdir. Bu sistemler, daha önceden büyük miktarlardaki verilerde saklı kalan faydalı bilgilerin çıkarılarak, kullanıcılara karar verme desteği sağlayan sistemlerdir. Veri işleme sistemlerinden elde edilen veriler, bu amaç için genellikle veri deposunda toplanırlar.

Karar Destek Sistemi Temel Bileşenleri

Veri Tabanlı KDS

İkincil verikaynakları

Veri Kaynakları

Birincil verikaynakları

İşletmeiçi

İşletme kayıtları, İşletme içi ağ sistemi, Raporlar, Pazarlama Bilgi Sistemi, İnsanlar, Satışlar,Maliyetler

İşletmedışı

Internet, Kütüphaneler, Hükümetler, Ticari Birlikler, Üniversiteler, Özel araştırma işletmeleri

Gözlem

SorgulamaaDerinlemesine ve odak grup görüşmeleri, delphi tekniği, online, mail, telefon, yüzyüze anketler, deney yöntemi

Araçlar (Video, Scanner, vb.); websitesi analizi; kişisel yaklaşımlar

Model Tabanlı KDS • Mevcut modellere erişme ve

getirme• Mevcut modellerin denenmesi ve

manüplasyonu• Mevcut modellerin saklanması• Yeni modellerin yapılanması

Model Tabanlı KDSEğer… Ne Analizleri :Stok taşıma maliyeti %10 artarsa, toplam stok maliyeti ne olur?Reklam bütçesi %5 artırıldığında Pazar payı ne olacaktır?Duyarlılık Analizi :Gelir değeri, tekrarlı olarak küçük küçük artırılabilir ve diğer değişkenler üzerindeki etkileri incelenir.Hedef Arama Analizi: %15 lik yıllık büyüme oranı için ne kadarlık yıllık AR-GE bütçesi gereklidir?Acil serviste hasta bekleme süresinin 10 dak altına inmesi için kaç hemşire gerekir?Optimizasyon Analizi: Seçilen gelir kaynakları ve harcama kategorileri için değişkenleri değiştirerek en yüksek olası kar seviyesini belirlemek.

KDS Örnekleri• GKDS• Çeşitli Veri Kaynakları: Görev bazlı,

olay bazlı• Bilgi Paylaşımı• Sistem Koordinasyonu

Grup KDSİleri telekomünikasyon yönetmelerini kullanarak grup yada grup vasıtasıyla problemin formülasyonu ve çözümünü kolaylaştıran bir sistemdir.• LAN• WAN• Video Konferanslar

Grup Bileşenleri VeritabanıModel TabanıDiyalog Yöneticisiİletişim YeteneğiÖzel Yazılımlar (Grupware)

• Gelişkin bilişim sistemleri arasında yer alan İş Zekâsı sistemi, bir kurumun günlük işlemleriyle ilgili verilerini bütünleştiren, bu verilere erişimi sağlayan, veriler üzerinde çözümlemeler yapan uygulama ve teknolojilerin bütünüdür.

• Doğru bilgiyi, doğru zamanda doğru kişiye sunabildiği için karar alma sürecini büyük ölçüde destekler.

• İş Zekâsı sistemleri, veriyi değerli ve nitelikli bilgiye dönüştürür. Yöneticiler, kurum hakkında değişik bakış açılarıyla görüş oluşturmak, ölçüm yapabilmek, sezgiye dayalı değil, doğru bilgiye dayalı, hızlı karar alabilmek için bu bilgiye gereksinim duyarlar.

İş Zekâsı Nedir?

Hızlı karar alabilmek

Değişik bakış açılarıyla büyük resmi görebilmek

Kurumsal veriyi gerektiği anda devingen ve etkileşimli biçimde çözümleyebilmek

Bütünleşik kurumsal bilgiye sahip olabilmek

İş Zekâsı Neden Gereklidir?

VERİ KAYNAKLARI

Çevrimiçi Veri Tabanları (OLTP), Yarı yapısal veriler (Örn. Excel tabloları), XML dosyaları

VERİ KAYNAKLARI

Çevrimiçi Veri Tabanları (OLTP), Yarı yapısal veriler (Örn. Excel tabloları), XML dosyaları

ÇALIŞMA ALANI

Veri saklama, temizleme, ayıklama, dönüştürme, özetleme, birleştirme işlemleri

ÇALIŞMA ALANI

Veri saklama, temizleme, ayıklama, dönüştürme, özetleme, birleştirme işlemleri

SUNUM KATMANIOLAP Araçları, Gösterge Panoları, Raporlar,Etkileşimli, Çevrimiçi Sorgular

SUNUM KATMANIOLAP Araçları, Gösterge Panoları, Raporlar,Etkileşimli, Çevrimiçi Sorgular

VERİ AMBARI Veri ambarı, veri marketleri (data marts), Metadata Havuzu, OLAP küpleri

VERİ AMBARI Veri ambarı, veri marketleri (data marts), Metadata Havuzu, OLAP küpleri

Veri çekme

Veri yükleme

İş Zekâsı Uygulaması

Çözümleme

Geleneksel İş Zekâsı Uygulamaları

- Pahalı ve yabancı kaynaklı ürünler

- Genel amaçlı, çok kapsamlı tasarlanmış, karmaşık

- Kurulum, devreye alma, işletime geçiş ve uygulama süreçleri zor

- Uzun süreli projeler

- Büyük boyutlu teknik danışmanlık ve eğitim hizmetleri

- Sürdürülebilirlik için geniş bilgi işlem kadroları

- Başka sistem yazılımlarına bağımlılık. Ürün dışında büyük boyutlu ek yazılım ve donanım maliyetleri

• KOBİ’ler için rekabet ve pazardaki dalgalanmalar yaşamcıl düzeyde önemlidir.

• Örgütsel sıradüzen derin değildir. Bir kişi birden çok görevi üstlenir.

• Genellikle Excel gibi yarı yapısal değişik veri kaynaklarında büyük boyutta veri bulunur.

• Bütünleşik biçimde çalışmayan farklı üreticilerin bilişim sistemleri kullanılır.

• Bilgi işleme ayırdıkları insangücü kaynağı az sayıdadır.

• Bilişim teknolojilerine ayırdıkları bütçe küçüktür. Dışarıdan uzun dönemli danışmanlık ve eğitim hizmetleri almak için yeterli finansal kaynakları yoktur.

KOBİ’ler ve İş Zekâsı

Karar Alma Sürecinin Zorlukları

Zorluklar Daha çok veri

Daha çok kullanıcı

Daha az zaman

Zorluklar Daha çok veri

Daha çok kullanıcı

Daha az zamanKarar vericilerin bu iş için ayırdıkları zaman dilimi giderek azalmaktadır.

Karar vericilerin bu iş için ayırdıkları zaman dilimi giderek azalmaktadır.

Değişik rollerdeki yöneticilerin bu veriyi yorumlamaları gerekmektedir.

Değişik rollerdeki yöneticilerin bu veriyi yorumlamaları gerekmektedir.

Firmalara akan verinin hacmi ve karmaşıklığı her gün artmaktadır. Firmalara akan verinin hacmi ve

karmaşıklığı her gün artmaktadır.

KOBİ’ler için Yol Haritası

İş Zekâsı ve Karar Destek Sistemleri

Yaygın kullanım

Kurumsal Veriyi oluşturma

ERP Sistemleri

Standart iş süreçleri

BT altyapısı

Veriyi, Stratejik Değer olarak görme

Verinin Yönetimi

Verinin sahipliği

Verinin kalitesi

Gerçeğe dayalı karar alma

Bilgiye zamanında

ulaşma

Hızlı erişim,

Güncel verinin analizi

KDS Geliştirme Süreçleri1. Planlama2. Araştırma3. Çözümleme4. Veritabanı, Kullanıcı Arabirimi, Model Tabanı

Tasarımı5. Programlama6. Test, Eğitim ve Uygulama7. Bakım8. Uyarlama

Sorular & Cevaplar

Teşekkürler…