KARADENİZ BÖLGESİ NÜFUSU (II. KIRSAL)

Dr. YALÇIN KARABULUT*

Ülkemizde her beş yılda bir yapılan nüfus sayımları nüfusumuzun hızlı artış gösterdiğini ortaya koymuştur.

Cumhuriyet Döneminden bugüne kadar kısa sayılabilecek bir dönemde dört katına yakın (3.7) bir artış gpsteren nüfusumuz, 1950’den sonra binde 20.65 ile binde 28.53 arasında değişen bir artış oranı ile Avrupa ülkelerinden daha yüksek bir değere sahip olmuştur. Hatta 1960 (27.955.000) ile 1985 (50.664.000) yılları arasındaki çeyrek yüzyılda hemen hemen katlama nokta­sına gelmiştir. Bu genel artış içinde kırsal nüfusla şehirsel nüfusun oranları da şehirsel nüfusun lehinde büyük oranda değişmiştir. 1950 yılına kadar çok yavaş olan bu değişme, bu tarihten sonra sanayileşmeye paralel bir gelişme göstererek hızlanmıştır. 1950 yılında kentsel nüfus genel nüfusun ancak %25’ini oluştururken 1980’de 30 yıllık bir süre içinde % 43.3 ’e yükselmiştir. Bundan önce yayınladığımız bir makalede Karadeniz Bölgesinde şehir nüfusu üzerin­de durmuştuk1. Aşağıdaki satırlarda ise Bölgenin kırsal nüfusu üzerindeki göz­lemlerimizi sunmak istiyoruz.

1985 nüfus sayımı sonuçlarına bakıldığında, Türkiye’de, şehirlerde (%51) yaşayanların köylerde (%49) yaşayanlardan fazla olduğu görülmektedir. Baş­ka bir ifadeyle, Türkiye nüfusunun yarısından çoğu bugün şehirlerde yaşa­maktadır. Şüphesiz şehirsel nüfusun arttığı oranda da kırsal nüfusun genel nüfustaki payı azalmaktadır. Bu artma ve azalma hızı fiziki, ekonomik ve sos­yal yapıya bağlı olarak ülkeden ülkeye farklı olduğu gibi ülke içinde bölgeler arasında da farklılıklar göstermektedir.

Nüfus hareketlerinin yoğun olduğu Karadeniz Bölgesinde, şehirli nüfus oranı Türkiye şehirli nüfus (%51) oranının yarısından az (%24.9) bir değer göstermektedir. Karadeniz Bölgesinin 1985 nüfus sayımına göre şehir (% 75.1) ve köy (24.9)nüfus oranları Türkiye nüfusunun 1945’deki köy (% 75.1) ve şe­hir (% 24.9)2 oranlarını eksiksiz yansıtmaktadır. Son genel nüfus sayımı (1985)

* Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi. Ankara.1 Karabulut, Y. 1982. Karadeniz Bölgesi Nüfusu (I. Şehirsel), Coğr. Araşt. Derg. Sayı: 10., Ankara.2 Emiroğlu, M. 1982. Türkiye’de Son Sayımlar ve Kentleşme Olayının Boyutları. Coğr. Araşt. Derg.

Sayı. 10. s. 52.

150 YALÇIN KARABULUT

sonuçlarına göre Türkiye’de 24.774.000 kişi (%49) köylerde yaşamaktadır3.

Yine bu son sayımda Karadeniz bölgesi sınırları içinde yaşayan köylü nü­fusu ise 6.960.000 kişidir. Bu da Türkiye kır nüfusunun % 29.3 ’ ünü oluştur­maktadır. Şehirli nüfus açısından sadece Doğu Anadolu Bölgesini geride bırakan Karadeniz Bölgesi, köylü nüfus açısından büyük bir orana sahiptir. Bugün köy­lerde yaşayan köylü nüfusun dörtte birinden fazlası bu bölgemiz içinde yaşa­maktadır.

Türkiye nüfusunun özelliklerinden biri olan sürekli artış Karadeniz Böl­gesi nüfusunda da görülmektedir. Tablo 1 ve Grafikde görüldüğü gibi Bölge nüfusu (1965) istisna edilirse bazı yıllar az bazı yıllar daha fazla olmak üzere sürekli artış göstermiştir.

Tablo: 1- Karadeniz Bölgesi Köy-Şehir Nüfusu ve Oranları

SAYIM BÖLGE KÖY KÖY ŞEHİR ŞEHİRY IL L A R I NÜFUSU NÜFUSU NÜFUSUNÜFUSU NÜFUSU

% %

1927 3.313.000 2.914.000 93.6 119.000 6.41935 3.969.000 3.711.000 93.5 258.000 6.51940 4.137.000 3.866.000 93.5 271.000 6.51945 4.400.000 4.129.000 93.9 271.000 6.11950 4.850.000 4.556.000 94.1 294.000 5.91955 5.305.000 4.863.000 91.7 442.000 8.31960 5.920.000 5.294.000 89.5 626.000 10.51965 6.005.000 5.192.000 86.5 813.000 13.51970 7.465.000 6.248.000 84.9 1.217.000 15.11975 8.013.000 6.534.000 81.6 1.479.000 18.41980 8.274.000 6.518.000 78.8 1.756.000 21.21985 9.266.000 6.960.000 75.1 2.306.000 24.9

Karadeniz Bölgesi nüfusu kıyı şeridinde yoğunluk gösterir. Iç kesimlerde Ye- şilırmak havzası ile Bolu ve Düzce düzlükleri de nüfus açısından yoğun alanları oluştururlar. Bölgede doğuda Sovyetler Birliği sınırından başlayarak Arhavi, Fın­dıklı, Ardeşen, Espiye ve Bulancak ilçeleri dışarıda bırakılırsa, Samsun’a kadar uzanan bölüm ile Batı Karadeniz Bölüm'iindeki Sinop, Zonguldak merkez ilçe­leri ile Bartın, Çaycuma, Karabük ve Ereğli ilçeleri yoğun nüfus alanlarını teş­kil ederler. Bunlar arasında Trabzon, Ordu, Samsun ve Zonguldak bölgenin en yoğun nüfus alanlarıdır4.

3 Genel Nüfus Sayımı 1985. İdarî Bölünüş. B.D.İ.E. s. 9. Ankara 1986.4 Karabulut, Y. 1981. “ Karadeniz Bölgesi Nüfusu (I. Şehirsel), s. 145.

KARADENİZ BÖLGESİ NÜFUSU (II. KIRSAL) 151

Bu kesim ler aynı zam anda T ürkiye’ nin en yoğun nüfus alanları iç in de yer a lır la r5

1927’de 2.994.000 olan Karadeniz Bölgesi kır nüfusu, 58 yılda 3.966.000 kişi artarak 1985 yılında 6.960.000 ulaşmıştır. 1927 yılı başlangıç kabul edi­lirse bu süre içinde % 233’ lük bir artış göstermiştir. Bu artış oranı Türkiye bütününde % 217’dir. Bölge yoğun nüfus hareketlerine sahne olması yanında, tarıma elverişli alanların da sınırlı bulunmasına rağmen Türkiye kır nüfusu artış oranı üzerinde bir artış göstermiştir. Son Genel Nüfus sayımına göre (1985) Türkiye nüfusunun % 18.3 yani 1/5’ ine yakın bir bölümünün yaşadığı bu böl­gede, aynı zamanda ülke kır nüfusunun da % 29.3 ’ ü barınmaktadır.

1985 sayımına göre nüfusun 3/4 ü köylerde yaşayan Karadeniz Bölgesinde nüfusun coğrafi dağılışı, fiziki ve ekonomik yapıya göre farklıdır. Bilindiği gibi bölgenin kıyı şeridi en yoğun nüfus alanıdır. Ayrıca bu saha Türkiye’ nin de yoğun nüfus alanları içinde, hatta bazı kesimler (Doğu Karadeniz Bölümü kıyı şeridi), başında gelmektedir.

1985 Genel Nüfus Sayımına göre hem Türkiye bütününde heıııde Karade­niz Bölgesinde km2 de ortalama 65 kişi yaşamaktadır. Ortalama nüfus yoğun­luğunda ülke bütünü ile eşit olan Karadeniz Bölgesi, kır nüfusu yoğunluğunda (49) her km2 de 18 kişi daha fazla barındırarak Türkiye’den (31) daha fazla bir kır nüfus yoğunluğuna sahip bulunmaktadır. Ancak kırsal nüfus yoğunlu­ğunun coğrafi dağılışı bölge içinde, bölümlerde hatta yörelerde bile fiziki, eko­nomik ve sosyal yapının etkisiyle farklı durumlar sergilemektedir. II düzeyinde hazırlanmış olan ve kır nüfusu yoğunluğunun dağılışını gösteren Harita 1 in­celendiğinde, en yoğun alanların kıyı şeridinde yer aldığı ve bölgenin yoğun nüfus alanları ile uyum sağladığını görürüz. Bunlar Doğu Karadeniz Bölü­münde Trabzon, Orta Karadeniz Bölümünde Ordu, Samsun ve Batı Karade­niz Bölümünde de Zonguldak illeridir. Yoğunluğu en az olan alanlar da Bölgenin Iç Anadolu Bölgesine geçiş alanı durumunda olan Ankara ve Sivas illerinin Karadeniz Bölgesi içinde yer alan bölümleridir. Ayrıca bu harita Karadeniz Bölgesinin ortalama kır nüfus yoğunluğunun üzerinde olan illerin tamamının kıyı şeridinde yer aldığını da göstermektedir.

Konu, ilçe düzeyinde düzenlenen harita ele alınıp incelenirse kır nüfusu yoğunluğunun Karadeniz bölgesi içindeki coğrafî dağılışını biraz daha yakın­dan görmek mümkün olacaktır. (Harita: 2). Bu haritada göze çarpan en önemli özellik, bölgenin diğer bütün coğrafî özelliklerinde olduğu gibi kıyı ile iç ke­simler arasında tezat teşkil edecek kadar farklı olan kır nüfusu yoğunluğu­dur. Kıyı kesimi bundan önceki haritada görüldüğü gibi kır nüfusunun en yoğun

5 Karabulut, Y. 1986. Türkiye’de Nüfus ve Yerleşme, s. 68.

152 YALÇIN KARABULUT

alanlarını oluşturmaktadır. Öyleki bölgede kır nüfusu yoğunluğu km2de 100 kişiden fazla olan Rize’ nin Merkez ve Pazar, Trabzon’ un Merkez, Araklı, Ar- sin, Yomra, Akçaabat ile Vakfıkebir, Giresun’ un Merkez, Samsun’ un Merkez, Çarşamba ve Terme, Zonguldak’ ın Merkez, Çaycuma ve Ereğli, Bolu’ nun Düzce ilçeleri tarımsal faaliyetlerin balıkçılıkla takviye edildiği bu kesimde yer al­maktadır. Kıyı şeridindeki kır nüfusu yoğunluğunun Orta Karadeniz Bölü­münde, diğer coğrafî özelliklerde olduğu gibi iç kesimlere sokulduğu görülmektedir.

Buna karşılık en tenha alanlar Doğu ve Batı Karadeniz bölümlerinin iç kesimleridir. Bu kesimlerde km2 de 20 kişiden az insanın yaşadığı alanlar ge­niş yer tutmaktadır. Bunlar fiziki şartların ekonomik faaliyet alanlarını kısıt­ladığı Doğu Karadeniiz bölümünde Çoruh havzasında yer alan Ardanuç, Olur, Yusufeli, İspir, Gümüşhane Merkez, Torul Giresun ilinin iç kesiminde yer alan Dereli, Alucra, Şebinkarahisar, Erzincan’ ın Refahiye ilçeleri ile Batı Karade­niz bölümünde çoğunluğu orman alanlarının yoğun olduğu Bolu’ nun Seben, Kıbrısçık, Mudurnu, Göynük, Mengen, Kastamonu’ nun Araç, Daday, Azda­vay, Zonğuldak’ ın Safranbolu ve Ankara’nın bölge içinde kalan ilçeleridir. (Bk. Harita 2).

Harita 3’ ün incelenmesiyle de kıyı boyunda yer alan, Arhavi, Fındıklı, Ardeşen, Gerze, Erfelek, Ayancık Çatalzeytin, Abana, Cide ve Akçakoca dı­şında kalan ilçelerin tamanının kır nüfusu yoğunluklarının bölge kır'nüfusu yoğunluğundan fazla olduğu görülmektedir. Ayrıca haritada bölge kır nüfusu yoğunluğuna eşit olan Taşova istisna edilirse, geri kalan tüm ilçelerin yoğun­lukları da bölge kır nüfusu yoğunluğundan az olduğu görülür.

1985 Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre 6.960.000 kişi olan Karadeniz bölgesi kır nüfusu, bölgede bulunan 9710 köyde yaşamaktadır. Bu verilere gö­re bölgede ortalama olarak her köye 680 kişi düşmektedir. Bu, Türkiye orta­laması olan 687 kişinin altındadır. Buna karşı Karadeniz Bölgesinde köy yoğunluğu Türkiye ortalamasının üstündedir.

Karadeniz Bölgesi kır nüfusunun 1965 ile 1985 yılları arasındaki gelişimi in­celendiğinde yirmi yıllık süre içerisinde bölge kır nüfusunun 1.666.000 kişi ar­tarak 5.294.000 kişiden 6.960.000 kişiye ulaştığı yâni % 31 lik bir artış kaydettiği görülmektedir. Hiç şüphesiz bu artışa bütün kır kesimi katılmamıştır. Bölgede yer alan 9710 köyün 4778’ inin nüfusları 1965 yılı nüfuslarına göre 1985 yılında azaldığı görülmektedir. Bu, oran olarak % 49.2 dir. Bu da bölge içinde yer alan köylerin yarısına yakın bölümünün nüfuslarının azaldığını göstermektedir. Nü­fusları azalan ve artan köylerin bölge içindeki coğrafî dağılışı Tablo 2. ve Harita4. incelendiğinde görülür.

Tablo 2- 1965 Yılına Göre 1985'cle Nüfusu Azalan Köylerin İllere Göre Dağılımı.

KARADENİZ BÖLGESİ NÜFUSU (II. KIRSAL) 153

Toplam Köy Nüfusu Azalan Azalmailler Sayısı Köy Sayısı Oranı

Amasya ................... ......................... 360 156 43+ Ankara ................... ......................... 224 193 86

Artvin .................... ......................... 294 188 62+ Bilecik .................... ......................... 130 82 63

Bolu ........................ ......................... 793 358 45+ Çankırı ................... ......................... 286 258 90+ Çorum .................... ......................... 475 226 47+ Erzincan ................ ......................... 120 113 94+ Eskişehir ................ ......................... 84 70 83

Giresun ................... ......................... 509 304 60Gümüşhane ........... ......................... 511 316 62Kastamonu ............ ......................... 992 735 74Ordu ....................... ......................... 516 211 40Rize ........................ ......................... 320 108 34

+ Sakarya ................. ......................... 190 82 43Samsun ................... ......................... 877 234 27Sinop ....................... ......................... 427 277 64

+ Sivas ........................ ......................... 178 123 69+ Tokat ...................... ......................... 680 227 33

Trabzon ................. ......................... 556 240 43+ Yozgat ..................... ......................... 102 17 17

Zonguldak ............. ......................... 777 153 20

TOPLAM .............. ......................... 9.710 4.778 49.2

+ ) B»ı illerin sadece Karade ııiz Bölgesi’nde «lan köyleri.

1965 yılı nüfusuna göre 1985'de nüfusları artan ilçeler Orta Karadeniz 1mümin hemen hemen tamamını kaplarken, Batı Karadeniz bölümünün batı ke­simi ile Doğu Karadeniz bölümünün kıyı şeridinde yoğunluk göstermektedir. Tablo 2'deki sonuçlar ile Harita 4 ’ te yer alaıı kır nüfusunun artan ve azalan ilçelerin coğrafî dağılışı karşılaştırıldığında uyum gösterdiği görülür. Bundan başka Tab­lo 2’deki sonuç ve Harita 4 ’ teki dağılış, kır nüfus yoğunluklarının dağılışını gös­teren haritalardaki dağılışlarla da tam bir korelasyon sağlamaktadır.

154 YALÇIN KARABULUT

Sonuç:Ülkemiz nüfusu 1950’den sonra binde 26.65 ile 28.53 arasında değişen artış

oranı ile Avrupa ülkelerinin hepsinden daha yüksek bir artış oranına sahip bu­lunmaktadır. Bu artış bindesi Cumhuriyet Döneminde nüfusu % 371 oranında artan Türkiye’ yi nüfusu hızlı artış gösteren ülkeler arasına sokmuştur. Bugün hızlı nüfus artışının devam etmesi ülkemiz nüfusunun özelliklerinden birini hat­ta başta gelenini teşkil etmektedir.

Nüfusumuzun kayda değer ikinci özelliği köy ve şehirlerde yaşayanların oran­larındaki değişmedir. 1950’den sonra Türkiye’de şehir nüfusunun hızlı bir geliş­me içinde olduğu izlenmektedir. Bugün Türkiye nüfusunun yarısından fazlası (% 51) şehirlerde yaşar duruma gelmiştir. Yakın yıllara kadar Türkiye’nin şehir­li nüfus oranı 1/5 olduğu düşünülürse şehirleşme hızının boyutları açıkça görülür.

Türkiye nüfusunun % 18.3 ünün yaşadığı Karadeniz Bölgesinde şehirli nü­fus oranı ancak (% 24.9) Türkiye şehirli nüfus oranın yarısı kadardır. Görülü­yor ki Karadeniz Bölgesinde nüfusun büyük bir bölümü köylerde yaşamaktadır.1985 sayımına göre nüfusunun 3/4’ü 9710 köyde yaşayan Karadeniz Bölgesinde, kır nüfusunun coğrafî dağılışı fizikî, ekonomik ve sosyal yapıya bağlı olarak fark­lıdır. Bölgenin kıyı kesimi en yoğun alanları oluştururken km2 de 20’den az in­sanın yaşadığı en tenha alanlar da Doğu ve Batı Karadeniz bölümlerinin iç kesimlerinde yoğunluk göstermektedir.

Bölge kır nüfusu 1965 yılları arasındaki son yirmi yılda 1.666.000 kişi (% 31) artarak 5.294.000’den 6.960.000’e ulaşmıştır. Bölge içinde yer alan köylerin % 49.2’sinin (4778) nüfusları azaldığına göre bu artışı yarısı sağlamıştır. Bölge­de şartlar değişmedikçe bu azalmanın aynı hızla devam edeceği söylenebilir.

BİBLİYOGRAFYA

BEYRU, R. 1970. Şehir Nüfusları, Gerçekler ve İstatistikler.İzmir Şehri Üzerin­de Bir İnceleme. Orta Doğu Teknik Üniv. Mimarlık Fak. Yay. No: 12. Ankara.

BAYKAL, F.—KOÇMAN, A. 1983. “ Ege Bölgesinde Nüfusun Alansal Dağılımı ve Sorunları” . Ege Coğrafya Derg. Sayı: 1 s. 100-108. İzmir.

DARKOT, B. 1953-54. “ Türkiye’de Nüfus Hareketleri.” İst. Üniv. Coğ. Enst. Der. Cilt: III. Sayı: 5-6. s:3-23. İstanbul.

DARKOT. B. 1972. Türkiye İktisadi Coğrafyası. İst Üniv. Yayın No: 1307. Coğ. Enst. Yayın No: 51. İstanbul.

DARKOT, B. 1961. “ Türkiye’nin Nüfus Hareketleri Üzerinde Yeni Gözlemler” . Türk Coğr. Der. Sayı: 21, s. 1-14, Ankara.

DARKOT, B.—TUNCEL, M. 1978. Ege Bölgesi Coğrafyası. İst. Üniv. Yayın No: 2365. Coğ. Enst. Yayın No: 99. İstanbul.

EMİROĞLU, M. 1964. “ Zonguldak ve Batı Karadeniz Bölümünde Nüfus Hareket­leri” . Türk Coğ. Der. Sayı: 22-23. s. 149-167. Ankara.

EMİROĞLU, M. 1970. Akçakoca’da Nüfus, Yerleşme ve Ekonomik Faaliyetler. An­kara. Üniv. D.T.C. Fak. Yayın No: 192. Ankara.

EMİROĞLU, M. 1975. “ Türkiye Coğrafi Bölgelerine Göre Şehir Yerleşmeleri ve Şehirli Nüfus” . Ank. Üniv. D.T.C. Fak. Coğ. Araştırmaları Der. Sayı: 7. S: 125-158. Ankara.

EMİROĞLU, M. 1977. “ Dünya Nüfus Yılı ve Türkiye Nüfusu” . Ank. Üniv. D.T.C. Fak. Der. Cilt: XXVIII. Sayı: 3-4. Ankara.

İNANDIK, H. 1956. “ Adapazarı Ovası ve Çerçevesinde Nüfus ve Yerleşme” .İst. Üniv. Coğ. Enst. Der. Cilt: 4. Sayı: 7. s. 66-92. İstanbul.

KANADIKIRIK, E. 1971. “ Maraşta Nüfus Hareketleri” . Ank. Üniv. D.T.C. Fak. Coğ. Araştırmaları Der. Sayı: 3 -4 , s. 381-404. Ankara.

KARARULUT, Y. 1981. “ Karadeniz Coğrafi Bölgesi Nüfusu (I. Şehirsel)” Ank. Üniv. Coğr. Araş. Derg. Sayı: 10. s: 123-151. Ankara.

KARABULUT, Y. 1986. “ Dünya Nüfusu” Anadolu Üniversitesi Yayını No: 148 Ankara.

KARABULUT. Y. 1986. “ Türkiye’de Nüfus ve Yerleşme” Anadolu Üniversitesi Ya­yını. No: 148. Ankara.

ÖNGÖR. S. 1958-59. “ Türkiye” de Dahili Muhaceret hakkında” . Türk Coğ. Der. Sayı: 18-19. s. 101-118. İstanbul.

SELEN, H. 1954. Türkiye Coğrafyasının Anahatları. Ank. Üniv. S.B.F. Yayın No: 24. Ankara.

SERGÜN, Ü. 1974-1977. “ Türkiye'de Nüfus Artışı ve Sorunları” İst. Üniv. Coğr. Enst. Derg., 20-21, s. 211-222. İstanbul.

TANOĞLU, A. 1959. “ Türkiye’de Nüfusun Dağılışı” . İst. Üniv. Coğ. Enst. Der. Cilt:5. Sayı: 10, s. 1-15. İstanbul.

TANOĞLU, A. 1966. Nüfus ve Yerleşme. İst. Üniv. Coğ. Enst. Yay. No: 45. İs­tanbul.

TANDOĞAN, 1968. “ Fırtına Deresi Yukarı Çığrının Üç Köyünde Coğrafî Müşa­hedeler” . Ank. Üniv. D.T.C. Fak. Coğ. Enst. Der. Sayı: 2. s. 285-307. Ankara.

TOLUN, B. 1973. “ Tekirdağ Şehir Nüfusu” . İst. Üniv. Coğ. Enst. Der. Cilt: 10. Sayı: 18-19. s. 151-166. İstanbul.

TUNÇDİLEK, N. 1967. Türkiye İskan Coğrafyası. Kır İskanı (Köy Altı İskan Şe­killeri). İst. Üniv. Ed. Fak. Yay. No<^Î283. Coğ. Enst. Yay. No: 49. İstanbul.

TUNÇDİLEK, N.—TÜMERTEKİN, E. 1959. Türkiye Nüfusu İst. Üniv. Yay. No: 802. Coğ. Enst. Yay. No: 25. İstanbul.

TUNÇDİLEK. N.—TÜMERTEKİN, E. 1963. Türkiye Nüfus Haritası. İst. Üniv. Yay. No: 1044. Coğ. Enst. Yay. No: 37. İstanbul.

TÜMERTEKİN, E. 1958. “ Türkiye’de Kadın ve Erkek Nisbetinin Dağılışı.” İst. Üniv. Coğ. Enst. Der. Cilt: 5. Sayı: 9, s. 22-50. İstanbul.

TÜMERTEKİN, E. 1968. Türkiye’de İç Göçler. İst. Üniv. Yay. No: 1371. Coğ. Enst. Yay. No: 54 İstanbul,

TÜMERTEKİN, E. 1973. Türkiye’de Şehirleşme ve Şehirsel Fonksiyonlar. İst. Üniv. Yay. No: 1840. Coğ. Enst. Yay. No: 7254. İstanbul.

TÜMERTEKİN, E. 1978. Beşeri Coğrafyaya Giriş İst. Üniv.Yay.No: 2464. Coğ. Enst. Yay. No: 100. İstanbul.

ÜNER, S. 1972. Nüfus Bilim Sözlüğü. Hacettepe Üniv. Yay. No: D-17. Ankara.

YÜCEL, T. 1960-61. “ Türkiye’de Şehirleşme Hareketleri ve Şehirler” . Türk Coğ. Der. Yıl: XVI-XVII. Sayı: 20-21. İstanbul.

YÜCEL, T. 1961. “ Türkiye’de Şehirleşme Hareketleri” . Türk Coğ. Der. Sayı: 21. s. 31-45. İstanbul.

156 YALÇIN KARABULUT

1941. İstatistik Yıllığı 1938-39. Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlüğü Yay. No: 159. Ankara.

1937. Genel Nüfus Sayımı 1935. T.C. Başbakanlık İstatistik Genel Direktörlü­ğü. İstanbul.

1944. Genel Nüfus Sayımı 1940. T.C. Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlü­ğü Neşriyatı. Sayı: 158. Ankara.

1949. Genel Nüfus Sayımı 1945. T.C. Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü Yay. No: 286. Ankara.

1954. Genel Nüfus Sayımı 1950. T.C. Başbakanlık İstatistik Umum Müdürlü­ğü Yay. No: 359. Ankara.

1961. Genel Nüfus Sayımı 1955. T.C. Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü Yay. No: 412. Ankara.

1963. Genel Nüfus Sayımı 1960. T.C. Başbakanlık İstatistik Enstitüsü Yay. No: 444. Ankara.

1968. Genel Nüfus Sayımı 1965. T.C. Başbakanlık İstatistik Enstitüsü Yay. No: 537. Ankara.

1971. Genel Nüfus Sayımı 1975. T.C. Başbakanlık İstatistik Enstitüsü Yay. No: . Ankara.

1977. Genel Nüfus Sayımı 1975. T.C. Başbakanlık İstatistik Enstitüsü Yay. No: 813. Ankara.

1980. Genel Nüfus Sayımı 1980. T.C. Başbakanlık İstatistik Enstitüsü Yay. No: Ankara.

1986. Genel Nüfus Sayımı 1985. T.C. Başbakanlık İstatistik Enstitüsü Yay. No: 1211. Ankara.

1971. Batı Karadeniz Bölgesi. Bölgesel Gelişme, Şehirleşme ve Yerleşme Dü­zeni. imar ve iskân Bakanlığı. Planlama veİmar Genel Müdürlüğü. Bölge Planlama Dairesi. Ankara.

1972. Doğu Karadeniz Bölgesi. Bölgesel Gelişme ve Şehirleşme Düzeni, imar ve iskân Bakanlığı. Planlama ve imar Genel Müdürlüğü.Ankara.

1975. Türkiye’de Nüfus. Hacettepe Üniv. Nüfus Etüdleri Enst. Ankara.

KARADENİZ BÖLGESİ NÜFUSU (II. KIRSAL) 157

KARADENİZ BÖLGESİ NUFUSU

Milyon kişi 10-

I

I

I

I

: ı

mW l

m z

KIRSAL NUFUS

17777] ŞEHİRSEL NUFUS