Kapitulli 3

Metodat e llogaritjes se kostos: puna dhe numuri i njesive teprodhuara, kontrata, sherbimi dhe llogaritja e kostove te procesit

3.1 PUNA DHE LLOGARITJA E KOSTOVE TE NUMURIT TE NJESIVE TEPRODHUARA

Objektivat

Ne momentin qe ju dote perfundoni kete sesion duhet te jeni ne gjendje te :

Percaktoni koston e nje porosie specifike; Koston e nje numuri njesish te prodhuara dhepunes.

Te pergatisni vleresimin e kostos se nje pune; Shpjegoni hyrjet (cost) ne llogarine e kostos ; Shpjegoni dobesite e sistemit te llogaritjes se kostos se punes dhe aresyet pse fitimi i

vleresuar paraprakisht nuk arrihet gjithmone; Pershkruani llogaritjen e kostos se nje numuri njesish te prodhuara.

3.1.1 LLOGARITJA E KOSTOS PER NJE POROSI SPECIFIKE

Llogaritja e kostos per nje porosi specifike eshte nje menyre baze e llogaritjes se kostos tecilen ne e perdorim ku puna konsiston ne kontrata, pune ose numur njesish prodhimi tendara, secila prej te cialve eshte autorizuar nga nje urdher ose kontrate specifike. Ajo ka dycilesi te dallueshme:a) Puna ndahet sipas specifikave dhe vazhdon ne kete menyre.????b) Puna mund te identifikohet bazuar ne nje porosi te vecante nga nje klient i njohur, ne njeurdher prodhimi ose ne nje kontrate.Llogaritja e kostos se porosise specifike eshte nje term permbledhes qe perdoret per tepershkruar tre menyra te llogaritjes se kostos si me poshte:

i) Llogaritja e kostos se punes – Nje menyre llogaritje e kostos e cila aplikohet ku punandermeret bazuar ne kerkesa specifike te klienteve dhe secila porosi ka nje vazhdueshmerirelativisht te shkurter. Porosia e prodhimit mund te jete per nje artikull te vetem. Kerkesa pervazhdueshmeri te shkurter e dallon ate nga menyra e llogatitjes se kostos se kontrates (shih iiime poshte dhe seksioni 5.2). Shembuj jane nje porosi printimi per broshura,ose blerja dheinstalimi i nje sistemi ngrohje qendrore.

ii) Llogaritje e kostos e nje numuri njesish prodhimi – E ngjashme me llogaritjen e kostosse punes por urdheri i prodhimit do te permbaje normalisht nje sasi njesish prodhimi/kostosh.Kostoja e njesise gjendet duke pjesetuar koston totale te numurit te njesive te prodhimit menumurin total te njesive te prodhuara. Normalisht perdoret nga biznese prodhuese te cilet

prodhojne nje varietet produktesh, psh prodhimi i 100 motorash per makina, ose prodhimi inje numuri te madh modelesh karrikesh.

iii) Llogaritja e kostos se kontrates - Perdoret ne ndertim dhe kontrata te ngjashme te cilatzakonisht kerkojne nje kohet te gjate per tu perfunduar. Cdo kontrate trajtohet si nje njesikostoje e vecante ne te cilen akumulohen kostot. Ne projektet e medha nje kontrate mund tendahet ne nenkontarta. Nje shembull i kesaj eshte ndarja ne faza zhvillimi i nje projekti perndertimin ndertese te madhe. Llogaritja e kostos se kontrates shpjegohet e detajuar neseksionin 5.2. Shembulli perfshin ndertim shtepie, ndertim anije, zhvillim prone.

3.1.2 LLOGARITJA E KOSTOS SE PUNES

Pika fillestare per cdo sistem te llogaritjes se kostos se punes eshte fleta ose karta e kostos sepunes. Kjo mund te jete e shkruajtur me dore, ose e printuar ne kompjuter: Kjo nuk ndikonshume ne format. Kartat e kostos se punes variojne me natyren dhe madhesine e biznesit,teknologjine e kontabillitetit te tyre (ose mungesen) dhe preferencen e drejtimit.Karta e kostos se punes eshte kryesisht nje permbledhje e gjithe kostove te shfaqura, ngaburime te ndryshme, dhe ndarja e kostove totale ne materiale, pune dhe shpenzimeve shtese.Ketu jane dy shembuj. Produkti eventual i punes tregohet ne te dy formatet.

Figura 3.1 Karta e Kostos se Punes

Klienti ABC shpk Data e porosise 8 Janar 20XX

Pershkrimi i Porosise Komponen-tet

Data e dergimit 1 Mars 20XX

Cmimi i Shitjes £3000 Puna.Nr. 8661

Date dhe Ref Materialet Puna Shpenzime direkte Shpenzimet shtesete fabrikes ne bazete oreve te punes

direkte prej £3 perore

Sasia Kosto

Ore Kost Detajet Kosto

Ore Kosto

£ £ £ £

2003

Jan 11:MR1016

100 200

Jan 27: Pagat 60 300 60 180

Shkurt 7Blerjet

Veshje meargjend

190

Shkurt10: 40 200 40 120

Pagat

Feb 16: Blerjet KonsulentDizenjimi

250

Feb 20 Pagat 20 88 20 60

Feb 27MR1207

20 36

Totali 236 588 440 360

Permbledhje £

Kosto e punes 1,624Shpenzimet shtese te admin.dhe marketingut (40% e kostos se punes) 650Kosto e shitjes 2,274Fitimi 726Cmimi i shitjes 3,000

Figura 3.2: Karta e kostos se punes(format alternativ)

Klienti Data e porosise

Pershkrimi I punes Data e dergeses

Data e fillimit Data e kompletimit

Numuri i porosise seklientit

Numuri i punes

MaterialetData dhe Ref Sasia Cmimi per njesi £PunaData dhe punimet Oret Shkalla £Shpenzime direkteNumuri i fatures

Detajet £

Kosto kryesoreShpenzimet shtese tefabrikesQendra e kostos Shkalla e absorbimit

Oret £ £Kosto e punes £Shpenzimet shtese per administrimin dhe shitjet(% Kostos se punes) £Kosto totale eshitjeve

£

Cmimi i shitjes £Fitim/Humbje £

Ju mund te shihni se net e dy rastet objektivi I pergjithshem eshte i njejti – te permblidhen tegjitha kostot relevante te nje pune te vecante ne nje karte. Karta e punes mund te perdoret:

a) si baze per nje cmim shitje te pranuar kur ky cmim eshte pranuar te kalkulohet mbi bazen ekostos suplementare.

b) si sistem kontrolli i drejtimit nese fitimi i llogaritur per punen nuk eshte realizuar psh perkrahasim me kostot e pritura ose standarte – pra kryesisht nje mjet monitorimi si baze perkontroll;

c) Per llogaritjen e kostos se sherbimeve te brendeshme kur departamentet perdurues mund tengarkohen me koston e puneve specifike te kryera.;

d) si nje guide drejt cmimit te duhur te shitjes per porosite qe perseriten ne te ardhmen oseper porosi te ngjashme ;Vlera totale e kartave te kostos se punes ne fund te vitit mund te jete baze per te krijuarimazhin e punes ne progres.

3.1.3 HYRJET NE LLOGARINE E KOSTOS SE PUNES

Ketu jepet nje shembull ku tregohet principi i llogaritjes se kostos se punes. Ai gjithashtutregon regjistrimin e kostove ne llogarine e kostove.

Ushtrim praktikAutoriteti lokal ABC ka nje njesi shtypi e cila perdor llogaritjen e kostos se punes. Ne Maj2003 ata moren nje porosi nga drejtuesit e departamentit te ushqimit, per printimin e 10,000menuve ne karte me trashesi te caktuar dhe ngjyra te ndryshme. Bazuar ne eksperiencen ekaluar ata kuotuan nje cmim prej £1,650 i cili eshte pranuar. Detajet e kostos ne kete pune jane:

Numuri i punes 16241

Materiale Direkte £ £

Leter (e blere) 180

Materiale te tjera (ngamagazine)

68

248

Pune Direkte

12 ore me £4.75 per ore 57

8 ore me £6 per ore 48

105

Shpenzime Direkte

Nen-Kontraktim per 250 250

specialistine printimit

Shpenzimet shtese te prodhimit absorbohen nga kuota per nje ore makine e clia eshte £18per ore makine dhe oret makine per kete pune jane 14. Shpenzime shtese te tjera, si pshadministrimi dhe marketingu absorbohen ne 60% te kostos se punes.Tregoni hyrjet e nevojeshme ne llogarine e kostos dhe ne karten e kostos se punes (mosmbyllni asnje llogari pervec llogarise se punes). Perdorni letren tuaj per llogaritjet tuaja dhepastaj krahasoeni ate me ato te treguara ketu.

PunimetPuna 16241 (Permbledhje e llogarise)

£ £

Letar (Kreditoret) 180 Llogaritja kostos Fitimi dheLlogaria e humbjes

1,368

Dergesat e magazines 68Puna direkte (Pagat) 57Puna direkte (pagat) 48Nen-kontraktoret (Kreditoret) 250Shpenzimet shtese te punes 252

855Shpenzime shtese te tjera 60% 513

1,368 1,368

Llogaria e magazines (ekstrakt)Job 16241 68

Kontrolli i kreditoreve (ekstrakt)Puna 16241 Bordi 180Puna 16241 Nen-kontraktor 250

430

Kontrolli i pagave (ekstrakt)Puna 16241 57Puna 16241 48

105

Shpenzimet shtese te punes (ekstrakt)Puna 16241 14 x £18 252

Shpenzime shtese te tjera (ekstrakt)Puna 16241 513

Pagat (ekstrakt)Llogaritja kostos fitimi dhe llogariae humbjes

1,650 Job 16241 1,650

Debitoret (ekstrakt)Pagat (16241) 1,650

Llogaritja e kostos fitim dhe Llogaria e humbjes (eksrtakt)Puna 16241 1,368 Pagat 1,650Fitimi 282

1,650 1,650

Eshte e qarte se shume nga llogarite e mesiperme nuk jane komplete dhe se nen/mbiabsorbimi i shpenzimeve shtese do te ndikoje ne llogaritjen e kostos se punes, fitimin dhehumbjen. Mund te nxiret nje balance e treaneshme per te provuar hyrjet por ju nuk keninevoje te beni dicka te tille. Mjafton te kini parasysh se natyra jokomplete e disa prejllogarive te hyrjeve do te thote nje balance ne anen e gabuar.

Balance e trefishte – Hyrjet e kostove

Dr Cr

£ £

Magazinat 68

Kreditoret 430

Kontrolli i pagave 105

Shpenzimet shtese te punes 252

Shpenzime shtese te tjera 513

Debitoret 1,650

Fitimi 282

£1,650 £1,650

Karta e detajuar e kostos se punes mund te tregohet si me poshte:

Klienti Departamenti I ushqimit Data e porosise 16 Maj 2003

Pershkrimi 1000 menu me tre kolona Data e dergimit 11 Qershor2003

Cmimi ishitjes

£1,650 Puna Nr. 16241

Date Pershkrimi Materialet Puna Shpenzimetdirekte

Shpenz.Shtese te

fabrikes me£18 per m/c

£ Ore £ £ ore £

Maj 21 Leter 180

Maj 22 Dergesat emagazinesMR1021

68

May 31 Analiza epagave Maj

12 57

Analiza epagave Maj

8 48

Fatura efurnizuesve tenenkontraktuar

250

Analiza eshpenzimeveshtese Maj

14 252

Kosto epuneve

248 105 250 252

Permbledhja ePunes

£

Kosto totale epunimeve

855

Shpenzime te tjerashtese deri 60%

513

Kostot totale 1,368

Fitimi Ibuxhetuar £300

fitimi/(humbja) 282

Cmimi I shitjes 1,650

Koment: Fitimi ne linje me buxhetin.

3.1.4 DOBESITE E SISTEMIT TE LLOGARITJES SE KOSTOS SE PUNES

Kostot direkte ne nje sistem te llogaritjes se kostos se punes jane relativisht te thjeshta per tuvleresuar keshtuqe do te kete vetem pak gabime qe mund te transferohen ne llogarine ekostos, vecanerisht ne nje sisteb te bazuar ne kompjuter. Dobesite me te medha ne nje sistemte llogaritjes se kostos se punes zakonisht verehen ne absorbimin e shpenzimeve shtese, si te

shpenzimeve shtese te punes ashtu edhe te shpenzimeve te tjera shtese. Dobesite e llogaritjesse kostos se punes qe lidhen me absorbimin e shpenzimeve shtese jane si me poshte :

a) Perdoromi i bazave jo-korrekte ose qe te cojne drejt gabimeve, per shembull kuota e njeore pune ne nje proces intensiv ne makine.

b) Pasqyrim jo-adekuat i burimeve te perdorura-ku perdoret nje kuote absorbimi eshpenzimeve shtese mbulese te nje fabrike, kjo mund te devijoje kostot ndermjet puneve qekerkojne me pak/me teper kohe ne departamente te ndryshme

c)Vleresim i pasakte i volumeve te parashikuara te arrihen.

d) Vleresim i pasakte i shpenzimeve ne shpenzimet shtese.

Mendoni per nje shembull te nje aktiviteti qe ju keni organizuar ose keni marre pjese ne tecilin kostoto e shpenzimeve shtese dhe absorbimi i tyre qene vleresuar paraprakisht porrezultati faktik rezultoi i ndryshem.

Nje shembull mund te jete vizita e nje grupi ne teater per te cilen cdo pjesenarres pagoi £14qe perfshinte bileten e teatrit (£ 5), darka (£5) dhe perdorimi i nje minibusi te marre me qera.Minibusi duke perfshire shoferin, karburantin etj kushton £60 dhe ishte planifikuar qe doshkonin 15 persona.

Kush do te ishte efekti nese do te shkonin 13 ose 18 persona ?

Kostot direkte prej £10 per secilin do te mbulohet prej secilit prej pjesemarresve duke lenenje mbetje prej £4 per pjesemarres per te mbuluar qerane e minibusit (nje shpenzim shtese).Efekti do te jete nje deficit prej £ 8 (£52 - £60) nese do ishin 13 ose nje mbetje prej £12 nesedo te shkonin 18 persona (£72 - £60)

3.1.5 LLOGARITJA E KOSTOS E NUMURIT TE NJESIVE TE PRODHUARA

Sic pame ne 3.1.1 llogaritja e kostos e numurit te njesive te prodhuara eshte nje pune shume engjashme me logaritjen e kostos se punes. Llogaritja e kostos e numurit te njesive teprodhuara aplikohet kur prodhohen artikuj te ngjashem ne numur te caktuar si per tu shiturmenjehere ashtu dhe per tu mbajtur si stok per porosite e mevoneshme. Ne terma tepergjithshem mund te thuhet se llogaritja e kostos se punes mund te aplikohet kur egzistonnje klient i njohur, ndersa llogaritja e kostos se numurit te njesive te prodhuara aplikohet kurte mirat pordhohen per tu mbajtur ne stok ose tu shiten bleresve te panjohur.

Shembuj te industrive qe perdorin llogaritjen e kostos se njesive te prodhuara perfshijneindustrine e kepuceve, ose prodhuesit e mobiljeve. Prodhuesit e kepuceve jane nje shembuulli mire sepse nje fabrike kepucesh mund te prodhoje 1000 kepuce te te njejtit model por memadhesi dhe njgjyre te ndryshme. Kosto per pale ka mundesi te jete e njejte keshtuqe kostoper prodhimin e 1000 paleve do te rregjistrohet ne karten e llogaritjes se kostos per numur tecaktuar njesish te perodhuara, dhe me kompletimin e kostos totale do te pjesetohet per 1000pale per te percaktuar koston per pale. Llogaritja e kostos per numurin e njesivete prodhuaraperdoret gjithashtu gjeresisht ne kompanite e pergjitheshme inxhinjerike te cilat prodhojneprodukte standarte per stok dhe shutje periodike.

Shpesh kosto kryesore per prodhimin e artikujve ne nje numur te caktuar njesish eshte kostofillestare per blerjen mjeteve te nevojshme te punes ose per pergatitjen e makinerive perpune. Keshtu sa me i madh te jete numuri i njesive aq me e vogel eshte kosto e njesise perartikull. Megjithate kjo duhet te ballancohet perkundrejt kostove (parate, magazinimi,vjeterimi etj) per mbajtjen e stokut. Percaktimi i volumit korrekt per nje numur njesishshpesh eshte kompleks.

Shembull praktik

Nje prodhues prodhom nje komponent duke u bazuar ne llogaritjen e kostos se numurit tenjesive te perodhuara. Kostot jane percaktuar si me poshte:

Material 30p per 10 komponente

Puna $4.50 per ore

Shpenzimet shtese te fabrikes mbulohet nga nje kuote per ore pune direkte (DLH) prej $3

Kuota e prodhimit eshte 25 komponente per ore dhe koha e percaktuar eshte 2 ore.

Drejtimi ju ka kerkuar te pergatisni nje flete kostoje per numur njesish te prodhuara, duketreguar koston e njesise per secilin komponent, duke pranuar numur njesish prej 1,000, 2,500,dhe 5,000 komponentesh respektivisht. Ju nuk ju kerkohet te komentoni ose keshilloni pernivelin optimal te prodhimit.

zgjidhje

Niveli I prodhimit Njesite

1,000 2,500 5,000

£ £ £

Pergatitja

Puna 2 x £4.50 9 9 9

Shpenz. shtese 2 x£3.00

6 6 6

Kostot e prodhimit

Material me 3p pernjesi

30 75 150

Puna me 18p pernjesi

180 450 900

Shpenz. Shtese me12p per njesi

120 300 600

Kosto totale enjesive te prodhuara

£345 £840 £1,665

Kosto e njesise 34.5p 33.6p 33.3p

Kosto e punes per njesi = $4.50 pjesetuar per 25 = 18p

Kosto e shpenzimeve shtese per nejsi = $3.00 pjesetuar per 25 = 12p

TEST VETIAKPergjgjuni pyetjeve te meposhteme dhe kontrolloni perjgigjet tuaja ne tekst.

a) Percaktoni llogaritjen e kostos per nje porosi specifike dhe dy vetite dalluese te saj. (5.1.1.)

b) Sugjeroni tre menyra kryesore te llogaritjes se kostos per nje porosi specifike. (5.1.1)

c) Listoni informacionin sic mund te gjended ne nje karte te kostos se punes. (5.1.2)

d) Listo hyrjet normale, dhe burimin e tyre, per hyrjet ne logarine e kostos se punes. (5.1.3)

e) Pershkruaj shkurtimisht tre dobesi te mundeshme te nje sistemi te llogaritjes se kostos sepunes. (5.1.4)

f) Pershkruaj llogaritjen e kostos se numurit te njesive te prodhuara.

g) Sugjeroni cfare kuptoni me problemin e pergatitjes ne llogaritjen e kostos per numurin enjesive te prodhuara. (5.1.5)

3.2 LLOGARITJA E KOSTOS SE KONTRATES

Objektivat

Ne monemtin kur te keni perfunduar kete seksion duhet te jeni ne gjendje te:

Percaktoni koston e kontrates dhe shpjegoni vetite e saj kryesore

Spjegoni terminologjine speciale qe lidhet me llogaritjen e kostos se kontrates

Spjegoni implikimet e IAS 11 ne llogaritjen e fitimit ne nje kontarte te pakompletuar.

Pergatitni llogarite e kontrates dhe kalkuloni fitimin e atribueshem.

3.2.1 LLOGARITJA E KOSTOS SE KONTRATES – PERCAKTIME DHE VETI

Llogaritja e kostos se kontrates eshte nje sistem i llogaritjes se kostos per nje porosispecifike e cila aplikohet kur prodhohet ne baze te kerkesave specifike te klienteve. Cdoporosi eshte relativisht afatgjate dhe shpesh mbulon me teper se nje vit financiar. Formame e zakonshme e llogaritjes se kostos se kontrates eshte ne industrine e ndertimit, porajo gjithashtu aplikohet ne industri te tjera si ne ndertimin e anijeve dhe inxhinjeritecivile.

Sa me poshte perfshihen ne vetite dalluese te llogaritjes se kostos se kontrates:

a) Elementet e kostos qe i ngarkohen kontrates jane kostot e zakonshme te detajuara ne3.1 si me poshte :

Materiale direkte shih d) me poshte

Pune direkte shih e) me poshte

Shpenzime direkte duke perfshire uzinen dhe punen nga nen-kontraktoret

Kostot e shpenzimeve shtese shih g) me poshte.

b) Kontrata mund te shtrihet shpesh ne dy ose me teper vite financiare dhe keshtu puna neprogres ne fund te cdo viti financiar dhe fitimi i atribueshem duhet te llogaritet per cdokontrate. Kjo do te lejoje pastaj qe pjese te fitimit te meren ne vitin qe duhet. Ky eshte njeaplikim i konceptit te perputhjes.

c) Kontrata standarte shpesh perfshin zera qe nuk gjenden ne zonat e tjera te llogaritjes sekostos. Keto jane detajuar ne 5.2.2 dhe perfshijne memorizimin dhe certifikatat periodikete vleresimit.

d) Shume nga materialet direkte porositen ne menyre specifike nga furnizuesit dhe shpeshdergohen direkt ne adrese. Keshtuqe normalisht nuk ngrihet problemi i llogaritjes secmimit te artikujve te magazinave.

e) Nje pjese e madhe e punes do te llopgaritet si kosto direkte. Te gjitha llojet e puneszakonisht trajtohen ne kete menyre megjithese ajo mund te perfshije nje lloj pune qe nukpranohet si pune direkte. Nje shembull i kesaj do te ishte stafi i sigurimit dhe nepuneit evegjel.

f) Ne vitet e fundit ne Britani eshte vene re nje tendence per largimin nga puna direktedhe rritja e perdorimit te nen-kontarktoreve per te kryer punen.Ndersa nje gje e tille mundte mos ndikoje ne koston e pergjitheshme totale ajo ripercakton koston dhe zakonsht kanje efekt pozitiv rjedhje parash ne favor te kontraktuesit kryesor.

g) Shume shpenzime jane direkte ne ate qe ato i ngarkohen vendit duke perfshire artikujsi psh elektriciteti, telefoni etj. Kostot shtese me te medha jane kostot e drejtuesit dheketo jane zakonisht relativisht te vogla ne krahasim me koston totale, kehtuqe nuk karrezik te kete gabime ne absorbimin e shpenzimeve shtese.

Mendoni per nje shembull te nje projekti ne ndertim. Percaktoni kostot qe shfaqen ne termate definicioneve normale te llogaritjes se kostos dhe jepni shembuj te zerave kryesore perseicilin.

Shembuj te kostos direkte mund te jene tullat dhe pagat e punetoreve te agregateve;shembuj te kostos indirekte mund te jene pagat e departamentit te kontabilitetit, shitjevedhe marketingut.

3.2.2 LLOGARITJA E KOSTOS SE KONTRATES–TERMINOLOGJIA SPECIALE

1. Per secilen kontrate bihet dakort per nje cmim ndermjet biznesit dhe klientit. Kjo njihetsi cmimi i kontrates. Ne rastin e kontratave te medha, ne te cilat puna e perfshire mundte shtrihet ne shume muaj ose edhe vjet, kontraktuesi do te kerkoje pagesa tendermjetme nga klienti ne raport me shumen e kontrates. Pagesa te tilla do te jene telidhura me punen e bere deri ne ate moment nga kontraktuesi. Procedura pershkruhet meposhte:

Certifikatat e arkitektitNdersa puna e kontraktuar vazhdon, arkitekti i klientit (ose supervizori) do te leshojecertifikata qe tregojne se c’mase e shumes se kontrates eshte kompletuar nga kontraktori

duke pasur parasysh punen e bere. Ne kete stad kontraktori do te jape klientit nje fatureper pagese ne progres.

Mbajtjet e garancise

Kontarktori zakonisht mer vetem nje pjese te vleres se percaktuar ne certifikatat earkitektit ndersa kontrata eshte akoma ne progres. Shumat qe mbahen nga klienti njihen simbajtje te garancise. Te tilla mbajtje garancie do ti paguhen kontraktorit pas nje periudhekohore te caktuar pas kompletimit te kontrates kur cdo difekt ne pune te jete ndrequr;3%,5%, dhe 10% jane zakonisht perqindjet e mbajtura si mbajtje garancie. Mbajtjazhbllokohet zakonisht nenje date te caktuar, ndoshta gjashte muaj pas kompletimit tekonatrates. Kur klienti i mban nje shume garancie nga kontrata kontraktuesit kryesor , kashume te njgjare qe kontraktuesi kryesor ti mbaje nje shume garancie nje nen-kontraktuesi te kesaj kontrate.

2 Porosite per punime shteseGjate zbatimit te nje kontrate klienti mund te kerkoje punime shtese nga ato tepercaktuara ne kontraten origjinale ose mund te kerkoje perdorimin e materialeve me teshtrenjta. Keto njihen si Porosi per Punime Shtese dhe zakonisht dokumentohen dhe ishtohen vleres se kontrates.

3 Kosto dhe vlera e certifikuarVlera e kostos aktuale eshte kosto totale e perfshire aktualisht ne kontrate. Vlera ecertifikuar (shih piken 1 me siper) eshte efektivisht vlera e shitjes e punes se kompletuardhe diferenca midis vleres se certifikuar dhe vleres se kostos eshte fitimi i vendit, parashpenzimeve shtese te kryetarit te zyres. Ne praktike shpesh ka diferenca kohore midisvleres se kostos dhe vleres se certifikuar, meqenese vlera e certifikuar shpesh reflektonpunen nje muaj ose me teper pasi ajo te kete perfunduar.

4. PaisjetKosto e paisjeve (aseteve fikse) te perdorura ne nje kontrate mund te kalkulohet ne nje numurmenyrash ose mund te ngarkohet mbi baza ditore/javore nga nje kompani paisjesh me qera.Ne grupet e medha te konstruksionit kompania e paisjeve me qera eshte zakonisht ekspertene kontrollin e ne dheniet me qera dhe vepron per llogari te kompanive qe japin paisje meqera dhe qe kontrollojne paisjet.

3.2.3. IAS 11 DHE FITIMI PER PERIUDHEN

Standarti nderkombetar i kontabilitetit 11: Kontratat e ndertimit shqyrtojne se si kostot dhe teardhurat nga kontratat afatgjata duhet te identifikohen ne llogarite perfundimtare. Megjitheseju nuk keni nevoje te njhni ne detaje permbajtjen e IAS11 ne kete teme, ju duhet te kuptonise si ajo ndikon ne identifikimin e kostos dhe te ardhurave per kontratat afatgjata. Kerkesatkryesore per IAS 11 permblidhen me poshte:

Duhet te konsiderohen pikat e meposhteme:

Cdo kontrate afatgjate duhet te konsiderohet mbi baza individuale. Te ardhurapotenciale nga nje kontrate duhet te konsiderohet e ndare nga nje tjeter;

Nese rezulatati i nje kontrate nuk mund te matet menjehere, kostot dhe te ardhuratduhet te pranohen ne ate mase qe ato jane te mbulueshme. Kjo gjithashtu njihet simetoda e mbulimit te kostove.

Nese e ardhura totale dhe kostot e shkuara dhe te ardhshme dhe stadi i kompletimit tekontates mund te matet ose vleresohet menjehere, te ardhurat dhe kostot duhet tenjihen bazuar ne stadin e kompletimit. Kjo njihet si metoda e kompletimit neperqindje.

Fitimi i atribueshem duhet te kalkulohet ne menyre te kujdesshme;

Fitimi i mare duhet te reflektoje proporcionin e punes se bere;

Nese nje humbje eshte parashikuar ne kontrate si e tere, te tera humbjet duhet tenjihen sapo ato te jene parashikuar.

3.2.4 PREGATITJA E LLOGARIVE TE KONTRATES DHE KALKULIMI IFITIMITKalkulimi i fitimit qe duhet te merret nga nje kontrate e paperfunduar perfshin pese hapa:

(a) Percakto vleren totale te shitjeve te kontrates (per nje kontrate me cmim fiks ajo do te jetevlera e kontrates).

(b) Llogarit totalin e pritur te kostove per te perfunduar kontraten. Kjo konsistonne dyelemente:

(i) Kostot aktuale te perfshira ne kontrate, plus

(ii) Kostot e ardhshme te vleresuara te nevojshme per te perfunduar kontraten.

(c) Fitimi i pergjithshem i pritur ne kontrate jepet nga (a) minus (b).

(d) Fitimi aktual i atribueshem ne kontrate duhet te reflektoje sasine e punes qe eshteperfunduar deri ne kete moment. Ai mund te kalkulohet si me poshte:

Fitimi i atribueshem aktual =Vlera e punes e certifikuar

XFitimii pergjithshem ipritshem (c)

Vlera totale e shitjeve ekontrates(a)

Eshte e rendesishme te kuptohet se fitimi i atribueshem i kalkuluar eshte shifra aktualekumulative (qe rritet) . Ne do te shohim nje shembull per nje minute.

(e) Fitimi qe duhet te merret kete vit (qe i debitohet kontrates kete vit) eshte fitimi iatribueshem kumulativ i kalkuluar ne (d) minus fitimin tashme te njohur ne vitet emepareshme (i debituar ne llogarine e kontrates dhe i kredituar ne llogarine e fitimit dhehumbjes) ne kontrate.

Per fat te keq, disa pyetje provimi nuk japin informacion suficent per te perdorur ketemenyre. Nese ju nuk ju jane dhene kostot e ardhshme te vleresuara, perdorni proceduren emeposhteme.

Fitimi aktual: £ £

Vlera e punes e certifikuar 200,000

minus: koston aktuale 80,000

minus: koston e punes se beret epacertifikuar akoma

(15,000)

(65,000)

Fitimi aktual 135,000

Tradicionalisht kjo shifer reduktohej me nje sasi arbitrare (psh nje e treta) me argumentin qekontrata nuk ishte perfunduar dhe per kete aresye rezultati nuk ishte i qarte.

Fitimi qe duhet marre kete vit ( i debituar ne llogarine e kontrates kete vit) eshte fitimi aktual(i reduktuar nese eshte e nevojshme) minus fitimin tashme te njohur ne vitet e meparshme (idebituar ne llogarine e kontrates dhe kredituar ne llogarine e fitimit dhe humbjes) nekontrate.

Megjithate IAS 11 ne menyre specifike parashikon qe fitimi i atribueshem ku duhet te arrihetpasi te merren parasysh kostot totale te kontrates, eshte ose sic tregohet ne (d) me siper osendryshe si me poshte:

Fitimi i atribueshem =Kosto e punes e kompletuar

X Fitimin total te vleresuarKostot totale te vleres. tekontrates

Shembull praktikJuve ju jepet informacioni i meposhtem lidhur me kontraten nr. 1986 per klientin S&M Plc.

Kontrata ka nje vlere totale te kontrates prej $9.5m dhe nuk ka pasur porosi per punimeshtese te autorizuara gjate vitit qe po konsiderohet, i cili eshte vit i pare i kontrates.

Detajet e hyrjes se kostos me 31 Dhjetor 2001 jane si me poshte:

£000’sMateriale te blera dhe derguara direkt nevend

4,021

Materiale te derguara nga magazina 764

Materiale te kthyera ne magazine 76

Kostot e punes ne vend 360

Nenkontraktuesit 1,475

Kostot per qerane e mjetev 350

Pagesat per arkitektin 200

Kostot direkte ne vend 490

Shpenzimet shtese per drejtuesin e zyres jane ngarkuar ne masen 50% te kostove te punes nevend.

Ne 31Dhjetor 2001 vleresimi I fundit te vitit tregoi:-

£000’s

Materialet ne vend 339

Parapagesat ne vend 11

Vleresim (pa fature) – ne vend 37

Kosto e punes se kryer akoma e pacertifikuar 371

Gjate vitit certifikatat e arkitektit ne vleren prej $8.1m u perdoren dhe klienti beri pagesaprogressive ne kete shume minus 10% mbajtje garancie. Por nuk pati mbajtje garancie perpunen e nen-kontraktuar. Drejtuesi I ndermarjes vlereson se kosto per te perfunduarkontraten do te jete $1.3m($0,5m pune e shkelqyer dhe $0.8 kosto riparimi)

Pergatisni koston e kontrates dhe kalkuloni fitimin e atribueshem mbi bazen e IAS 11.Krahasoni punen tuaj me ate te treguar ne faqen tjeter.

zgjidhje

Kontrolli I Kostos se Kontrates

Kontrate Nr 1986 Mbajtjet – Klienti 10%

Nen-kontraktor NIL

Kontrata klienti S & M Plc Data fillimit 30 Mars 2001

Detaje te Kontrates Ndertesa ActonStore

Perfundimi i vleresuar Mars2003

Vlera e Kontrates £9.5m

2001 £000’s £000’s

Materialet e blera 4,021 Materialet e kthyera 76

Materialet ederguara

764 Stok c/d 339

Puna ne vend 360 Parapagesa c/d 11

Nen-kontraktor 1,475

Qeraja paisjeve 350

Pagesa e arkitektit 200

Kostot direkte 490

Vleresime pa faturec/d

37

Shpenzimet shtese tedrejtuesit

180 426

Puna ne progress c/d 371

7,877 797

Balanca nese kosto e puneseshte certifikuar

7,080

7,877 7,877

Kostot totale te kontrates £000’s

Kostot aktuale 7,080

Puna -ne-progres 31/12/01 371

7,451

Per ta perfunduar 500

Kostot e riparimit 800

Kostot totale te kontrates 8,751

Vlera totale e kontrates (per contraten) 9,500

Fitimi total i kontrates 749

Fitimi i atribueshem:

£749,000 X7,451 = £637,7338,751

TEST VETIAK1. Kontrolloni dijet tuaja duke kaluar keto pyetje. Ju mund ti gjeni pergjgjet ne tekst.

a) percaktoni koston e kontrates (5.2.1)

b) Spjegoni cfare kuptohet me mbajtje garancie (5.2.2)

c) Jepni bilancin sipas IAS 11 per punen ne progres (5.2.3)

d) Si e percakton IAS 11 kalkulimin e fitimit te atribueshem? (5.2.4)

e) Pergatisni nje karte te kostos se kontrates pa shifra por duke vendosur vetem titujt e zakonshem(5.2.5)

1. Ne vitin 2002 kontrata e S&M Plc, e detajuar ne aktivitetin 40, tregoi kostot si meposhte:

£000’sMateriale ne vend 61Materiale te derguara 43Materials te kthyera ne magazine 84Nen-kontraktore (perfshin dhe punimeriparimi)

940

Kostot e punes ne vend 110Qeraja paisjeve 20

Vlera totale e kontrates prej $9.5m u certifikua prej arkitektit dhe ballanca u pagua ngaklienti gjate 2002. Trego llogarine e kontrates dhe shumen e fitimit te atribueshem per 2002.

3. Gjate vitit deri ne Dhjetor 2002 Contracts Ltd kishte filluar tre kontrata, respektivisht me 1Janar, me 1 Korrik dhe 1 Tetor . Me 31 Dhjetor 2002 detajet e seciles kontate ishin si meposhte:

Numuri i Kontates 1 2 3

£000’s £000’s £000’sVlera e kontrates 200 135 150Kosto e kontratesMaterialet 36 29 10Pagat 55 56 7Shpenzime te pergjithshme 2 1 1Qeraja paisjeve 2 1 1Ballanca e mbylljesPagat pa fature 2 1 1Shpenzime tepergjitheshme pa fature

1 1 -

Materialet ne vend 4 2 2Puna e certifikuar 100 80 20Parate e mara (ne kesh) 75 60 15Puna e mbaruar por epacertifikuar

3 4 1

Ju duhet te:

a) pergatisni nje llogari kontrate te vecante per secilen kontrate.b) kalkuloni fitimin e atribueshem per 2002 per secilen kontrate

4. Labour Ltd ka nje kontrate per nje zyre dhe nje kompleks per kohen e lire.Puna ishtepjeserisht e mbaruar ne fund te vitit dhe ne 30 Qershor 2001 jepej informacioni si me poshte:

£000’sCmimi i kontrates 2,500

Materialet direkte: Te derguara 680

Te kthyera tekfurnizuesi

30

Te transferuara nekontrata te tjera

30

Ne vend ne 30 Qershor 40

Paga direkte: Te paguara 440

Pa fature 20

Shpenzime direkte: Paguara 50

Pa fature 10

Vlera e punes e certifikuaraktualisht

1,500

Te marra nga Ikontraktuari

1,200

Paisje te instaluara nevend:

Kosto 200

vleresimi 30 Qershor 150

Kosto e vleresuar neperfundim.

700

Pagesat ne progres jane te bazuara ne certifikatat e arkitektit minus 20% mbajtje garancie. Juduhet te :a) Pergatisni llogarine e kontratesb) Kalkuloni fitimin e atribueshem per vitin deri me 30 Qeshor 2001, mbi principet IAS 11.c) Kalkuloni punen ne progres me 30 Qershor 2001.5. Pranojme se konrata e mesiperme eshte perfunduar me gjate vitit ne 30 Qershor 2002 dhekostot e paguara ne kete vit jane :

£000’sMaterialet e derguara 300

Pagat direkte 320

Shpenzimet direkte 80

Te gjitha pagesat e detyruara nga kontrata jane marre me 30 Qershor 2002.

Ju duhet te kalkuloni fitimin/(humbjen) e identifikuar gjate vitit deri me 30 Qershor 2002

PERGJIGJET

1. Kontrolloni pergjigjet tuaja me tekstin.

2

S & M PLC Contract 1986

Kostot e 2002

£000’s £000’sTe certifikuara b/d 7,080 Pa fature b/d 37Stok b/d 339 Materiale te kthyera 84Parapagesa b/d 11Pune ne progress b/d 371Materiale ne vend 61Materiale te derguara 43Nen-contraktore 940Pune 110Qeraja paisjeve 20 121Shpenzime shtese 55 Kosto totale e kontrates 8,909

£9,030 £9,030

£000’sVlera e kontrates 9,500Kosto e kontrates 8,909Fitimi total I kontrates 5912001 fitimi I marre (per IAS 11) 6382002 humbja (47)3.

Numuri i kontrates 1 2 3

£000’s £000’s £000’sVlera e kontrates 200 135 150Kosto e kontrates 2002

Materialet 36 29 10Pagat 55 56 7Shpenzime tepergjithshme

2 1 1

Qeraja paisjeve 2 1 1Pa fature 3 3 1E pa certifikuar(pune-ne-progress)

(3) (4) (1)

Stok c/d (4) (2) (2)Costs e punes se certifikuare 91 84 17Vlera e punes se certifikuar 100 80 20Fitimi I atribushem per 2002(shih shenimet)

9 (4) 3

Shenime:

1. Kontrata duket se ka fitim dhe fitim mund te meret per 20X2.

2. Kontrata 2 tregon nje humbje dhe duhet te merren masa si per humbjet aktuale ashtu dheper humbjet e ardhshme.

3. Kontrata 3 sapo ka filluar dhe eshte kompletuar vetem ne masen 13%. Do te ishte me mireqe te tregohej puna ne progres ne kosto.

4. Labour Ltd

a)

Llogaria e Kontrates

£000’s £000’sDergesat e materialitdirect

680 Kthimet e materialit direct 30

Pagat direkte 440 Transferimi I materialit direkt 30Shpenzimet direkte 50 Stok c/d 40Paisje ne vend 200 Paisje c/d 150Pa fature

Pagat 20Shpenzimet 10 250

Ballanca kur eshte certifikuar kostojae punes

1,150

£1,400 £1,400

b)

£000’sVlera e punes se certifikuaraktualisht

1,500

Vlera e punes se certifikuaraktualisht

1,150

Fitimi aktual 350

Fitimi I atribueshem (perIAS 11)

£000’s £000’s

Vlera e kontartes 2,500Kosto totale e kontrates 1,150Per tu kompletuar 700 1,850Fitimi I kontrates 650£650 X 1,150 = £404Megjithate fitimi ka nje limit£350.

c)

£000’sPuna ne progres Kostot 1,150

Fitimi i atribueshem 350Minus pageat ne progress te marra/te marreshme 1,500Puna ne Progres NIL

5.Fitimi I kontrates per vitin deri me 30 Qershor 2002

Costot £000’s £000’sBallanca b/d (Pune e certifikuar) 1,150Ballanca b/d(Paisjet)

150

Ballanca b/d (Stok) 40Ballanca b/d (pa fature) (30) 1,310

2002 costo Materiale 300Paga 320Shpenzime 80 700

Kosto totale ekontrates

2,010

Vlera totale ekontrates

2,500

Fitimi i kontrates 490Marre ne 2001 350Fitimi 2002 140