Pjese e ligjerates nga lenda: Menaxhim Finance

Nuhi Sela, nsela1@hotmail.com

KOSTOJA DHE STRUKTURA E KAPITALIT

Objektivat studimore:

1. Natyra e faktorve q kushtzojn koston e kapitalit ;

2. Kostoja individuale dhe kostoja e ponderuar e kapitalit ;

3. Llogaritja e kostove, varsisht nga burimet e financimi:'

Kostoja e borxhit ;Kostoja e aksionit t zakonshm ;Kostoja e aksionit t preferuar;

4.Modeli i vlersimit t aktiviteteve ;

5.Kostoja margjinale e kapitalit dhe vendimet investive .

6.Prcaktimi i strukturs optimale t kapitalit.

11.1. FAKTORT T CILT NDIKOJN N KOSTON E KAPITALIT

N shqyrtimet e deritanishme konstatuam n mnyr specifike se norma e pritur e kthimit nga investitort ose minimumi i norms s kthimit sht nyja themelore pr t trhequr nj investitor t huazoj apo t mbaj letra me vler. Kjo norm e kthimit shpreh koston oportune t investitorve pr t investuar ose heqjen dor nga investimi n nj projekt tjetr. Heqja dor nga investimi tjetr sht kostoja oportune pr ndrmarrjen e investimit dhe ka pr rezultat normn e kthimit t investimit. Q nj investitor t investoj parat sot pr t marr prfitimet n t ardhmen, ai duhet t jet krejtsisht i sigurt se prfitimet e tij do t jen s paku aq sa i kushtojn fondet e nevojshme pr t investuar. Kjo n esenc shpreh minimumin e kthimit t pritshm. N qoft se firms i kushtojn fondet 10 pr qind, ather duhet t testohet i tr projekti , n mnyr q t sigurohemi se firma do t prfitoj s paku 10 pr qind. Duke e prdorur kt si norm t aktualizimit , firma do t sigurohet se prfitimet e saj do ta financojn koston e biznesit. Mirpo, shtrohet pyetja: a sht norma e pritur e kthimit shtje identike me koston e kapitalit? Jan dy arsye themelore t cilat krijojn dallime ndrmjet ktyre dy kuptimeve. S pari jan tatimet. Kur firma huazon para pr t financuar blerjen e aseteve, ather asaj i zvoglohen shpenzimet pr interesa. shtja e dyt, e cila ndikon q kostoja e kapitalit t ndryshoj nga norma e pritur e kthimit, ka t bj me kostot e transaksionit n rastin kur firma i rrit fondet duke emetuar lloje t veanta t letrave me vler, t cilat nganjher quhen kosto themeltare.

Meqense firma prdor burime t ndryshme t kapitalit, me mime t ndryshme, ather forma m e mir e llogaritjes s kostos s kapitalit sht aplikimi i metods s kostos mesatare t ponderuar t kapitalit ( WACC). Kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit prfaqson koston mesatare t ponderuar t fondeve.

N koston e kapitalit ndikojn nj numr i shumt i faktorve. Disa prej tyre jan nn kontrollin e firms, ndrsa t tjert ndikohen nga vendimet e financimit dhe t investimit, pra jan jasht kotrollit t firms.

11.1.1. Faktort jasht kontrollit t firms

Faktort t cilt jan jasht kontrollit t firms jan: ( a) niveli i normave t interesit dhe ( b ) normat tatimore.

Niveli i normave t interesit. Rnia e inflacionit ndikon drejtprsdrejti n rnien e norms s interesit. Kjo ndikon n zvoglimin e kostos s kapitalit pr t gjitha firmat dhe kurajon investimet shtes. Interesat m t ulta u mundsojn firmave t jen m konkurent n treg ndaj firmave nga vendet me kosto t ult t kapitalit.

Normat tatimore. Normat e tatimeve , po ashtu, ushtrojn efekte t mdha n koston e kapitalit. Tatimet merren si pjes prbrse pr llogaritjen e kostos s borxhit . Kshtu, ulja e normave t tatimeve mbi t ardhurat nga kapitalet kundrejt tatimeve mbi t ardhurat e zakonshme i bn letrat me vler shum m atraktive dhe ndikon n rnien e kostos s pasuris.

11.1.2. Faktort t cilt i kontrollon firma

Faktort t cilt i kontrollon firma jan: ( a ) politika financiare , (b) politika e strukturs s kapitalit, ( c) politika e dividentit dhe ( ) politika e investimeve.

Politika financiare. Prmes politiks financiare prcaktohen burimet e financimit, t cilat parashihen t prdoren dhe proporcionet e kombinimit t tyre sa i prket prdorimit t borxhit dhe t vetfinancimit. Kombinimet e ndryshme t borxhit dhe t pasuris, me t cilat shrbehet firma, ndikojn n koston e kapitalit. Kostoja e prgjithshme e kapitalit t firms shpreh kombinimin e kostove nga t gjitha burimet e financimit t prdorura nga firma. Kostos s prgjithshme t kapitalit i referohemi si kosto mesatare e ponderuar e kapitalit. Kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit sht mesatare e ponderuar e kostos s burimeve t kapitalit pas tatimeve, e prdorur nga firma pr financimin e projekteve, kur ponderi tregon proporcionet e ngritjes nga do burim.

Politika e strukturs s kapitalit. Ndryshimi i strukturs s kapitalit ndikon n ndryshimin e kostos s borxhit. Kostoja e borxhit pas tatimeve sht m e ult nga kostoja e pasuris. N qoft se firma vendos t prdor m shum borxh dhe m pa aksione t zakonshme, ather kjo do t ndikoj n ekuacionin e WACC dhe do t ushtroj ndikim n uljen e kostos mesatare t ponderuar t kapitalit. Krahas ksaj, nj rritje e prdorimit t borxhit do t shkaktoj rritje t riskut si pr borxhin ashtu edhe pr pasurin.

Politika e dividentit . Pasuria e re e firms ngrihet prmes fitimit t pashprndar ose prmes prdorimit t aksioneve t reja t zakonshme. Mirpo, aksionet e reja jan shum m t shtrenjta sesa fitimi i pashprndar. Pr kt arsye firmat praktikojn t prdorin aksionet e reja t zakonshme vetm pasi ta ken shfrytzuar tr fitimin e pashprndar. Fitimi i pashprndar prfaqson t ardhurat t cilat nuk paguhen si dividend , prandaj rezulton se politika e dividendit ndikon n koston e kapitalit, sepse ajo ndikon n nivelin e fitimit t pashprndar.

Politika e investimeve. Norma e borxhit shpreh riskun pr mjetet disponuese t firms. N baz t ksaj mund t supozohet se kapitali i ri do t investohet n mjete t tipit t njjt dhe t nivelit t njjt t riskut me ato ekzistuese. Shum firma praktikojn t investojn n mjete t ngjajshme me ato t cilat operojn n vazhdim. Mirpo, kjo ndryshon gjendjen kur firma vendos t ndryshoj prnjher politikn e saj investuese. N qoft se firma vendos t investoj n nj produkt plotsisht t ri, ather kostoja margjinale e kapitalit do t reflektoj riskun pr biznesin e ri.

11.2. NDIKIMI I BURIMEVE T FINANCIMIT N KOSTON E KAPITALIT

Borxhi financiar apo leva financiare rezulton kur organizata prdor financimin me an t biorxhit. Nse nj organizat merr fonde hua me interes prej 8 pr qind dhe fiton 10 pr qind mbi to, ather shtesa prej 2 pr qind shkon pr pronart e firms ( pr kapitalin aksionar ) dhe rrit fitimin e aksionerve t firms.

Mnyra si prdorimi i borxhit financiar mund t rris n mnyr t ndjeshme normn e fitimit mbi kapitalin aksionar t organizats, shihet nga pasqyra vijuese:

Pasqyra 39 : Burimet dhe kostoja e financimit ( n 000 )

Struktura e financimit - leva

Raporti i borxhit 0 % 20% 50% 70% 90%

Shuma e borxhit 020507090

Kapitali aksionar 10080503010

Shitjet100100100100100

Shpenzimet 8080808080

Fitimi para interest dhe tatimit2020202020

Shpenzimet e interest, norma 5%012.53.54.5

T ardhurat e tatueshme201917.516.5 15.5

Tatimi mbi t ardhurat 20 %43.83.53.3 3.1

Fitimi neto1615.21413.2 12.4

Norma e fitimit mbi kapitalin aksionar 16 %19%28%44% 124%

Si ndikon shkalla e levs financiare n marrjen e vendimeve pr financim?

Supozojm se firma ka siguruar tr financimin nga burimet e veta n shum prej 100,000 . N kt rast kthimi mbi kapitalin aksionar ROE sht

ROE =

N rastin kur firma financohet 50 pr qind nga burimet vetjake dhe 50 pr qind nga borxhi, ather kthimi mbi kapitalin aksionar do t jet:

ROE =

Kjo do t thot se firmat prdorin borxhin pr t ngritur kthimin nga kapitali aksionar. Pse organizatat nuk e prdorin borxhin financiar m tepr, pasi q argumentohet se ai rrit fitimin e pronarve? Prgjigja qndron n riskun mjaft t madh. Risku lidhet me mundsin e luhatjes s fitimit t pronarve dhe me normn e interesit q u paguhet kreditorve pr prdorimin e paras s tyre. Konkretisht, nse shitjet nuk realizohen 100 pr qind por bien, t themi , pr 10 pr qind, n kushtet kur kemi norma t larta t tatimit ndrsa shpenzimet mbesin t njejta, ather do t vij deri te nj lvizje e madhe e fitimit, q rrezikon mundsin e prmbushjes s obligimeve ndaj kreditorve.

Kostoja e kapitalit t nj organizat sht nj mesatare e kostove t borxhit, aksionit t preferuar dhe kapitalit aksionar. Mirpo, kostoja e kapitalit nuk sht nj mesatare e thjesht, por nj mesatare e ponderuar . Ponderimi varet nga pesha specifike e mjeteve t organizats q financohen nga secili element.

11.3. SUPOZIMET PR KOSTON MESATARE T PONDERUAR T KAPITALIT

Jan tri supozime t cilat duhet t merren parassh gjat llogaritjes s kostos mesatare t ponderuar t kapitalit : ( 1 ) investimet e ardhshme duhet t ken nivel prafrsisht t njjt t riskut t biznesit me at q e kan firmat n investimet aktuale; ( 2 ) t mbahet kombinimi i njjt i borxhit dhe pasuris n financimin e investimeve t ardhshme ashtu si jan prdorur n financimin e investimeve t kaluara ; ( 3 ) t mbahet norma konstante e pagimit t dividendit ( dividendi/ fitimi).

Risku konstant i biznesit. Norma e pritur e kthimit nga investimi dhe kostoja e kapitalit t firms jan funksion i riskut t biznesit. N qoft se niveli i riskut sht i ndryshueshm, ather sht e natyrshme q investitort e firms do ta ndryshojn normn e krkuar t kthimit dhe do ta modifikojn koston e kapitalit. Po ashtu, ndryshimi n shumn e kostos s kapitalit do t ndikoj n rritjen apo n zvoglimin e riskut t biznesit. Pr kt arsye llogaritja e kostos s kapitalit presupozon se me rastin e investimit nuk do t ket ndryshime n riskun e biznesit.

Risku konstant financiar. Risku financiar definohet si ndryshim n rritje i kthimit nga aksionet e zakonshme, q rezulton nga rritja e financimit me prdorimin e borxhit dhe aksioneve t preferuara. N qoft se ngrihet prqindja e borxhit n strukturn e kapitalit, do t zvoglohen gjasat q firma t jet n gjendje t paguaj interesat dhe principalin. Nga kjo rezulton se niveli i riskut financiar n nj kompani ka efekte t drejtprdrejta n normn e pritur t kthimit nga investitort. Me fjal t tjera , kostoja e burimeve individuale t kapitalit sht funksion i strukturs rrjedhse t financimit. Prandaj, menaxhmenti duhet ta prdor kombinimin ekzistues t kapitalit gjat llogaritjes s kostos s kapitalit.

Politika konstante e dividentit. Politika konstante e dividendit niset nga supozimi se dividendi i firms rritet kur ekziston rritja konstante vjetore ekonomike. Po ashtu, supozohet se kjo rritje do t jet funksioni i rritjes s t ardhurave t firms.

11.4. PRCAKTUESIT E KOSTOS INDIVIDUALE T KAPITALIT

Kompanit kan zgjeruar vazhdimisht instrumentet e financimit, duke u prpjekur t trheqin investitort. N vazhdim ne do t merremi me disa lloje t burimeve t financimit, si jan borxhi, aksionet e preferuara dhe aksionet e zakonshme. Qllimi i llogaritjes s kostos s ktyre burimeve sht q t vlersohet norma e kthimit nga investimi, t ciln duhet ta siguroj nj kompani, me qllim q t knaq normn e pritur t kthimit t investitorit, pasi t ket llogaritur koston pr rritjen e fondeve t reja.

11.4.1.Kostoja e borxhit pas tatimeve

Kostoja e borxhit pas tatimeve sht e lidhur me normn e interest, normn e tatimeve mbi t ardhurat e korporats dhe riskun. Pra, kostoja e borxhit pas tatimit ( ) varet nga norma e interesit ( i) dhe nga norma e tatimit n t ardhura ( T).

= i ( 1 T )

N rastin kur norma e interesit ishte 9 pr qind, ndrsa ajo e tatimit mbi t ardhurat 20 pr qind, kostoja e borxhit do t ishte:

Kd= 0,09 ( 1- 0,20) = 7,2%

Pra, kostoja efektive e borxhit sht 7.2%. N rastin e par, kur organizata nuk e prdori borxhin, norma e fitimit ishte 16 pr qind. Mirpo, shihet se kostoja efektive e borxhit sht vetm 7.2 pr qind. Prandaj, prderisa organizata mund t marr hua me nj kosto efektive prej 7,2% dhe i vendos pr t fituar 16 pr qind, borxhi financiar do t jet i favorshm. Ky borxh financiar do t jet i volitshm edhe me norm m t lart t interesit deri n normn e interesit prej 20 pr qind, q barazon koston e kapitalit me normn e fitimit.

Arsyeja e aplikimit t kostos s borxhit pas tatimeve qndron n faktin se vlera e aksioneve t firms, t ciln ajo dshiron ta rris, varet nga rrjedha e paras pas tatimeve. Meqense interesi sht shpenzim i zbritshm , ai gjeneron kursimin n tatim, prandaj zvoglon koston neto t borxhit, duke e br borxhin pas tatimeve m t ult nga kostoja para tatimeve. Pr firmat t cilat punojn me humbje tatimi n t ardhura sht zero. Prandaj, pr firmat t cilat nuk dshirojn t paguajn tatimet , kostoja e borxhit nuk reduktohet , prandaj kur norma e tatimeve sht zero, kostoja e borxhit pas tatimeve sht e barabart me normn e interesit.

Kostoja e borxhit sht norma e interesit pr borxhin e ri e jo pr borxhin ekzistues, sepse pr firmn sht relevante t dij koston margjinale t borxhit. Qllimi primar i kostos s kapitalit sht q kjo kosto t prdoret n marrjene vendimeve pr buxhetimin, duke dhn prgjigjen nse nj aset n t cilin investohet ka apo nuk ka kthim m t lart nga kostoja e kapitalit t nevojshm pr blerjen e ktij mjeti. Prandaj, pr firmn sht e rndsishme kostoja e kapitalit t ri dhe sht e parndsishme kostoja e kapitalit t huazuar m par.

Risku i borxhit lidhet me natyrn e biznesit dhe me prdorimin e levs financiare, domethn riskut financiar. Sa m shum q organizata ta prdor financimin me an t borxhit, aq m e madhe do t jet mundsia q ajo t dshtoj n prballimin e detyrimeve t borxhit. Meqense nga organizata rritet prdorimi i borxhit financiar, do t rritet edhe norma e interesit mbi paran e marr hua.

11.4.2. Kostoja e aksionit t preferuar

Ndryshimet themelore ndrmjet financimit me an t borxhit dhe financimit me aksion t preferuar jan se dividendi me aksionin e preferuar nuk sht nj detyrim kontraktual dhe as nje shpenzim i zbritshm nga tatimi. N rast se organizata nuk sht n gjendje t shlyej detyrimet me koh, ather aksioni i preferuar sht m pak riskoz sesa financimi me an t borxhit. Meqense interesi sht shpenzim i zbritshm nga tatimi, ndrsa dividendt e aksionit t preferuar jo, rezulton se kostoja efektive e financimit me borxh sht m i lir.

Kostoja e aksionit t preferuar varet nga dividendi i aksionit, mimi q investitort jan t gatshm t paguajn pr aksionin dhe shpenzimet e emetimit ( dhe t shitjes) t aksionit.

=

Ku,

= kostoja e aksionit t preferuar

= dividendi vjetor n aksionin e preferuar

= mimi i aksioneve t preferuara

F = kostoja e emetimit dhe e shitjes t aksionit

Supozojm se dividendi vjetor i aksioneve t preferuara n korporatn TI sht 10,50 , mimi i aksioneve t preferuar sht 100 dhe kostoja e emetimit dhe shitjes s aksionit sht 4,0 .

= =

Kostoja e fondeve t korporats TI sht 10,94 pr qind. Meqense dividendi i aksioneve t preferuara nuk sht i zbritshm nga tatimi, nuk sht aplikuar llogaritja pas tatimeve.

11.4.3. Kostoja e aksioneve t zakonshme

Kostoja e kapitalit t zakonshm sht shum m vshtir t vlersohet n krahasim me koston e aksioneve t preferuara, sepse norma e kthimit t aksioneve t zakonshme nuk mund t prcaktohet m par apo t parashihet me ndonj siguri t madhe. Pronar t aksioneve t zakonshme jan pronart e firms, prandaj kthimi i kapitalit t tyre t investuar sht i barabart me at far ka mbetur nga t ardhurat e firms pasi t jen paguar mbajtsit e obligacioneve t firms, interesat e kontraktuara dhe principali dhe dividendi i premtuar aksionerve preferencial. shtja tjetr sht se kapitali aksionar dhe fitimi i pashprndar jan dy prbrs t t njjtit burim t financimit q u prket pronarve. Mirpo, kostoja dallon varsisht se pr cilat pjes t kapitalit t firms kemi t bjm, pr arsye se firma nuk do t krijoj kurrfar shpenzimesh t emetimit dhe t shitjes s aksioneve t reja kur ajo mban fitimin, mirpo ajo do t ket shpenzime kur vendos t shes aksionet e zakonshme.

Nga kjo rezultoi se ne diskutuam dy modele t vlersimit t norms s kthimit dhe t vlersimit t kostos s kapitalit. N t dy rastet duhet t vlersohet kostoja oportune e prdorimit t burimeve t firms. Modelet pr vlersimin e kostos s fondeve t veta jan: ( a) modeli i rritjes s dividendit dhe ( b) modeli i vlersimit t aktiveve kapitale ( CAPM ).

a. Modeli i rritjes s dividendit

Kostoja e kapitalit aksionar prfshin financimin me aksione t zakonshme dhe me fitimet e pashprndara. Kostoja e kapitalit sht norma e fitimit, e krkuar nga investitort pr aksionet e zakonshme. Kjo sht kosto oportune, meqense prfaqson t ardhurat q investitort krkojn nga organizata pr t knaqur prdorimin alternativ t paras s tyre.

Kur kompania pret se do t paguaj dividend konstant do vit n t ardhshmen, ather ai shprehet:

=

ku,

sht mimi i tregut pr aksionet t ex dividendit, duke prjashtuar do dividend rrjedhs q do t paguhej,

D sht dividendi i pritur vjetor pr aksione n t ardhshmen,

kostoja e kapitalit aksionar ( norma e pritur e kthimit ).

Kur pritet se dividendi do t rritet n mnyr konstante me normn g, ndrsa g sht sht m e vogl sesa norma e pritur e kthimit e investitorit , ather vlera e aksioneve t zakonshme , mund t shkruhet si :

=

ku,

= dividendi i pritur t merret nga aksionet e zakonshme t firms pas nj viti .

Dividendi i pritur shpreh thjesht dividendin vijues t shumzuar me 1 plus normn vjetore t rritjes s dividendit = ( 1 + g )

= norma e pritur e kthimit e investitorit pr investimet n aksionet e firms ;

g = norma konstante e rritjes;

= shuma neto e prfituar nga emetimi i ri i aksionit.

Norma e pritur e e kthimit e investitorit pr , sht e barabart :

= + g

N kt rast sht norma e pritur e kthimit q e presin investitort nga investimi n aksionet e firms.

N qoft se firma emeton aksione t reja pr ta rritur kapitalin vetjak, prandaj shkakton kosto t emetimit, norma e kthimit merr parasysh koston e emetimit, pra fluksin neto t aksioneve ( ) pr mimin e aksionit , si vijon:

= + g

Emetimi i aksioneve t reja

N qoft se firma emeton aksione t reja pr t rritur kapitalin e saj, ather ajo ka pr pasoj koston e emetimit. N kt rast barazimin duhet ta prshtatim, n mnyr q mimi ( Pe ) t zvendsohet me shumn neto t prfituar nga emetimi i ri .Sipas ksaj, kostoja e aksionit t ri sht :

= + g

Shembull: Korporata TI do t prfitoj dividend n vitin e ardhshm me 2.20 pr nj aksion. N fakt, kjo korporat vitin e kaluar ka pranuar dividendin prej 2 dhe tani pret rritje prej 10 pr qind. N baz t ksaj do aksion i firms tregtohet pr 50 . Tani llogarisim normn e kthimit t investimit dhe normn e fitimit t pashprndar :

= + g =

N qoft se korporata TI vendos t emetoj aksione t reja, ather do t ket shpenzime prej 7.5 pr nj aksion ose 15 pr qind nga mimi ekzistues i aksioneve. Kostoja e kapitalit t ri t zakonshm do t jet:

= + g = = + 0.10 = 0.1518 = 15.18 %

Sipas ksaj, shihet se kjo korporat tani ka dy kosto t kapitalit t aksioneve t zakonshme. N qoft se korporata nuk e shprndan fitimin, ather kostoja e kapitalit do t jet 14.1 pr qind, ndrsa n qoft se ajo emeton aksione t reja, kostoja e ktyre aksioneve do t jet 15.18 pr qind. Kjo diferenc sht e rndsishme kur merret n shqyrtim pr llogaritjen e kostos s ponderuar t kapitalit pr kt korporat.

Sa i prket kostos s kapitalit, n rastin e par investitori krkon 14,4 pr qind mbi investimin e tij, prej t cilit 10 pr qind i prket rritjes s pritur vjetore dhe mbetja prej 4,4 pr qind prfaqson produktivitetin e dividendit.

b. Modeli i vlersimit t aktiveve kapitale CAPM

Modeli i vlersimit t aktiveve kapitale supozon se letrat me vler shiten n nj treg perfekt kapitali. Modeli varet nga kto kushte :

- Nga risku i padshiruar krf ;

- Risku sistematik i kthimit t aksioneve t zakonshme lidhet me tregun, pra me koeficientin beta t letrave me vler ;

- Premia e riskut t tregut, e cila sht e barabart me diferencn e norms se pritur t kthimit nga tregu si trsi, pra norma e pritur e kthimit pr nj letr mesatare me vler minus norma e kthimit pa risk ( - );

- Modeli supozon se nuk ka kosto transaksionesh dhe tatime;

- T gjith investitort mund t marrin ose t japin hua me fardo shume parsh.

N qoft se e prdiorim CAPM, norma e pritur e kthimit t investitorit sht :

= + ( -

Shembull : Aksionet e zakonshme t korporats TI kan koeficientin beta 1.40. Gjithashtu, risku i padshiruar momental sht 3.75 pr qind dhe norma e pritur e kthimit nga portfolio e tregut pr tr riskun e mjeteve sht 12 pr qind. N baz t ksaj do t bhet vlersimi i kostos s kapitalit, duke e prdorur modelin CAPM.

= + ( - = 0.375 + ( 0.12 0.375 ) 1.4 = 0.153 = 15.3%

11.5. LLOGARITJA E KOSTOS MESATARE T PONDERUAR T KAPITALIT WACC

Arsyeja e prdorimit t kostos mesatare t ponderuar t kapitalit sht q t bhet krahasimi ndrmjet ksaj kostoje dhe norms s kthimit t projekteve, n mnyr q t pranohen ato projekte t cilat kan norm kthimi m t lart nga ACC. Me projektet q kan norm m t lart kthimi nga kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit, ndrmarrja do t ngrit vlern e aksioneve t saj. Pr t prllogaritur koston mesatare t ponderuar t kapitalit, ne duhet ta dim koston e do burimi t kapitalit t prdorur dhe strukturn e kombinimit t kapitalit. Termi struktur e kapitalit i referohet proporcioneve t do burimi t veant t financimit t prdorur nga firma. Struktura e kapitalit t firms mund t jet e thjesht, kur prdoren burime t kufizuara, ose komplekse, kur prdoren m shum burime , si jan obligacionet, aksionet e preferuara, aksionet e zakonshme, kredit etj.

N qoft se strukturn e kapitalit e prbn borxhi pas tatimeve dhe aksionet e zakonshme, ather kostoja e ponderuar mesatare e kapitalit do t ishte :

Kosto mesatare e ponderuar e kapitalit = Supozojm se nj investim prej 100.000 , borxhi do t marr pjes me 40 pr qind ( 40. 000 ), aksionet e preferuara me 10 pr qind ( 10.000 ) dhe aksionet e zakonshme me fitimin e pashprndar me 50 pr qind ( 50.000 ). Shprehur n pasqyr, kolona 1 dhe 2 duken si vijon:

Pasqyra 40 : Kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit

Struktura e kapitalit Pjesmarrja Kostoja individuale Kostoja e ponderuar

( 1 )( 2 )( 1 x 2)

Borxhi ( )0.47.20 % 2.88%

Aksione t preferuara ( )0.110.94% 1.09%

Aksione t zakonshme ( )0.514.40 % 7.20%

Kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit ( WACC )

WACC = + +

WACC = ( 0.4 ) 7.2 + ( 0.1 ) 10.4 + ( 0.5 ) 14.4 = 11.17 %

Rezulton se kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit sht 11.17 pr qind. Sipas ksaj, kjo firm duhet t pranoj ato projekte q kan nj kthim m t madh ose t barabart me 11.17 pr qind.

11.6. KOSTOJA MARGJINALE E KAPITALIT DHE VENDIMET E INVESTIMEVE

Gjithnj duhet t bhen prpjekje q burimet plotsuese t financimit ta ruajn strukturn optimale t kapitalit t organizats. Investimet shtes apo margjinale financohen nga fondet shtes ( margjinale ). Pr sa koh q ruhet struktura optimale e kapitalit, fondet shtes duhet t kushtojn njlloj si dhe mesatarja e ponderuar, prandaj kostoja margjinale e ponderuar e kapitalit MCC sht e barabart me koston mesatare t organizats. Mirpo, n qoft se me investimet shtes rritet risku i organizats ose rriten kostot e emetimit t lidhura me emetimin e letrave me vler, ather do t rritet edhe kostoja e fondeve shtes. N kt rast kostoja margjinale e fondeve do t tejkaloj koston mesatare t ponderuar t kapitalit t organizats.

Gjat marrjes s vendimeve, kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit ka ndikim ky. Duke, respektuar kriterin e ksaj kostoje , organizata duhet t ndrmarr vetm ato investime pr t cilat kthimi i pritshm sht m i madh sesa kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit.

N momente t caktuara organizata ka m shum mundsi investimi, gjegjsisht nj list t mundsive t investimit. Lista e mundsive t investimit sht nj renditje e investimeve t mundshme nga m i miri tek m i pavolitshmi.

Vendimet pr ndrmarrjen e investimeve influencohen dukshm nga norma e brendshme e kthimit ( IRR). Gjithnj prderisa norma e brendshme e kthimit nga nj investim sht m e madhe se kostoja margjinale e kapitalit t financimit t ri, projekti duhet pranuar. Organizata do t pranoj projekte deri n at mas ku kthimi margjinal nga investimi barazohet me koston margjinale t ponderuar t kapitalit. Nse kalohet kjo pik, ather kthimi nga investimi do t jet m i vogl se kostoja e kapitalit.

Kombinimi m i mir i financimit me borxh dhe i financimit me kapital aksionar sht struktura optimale e kapitalit. Kjo struktur minimizon koston e kapitalit t organizats. Kostoja e kapitalit sht nj mesatare e kostos s borxhit, t aksioneve t preferuara dhe t aksioneve t zakonshme, e ponderuar me peshn specifike t secilit burim financiar q shfrytzon firma. Kostoja e kapitalit ndryshon sipas llojit t firmave, prandaj struktura optimale e kapitalit sht nj interval dhe jo nj kombinim i veant.

11.7. LEVA OPERATIVE DHE LEVA FINANCIARE

Koncepti i levs ka kuptime t ndryshme n shkencat natyrore, n politik dhe n ekonomi. N shkencat natyrore, por edhe n politik, termi lev sht popullarizuar n kuptimin e prdorimit t forcave dhe efekteve t veanta pr t krijuar m shum sesa rezultate normale pr nj aksion t dhn. N biznes termi lev prdoret pr t shprehur punsimin e kapaciteteve fikse dhe pritjet n nj nivel m t lart t kthimit.

Me rastin e fillimit t biznesit t ri, duhet t prcaktohet shuma e shpenzimeve fikse t toks dhe pajisjeve t cilat do t prdoren n procesin e prodhimit. N qoft se instalohen pajisje bashkkohore, ather kjo do t ndikoj q t eliminohet fuqia puntore nga prodhimi. N qoft se realizohet nj nivel m i lart i pridhimit, ndrmarrja do t gjendet n pozit m t mir , pr arsye t shpenzimeve fikse. Mirpo, n rast se prodhimi sht n nivel t ult, ather ajo do t ballafaqohet me vshtirsi pr mbulimin e shpenzimeve fikse. N qoft se ndrmarrja vendos pr t shfrytzuar m shum fuqi puntore sesa makineri, ather do t zvoglohen mundsit e profitit m t madh, por n t njjtn koh do t zvoglohen mundsit e riskut.

Ndrmarrja, si u pa n trajtimet e msiprme, duhet t prcaktohet lidhur me mnyrat e financimit t biznesit. N qoft se financimi me an t borxhit tregohet i sukseshm ather do t krijohet nj profit substancial, duke paguar vetm shpenzimet fikse t borxhit. Mirpo, n qoft se biznesi starton si i varfr, ather kontrata e borxhit mund ta mbingarkoj at dhe ta bankrotojn. Kshtu,si alternativ mund t zgjidhet financimi nga shitja e pasurive, n vend q t huazohen fonde, si hap me t cilin ju do t zvogloni profitin potencial, por njkohsisht do t zvoglonin ekspozimin ndaj riskut. T dy kto raste flasin pr marrjen e vendimeve eksplicite lidhur me prdorimin e levs. N kushtet kur ndrmarrja orientohet pr angazhim m t madh t shpenzimeve fikse n operacionet e fiorms, ather fjala sht pr punsimin e levs operative , ndrsa n kushtet kur ajo shrbehet me financimin prmes borxhit, fjala sht pr levn financiare .

11.7.1. Leva operative

Leva operative shpreh ndjeshmrin e biznesit nga shfrytzimi i mjeteve fikse.

Nj nga problemet m t rndsishme t menaxhmentit financiar sht t prcaktoj sa kushtojn produktet dhe shrbimet t cilat i ofron firma. Bizneser, po ashtu, duhet ta din sa produkte dhe shrbime duhet t shesin pr t'i mbuluar shpenzimet. Njohja e piks n t ciln barazohen shpenzimet dhe t ardhurat sht e rndsis s veant pr bizneset q planifikojn t fillojn me produkte t reja. N menaxhmentin financiar kjo pik quhet pika kritike.

11.7. 2. Analiza e piks kritike

Pr prodhimin e produkteve dhe shrbimeve , firma duhet t disponoj nj sasit caktuar aktivesh n form t mjeteve apo pajisjeve themelore ( kryesore ) , t cilat jan aktive fikse. Shpenzimet t cilat prfaqsojn kto aktive fikse, n afat t shkurtr, jan shpenzime fikse, pra t pandryshueshme , n nj nivel t shfrytzimit t kapacitetit t pajisjeve, objekteve etj. Shpenzimet fikse paraqesin shpenzimet e atyre elementeve q nuk ndryshojn, pavarsiosht nga ndryshimi i sasis s produkteve dhe shrbimeve. Kshtu, amortizimi i pajisjeve apo i mjeteve t tjera kryesore nuk do t ndryshoj, pavarsisht se a prodhohen 10, 100 apo 500 produkte gjat dits. Mirpo, n proporcion me kt, do t ndryshojn shpenzimet e materialit kryesor, materialit ndihms dhe pagat e personelit. Kto shpenzime, t cilat ndryshojn varsisht nga sasia e prodhimit, quhen shpenzime t ndryshueshme ( apo variabile ).

N konceptin e ndarjes s shpenzimeve n dy grupe : n shpenzime fikse dhe n shpenzime variabile ( t ndryshueshme ) , bazohet analiza e piks kritike. N qoft se dshirojm t'ju shmangemi humbjeve n firm, ather t ardhurat nga shitja e produkteve dhe shrbimeve duhet t'i mbulojn t gjitha shpenzimet, sikurse ato q ndryshojn ashtu edhe shpenzimet fikse. Nj grup shum t rndsishm t shpenzimeve e prfaqsojn shpenzimet gjysm fikse, prandaj pr zbrthimin e tyre n shpenzimet fikse dhe variabile prdoren metoda t ndryshme, me t cilat nuk do t merremi n kt rast. Pr t pasur nj parafytyrim m t qart pr kt ndarje, shpenzimet do t'i klasifikojm si vijon :

Shpenzimet fikse

Shpenzimet variabl

Amortizimi i mjeteve kryesore ( aktiveve fikse )

Qiraja e aktiveve fikse n prdotim

Pagat e personelit administrative dhe menaxherial

Shpenzimet administrative

Tatimi mbi pasurin

Materiali i drejtprdrejt

Puna e drejtprdrejt

Shpenzimet lidhur me prodhimin ( energjia, derivatet, mirmbajtja, telefoni, uji, ngrohja)

Shpenzimet e transportit

Shpenzimet komisionare

N qoft se shpenzimet variabile mesatare pr nj njsi t prodhimit ( AVC ) jan 1.5 kurse mimi i produkteve ( p ) sht 2.5 , ather niveli i fitimit do t jet si n pasqrn e mposhtme.

Pasqyra 41: Shpenzimet dhe fitimi

Sasia e produkteve t shitura

Totali i shpenzimeve variabl

Shpenzimet fikse

Shpenzimet totale

Vlera e produkteve

Fitimi ose humbja

( Q )

(VC)

( FC)

( TC)

( TR )

TR - TC

40,000

60,000

80,000

140,000

100,000

40,000

60,000

85,000

80,000

165,000

150,000

15,000

80,000

120,000

80,000

200,000

200,000

0

100,000

150,000

80,000

230,000

250,000

20,000

120,000

180,000

80,000

260,000

300,000

40,000

160,000

240,000

80,000

320,000

400,000

80,000

200.000

300,000

80,000

380,000

500,000

120,000

Si shihet , pika n t ciln firma nuk fiton dhe as nuk humb sht ajo q i prgjigjet sasis prej s paku 80.000 produkteve.

500TR / TCTR T ardhurat totale

TC Shpenzimet

400 totale

300

Pika kritike

200

100

80FC Shpenzimet

fikse

40 60 80 100 120 160 200 Q

Fig. 34. Pika kritike

Pr prllogaritjen e piks kritike krkohet t dihet : mimi i shitjes s produkteve, shpenzimet fikse dhe shpenzimet variabile pr nj njsi.

N pikn kritike shpenzimet totale duhet t bazohen me arktimet ( t hyrat ) totale.N form ekuacioni kjo paraqitet si vijon:

TR = TC

Shnojm me : = sasin e produkteve, FC = shpenzimet totale fikse, AVC = shpenzimev variabile pr nj njsi dhe P = mimi pr nj njsi. Ather sasia e produkteve n t ciln t hyrat do t ishin t barabarta me t dalat ( TR = TC ) , prkatsisht pika kritike sht e barabart me shpenzimet fikse n raport me mimin e zvogluar me shpenzimet variabile.

Modeli i piks kritike nxirret pr sasin Q e cila paraqet numrin e njsive t cilat duhet shitur kur fitimi para tatimit dhe interesave ( EBIT ) , si fitim operativ, do t jet i barabart me 0 , sipas ksaj forme analitike :

T ardhurat - ( kostot totale variabile + kostot totale fikse ) = profiti.

Pr profitin n rastin konkret 0prdorim akronimin EBIT , i cili n pikn kritike sht i barabart me zero. N nj analiz algjebrike , pikn kritike t Q e gjejm :

( P x Q ) - = EBIT = 0

( P x Q ) ( AVC x Q ) FC = 0

Q ( P AVC ) = FC

=

Pika kritike (

=

11.7.3. Aplikimi i piks kritike

Pika kritike ka disa funksione shum t rndsishme pr do subjekt :

- prcakton nivelin e prodhimit apo t shrbimeve q duhet t arrihet pr t shmangur humbjet ;

- sht mjet i rndsishm i menaxhmentit pr t analizuar efektet e ndryshme t mimeve ;

- prdoret pr t analizur zvendsimin e shpenzimeve variabile me shpenzimet fikse.

N rastin e msiprm ilustruam prdorimin e piks kritike pr t prcaktuar nivelin e prodhimeve apo shrbimeve n t cilin shmangen humbjet. N vazhdim do t shohim efektet e aplikimit t piks kritike n rast se vjen deri t rnia e mimit t shrbimeve pr shkak t rritjes s konkurrencs. Supozojm se mimi i shrbimeve bie nga 2.5 n 2.0 . Analiza e piks kritike tregon se duhet t prodhohen s paku 160 mij produkte n dit, n mnyr q t evitohet humbja.

=

N rast se bhet zvendsimi i shpenzimeve variabile me shpenzimet fikse, ather vjen deri te rritja e nivelit t shpenzimeve fikse dhe ulja e nivelit t shpenzimeve variabile. Kjo shkakton nj lvizje t caktuar n sasin e produkteve, t cilat duhet t prodhohen , n mnyr q t mbulohen shpenzimet e afarizmit. N qoft se shpenzimet fikse ( FC) do t rriten nga 80,000 n 120,000 , kurse shpenzimet variabile pr nj njsi ( AVC ) do t bien nga 1.5 n 1.3 , ather sasia e produketeve t cilat mbulojn shpenzimet totale ( ato variabile dhe fikse ) do t jet :

=

Aplikimi i analizs s piks kritike varet nga t dhnat t cilat i prdor menaxhmenti. Prandaj, si rrjedhim, kjo analiz sht aq e sakt sa jan t sakta t dhnat q prdoren . Kur kemi t bjm me t dhnat mbi koston variabile ose mbi ndryshimin e mimit t shrbimeve, sht vshtir t pritet nj saktsi e plot e tyre. S kndejmi, menaxhmenti n do situat duhet t jet i ndrgjegjshm pr shkalln e saktsis s t dhnave t cilat prdoren n kt analiz.

11.7.4. Analiza e piks kritike n vlern e shitur

Analiza e piks kritike n baz t njsis sht shum e prshtatshme kur kemi t bjm vetm m nj lloj produkti. Mirpo, shpeshher ndrmarrja nuk i shet produktet ose ajo shet shum produkte t ndryshme, pr ka prcaktimi i piks kritike pr do produkt nuk ka ndonj kuptim. N shum raste shtrohet pr zgjidhje prcaktimi i piks kritike pr nj seri asortimentesh, sidomos tek tregtia me pakic , ku llogaritja e piks kritike bhet m shpesh n vler ose n t ardhura sesa n njsi. Pr kt mjafton nj minimum t dhnash, t cilat duhet t'i siguroj menaxhmenti financiar, e q jan:

a. Vlera e produkteve apo shrbimeve t shitura n vler gjithsej;

b. Shpenzimet fikse gjithsej dhe ;

c. Shpenzimet variabl gjithsej.

S pari duhet t prcaktohet kostoja totale pr t gjitha produktet, pastaj t bhet didferencimi apo ekstraktimi i shpenzimeve fikse dhe i shpenzimeve variabile. Shpenzimet fikse prcaktohen nga analiza e pasqyrs s suksesit t organizats. Rrjedhimisht, mbetja prfaqson shpenzimet variabile, t cilat jan t barabarta me shpenzimet totale minus shpenzimet fikse.

Kthehemi te procesi i prcaktimit t profitit para interesave dhe tatimeve ( EBIT ) , t cilin e kemi definuar si shum t mbetura pasi t jen zbritur kostot variabile dhe fikse nga vlera e shitur e produkteve dhe shrbimeve.

T ardhurat - ( kostot totale variabile + kostot totale fikse ) = EBIT

TR - ( VC + FC ) = EBIT

TR - - FC = EBIT

TR ( 1 - ) FC = EBIT ose TR = ( 1 -

Rrjedhimisht, pika kritike n vlern e shitur sht :

Pika kritike = =

Kjo do t thot se niveli i prodhimit ose i shrbimeve, i shprehur n vler prej 200 mij , i prgjigjet sasis prej 80,000 produkteve, t prcaktuara n baz t vlerave fizike.

Nj forM tjetr e prcaktimit t piks kritike n vler bazohet n profitin margjinal bruto. N kt rast elementet t cilat do t'i marrim n konsiderim jan kostot fikse dhe profiti margjinal bruto. Sipas ksaj :

Pika kritike =

T dhnat mbi fitimin margjinal bruto dhe koston fikse nxirren nga pasqyra e suksesit t bizneseve. Supozojm se kostoja fikse sht 80,000 , ndrsa fitimi margjinal bruto sht 40 pr qind.

Pika kritike e shitjes =

Nga kjo rezulton se pika kritike e shitjes n vler do t jet sht 200.000 .

11.7.5. Shkalla e levs operative

Shalla e levs operative mat ndjeshmrin e t ardhurave nga aktiviteti, nga ndryshimet e nivelit t prodhimit apo t shrbimeve t shitura. Nga ky tregues, menaxheri financiar informohet se far fitmi pritet , n qoft se ndryshon njsia e shitjeve. Leva operative varet n mas shum t madhe edhe nga ndryshimi i strukturs s shpenzimeve, konkretisht nga shkalla e zvendsimit t shpenzimeve variabile me shpenzime fikse.

Nisur nga kjo, shkalla e levs operative shpreh ndryshimin n prqindje t t ardhurave nga aktiviteti n raport me ndryshimin n prqindje t sasis s produkteve apo shrbimeve. Ky raport sht :

DOL =

N vazhdim do t analizojm far do t ndodh me t ardhurat nga aktiviteti , n qoft se sasia e produkteve t shitura rritet nga 160 , 000 n 200, 000 njsi ( t dhnat nga pasqyra 41).

DOL =

Me kt raport fitohet prgjigja n pyetjen : n qoft se prodhimet apo shrbimet rriten pr 25 pr qind, ather t ardhurat nga aktiviteti do t rriten pr 50 pr qind, ose pr 2 her.

Pr prllogaritjen e levs operative mund t prdoret edhe formula algjebrike n kt form :

DOL =

Q - sasia ku fillon prllogaritja e DOL

P - mimi pr nj njsi

VC - kostoja variabile

FC - kostoja fikse

N qoft se prdorim kt formul, kur Q=160,000 njsi, P=2.5 ,VC =1.5 dhe FC=80,000 , ather.

DOL =

Leva operative ndryshon kur zvendsohen shpenzimet variabile me shpenzimet fikse. Kjo do t thot, kur zvendsohet nj pjes e puns s puntorve me pajisje t prparuara.Me kt mund t rritet niveli i piks kritike dhe shkalla e levs operative. N kt rast,shkalla e lart e levs operative tregon se nj rritje e sasis se prodhimit rezulton me nj rritje m t madhe t t ardhurave, por, po ashtu, nj rnie e sasiss prodhimit do t ket pr pasoj nj rnie m t shpejt t t ardhurave nga aktiviteti.

11.7.6. Leva financiare

Leva financiare reflekton shumn e borxhit t prdorun n strukturn e kapitalit t firms.

Bilanci i gjendjes

Mjetet

Detyrimet dhe kapitali

Leva operative

Leva financiare

Prandaj, norma e levs financiare ( DFL ) mund t definohet si ndryshim n pr qindjne n t ardhura pr nj aksion ( EPS ) , i cili sht rezultat i ndryshimit n prqindje n t ardhura (Fitim) para interesave dhe tatimeve ( EBIT ).

DFL=

Pr lehtsimin e llogaritjeve kjo formul do t ishte m e prshtatshme t rregullohet si :

DFL=

T supozojm se fitimi para tatimeve ( EBIT ) sht 36, 000 dhe se ndrmarrja duhet t paguaj interesa prej 12, 000 pr t gjitha nivelet e financimit , ather

DFL= = =

Rezultati prej 1,5 do t thot se nj pr qind e rritjes n t ardhura ( fitim ) do t gjeneroj rritje prej 1,5 pr qind n t ardhura pr nj aksion.

11.8. Struktura e kapitalit

Kostoja e kapitalit sht nj ndrlidhj ndrmjet strukturs s aseteve t firms dhe strukturs financiare. Prandaj, aplikimi i norms s brendshme t kthimt, vlers aktuale neto ose t indeksiit t probabilitetit shprehet drejtprsdrejti n strukturn e aseteve prmes procesit t vlersimit t projekteve. Struktura e aseteve ka efekte n nivelin dhe ndryshimin e t ardhurave operative t firms ( EBIT ) , t cilat jan nj input i rndsishm pr t zgjedhur nivelin e levs financiare t ciln do ta punsoj firma. Leva financiare , n ann tjetr, prcakton strukturn financiare t firms, e cila ka efekte n nivelin dhe ndryshimet e rrjedhs s paras, pas tatimeve , t disponueshme pr aksionart.

do firm duhet t prcaktoj nivelin e prshtatshm t huas, varsisht nga struktura e saj e kapitalit. Pr t marr vendimin lidhur me huan, ajo duhet t dij se sa sht e mundur t rritet pasuria e aksionarve duke ndryshuar normn e levs s borxhit ndaj ekuiteteve. Menaxhert financiar duhet t jen n gjendje t vlersojn strukturn e kapitalit t shoqris dhe t kuptojn lidhjen e saj me rriskun, me fitimin dhe vlern.

Kapitali i firms, si shprehje e fondeve afatgjata t saj , ka prejardhjen nga dy burime :

a. kapitali borxh dhe

b. kapitali i vet.

Kapitali borxh prfshin t gjitha huamarrjet afatgjata t firms. Kostoja e borxhit sht m e ult se kostoja e fondeve t tjera, pr arsye se huadhnsit prballojn nj risk m t vogl sesa ofruesit afatgjat t kapitalit. Ndrkaq, kapitali i vet prbhet nga fondet afatgjata t siguruara nga aksionmbajtsit si pronar t shoqris - aksionet e zakonshme, fitimet e pashprndara dhe aksionet e preferuara.

Struktura optimale e kapitalit duhet t qlloj balancn ndrmjet riskut dhe kthimit dhe ta maksimizoje mimin e aksioneve t firms. Ekzistojn dy qasje t strukturs s kapitalit :

1) Qasja tradicionale

2) Qasja e Modiglianit dhe Millerit

Sipas qasjes tradicionale vlera e firms maksimizohet kur kostoja e kapitalit minimizohet. Qasja tradicionale e vlersimit dhe prdorimit t levs financiare supozon se ekziston struktura e kapitalit dhe se firma mund ta rrit vlern e saj t prgjithshme prmes zbatimit t levs financiare.

Modigliani dhe Milleri ( MM ) pohojn se raporti ndrmjet shfrytzimit t levs financiare dhe kostos s kapitalit shpjegohet prmes t ardhurave neto operative. Ata qndrojn n pozicionin se vlera e prgjithshme investuese e nj firme varet nga profitabilitet i saj dhe risku, ajo sht e pandryshueshme n aspektin e ndryshimeve relative t kapitalizmit financiar t firms. M & M nisen nga supozimi se ekziston tregu i prsosur financiar, se nuk ka tatime, se individt mund t huazojn n t njejtat kushte sikur edhe firmat dhe se nuk ka shpenzime t falimentimit.

Faktort t cilt ndikojn n strukturn e kapitalit jan :

a. Risku i biznesit

b. Pozita tatimore e firms

c. Fleksibiliteti financiar

d. Agresiviteti apo konzervativizmi menaxherial

Risku i biznesit sht prkufizuar si risku i shoqris pr t mbuluar shpenzimet operative t saj. Sa m e madhe t jet leva operative e firms, si rezultat i prdorimit t shpenzimeve operative fikse, aq m i lart sht rrisku i saj i biznesit. Leva operative ndikohet nga ( a) stabiliteti i t ardhurave si shprehje e shmangieve relative t t ardhurave nga shitjett dhe ( b) nga stabiliteti i kostos q ndrlidhet me parashikueshmrin relative t mimeve t puns dhe t materialit.

N trajtimin e strukturs s kapitalit, risku i bizbnesit merret i pandryshueshm. Mirpo, sa m i lart t jet risku i biznesit t firms, aq m e kujdesshme duhet t jet firma n vendosjen e strukturs s kapitalit. Firmat me risk t lart t biznesit tentojn nj struktur t kapitalit me lev t ult, kurse ato me risk t ult kan mundsi t zbatojn nj struktur t kapitalit me lev m t lart.

Tatimet. Nj arsye e madhe pr t prdorur borxhin qndron n faktin se interesi mund t jet i zbritshm nga tatimet, far ndikon n uljen e kostos efektive t borxhit. Efektet ndrlidhen me faktin se firmat t cilat shfrytzojn borxhin zvoglojn nivelin e fitimit para tatimeve, pr shumn e interesave t cilat u prllogariten si shpenzime, kurse kjo nuk zbatohet tek firmat q nuk financohen me borxh.

Mundsia e rritjes s kapitalit varet edhe nga kushtet apo fleksibiliteti i financimit. Furnizimi i vazhdueshm i firms me kapital sht nj parakusht pr stabilitet afatgjat t saj. Mirpo, n rastet kur ekonomia nuk qndron mir me kapital ose kur ka vshtirsi operative t furnizimit me kapital, ather preferohet q kapitali t sigurohet nga firma.

N strukturn e kapitalit ndikojn edhe sjellja menaxheriale. Disa menaxher jan m agresiv sesa t tjert n prdorimin e borxhit pr t rritur profitin. Mirpo, n prgjithsi, ky faktor nuk ndikon drejtprsdrejti n strukturn optimale t kapitalit ose n maksimizimin e vlers , por influencon strukturn e ardhshme t kapitalit.

Struktura e kapitalit t firms ndikon drejtprsdrejti n riskun e saj financiar, pra n riskun e saj pr t mos mbuluar detyrimet financiare. Sa m shum t financohet firma me borxh dhe me aksione t preferuara , aq m e madhe sht leva e saj financiare dhe risku financiar.

11.8.1 Vlera e firms dhe kostoja e kapitalit

Nse supozojme se rrjedha e paras sht fikse dhe se vlera e firms varet nga norma e cila prdoret pr t aktualizuar kte rrjedh t paras, ather rezulton se n qoft se kostoja e kapitalit sht e ult , vlera e firms rritet.

V =

ku,

V = vlera e firms ;

= rrjedha e paras e cila pranohet pr nj vit;

WACC = kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit.

Kjo nnkupton se vlera e firms V, sht nj kombinim ndrmjet vlers s tregut t kapitalit vetjak ( kapitalizmi i prgjithshm nga aksionet e zakonshme ) , plus vlera e tregut t kapitalit nga borxhi , pra V = + .

shtje shum e rndsishme pr strukturn e kapitalit sht se a zvoglohet kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit WACC me rritjen e kapitalit nga borxhi .Sepse, n qoft se WACC bie me rritjen e pjesmarrjes s borxhit n financimin e borxhit n strukturn financiare t firms, ather vlera e firms rritet dhe me kt rritet edhe pasuria e aksionarve.

Kostoja e kapitalit t firms varet nga dy objektiva: ( a) kthimi duhet t knaq aksionarin e zakonshm , duke i ofruar kosto oportune t kapitalit , dhe ( b ) kthimi duhet t knaq huadhnsin, duke i ofruar kosto oportune t kapitalit . N rast se i lm anash tatimet ather :

WACC = +

ku,

- pjesmarrja e financimit nga pasuria n financimin e prgjithshm ;

- pjesmarrja e financimit nga borxhi n financimin e prgjithshm.

Shembull:

N qoft se supozojm se kostoja e kapitalit aksionar sht 20 pr qind, kostoja e borxhit 10 pr qind dhe se pjesmarrja n financim nga pasuria dhe nga borxhi sht nga 50 pr qind, ather kostoja e kapitalit do t jet 15 pr qind.

WACC = 20 % x 0.5 + 10 % x 0.5 = 15 %.

Nse fillimisht sht vlersuar se firma pritet t gjeneroj nj rrjedh t vazhdueshme t paras prej 1 milion , vlera e firms sht :

V = = = 6,667,000

N qoft se aksionart vendosin t marrin pjes n financim me 30 pr qind dhe jo me 50 pr qind dhe ta rritin pesmarrjen e borxhit nga 50 n 70 pr qind, ather kostoja e ponderuar e kapitalit do t jet : WACC = 20 % x 0.3 + 10 % x 0.7 = 13%.

Ulja e kostos s kapitalit ndikon n rritjen e vlers s firms n 7.69 milion .

V = = = 7,690,000

Kto raste mund t shqyrtohen edhe nga aspekti i ndryshimit t prqindjes s kostove individule t financimit nga borxhi.

11.8.2. Prcaktimi i strukturs s kapitalit

Procesi i prcaktimit t strukturs optimale t kapitalit ilustrohet n pasqyrn n vijim. Kolona e par n pasqyr paraqet raportin e borxhit t firms. Kolona e dyt dhe e tret japin prkatsisht koston e borxhit pas tatimit dhe koston e kapitalit aksionar. Kostot, edhe t borxhit, edhe t kapitalit aksionar, fillojn t rriten, ndrsa firma prdor m shum levn financiare. Kolona e katrt paraqet koston mesatare t ponderuar t kapitalit, e cila prfshin koston e borxhit pas tatimit dhe koston e kapitalit aksionar t ponderuar me prqindjen e mjeteve financiare prej secils.

Pasqyra 42 : Prcaktimi i strukturs optimal t kapitalit

Borxhi / total i aseteve

Kostoja e borxhit pas tatimit

Kostoja e kapitalit aksionar

Kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit

%

kd

ke

WACC

0

4.0

10.0

10

10

4.0

10.0

9.4

20

4.0

10.0

8.8

30

4.0

10.0

8.2

40

4.0

10.0

7.9

50

5.0

11.0

8.0

60

6.0

12.0

8.4

70

8.0

13.5

9.7

80

10

16.0

11.2

90

15

20.0

15.5

N shprehjen grafike vijuese shihet se, kur rritet raporti i borxhit, kostoja mesatare e ponderuar e kapitalit fillimisht ulet, arrin nj minimum tek raporti i borxhit 40 pr qind ( raporti i borxhit me asetet totale = 40 % , WACC = 7.9 % ) dhe pastaj fillon t rritet. Struktura optimale e kapitalit arrihet n pikn minimale t grafikut t kostos mesatare t ponderuar t kapitalit. N kt kombinim t financimit arrihet kostoja m e ult e kapitalit.

Figura 35 . Struktura optimal e kapitalit

Nj prej metodave m t prdorura pr t trajtuar efektet e levs financiare sht analiza e marrdhnieve ndrmjet fitimit para tatimit dhe interesave ( EBIT ) dhe fitimit pr nj aksion (EPS ). Sipas ksaj metode , przgjidhet struktura e kapitalit e cila maksimizon fitimin pr aksion ( EPS ) pr fitimin para interesave dhe tatimeve.

Metoda EBIT - EPS i tregon menaxherit financiar se si metodat alternative t financimit ndikojn ndryshe n fitimin pr aksion.

Struktura optimale e kapitalit sht nj interval dhe jo nj kombinim i veant. Kjo mundson q firma t ket fleksibilitet t emetimit t letrave t reja me vler dhe t mund t prshtat kto emetime me kushtet e tregut. Ekzictenca e intervalit nuk do t thot se firma mund t prdor gjithnj t njjtin tip financimi ose se nuk sht e rndsishm t krkoj nj struktur optimale t kapitalit.

Pytje dhe detyra

Pyetje pr ushtrime:

1. Pse kostoja e borxhit sht m e ult nga kostoja e aksionit t preferuar, n qoft se kto dy burime kan normn e interesit n treg prej 10 pr qind?

2. Pse kostoja e aksioneve t reja t zakonshme sht m e lart sesa kostoja e fitimit t pashprndar?

3. Si arrihet deri te kostoja e ponderuar e kapitalit?

4. Shpesh thuhet se firma e cila nuk realizon norm t kthimit m t lart nga kostoja e kapitalit nuk do t bj investime. Shpjego.

5. far sht koncepti i kostos margjinale t kapitalit?

6. Nj kompani ka interesin mbi borxhin prej 10 pr qind. Kompania paguan tatim n t ardhura prej 36 pr qind.Sa sht kostoja e borxhit pas tatimeve.

7. Cili sht kriteri i pranimit t investimit,matur me IRR dhe koston margjinale te ponderuar t kapitalit?

8. Logarisni koston e borxhit pas tatimeve n kto kushte:

Rasti

Interesi

Norma e tatimit

a

8 %

18 %

b

12 %

34 %

c

10.6 %

15 %

9.Logarit koston e kapitalit t aksioneve , fitimit t pashprndar dhe t aksioneve t zakonshme dhe me kushtet vijuese:

a. = 4.20 , = 55 , g = 5 % , F = 3.80

b. = 0.40 , = 15 , g = 8 % , F = 1

10. N baz t t dhnave nga pasqyra vijuese , llogarisni dhe komentoni koston mesatare t ponderuar t kapitalit:

Prqindja e financimit

Kostoja e burimeve individuale

WACC

Borxhi

0.54

6 %

Aksione t preferuara

0.02

10.3

Aksione t zakonshme

0.44

13.4