Kapittel 14Litteratur frå 1800 til 1870Læreplanen seier at du skal kunne• gjere greie for viktige utviklingslinjer og nokre sentrale forfattarskapari norsk og europeisk litteratur frå mellomalderen til og medromantikken og forholdet mellom denne litteraturen og europeiskkulturhistorie elles• forklare korleis litteratur og andre kunstuttrykk i og utanfor Noreghar påverka kvarandre dei siste hundreåra• lese eit utval sentrale norske tekstar frå mellomalderen og fram til1870 i original språkdrakt og reflektere over språk og innhald

1Tema Vg2, kap 14

Johan Christian Dahl (1788–1857): Stugunøset på Filefjell, 151

2Tema Vg2, kap 14

• symbolsk natur• guddommeleg stemning

Litteratur frå 1800 til 1870

Caspar David Friedrich (1774–1840): Høgfjellslandskap i tåke, 1819

3Tema Vg2, kap 14

Litteratur frå 1800 til 1870

Francisco José de Goya (1746–1828): Saturn sluker ein av sønene sine, 1820–23

• skrekk og gru

4Tema Vg2, kap 14

• eksotisk• frigjeringsmotiv

Eugène Delacroix (1798–1863): Sardanapalus' død, 1827

Litteratur frå 1800 til 1870

5Tema Vg2, kap 14

• nasjonalromantikk

Johan Christian Dahl (1788–1857): Bjerk i storm, 1849

Litteratur frå 1800 til 1870

6Tema Vg2, kap 14

Litteratur frå 1800 til 1870• Romantikken

– guddommeleg heilskapsforståing av tilværet– sansar og fantasi– originalitet– spontan, fri– lengtande, idylliserande, drøymande– opphøgde tema: død, fridom, kjærleik

7Tema Vg2, kap 14

• Konservativ romantikk –tilbakeskodande – idylliserande

• Radikal romantikk –framoverskodande – idealistisk

– lengt etter fridom

Litteratur frå 1800 til 1870

8Tema Vg2, kap 14

• Europeisk romantikk• Sturm und Drang• Dannelsesromanar

– Goethe– Jane Austen

• Historiske romanar– Walter Scott

• Skrekkromanar– Mary Shelley

• Engelsk romantisk lyrikk– spontan overflod av mektige kjensler– opphøgjer det daglegdagse

• Kunsteventyr– H.C. Andersen

Litteratur frå 1800 til 1870

9Tema Vg2, kap 14

• Wolfgang von Goethe– Faust – drama om Faust, som sel sjela si til djevelen– «Alvekongen» – balladeaktig dikt

Litteratur frå 1800 til 1870

Johann Heinrich Wilhelm Tischbein (1751–1829): Goethe i Campagna, 1786–1787

10Tema Vg2, kap 14

• Engelsk romantikk– William Blake– William Wordsworth– Samuel T. Coleridge– Lord Byron– Percy B. Shelley– John Keats– Mary Shelley

Litteratur frå 1800 til 1870

11Tema Vg2, kap 14

H.C. Andersen• Kunsteventyr

– blanding av novelle og eventyr

– kjend forfattar, ikkje munnleg tradert

– for barn og vaksne

Karl Hartmann (1861–1927): Hans Christian Andersen

Litteratur frå 1800 til 1870

12Tema Vg2, kap 14

• Den første romantiske forfattaren i Noreg? – nasjonalromantikk – gotiske forteljingar• Den første kriminalromanen i verda?

Maurits Hansen

Litteratur frå 1800 til 1870

13Tema Vg2, kap 14

Litteratur frå 1800 til 1870

Wergeland Welhaven• radikal romantikk • konservativ romantikk• frie former • tradisjonelle former• himmelstormar • tilbakeskodande• fridom• opplysning

H. Wergeland (1808-1845)

J.S. Welhaven (1807-1873)

14Tema Vg2, kap 14

Andre norske lyrikarar:• Jørgen Moe• Ivar Aasen• Aasmund Olavsson Vinje• Magdalene Thoresen• Bjørnstjerne Bjørnson• Henrik Ibsen

Litteratur frå 1800 til 1870

15Tema Vg2, kap 14

Johan Gørbitz (1782–1853): Camilla Collett, 1839

Litteratur frå 1800 til 1870Camilla Collett• Amtmandens Døttre

– ein av dei første romanane i Noreg

– den første «kvinneromanen»– den første tendensromanen– peiker fram mot realismen

16Tema Vg2, kap 14

Ungdomsbilete av Bjørnstjerne Bjørnson

Litteratur frå 1800 til 1870Bjørnstjerne Bjørnson (fram til ca.1870)• historiske drama• bondeforteljingar• dikt• nasjonalsongen

17Tema Vg2, kap 14

Ungdomsbilete av Henrik Ibsen

Litteratur frå 1800 til 1870Henrik Ibsen (fram til ca. 1870)• historiske drama• folkloristiske drama• dikt• idédrama

– Peer Gynt– Brand

18Tema Vg2, kap 14

Biletlisteside 2 Fotograf O. Væring Eftf. AS

Johan Christian Dahl (1788–1857): Stugunøset på Filefjell, 1851

side 3Scanpix / AKG Images / Neue Pinakothek, München

Caspar David Friedrich (1774–1840): Høgfjellslandskap i tåke, 1819

side 4 Scanpix / Corbis / Bettmann

Francisco Jose de Goya (1746–1828): Saturn sluker ein av sønene sine, 1820–1823

side 5Scanpix / Corbis / © Philadelphia Museum of Art

Eugene Delacroix (1798–1863): Sardanapalus´død, 1827

side 6

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6d/ICDahl%2C_Bjerk_i_storm.jpg

Johan Christian Dahl (1788–1857): Bjerk i storm, 1849

side 10Scanpix / AKG Images / Städelsches Kunstinstitut, Frankfurt AM

Johann Heinrich Wilhelm Tischbein ( 1751–1829): Goethe i Campagna, 1786–1787

side 12 Scanpix / Corbis / The Art ArchiveKarl Hartmann (1861–1927): Hans Christian Andersen

side 13 (ingen kreditering) Maurits Hansenside 14 (ingen kreditering) Henrik Wergeland

side 14

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2d/Lehmann_J_Welhaven_1842.jpg

Carl Peter Lehman (1794–1876): Johan Sebastian Welhaven, 1842

side 16Johan Gørbitz (1782–1853): Camilla Collett, 1839

side 17Nasjonalbiblioteket, Oslo / Billedsamlingen

Ungdomsportrett av Bjørnstjerne Bjørnson

side 18 Ungdomsportrett av Henrik Ibsen19Tema Vg2, kap 14