kanser ve cİnsel yaŞamkanser.org/saglik/upload/18_ukk/kanser_ve_cinsel_yasam#ulgen... · •...

KANSER VE

CİNSEL YAŞAM

Doç. Dr. Ülgen Okyayuz

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi

Psikiyatri A.D. Klinik Psikoloji Öğretim

Üyesi

Okyayuz,2007 Kanser ve cinsel yaşam 2

• Son zamanlarda kanserin tedavisinde

ilgi sadece tanı ve agresif tedaviyle

sınırlandırılmamakta aynı zamanda

sağkalım sürecinde kritik yaşam

olaylarına da yönelmektedir.


• Kanserin cinsel yaşam üzerindeki

etkilerini inceleyebilmek için öncelikle

kanserin o birey/bireyler için ne anlam

taşıdığı irdelenmelidir.


– Kanserin ve bedenin hastalanmış

kısmının hasta için anlamı nedir?

– Organdaki değişikliğin görünürlük

derecesi ve bu değişimle ilgili stigma

nedir?

– Tedavinin kendilik-değeri ve cinsel/

hormonal işlevsellik üzerindeki etkileri

nelerdir?


–Tedavi öncesi cinsel tutumlar, kişilik profili

ve en çok kullanılan başa çıkma

mekanizmaları nelerdir?

–Sosyal destek var mıdır, tanı zamanında

hasta hangi yaşam dönemindedir ve

hastalık öncesi strese dayanma gücü

nedir?

–Hastalığın, hastanın savunmaları ve

kendilik-değeri üzerinde yıkıcı ya da

güçlendirici etkileri nelerdir?


• Kanser tedavisinde genel olarak dört tipik

sorun yaşandığı ileri sürülmektedir;

– Hastalığın, tedavinin ya da cerrahi müdahalenin

sonucu olarak beden imgesindeki değişiklikler

– Çoğunlukla cerrahi müdahale, kemoterapi,

radyoterapi ya da hormon tedavisi sonucu cinsel

ilişki kurmada yetersizlik

– Kanser tedavisi ya da cerrahi müdahaleye ikincil

olarak gelişen infertilite

– Eş ya da arkadaş tarafından terkedilme korkusu


• Kanser taşıdığı ölüm riski ve diğer

güçlükler nedeniyle bireyin

yaşamındaki en keskin kayıp olgusunu

oluşturmaktadır.

• Kayıp, bireyin yaşamında duygu ve

düşünce düzeyinde yatırım yaptığı

herhangi bir nesne ya da işlevden

ayrılmayı ifade eder.


• Kayıplara karşı verilen psikobiyolojik

tepki yastır ve derin bir acı, keder ve

elem içerir.

• Her yas tepkisi parmak izi gibi bireye

özgüdür ve ilişkilerimizin niteliği ve

geçmişteki kayıplarımız tarafından

belirlenir.


Farklı Kanser Alanları ile İlişkili

Olan Psikoseksüel Sorunlar

• Kanser alanı

• Meme……………

(Burton&Watson, 1998)

• Memenin anlamı, yara izi, protez, cerrahi tedavi ile ilgili duygusal ve seksüel yaşantılar

• Kemoterapi: Overin işlevini yitirmesi

• Genç hastalarda tedavi sonrası fertilite




• Jinekolojik alan…. • Duygusal,seksüel ve üreme

özellikleri bakımından kadın

genital organlarına

yüklenen anlam.

• Cerrahi tedavi: Uterus,

overler, vajina ya da dış

genital organların kaybı.

• Kemoterapi; overlerin

işlevini yitirmesi. Görünüme

yönelik ilgi.




• Jinekolojik alan……… • Radyasyon tedavisi;

fibrozis ve vajinada

yara izi

• Seksüel işlevin

bozulması: Cinsel ilişki

sırasında ağrı

olacağına ilişkin korku,

doğurma gücünün

kaybıyla ilgili korku




• Testiküler alan……. • Duygusal, cinsel ve üreme

açısından testislere

yüklenen anlam

• Protezin varlığının

görünüme etkisi

• Kemoterapi: Sterilite ya da

ejakülasyonda değişiklikler

• Cerrahi: Sterilite ya da

ejakülasyonda değişiklikler

• Spermin saklanması




• Mesane,prostat,

kolon,rektum……….....

• Cerrahi sonrası yüksek

oranda impotans

• Geçici de olsa

kolostominin etkileri




• Lenfoma,lösemi…… • Uzun,stresli tedavi.

Görünümle ilgili

güçlükler

• Kemoterapi:

Sterilite, overlerin

işlevini yitirmesi


• Bu sorunların kadın, erkek ve

çocukluk/ergenlik döneminde kanser

geçirmiş olanlarda nasıl yaşandığı

farklılık gösterebilir.


• Aile içi ilişkiler açısından, kanserin bazı

eşleri birbirine yaklaştırdığı, bazılarının

ilişkilerinde ise kriz oluşturduğu

izlenmektedir.


• İlişkiler açısından risk taşıyan dört grup

tanımlanmaktadır:

– İmmatür ilişki

– Düşmancıl- bağımlı ilişki

– Fiziksel kötü muamele

– Eşlerin birbirine yabancılaştığı ilişki.


Kanserin kadın/erkek beden

imgesi üzerindeki etkileri

• Bedende cerrahi müdahale nedeniyle

oluşan izler ya da bedenin bir

parçasının alınmış olması

• Kolostomi

• İdrarı toplamak üzere katater kullanımı

• Kemoterapi, radyoterapi ve hormon

tedavisinin etkileri


Kadınlarda cinsel sorunlar için

risk oluşturan etmenler

• Sürekli stres altında olma

• Eşle iletişim güçlükleri

• Olumsuz beden imgesi

• Bozulmuş bir cinsel yaşam


• Son yıllarda cinsel morbiditenin

yordanmasında doğrudan beden

imgesi ile çalışmak yerine, kadının

kendisini cinselliğini yaşayabilen bir

kişi olarak görüp görmediği ya da onun

cinsel şemasının nasıl olduğu üzerinde

durulmaktadır.


• Cinsel kendilik şeması/ cinsel kimlik

tanımı, bireyin kendisinin cinsel

görünümü/ özellikleri ile ilgili bilişsel bir

görüşü belirtir.

• Yapılan bir çalışmada, sağlıklı kadının

cinsel şemasının, onun cinsel

davranışını, tutumlarını yordadığı

bulunmuştur

(Andersen&Cyranowski,1994).


• Kanser tanısı almış kadınlarda da

düşük cinsel kendilik- algısı olan

kadının, yüksek cinsel kendilik-algısı

olan kadının aksine, cinsel güçlükler

için daha yüksek risk oluşturmakta

olduğu yordanmaktadır.


• Düşük cinsel şeması olan kadın,

duygularında daha az romantik/

tutkulu, cinsel deneyimlere daha az

açık ve büyük olasılıkla cinselliğiyle

ilgili daha olumsuz duyguları olan bir

insandır.


Erkeklerde cinsel sorunlar

için risk oluşturan etmenler

• Genç yaşta olmak

• Bekar ya da göreli olarak yeni bir

ilişkiye başlamış olmak

• Ruhsal bir stres öyküsüne sahip

olmak, çoklu ve rastgele cinsel ilişki

kurmak

• Hastalık öncesi cinsel bir sorun

öyküsüne sahip olmak


Müdahalenin Zamanı

• Yaygın strateji, güçlüklerin

gelişmesinden sonra müdahale

edilmesi yönündedir.

• Uzunlamasına çalışmalar,

rehabilitasyonla uğraşmak yerine

koruyucu müdahalenin önemli

olduğunu göstermektedir.


• Koruyucu müdahale, kanser tanısı alınmasının ardından, ancak cinsel etkinliğin başlamasından önce yapılan müdahaledir.

• Erken tedavi sonrası yapılan müdahale hastaya cinsellikle ilgili değişimleri anlaması ve güçlüklerinin aza indirgenmesi için neler yapılabileceğine ilişkin bilgi sağlar.


Müdahale Stratejileri

• Müdahaleler sırasında sadece cinsel

işlevsellik üzerine odaklanma yerine,

yaşanan stres ve bununla başa çıkma

yolları gibi daha farklı özellikler de

dikkate alınmalıdır.


• Bu müdahaleler;

1. Stresi azaltma

Hastalık ve tedaviyle ilgili bilgilendirme

Bilişsel yeniden yapılandırma

ve problem çözme

Sosyal uyumu arttırma ve destek


2. Cinsellikle ilgili olarak şu öğeler üzerinde durulabilir.

• Kanser ve bunun hastanın bedeni üzerindeki etkisi ile başa çıkma, özgül hastalık, tedavi yöntemleri ve bedenin söz konusu parçası ile ilgili değişimler ile ilgili didaktik bilgi verilmesi önemlidir.

• Fiziksel ve cinsel /bedensel değişimler dikkate alınarak hastanın cinsel kendilik-saygısını (self-esteem) güçlendirmesine yardım edilmelidir.


• Cinsel etkinliğin içeriğini genişletmek ve cinsel iletişimi kolaylaştırıp arttırmak önemlidir.

• Cinselliği yaşama sırasında ortaya çıkan herhangi bir semptomu yönetebilme becerisi kazandırılmalıdır.

• Partnerin cinsel ilgilerini ve kişinin kendisinin cinsel gereksinimleri ve ilgilerini dikkate alması önerilebilir.

• Cinsel uyarılmanın artırılması ve orgazm için özel çabalar harcanması önemlidir.

kanser ve cİnsel yaŞamkanser.org/saglik/upload/18_ukk/kanser_ve_cinsel_yasam#ulgen... · •...

Documents