„W pogodne dni dzieci bawiły się same w obejściu lub też wałęsały się po wiejskich drogach, łąkach czy pobliskich lasach. […] Zabawki małych dzieci nie były zbyt skomplikowane. Prosty kij z doczepionym sznurkiem mógł być krową czy koniem.” „W trakcie pasienia krów zbierano kwiaty, trawy i robiono wianki, a w miejscach podmokłych koszyki, trzepaczki i czapki z sitowia. Z patyczków i słomy – lalki, zwierzątka.”

„Dziecko wiejskie”. 9. Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie, 1984

„Już małe dzieci usypują z piasku (…) różne „stecki”, czyli dróżki i ścieżki, węże, koła, spirale itp. Robią to niekiedy wprost na ulicach i drogach wiejskich niebrukowanych.”

A. Chętnik “ Twórczość ludowa Kurpiów w dziedzinie sztuki”, w: “Polska sztuka ludowa” v. 18, 1964

„Dzieciom wiejskim, żyjącym ciągle na łonie przyrody dostarcza ona przez rok cały nowego materjału na zabawki. Prawie każda trawka, każdy kwiatek da się użyć do tego celu [...]”

S. Udziela „Zabawki z roślin”, 1929

Natura i ulica placem zabaw

Pieter Bruegel (starszy) „Zabawy dziecięce”, 1560 r.

1889 – otwarcie „Miejskiego Parku Dr Jordana” w KrakowieW parku, zaprojektowanym przez Bolesława Maleckiego, znajdowało się 12 różnych boisk do zabaw, ćwiczeń gimnastycznych na przyrządach i bez oraz festynów i pokazów, strzelnica, kwiatowo-warzywny ogród doświadczalny, pracownie stolarska i tokarska, budynek z halą gimnastyczną i natryskami oraz tzw. mleczarnia, w której prowadzono dożywianie dzieci.

„Idea ogrodu jordanowskiego została oparta na założeniu, że ogród jest idealnym miejscem dla dzieci i młodzieży, które przy odpowiednim zagospodarowaniu umożliwi ich wszchstronny rozwój. Według dr. Jordana rekreacja powinna umożliwiać wszechstronny rozwój człowiek i dotyczyć każdej ze sfer – fizycznej, emocjonalnej i intelektualnej. (...) Program funkcjonalny ogrodu zapewniał zarówno gry i zabawy zespołowe, jak i program dydaktyczny, samodoskonalenie, warsztaty i integrację, w otoczeniu zieleni stanowiącej integralną część założenia”.

M. Czałczyńska-Podolska „Ewolucja placu zabaw. Koncepcja przestrzeni zabaw dla dzieci w Europie i Stanach Zjednoczonych”

Pierwsze place zabaw na świecie:1876 – Norymberga, Niemcy1877 – Birmingham, Wielka Brytania1885 – Boston, USA (wg innych źródeł pierwszy plac zabaw powstał w San Francisco w 1887 r.)

Pierwszy ogród dla dzieci dr Henryka Jordana

1943 – otwarcie pierwszego przygodowego placu zabaw w Emdrup, dzielnicy Kopenhagi

„Potrzeba miejsc, w których dzieci mogą współuczestniczyć w naturalnych formach zabawy, indywidualnie i w grupie, jest zagadnieniem, któremu należy nadać wysoki priorytet”

Lady Allen of Hurtwood, cytat za: M. Czałczyńska-Podolska „Ewolucja placu zabaw. Koncepcja przestrzeni zabaw dla dzieci w Europie i Stanach Zjednoczonych”

“Zwane początkowo „Junk Playgrounds” (śmieciowymi, pełnymi rupieci placami zabaw) od początku wzbudzały wiele emocji. Stary samochód, walające się wszędzie opony, błoto, w którym taplają się dzieci, dechy, gwoździe i młotki, stare rury, własnoręcznie wykonane domki z płyt, lin i wszystkiego, co zostało znalezione… (…). Do Wielkiej Brytanii ideę przywiozła Lady Allen of Hurtwood. To ona zaproponowała określenie „Adventure Playground” (przygodowy plac zabaw), które funkcjonuje do dzisiaj”.

Anna Komorowska „Plac zabaw z etnografią w tle”, w: „Zieleń Miejska” nr 6(39) 2010

Obecnie w Europie funkcjonuje ok. 1000 przygodowych placów zabaw, w tym 400 w Niemczech. W Stanach Zjednoczonych znajdują się tylko dwa takie obiekty.

Przygodowe place zabaw. Carl Theodor Sørensen

Artykuł o przygodowym placu zabaw w Emdrup, 1946

Przygodowe place zabaw w Danii, lata 50.

Przygodowy plac zabaw w Londynie, 1970

Przygodowy plac zabaw w Newcastle, 1977

Przygodowy plac zabaw we Francji

Przygodowy plac zabaw w Huntington Beach, Kalifornia

Przygodowy plac zabaw w Berkeley, Kalifornia

„Lata 60. i 70. XX wieku należy uznać chyba za najbardziej interesujący i kreatywny okres kształtowania placów zabaw, który zaowocował wieloma realizacjami placów zabaw indywidualnie projektowanych przez najlepszych architektów krajobrazu. Pozbawione rygorystycznych reguł bezpieczeństwa koncepcje opierały się na autorskich pomysłach swobodnie interpretujących przestrzeń, co wiązało się z licznymi niebanalnymi rozwiązaniami eksperymentalnych form przestrzennych, które na tle wszechobecnej aktualnie standaryzacji wydają się wręcz nierzeczywiste”.

M. Czałczyńska-Podolska „Ewolucja placu zabaw. Koncepcja przestrzeni zabaw dla dzieci w Europie i Stanach Zjednoczonych”

Najważniejsi przedstawiciele tego okresu:> M. Paul Freiberg – autor książki „Play and Interplay”> Aldo van Eyck – autor ponad 730 placów zabaw w Amsterdamie> Isamu Noguchi – tworzył w USA, Japonii i Włoszech> Richard Dattner – twórca kilku placów zabaw w Central Parku > Alfred Trachsel – twórca “robinsonowych” placów zabaw

„Złoty wiek” autorskich placów zabaw

M. Paul Freiberg, jego książki oraz plac zabaw przy Jacob Riis House, Nowy Jork, 1966

M. Paul Freiberg, Vest Pocket Playground, Nowy Jork

M. Paul Freiberg, modele

M. Paul Freiberg , Central Park, Nowy Jork

Aldo van Eyck, Amsterdam, 1954

Aldo van Eyck, Amsterdam

file:///C:/Users/Anna/Documents/_inspiracje/zdjęcia ściągnięte/Place zabaw Sport/historia/van eyck_iconeye.com.jpg

Aldo van Eyck, Amsterdam, 1955

Aldo van Eyck, Amsterdam, 1956

Isamu Noguchi, model Play Mountain, 1933

Isamu Noguchi, model, 1952

Isamu Noguchi, Piedmont Park, Atlanta, 1976

Richard Dattner, Water Playground, Nowy Jork, 1973 oraz Ancient Play Garden, Nowy Jork, 1972

Richard Dattner, Play Cubes, 1976 oraz książka o projektowaniu

Alfred Trachsel, Plac Zabaw Robinsona Kruzoe, Zurych, 1954 oraz książka o placach zabaw

Alfred Trachsel, Sonnengarten, Zurych, 1952

1971 – Nicholson formuuje “Teorię zmiennych”:

„W każdym środowisku zarówno stopień pomysłowości i kreatywności jak i możliwości badawcze są wprost proporcjonalne do liczby i rodzaju znajdujących się w nim zmiennych”

Simon Nicholson „How Not to Cheat Children: the Theory of Loose Parts”

“Według teorii Nicholsona (...) ilość elementów zmiennych występujących w różnych konfiguracjach świadczy o wartości terenu zabaw. (...) Znajomość tej zależności jest niezbędna przy projektowaniu terenów dla najmłodszych”.“Do takich wniosków doprowadzają Nicholsona rozmyślania na temat procesu tworzenia miejsc zabaw. (...) Po pierwsze należy dać bezwzględne pierwszeństwo miejscom, gdzie przebywają dzieci. (…) trzeba dać dzieciom możliwość rozwoju poprzez odpowiednio zaprojektowane, poddające się manipulacji otoczenie. Kolejny postulat dotyczy włączenia dzieci w proces projektowania i budowania. Dzieci odczuwają wielką satysfakcję z przekształcania środowiska, a budowanie to dla nich świetna zabawa. Szczególnie istotne jest to przy osiedlowych placach zabaw, gdzie w ten sposób może wykształcić się lokalna wspólnota. Bardzo ważne jest interdyscyplinarne podejście do projektowania miejsc dla dzieci”.

Teresa Zaorska-Łukaszuk „Wpływ luźnych elementów na zachowania zabawowe dzieci na terenie ogrodu przedszkolnego”. Praca magisterska

Luźne elementy. Simon Nicholson

Naturalne luźne elementy

Naturalne luźne elementy

Panele do budowania domów

Zestaw różnych elementów do zabawy, SNUG & OUTDOOR

Imagination Playground in Box, 2008

Imagionation Playgroung, Nowy Jork, 2011

2005 – Richard Louv publikuje książkę „Last Child in the Woods”, w której definiuje problem nazwany „deficytem przyrody”.

„Plac zabaw zbudowany z naturalnych materiałów, tonący w zieleni, zmienny w ciągu jednego roku i na przestrzeni lat, umożliwiający wielorakie wykorzystanie tych samych elementów, to miejsce, gdzie dzieci mogą się wyszaleć, wybiegać, ale także, albo przede wszystkim, rozwinąć swoją wyobraźnię. Krzywy patyk raz może być wędką, innym razem różdżką wróżki lub rogiem dzikiego zwierza. Odpowiednio dobrana roślinność przyciąga ptaki i owady, które dzieci tak lubią obserwować. Natura ciągle się zmienia, krzewy rosną, kwitną wiosną, jesienią zrzucają liście, a czasem dostarczają smacznych owoców. Tu nie ma miejsca na nudę”.

Anna Komorowska „Naturalnie, że plac zabaw”, w: „Zieleń Miejska” nr 6 (27) 2009

„W ten sposób historia terenów zabaw dla dzieci po ponad 100 latach organizowania dzieciom sztucznych terenów zabaw wróciła do początków”.

Marek Kosmala „Od Jordana do Kompana, czyli zarys rozwoju koncepcji terenów zabaw dla dzieci”

Naturalne place zabaw

Helle Nebelong, Muregården, Dania, 2005

Jan van Schaik

Jan van Schaik

Jan van Schaik

Jan van Schaik

Na wykładzie nie powiedzieliśmy o:- huśtawkach i karuzelach, które jeszcze na początku XIX wieku przeznaczone były do użytku przez dorosłych, (a których niezwykle ciekawe repliki znajdują się w Ludwigsburgu w Niemczech);

- tym, że „człowiek zaczął odkrywać dzieciństwo w wieku XIII (...). Ale najbardziej znaczące i najliczniejsze świadectwa pojawiają się pod koniec XVI i w XVII wieku”;

P. Ariès „Historia dzieciństwa”, wydanie oryginalne w 1960 r.

- pierwszym znanym rysunku przedstawiającym huśtawkę Leonarda da Vinci w Kodeksie Leicester;

- J. A. Komenským, który w „Orbis sensualium pictus” z 1658 r. zamieścił rysunek, podpisany “plac zabaw”;

- J. J. Rousseau i jego poemacie dydaktycznym „Emil, czyli o wychowaniu” z 1762 r., który znacząco przyczynił się do zmiany myślenia o dzieciach;

- pierwszych boiskach do ćwiczeń (Turnplatz) utworzonych przez Friedricha Ludwiga Jahna w 1811 r., które stały się pierwowzorem wielu placów zabaw;

- próbach poprawy bezpieczeństwa na placach zabaw w latach 70. XX w., które doprowadziły do typizacji i sprawiły, że większość placów zabaw na całym świecie wygląda identycznie...

Dla zainteresowanych: