kaĞit Üretİmİ ve gerİ dÖnÜŞÜm

8/3/2019 KAIT RETM VE GER DNM

1/6

1

KAIT RETM VE GER DNM

Mnir Karncaolu

Gemi dnemlerde insanlar doaya bakarak onun toprak, su, ate ve havadan meydana

geldiini grmlerdi. nsanolunun yapt ilk snflandrma byleydi. Bu snflandrmagnmzde geersizdir ve fen bilimleri kendi snflandrmalarn yapmlardr. Buna ramen

eski dnrlerin yapt snflandrma kat iin geerlidir. Aa toprakta yetiir, hava, su ve

gne enerjisine ihtiyac vardr. Ana bileenlertoprak, su, karbondioksit ve gne enerjisidir.

nsanolunun yapt ilk snflandrmaya ok benzemektedir. Gemiin bu tanm selloz ve

kat retimi iin de geerlidir. Gerekli olan kaynaklar bitki, su, enerji ve kuru havadr. Bu

bileenler kada giden yolda n koullardr.

Kat retimi balangta fabrika gerektirmiyordu. El emei ve akl yeterliydi. Kat

hafzadaki bilgilerin yazlp saklanaca, bakalarna aktarlacakbir rne dntnde,

stratejik bir rn haline geldi. Stratejik rnler o gnn yneticileri iin gerekliydi.Haberlemede kadn kullanlmas, kaytlarn tutulmas yneticilerin ihtiyac olan taleplerdi.

Kadn en byk mterisi ynetenlerdi. O nedenle kat retim bilgisi gizlenmesi gereken,

ayaa dmemesi gereken bir bilgiydi. Kat retimi zamanla gelimeye ve kitaba ve sanata

dnmeye balamt. El yazmalar, resimlerve tercmeler baka yneticilerin de eline

geebiliyordu. Bu nedenle bedeli karl kitaplarsatn alnyor, kendi dillerine tercme

ettiriliyordu. Kat gelimiliin bir gstergesiydi.

Kat retimi gemite olduu gibi gnmzde de gelimi lkelerin nemli sektrleri

arasndadr. Kat retiminden vazgeen gelimi bir lke yoktur. Gelimi lkeler genellikle

kuzey yarm kredir ve byk ormanlara sahiptir.

Trkiye gibi ormanlar olmayan lkelerde kat retimi selloz kaynaklarnn yetersizlii

nedeniyle kstl miktarlarda yaplmaktadr. Trkiye katta bir geri dnm lkesi

durumundadr. Atk katlar yeniden kada dnmektedir. nsanolu tabiatn doaldngsn, kad yeniden reterek srdrmektedir.

Tpk canllarda olduu gibi kullanm artlar ve geri dnm says sellozu yalandrr.

Selloz bir sre sonra l elyaf haline, yani toza dnerek yok olur. Artk kat yapmak

mmkn deildir. O artmalardan kan kat atk olarak topraa geri dner. Bu dngde,

zerreler yeni bir bitkiye besin olacak ve yaam srecektir.

Bitkilerselloz elyafna dntnde kat yapmak iin hayal gcnn snr yoktur. Onu

kullanlacak amaca gre ekillendirmek ve eitlendirmek hayal geniliine baldr. Onu

kullanmak ayr bir sanatn iidir. Sanattan tutun hijyene kadar, kadn girmedii bir alan

yoktur. Bilgisayar ortam bile kada olan talebi azaltmam aksine arttrmtr.

Kat tketimindeki artn temel nedenlerindenbazlar, onun bitkilerden elde edilmesi,

yenilenebilir olmas ve geri dntrlebilmesidir. Elyaflarn ba yaparken hidrojeni

kullanmas ve niasta gibi doal ve zararsz rnlerle balarn glendirilmesi, kad dier

alternatif maddelere gre stn klmaktadr. Suyla kolay paralanma da, geri dnmkolaylatrmaktadr.


2/6

2

Geri dnmn artmas, ormanlarn korunmasna yardmc olmaktadr. Artan evre

standartlar, su tketimleri ve atklarn azaltlmas zerinde etkili olmaktadr. Bu standarlar

srekli gelitirilmektedir. Globalleme, retim tekniklerini, kullanlan malzeme zelliklerini

ve rn fiyatlarn standart hale getirmektedir. Dnyada kat retimi yllk 350 milyon tona

yaklamtr. Artan rakamlar henz sona gelinmediini gstermektedir. Bunun % 40 geri

dnmden salanmaktadr. Geri dnm iin toplanan atk kat kullanlan kadn % 60

na ulamtr. Geri dnm artk bir kat retim modelidir.

zellikli kat yapmnda kullanlan yksek teknoloji, kad elde yaplan bir sanat dal

olmaktan karm, onu teknolojinin vebilimin bir paras haline getirmitir. Bu nedenle,

kat retiminde gelimi teknolojilere vebilime sklkla bavurulmaktadr. Yksek

kapasitelere klm olmas, srekli ayn kalitede retim yapmay zorlatrmaktadr. Bir

taraftan yksek kalite beklentisi, dier taraftan dk maliyet, eliki yaratmaktadr. Bunun

ad gerekte emtilamadr. Kat emtialamtr. Mterinin beklentisi hzla kaliteyi dk

fiyata almaya doru gitmektedir.

Kadn emtialamas nedeniyle, dk maliyet zorunluluk haline gelmitir. Bu nedenle,

katta geri dnm n plana kmaktadr. Ham selloz kullanm maliyetleri arttrmaktadr.

zellikle gazete kad ve oluklu mukavva katlar, geri dnmde n plandadr. Baz

fabrikalarda geri dnm oranlar % 100 bulmaktadr.

Eski anlaya gre, kat fabrikalar bir ormann kenarna kurulurdu. Gnmzn anlay,

nfusun youn olduu yerlere fabrikalarn kurulmasdr. Bylece ham madde kaynaklarn

bulmak kolaylamakta ve pazara yakn olunmaktadr. Ayrca yatrm harcamalar da artan

kapasite ve geri dnme bal olarak dmektedir. ehirlerartk, ormann yerine hammadde reten mekanlara dnmtr.

Aada dnml katla ilgili baz gerekler alnt olarak sralanmtr:

Her 54 kg gazete kad dnmnde bir aa kurtulmaktadr. (Government of

Canada, Digital Collections)

Dnml kadn her tonu 17 aa kurtarmaktadr. (Purdue Research Foundation

and US Environmental Protection Agency)

Dnml kattan, fotokopi katlar, kat havlu ve peeteler, oluklu mukavvalar

gri kartonlar, gazete katlar yaplmaktadr. (Environmental Health and SafetyOnline)

Kurtulan her aa insann tkettii oksijeni retmektedir. (North Carolina Office of

Waste Reduction and Recycling)

Dnml kat, sellozdan kat retmeye gre % 64 daha az enerji harcamaktadr.

(Energy Educators of Ontario)

Bir ton dnml kat retiminde 2,5 ton petrol ve 26 ton su tasarruf edilmektedir.

(Waste Reduction is a Smart Business Decision, Onondaga Resource Recovery

Agency)


3/6

3

Gnmzde, kat retimindeki aamalarn, gemite yaplanlardan fark bulunmamaktadr.

Selloz retiminde 20 yzyl icatlar a olmutur. 21 yzyl ise dnml kat a

olacaktr.

Kat retimindeki aamalar elyaf hazrlama,beyazlatma, safiha oluturma,presleme,

kurutma, yzey tutkallama, ve kalenderlemedir. ki yzyldr deien konular, bu ilemleriyapmadaki detaylardr. Gnmzde bu ilemlerin nasl daha ekonomik ve evre dostu olarak

yaplabilecei aratrlmaktadr.

Sadece kadn retim aamalar deil, elyafn temininden, mteriye ulaana kadar tm

aamalar, aratrmalarn odandadr. Aratrma gelitirme faaliyetleri, ekonomik retim

tekniklerini ve evre konularn dikkate almaktadr:

Ham maddenin, enerjinin, suyun, kimyasallarn ve grltnn azaltlmas,

Makine hzlarnn arttrlarak, alabilirliin, gvenilirliin salanmas,

Kat ve karton kalitesinin, kadn rne dntrlmesi dikkate alnarakgelitirilmesi, bunun iin;

- Tm retim srelerinin ok iyi anlalarak, dar birkalite aralnda kontrol

edilmesi,

- Kaliteden dn vermeden, kat gramajnn drlerek elyaftketiminin

azaltlmas,

- Geri dnml elyaf orannn arttrlmas,

- Dolgu ve kue maddelerinin arttrlmas,

- Yeni kalenderleme ve kue tekniklerinin gelitirilmesi,

- gvenliinin arttrlmas,

- Makine anmalarnna kar yeni yntemlerin ve rnlerin gelitirilmesi

- alan saysnn azaltlmas

Aratrma gelitirme faaliyetlerini destekleyen yeni aralar ve bilim dallarndan da

yaralanlmaktadr:

leri lme sistemleriyle sre analizleri yapmak,

leri kontrol teknikleri kullanarak srelerin simlasyonu yapmak,

Kat elyaflarnn biimsel zelliklerini aratrmak,

Kimyasallarn ilevselliini gelitirmek, Akkanlar dinamiini kullanmak

Mikro ve nano dzeyde grsel teknikler gelitirmek,

Malzeme bilimini kullanmak.

Kat retiminin aamalar genel anlamyla aada verilmektedir. ster dnml kat

olsun ister sellozdan kat retimi olsun, kat retim aamalar birbirine ok benzemektedir.

Farkllk , sellozla balayan retim srelerinde, fabrikalarn daha byk entegre sistemler

olmasdr.


4/6

4

Sellozun kullanlarak yeniden kada dntrlmesi zerine fazla bilimsel alma

yaplmamtr. Son yllarda bu konunun nemi daha belirgin olarak ortaya km ve yksek

kalitede dnml katlar yaplmaya balamtr.

ounlukla, dnml kat retiminde gazete kad, temizlik katlar, oluklu mukavva ve

kartonlar n planda olmutur. Yksek kalitede ve atk kattan retilen dier katlara doru

bir ynelme hzla artmaktadr.

Gerekte geri dnml kat ve karton retimi ok eskilere dayanmaktadr. lkolarak eskipamuklu kuma artklarndan (paavra sellozu) pamuklu katlar yaplmaya balamtr.

Mrekkep gidermeyle kadn dnm 1774 lere kadar geriye gitmektedir. 20. yzyln

ikinci yarsndan sonra geri dnmde patlama yaanmtr. Geri dnml kat kullanm

1980 den sonra her yl % 6 orannda artmaktadr. Bu srede geri dnmde kullanlan

ilemler deimemitir.

Geri dnml kat retiminde hamur hazrlama niteleri ana ilevi yerine getirir:

1. Kad hamur haline getirmek

2. Hamurun iinden kirlilikleri almak3. Beyaz kat retilecekse elyaflar aartmak

Atk kat bir pulper iinde alr. Hamurun elde edilmesiyle birlikte kirliliklerin temizlenmesi

aamalar balar. Kirlilikler metal paralar, kum, cam paralar, tutkal artklar, mrekkepler,

plastik ve ip paralar gibi pek ok eitten olabilmektedir. Ayrma teknikleri, younluklarna,

para byklklerine ve suyla ilikilerine gre (suyu seven ve sevmeyen) deimektedir.

Ayrma teknikleri iinde elekler, temizleyiciler ve yzdrme ekipmanlar kullanlmaktadr.

Aartmada, elyafa doru optik zellikler kazandrlmaya allr. Kolay gibi grnen kat

retim sreci gerekte dorudan selloz kullanmaya gre daha komplekstir.


5/6

5

Dnml kat trleri

Dnml katlar kabaca drt kaynaktan elde edilir:

Eski gazete katlar (ONP)

Eski dergiler (OMG), Kark ofis atklar (MOW)

Eski oluklu mukavva kutu atklar (OCC).

ok eitli atk kat trleri olmasna ramen, yukardaki drt ana grup geri dnmde

yaygn olarak sz konusudur. Gazete kad basmnda eski dergi ve gazetelerin karm

kullanlmaktadr. kisi arasnda yaplacak hamur harmannda oranlar son derece nemlidir.

Mrekkep gidermede dergi atklarnn daha ok olmas istenir. Kark ofis atklar fotokopi

ve yazc katlarndan oluur. Kark ofis atklar kaliteli olduklarndan, gene yaz tab

katlarnda ve temizlik katlarnda ham madde olarak kullanlrlar.

Eski oluklu kutu atklar beyaz hamur harmanlarnda kirletici olarak kabul edilir ve

istenmezler. Bunlarn dnmnde mrekkep giderme uygulanmaz. Ayrca ilerinde yksek

miktarlarda baka atklar da sz konusudur. Matbaa atklar ve oluklu kutu fabrikalarnn

kenar skartalar kaliteli ve seilmi ham maddelerdir. Mmkn olduu kadar seilmi katkullanmak bir ama olmutur. Ham maddenin kalitesi blgesel olarak deimektedir.

Kullanlan mrekkepler, kadn dnm says, nereden topland ve bekleme sresi kalite

zerine etki eder. Mrekkep giderme sreci geri dnml kadn syla olan gemi

hikayesine ok bamldr. Buna yaz etkisi denilmektedir. Basl kat zerindeki mrekkep

younluu yaz aylar boyunca bekelem srasnda artmaktadr. Bunun nedeni mrekkeptekiyalanmadr.

Atk katlarda fiyatlar belirleyen etkenler iindeki kirliliklerin miktar, elyaf kalitesi ve ham

madde olarak yaplan tr tanmlamalardr. En ok talep gren katlar iyi seilmi, mrekkep

ve zamk az olan ve elyaflar kaliteli olan kat atklardr. Ekonomik nedenlerle gazete

katlar retiminde, beyaz atklarn kullanlmas tercih edilmez. Ama mmkn olduu kadar

dk maliyetli ham madde ile kaliteli kat retmektir.

Dnml katlarda, toplanan tm atn kada dnmesi sz konusu deildir. Mutlaka

elyaf kayb ve kirlilikler nedeniyle elyaf verimi dmektedir. Aadaki tabloda atk kattrne gre elyaf verimimleri verilmektedir.


6/6

6

Grld gibi atk katlar sadece tabita deil lkelere de yarar salamaktadr. Evlerde ve

ofislerde kan atk katlarn daha dikkatli saklanmas ve ekonomiye kazandrlmasgerekmektedir. Aada katta dnm sreci zet olarak verilmektedir.

Atklar seme

Baarl bir geri dnm, temiz atk kat gerektirir. Bunun iin atk kadn iinde yiyecekler, plastikler,

metaller, tahta paralar, camlar kumlar ve talar olmamaldr. Kirlenmi bir atk kat geri dndrlemez ve

p haline gelmitir. Geri dnm iin kad dier atklardan ayrmak gerekir. Ayrlm katlar, kat geri

dnm noktalarna veya torbalar iinde atk noktalarna braknz. Bunlar atk kat toplayclar tarafndan

alnacaktr

Toplama ve nakliye

Atk toplayanlar bunlar atk kat toplama merkezlerine gtrrler. Toplama merkezlerinde katlar trlerine

gre ayrlarak balya haline getirilir. Balyalanmasnn nedeni nakliye iin kolaylk ve ekonomi salamaktr. Birbalya 600 kg veya 1 ton gelir. Balyalar kamyonlarla kat fabrikalarna gnderilir.

Depolama

Kat fabrikasna gelen balyalar burada i makineleri yardmyla indirilerek depolanr. Farkl tr balyalar farklyerlere indirilir. Kat fabrikasndaki i makineleri retim planna gre bu balyalar retim alanna tar.

Hamur hale getirme ve temizlemeretim alanndaki bir konveyor, balyay pulper denilen ii su dolu bir kazana dker. Pulperin iindeki bakl

kartrc, katlar su iinde hamur hale getirir. Sulu hamur delikli temizleyicilerden ge irilerek temizlenir.

Beyazlatma

Mrekkepli olan katlarn zerindeki mrekkeplerin alnmas gerekir. Bu aamaya beyazlatma denir. ok sulu

ortamda mrekkep paracklar hava kabarcklar zerine tutunarak hamurdan ayrlr.

tme ve renklendirmetme elyaflarn daha iyi kat olabilmesi iin mekanik olarak srtlmesi demektir. Bylece elyaflar

birbirlerine daha iyi balanrlar. Kadn renkli olmas isteniyorsa bu aamada hamura boya verilir.

Kat retme

Temizlenmi sulu hamur, kat makinesinin hamur kasasna gelir. Jet halinde hareketli bir elek zerine

pskrtlr. Elek ilerledike sular szlerek kat belirmeye balar. nce presle suyu sklr, arkasndan scak biryzeyde kurutulur. En sonunda dev bobinler halinde makaraya sarlr.

kaĞit Üretİmİ ve gerİ dÖnÜŞÜm

Documents