Kafli 3 – Líffræðileg Kafli 3 – Líffræðileg mannfræðimannfræði

11

22

Réttarmannfræði•CSI

PrímatafræðiPrímatafræði

Skyldleiki apategunda skoðaður

Sérstaklega m.t.t. munar milli manna og apa

Atferli apa skoðað

Til samanburðar við menn

Sem rannsóknarefni í sjálfu sér

33

Bonobo simpansinnBonobo simpansinn

Sú apategund sem er Sú apategund sem er skyldust okkurskyldust okkur

Mæðraveldi?Mæðraveldi?

Safna og veiðaSafna og veiða

KynlífKynlíf

VerkfæriVerkfæri

44

Fornmannfræði Fornmannfræði

Mörk milli manna og dýra skoðuð nánar

Hvaðan komum við?

Hverjir eru forfeður okkar?

Hvenær urðum við til?

Hver var Amma Evu?

Hvernig dreifðumst við um jörðina?

55

FornmannfræðiFornmannfræði

Umfjöllunarefni:

Beinaleifar og hauskúpur

Túlkun á sérstöðu Homo sapiens út frá mun milli manna og apa

Túlkanir á þróun Homo sapiens út frá samanburði við aðrar Homo ættkvíslir

Hvað olli heilastækkun?

verkfærahefðir

tungumál

Af hverju fórum við að ganga upprétt (bipedal)?

Verkefni um forvera Verkefni um forvera mannsinsmannsins

77

Kynþáttahugtakið Kynþáttahugtakið Hugtak frá 18. eða 19. öld

Flokkunarkerfi Carl Linnaeus frá árinu 1735

Notuðu það til þess að útskýra og réttlæta mismunandi stöðu mannhópa

Skipting manna í fimm kynþætti frá Johann Blumenbach;

kákasus, hinir hvítu;

mongólar, hinir gulu;

malay, hinir brúnu;

eþíópíu, hinir svörtu (sem kölluðust síðar negroid);

amerísku, hinir rauðu

Hugmyndir um andlegt atgerfi þessara fimm kynþátta og þar bar hinn hvíti kynstofn höfuð og herðar yfir aðra. Þessar kenningar voru síðan notaðar til þess að réttlæta þrælahald og arðrán

Fjölbreytileiki mannsins og Fjölbreytileiki mannsins og kynþáttahugtakiðkynþáttahugtakiðFjölbreyttar hugmyndir um hvar flokkunin eigi að liggja

Enginn “kynþáttur” býr yfir geni eða genum sem aðrir “kynþættir búa ekki yfir

Fjölbreytileiki er meiri innan “kynþátta” en á milli þeirra

99

Próf frá Randall lagaprófessor Próf frá Randall lagaprófessor við háskólann í Daytonvið háskólann í Dayton

1010

Hver er hvítur?

1111

ÍþróttastaðalmyndirÍþróttastaðalmyndir

1212

Eru kynþættir til?Eru kynþættir til?

Nei! Ekki sem líffræðilegt hugtakNei! Ekki sem líffræðilegt hugtak

Við erum of ung sem tegundVið erum of ung sem tegund

Genaflæði hefur alltaf verið milli hópaGenaflæði hefur alltaf verið milli hópa

Munur milli hópa okkar tegundar er tilkomin vegna Munur milli hópa okkar tegundar er tilkomin vegna umhverfisáhrifaumhverfisáhrifa

Þeir hlutar líkamans sem skipta miklu máli, líkt og Þeir hlutar líkamans sem skipta miklu máli, líkt og heilinn, eru þróunarfræðilega vel varðir.heilinn, eru þróunarfræðilega vel varðir.

1313

UmhverfisáhrifUmhverfisáhrif

Í upphafi voru allir svartir. Húðlitur tengist útfjólubláum Í upphafi voru allir svartir. Húðlitur tengist útfjólubláum geislum í umhverfinugeislum í umhverfinu

Melanín verndar ensím sem koma fram undir húðinni sem býr til fólan sýrur – sem eru nauðsynlegar fyrir myndun heilbrigðra fóstra

Útfjólubláir geislar hjálpa til við myndun D-vítamín sem kemur í veg fyrir beinkröm

1414

Erfðafræðilegur munurErfðafræðilegur munur

Rannsóknir hafa sýnt að meðalmunur á erfðaefni manna er 0,075%. Ef tveir einstaklingar eru valdir af handahófi úr mannkyninu þýðir það að 99,925% af erfðaefni þeirra er að meðaltali eins. Samanborið við flestar aðrar spendýrategundir er maðurinn (Homo sapiens) óvenjulega einsleitur í skilningi erfðafræðinnar.

ErfðamannfræðiErfðamannfræði

Uppruni mannaUppruni manna

Tengsl og skyldleiki milli Tengsl og skyldleiki milli mannhópamannhópa

Hlutlausar stökkbreytingar Hlutlausar stökkbreytingar gera rannsóknir á gera rannsóknir á uppruna manna uppruna manna mögulegarmögulegar

Notað t.d. til að rannsaka Notað t.d. til að rannsaka erfðasjúkdómaerfðasjúkdóma

1515

Dæmi:

Agnar Helgason á erfðaefni Íslendinga

Y-litningar karla vs MtDna kvenna

1616

85%

50%

RéttarmannfræðiRéttarmannfræði

Forensic anthropologyForensic anthropology

Nota mikið Nota mikið beinarannsóknirbeinarannsóknir

Fjöldagrafir og “CSI” Fjöldagrafir og “CSI” störf störf

1717

CSI þættirnir þykja draga upp mjög óraunsæja mynd af störfum

réttarmannfræðinga