kadircan kaflı - osmanlı devrinden tarihî fıkralar

8/22/2019 Kadircan Kafl - Osmanl Devrinden Tarih Fkralar

1/85

Kadrcan KAFL1

O S M A N D E V R N DE N

T A R H

YEM M ECM UA N ERYA TI

1 9 4 3AHMET SAT MATBAASI '


2/85


3/85

STANBUL-1943 AHMET SAT MATBAASI


4/85

NSZ

Roma, Bizans ve Osmanl mparatorluklar, tarihteyeni devirler aan ve kapayan byk ve muhteem teekkl-lerdir; ilk ikisinde imparatorluun temelini tekil eden birermillet yoktu ve bu devletler mahdut bir vatanda zmre-sinin yahut bir saltanatn etrafnda, saltanat erefi yemenfaat kaygusiyle toplanm ihsanlar ynndan ibaretti.Osmanl mparatorluunun temelini ise Trk milleti tekil ediyordu; stanbulun fethine kadar mill bir karakteri olan

imparatorluk o tarihten sonra Bizans karakterinin tehdidialtnda kald. lk iki asrda idare bana en zeki, lim, cesur,vatansever kimseler geldii halde daha sonra sarayda ka-pal yaamaa, balyn padiahlara en ok yarananlar, ha-rem erknna hizmet edenler, rvet verenler, entrika e-virenler baa gemee baladlar; bunlarn ou kleliktenyetimi, cahil, Tissiz, haris kimselerdi. Ancak Tanzimattansonra devletin banda yeniden baz deerli ve byk dev-

let adamlarna tesadf edilir.

Osmanl mparatorluu Avrupa, Asya ve Afrika ktalarinn birletii yerlerde, bu ktalarn ierilerine dorugenilemi; asrlarca btn dnyada kudret ve ihtiam bi-desi halinde ykselmi; mparatorlar, Krallar, Prenslerivergiye balam; dmanlarna korku ve hrmet telkin et-mi; denlere yardm etmi, dostlarna sadakat gster


5/85

Hl tan ve mkemmel bir Osmanl Tarihi in ya-zlmam olmas en byk eksiklerimizden biridir.

Biz bu kitapta Osmanl devrinden seilmi en mehurfkra ve nkteleri, tarih srasiyle okurlarmza sunuyoruz.

Aramzda anlatlan yahut bir tetkik mahsul olmaksznyazlan birok fkralar vardr ki hakikate uygun deildir;deitirilmi yahut bakalarna maledilmitir. Biz bunlaren salahiyetli tarih kaynaklardan setiimiz cihetle tamamiyle itimada lyktr.

Osmanl mparatorluu hudutlar iinde daha evvel

Smer, Kaide, Asur, Msr, Filistin, Eti, Yunan, Makedon-ya, Emev, Abbas, Bizans gibi her biri balbana bir me-deniyet dnyas olan devletler yaamt. Vaktiyle Allahlabyklk yar yapmaa kalkan imparatorlarn, kralla-rn memleketleri padiahn tek iareti zerine feodmabilen Osmanl valilerinin idaresinde bulunuyordu.

Bu kadar hareketli ve zengin bir tarih devresinde ye

en gayet ince ve zarif zeklarn, byk kahramanlklarn,ahlanm ihtiraslarn, dknce dalkavukluklarn, kara taas-subun, sinsi entrikalarn karakterlerini anlatan en mnall fkralar ve nktelerdir. Bunlar tarih srasiyle koy-duumuz iin okurken imparatorluun kurulu, ykseli,dru ve gerileyi devirlerini de en briz engileriyle gzle-rimizin nnden geirmi oluyoruz.

Mmkn olduu kadar fazla fkra vermi olmak iin

'de en duru bir slp kullandk; biroklarm olduu gibi al-dk. Okurlarmza ve tarihimize kk bir hizmet yapabil-dikse ne mutlu!..


6/85

KADI YERNE PAPAS!,

Y ldrm Bayezid bir ok kadlarn halktan rvet aldk-

larn rendi; tahkikat yaptrd, ve gerek Anadoluda, ge-rek Rumelide fenalklar grlen seksen kady yakalatt;Yeniehirde bir atma evde hapsedip diri diri yaklmalarnemretti.

Devletin byklerinden bazlar, bata vezir Ali paa ol-duu halde, tela dtler; fakat padiaha efaatte bulun-maa da cesaret edemediler. Ali Paa Y ldrmn maskarasolan bir Habee:

Bir aresini bulursan yirmi bin aka veririm.Dedi. Habe, yolcu elbisesini giydi; o kyafetle padia-

ha kt; stanbula gitmek zere izin istedi. Y ldrm sordu: stanbulda iin nedir? Yaklacak kadlarn yerine geirilmek zere yz

papas getireceim O mevkide benim adamlarm yok mu ki?

Hkimlik bilgi ile olur. yi ama, sulular eriati bilseler hkmleri Allahnrzasna uygun olurdu!

Padiahm, siz sebep tahkik olunmadan hkm ve-rirseniz doru olur mu?

Sebep soruldu; kadlarn geimlerinin temin edilmemiolduu renildi. Hccetten yirmi be, sicilden yedi, nikh-tan on iki ake almalar kabul edilip affolundular.


7/85

MEYHANEL CAM.,

Y ldrm Bayezid, kars ve Srp prensesi Olivera ilevezir Ali paann tesiri altnda olarak fazla ikiye kaplm-t. Bununla beraber Bursada bir cami yaptryordu. Bir gn,Emr Sultan diye mehur olan eyh Buhar bu camii gr-mee gitti. Pariah da orada bulunuyordu. Emr Sultanacamii nasl bulduunu sordu. eyh dedi ki:

Bu cami ok gzeldir, lkin bir kusuru var; o dayaplsa arzunuza uygun olurdu!

Bu kusur nedir? Drt kesinde drt meyhane ister. T ki sizin ve

meclisinizde bulunanlarn sk sk gelmenize bahane olsun!

Y ldr m Bayezid onun ne demek istediini anlad, sus-tu ve bir rivayete gre ikiyi brakt.

HANG HAKLA?.,.

Macar kral Sikizmund, Yldrm Bayezid zerine birHal seferi hazrlyordu. Bu aralk eliler gnderdi ve Bul-garistan ne hakla istil ettiini Y ldr mdan sordu.

Y ldrm elileri Bursada Bulgaristan harplerinde al-d silhlarla ssl bir salonda kabul etti; szlerini dinledi

ve silhlar gstererek: Bunlarn verdii hakla!...Dedi.

V

. GER VERLEN YEMN!..

Y ldrm Bayezid zerine gelen Hal lar ordusunda enmkemmel cinsten on bin Fransz svarisi vard ve bunlara


8/85

_ 7

Brgonya dkasnn olu henz yirmi iki yanda, gayetmarur bir prens olan K orkusuz J ean kumanda ediyordu.

Franszlar: Gk decek olsa mzraklarmzn ucunda tutarz!Diyorlard. Korkusuz J ean da Y ldrm Bayezidi esir

edeceini sylyor; ona neler yapaca hakknda yksektenatp tutuyordu.

Nibolu harbi Trk ordusunun zaferiyle bitti; K orkusuzJ ean ve daha bir ok arkadalar esir dtler. Y ldr m on-lara iyi davrand. Memleketlerine gnderirken bir daha

kendisine kar silh kullanmyacaklar hakknda yemin et-tirdi. Bununla beraber K orkusuz J eana dedi ki:

Bu yemini sana geri veriyorum. Eer erefli bir adamsan silhn yeniden ve mmkn olduu kadar abukeline al; benimle harp iin btn hkmdarlarla birle;byle bir hareket houma gider, zira bana parlak bir zaferdaha kazanmak frsatn vermi olursun*

AL OBAN , AL!..

T imurun ordusu Anadoluya girmi, Sivas ehrini, ki-re tandan yaplm olan kale duvarlarnn dibinde ateyakmak suretiyle at gedikten girerek zaptetmiti. ehir-

deki asker ve halk kltan geirildi; bu arada ehzade Erturl da ehit oldu. Bu haber Y ldrm Bayezid'i ok zd.Bursa civarnda krda dolarken bir obann byk bir g-nl ferahl iinde kaval aldn grd; imrendi ve ylededi:

al oban, al'.. Sivas gibi kalen mi ykld, Erturulgibi olun mu ld?


9/85

KRLE TOPAL;..,

Y ldrm Bayezid, Timura esir dt zaman bir a-

drda harp hakknda konuuyorlard. Timur birdenbire de-di ki: Sen ve ben Allaha kretmeliyiz ki bize bu padiah-

lklar vermitir.Bundan maksadnz anlyamadm! Ben topal olduum halde Hindistandan Sivasa kadar,

sen de kr olduun halde Sivastan Macaristana kadar b-tn memleketlerin hkmdarl verilmitir; eer dnya h-

kmdarlnn Allah jranmda deeri olsayd, sakat adamlaraverecek yerde salam ve tam kimselere balard. Sen A l-lahn nimetini takdir edemediin iin benim vastamla ce-zalandrd. zlme kardeim, shhati yerinde olan kolaycarahatna kavuur,

Y ldrmm bir gz a olduundan, yahut Timurla:dmanlnn neticesini evvelden kefedemediinden T i-murun ona kr dedii rivayet edilir.

ORTAK?...

Bir gn Nasrettin Hoca Timura on tane hyar gtr-m, on altn bahi almt.

Baka bir defa bir yk hyar gtrd; bunlarn saysbe yzd. Timur kzd ve bu anaforcuya hyarlarn say-snca sopa vurulmasn emretti.

Hocay yktlar; tabanlarna vurdular. Sopalarn saysiki yz elliyi bulunca hoca bard:

Durun, szm var!Durdular ve syledi: Hkmdarnzn huzuruna girebilmek iin kapdaki

zabit, mkfatn yarsn istemi, ben de raz olmutum; so-

palarn geri kalan ona vurulsun!


10/85

Timur derhal zabitin getirilmesini emretti; yktrd veiki y elli sopa ona vuruldu.

' k

KARISININ SZN DNLESEYD!

Timur Akehire gittii zaman Nasrettin hoca da oradabulunuyordu. Bir gn karsna:

Acaba Timura incir mi, ayva m hediye etsem?Diye sordu.

Ayva gtr, en gzel meyvadr.Nasrettin hoca kadn szyle hareket etmemek lzmgeldiini dnerek incir gtrd. Timurun huzuruna -knca byk Trk hkmdar incirleri birer birer Nasret-tinin bana atti. H oca her incir geldike:

ok kr!..Diyordu. Timurun tuhafna gitti; sebebini sordu. Hoca

cevap verdi: "

Eer karmn szn dinleyip de ayva getirseydimoktan bam yarlrd! [*]

TMURUN DEE R?..

Yirmi drt kitapta skenderin tarihini yazm olan Ah-

met Di serbest konumakla tannm bir airdi. Timur daona iltifat eder, fikirlerini serbeste sylemesini takdirlekarlard.

Bir gn birlikte hamamda bulunuyorlard. Timur airAhmede sordu:

Benim deerim nedir?

L5] Son tetkiklere gre N asrettin Hoca 1208 1283 senelerinde ya-

am; T imur A nadoluya 1402 de gelmitir . Bu fk ralar H ammerin

tarihinden alnd.


11/85

10

air, bir gz kr, bir eli olak ve bir aya topal olanhkmdar szd:

Seksen ake!

Bu benim petemaln kymetidir! Ben de ona kymet bitim, zira kendin bir ake et-

mezsin!Timur hi aldrmad; hatt pek memnun oldu; bol bol

bahi verdi.

LSNN KORKUYORSUN!Karaman beyi Mehmet bey, frsattan istifade ederek

Bursay kuatm, Y ldrmn mezarn atrarak kemikleri-ni ve civardaki camileri yaktrmgt. Bu srada bir gurup M u-sa elebi in lsn getiriyordu. Karaman beyi bunu g-rnce, Osmanl ordusu geliyor, sand ve kat. Yaknlarn-dan biri:

Osmanlnn lsnden bu kadar korkuyorsun, diri-sini grsen ne yapacaksn!Dedi.Gayet iman, ho szl ve Harman Danas diye me-

hur olan bu adam Karaman beyi bir aaca astrd.

' k

KARAMANIN KOYUNU.. .

elebi Sultan Mehmet, Karamanlu Mehmet bey ze-rine yrmt. K aramanlu malp oldu ve olu Musta-fa Bey esir dt. Padiah onu affetti, ancak bir daha Osmanlya dmanlk etmiyetei hakknda sz istedi.

Mustafa bey padiahn karsnda elini gsne bastra-

rak can ve gnlden dedi ki:


12/85

11

Bu can , bu tende iken Osmanoullarma silh ekmiyeceime yemin ederim.

elebi Sultan Mehmet ona det olduu zere davul,

bayrak, atlar ve develer verdi.Mustafa ordughtan biraz uzaklanca koynundan bir

gvercin kard ve boazn kopard: Bu can bu tenden kt; yeminim de kalmad; bizim

Osmanoullarma dmanlmz mahere kadardr.

Dedi; orada otlamakta olan at srlerini de alp mem-leketine gitti.

Karamann koyunu sonra kar oyunu sz bu gibihdiselerden kalm olsa gerek.

BABASINA EMREDEN OUL!

I I inci Murat air bir padiaht; saltanat hrs yoktu;

henz gen saylacak yata olmasna ramen, tahtn oluon drt yandaki ehzade Mehmete brakm, Manisayaekilmiti. Bunu duyan komu Avrupa devletleri yaplanmuahedeyi bozarak harp atlar; byk bir ordu ile hu-dudu getiler. Vezirlerin srar ve askerin arzusu zerineI linci Murat yeniden padiah olmak zere arld; gel-medi. O zaman olu Sultan Mehmet u mehur mektubu3'azd:

Eer sen padiah isen gel, ordunun bana ge vememleketi kurtar. Ben padiah isem, byklerin emirlerineitaat arttr, sana ordunun kumandasn eline alarak vazi-feni yapman emrediyorum. .

I I inci Murat yeniden tahta kt; Varnada dmanbozguna uratt.

*


13/85

12

SARAYIN PERDECS?..o

Fatih Sultan Mehmet stanbula girdii zaman Bizans;

hkmdarlarnn sarayn da gezdi; oradaki muhteem da-irelerin bombo, dank, harap olduunu grnce filozofve air ruhu cotu. Mehur beytini syledi:

Bm nevbet mzened ber tarm Efrasiyab,Perdedr mikned der kasr kayser ankebut...

Mnas udur:

Efrasiyabn kubbesinde nbet kuu yani bayku tt. Bizans hkmdarnn saraynda rmcek perdeci ol-mu!

EER BLSEYD!...

Fatih Sultan Mehmet bir harbe giderken asl maksadn

gizlemiye ok ehemmiyet verirdi. Ordu ile K aradeniz tara-fna doru yollanrken de Cinevizlerin elinde bulunan A~masra1zerine mi, sfendiyaroullarnm devletine son ver-mek iin mi, yoksa Trabzon Rum imparatorluunun orta-dan kaldrlmas iin mi gittii bilinm 3'ordu. O srada ordukadlarndan biri renmek istedi ve sordu. Padiah hiddet-le u cevab verdi:

Eer sakalmn tellerinden biri ne yapmak istediimibiseydi onu hemen koparr, yakardm.

ALLAHA BORLUYUM!.. .

Fatih Sultan Mehmet stanbula girdiinin ertesi aram-ba gn imparatordan sonra en byk adam olan Grandk

Notarasn sarayna gitti. Notaras gayet zengindi; hazinele


14/85

13

ri _ takdim etti. Padiah bunlar niin ehrin mdafaas iinharcamadm sordu.

Sizin iin sakladm.Cevabn ald. Padiah kzd; zira dalkavukluktan ho-

lanmyordu. Dedi ki: Bu ehri ve bu hzineleri bana veren kimdir?

Notaras zeki adamd; vaziyeti kavrad: Allah!Dedi. yleyse ancak Allaha borluyum; sana deil!

Bununla beraber Notarasm kederden hasta yatan ka-rsnn y a n m a kadar giderek teselli verdi.

' k

BAA AKILAN SARIKLAR!...

Eflak voyvodas Vld Drakol, kazkl voyvoda diyemehurdu; akla gelmiyecek zulmleri arasnda pek ok kim-seleri kaza vurmas da vardr. Voyvoda, Osmanl impara-torluuna bal olduu halde isyan etmiti. Fatih SultanMehmet itaat istemek iin eliler gnderdi. K azkl voyvo-dann karsna kan Trk elileri, balarn aarak deil,

Trk usulnde selmladlar. Voyvoda sordu:

Niin balarnz amyorsunuz?

Bizde det byledir. An! detimizi bozamayz.

K azkl voyvoda kendi adamlarna emretti: Adetlerine daha sadk olmalar iin bunlarn sark-

larn er ivi ile balarna aknz!Ve emri hemen yaptrd.

' k


15/85

14

GEBEL N ANL AM AK N...

K azkl voyvodann sevgili lerinden biri kendisini gebe

zannetti; sevindi ve bunu efendisine syledi.Voyvoda: Doru syleyip sylemediini anlamak iin unun

karnrt yarnz!Dedi. Yardlar, baktlar ve zavall ld.Ancak Trk ordusu ve Trk padiah bu canavarn da-

ha pek ok olan zulmlerine son verdi.

k

ZAHMETLERE KATLANMAZSA?..

Fatih Sultan Mehmet Trabzon imparatorluunu fethet-mek zere ordu ile gidiyordu. Akkoyunlu hkmdar UzunHaan, annesi Sre hatunla emikezek beyi eyh Hse-yini gndermi, sulh yapmt. Padiah beraberinde Sre

hatun olduu halde lgaz dan yaya olarak ayordu. Ka-dna da hrmet gsteriyor:

Ana!..Diyordu. Bir aralk Sre hatun dedi ki: Olum, olum, bir Trabzon iin kendini bu kadar

yormak ok deil midir?Fatih u cevab verdi:

Ana, Islmn klc elimdedir. Eer bu zahmetlerekatlanmazsam Gazi adna lyk olmam ve bugn yahutyarn Tanr karsna ktm zaman utanrm.

PADAH HANGNZDR?..

Fatih Sultan Mehmet zamanna kadar andarlouUanbabadan oula gemek suretiyle sadrazamlk mevkiini mu-


16/85

15.

hafaza etmilerdir. Bu slleden gelen son sadrzam HalilPaa, idam olunduktan sonra padiah btn iradeyi dorud doruya kendi eline ald. K ubbealt nda vezirler top-lantsnda reislik ediyordu. Gedik Ahmet Paann sadrzaml srasnda divan gn perian kyafetli bir Trkmenieri girdi. Hepsi de kavuklu, krkl olan bu adamlar ara-snda padiah tanyamad; halbuki szlerini ona sylemekistiyordu. Heyete hitap ederek sordu:

Devletl Hnkr kangunuzdur?Padiah kendisinin tannmam olmasndan skld; Ge-

dik Ahmet Paa bir daha byle bir vaziyete meydan ver-memek ve hkmdarn mukaddes ahsn, tannmamakhakaretinden kurtarmak iin eskisi gibi sadrzamn reisliketmesi teklifinde bulundu Ondan sonra padiahn kafes ar-kasndan nezaret etmesi det oldu.

FATHN KARDE OLAN DERV!...Bir gn Fatih Sultan Mehmetin karsna bir dervi

kt; mal ve saltanatnn yarsn istedi. Padiah sordu: Ne hakla? K arde olduumuz iin! Bu kardelik nereden geliyor? kimiz de dem peygamberin ocuklar deil miyiz?

Fatih ona bir altn verdi ve yavaa dedi ki: Bunu al, abuk buradan uzakla; zira dier karde-lerimiz duyarlarsa sana bu kadar da dmez.

APTALLARIN DALKAVUKLUU. . .

Bir dervi, Venedikli mehur ressam Bellini ile dola-

makta olan Fatih Sultan Mehmeti karlad; bir takm uzun


17/85

16

szlerle ve parlak tebihlerle otu metetmee balad. Pa-diah bir sadaka vererek onu susturdu ve savd. Ressam

Bellini hemen hemen btn hkmdarlarn holandklarbu vaziyeti niin iyi karlamadm sorunca u cevab ve*di:

Aklsz kimselerin yaptklar medihler akll adam-lar iin asla ho deildir.

SOPA VE EHZADE...

Fatih Sultan Mehmet kkken haar bir ocuktu. Ba-bas II nci Murat Molla Granyi onun hocalna tayin et-ti. Bir de sopa vererek:

Lzum grdnz zaman hi tereddt etmedenkullannz!

Dedi; Manisaya gnderdii ehzadelerin vilyetlerdenbirinde, pek kkken i banda yetitirilmeleri detti; bu-nun iin Fatih de orada bulunuyordu.

Molla Gran dalkavukluk bilmiyen. drst, cesur birlimdi. ehzadeye babasndan ald emri syledi. K endi-siyle alay edildiini grnce de hemen sopa ile dvd veehzadeyi yola getirdi.

FATH VE HOCASI...

Fatih Sultan Mehmet, padiah olduu zaman hocasMolla Granyi vezir yapmak istedi. Fakat hoca kabul et-medi ve dedi ki:

Bunca beyler vezirlikiin alrlar; onlarn mit-lerini krmak doru olmaz.


18/85

17

Bursa kads bulunduu srada padiah ona bir emir:gnderdi. Molla Gran okudu; doru bulmad:

eriate uygun deildir.Deyerek yrtp att; emri getiren avuu da kovdu.

Bu hdise zerine eski talebe ile hocas arasna souklukgirdi. Molla Gran Msra gitti; Sultan K aytbaydan bykhrmet grd. Fatih Sultan Mehmetin yksek kalbi ho-casnn baka memlekete gitmi olmasna dayanamad; ha-berler gnderdi; geri getirtti. Yine Bursa kads yapt.

Molla Gran Fatih Sultan Mehmetin karsna kt- zaman asla yere kapanmazd; Kendisine msavi biradamm gibi sadece:

Esselmualeyk!Derdi. Vezirleri de: Mahmut!... Davut!...

Diye arrd. Bir bayram gn yollar amur oldu-undan saraya gelmedi. Padiah kendi arabasn onun evi-

ne kadar gnderdi ve getirtti.

KMNK HARAM?

Molla Grn eski talebesi olan Fatih Sultan Mah

met'e: Haramdan perhiz et!Derdi.Bir gn ikisi bir sahandan karlkl yemek yiyorlar-

d. Molla Gran yine ayn nasihati tekrarlad. O zaman pa-diah dedi ki:

Siz de haramdan yediniz!Hoca cevap verdi:

Benim nme helali dmtr.2


19/85

18

Fatih Sultan Mehmet sahan evirdi; kendi nndekihocann nne, hocann nndeki kendi nne geldi. M ol-la Gran hi tereddt etmeden yemee devam etti. Padi-

ah artk onu susturacan sanarak: Artk bu defa haram yediinizde phe kalmad.

Dedi. H oca hemen cevab yaptrd:

Hayr, sizin nnzde haram, benim nmde hellkalmad iin evirdiniz!..

ARADAK FARK?. . .

Molla Gran bir gn Fatih Sultan Mehmete dedi ki:

Timur bir tarafa haberci gndermiti; bu adam gi-decei yere abuk varmak iin SadeddinTeftzninin hay-vanlarndan birini ald. Sadeddinin uaklar onu yakaladlarve dvdler. Timur bunu iittii zaman: Bunu yapan o-lum olsayd ldrrdm; lkin eserleri, benim hkmmdeolmayan yerlerde bile okunan bir adama ne yapabilirim?dedi. Benim de eserlerim Mekkede okunuyor!

Padiah gayet zarif bir cevap vererek bu defa hocasnmalp etti:

Fakat siz eserlerinizi kendiniz himmet buyurup gn-deriyorsunuz; Sadettinin eserlerini bakalar yazar, gt-rrlerdi.

Sadettin de eserlerini arapa yazmakla beraber soyca.. Trkt.

k

GEDK AHMET PAA VE INC BAYEZD

Fatih Sultan Mehmetle Uzun Haan arasndaki Otluk

beli muharebesinde ehzade Beyazidin kumanda ettii kol


20/85

19

fena taksim edilmi, fena idare olunmutu. Gedik AhmetPaa kzd ve ehzadeyi beceriksizliinden dolay deta azar*lad. O zaman Bayezid:

Paa, bu cr etinden dolay seni piman edeceim!Dedi. Gedik Ahmet korkusuz bir adamd:

Bana ne yapabilirsin? Babamn ruhuna yemin ede-rim ki eer bir gn padiah olursan senin hizmetin iin k-l kuanmam!

Bayezid padiah olduu zaman Otrantodan geri a-rlan Ahmet Paa ile Yeniehir muharebe meydannda kar-lat. Onun klcn her zamanki gibi belinde grmedi;atn eer kayna asmt. Padiah dedi ki:

stadm, pek eski eyleri hatrlyorsun. Genliimzamanndaki hatalar unut, klcn kuan ve dmanlanmakar kullan!

Halbuki Bayezid, Cem meselesini Ahmet Paa sayesin-de hallettiten sonra intikam zamannn geldiini anlad vekahraman vezir idam olundu.

t

PR PAANIN RCASI!...

Yavuz Sultan Selim vezirlerini idam ettirmekle me-hurdur. ounun hizmeti bir ay ya srm ya srmemitir.Vasiyetnamelerini ceplerinde tamalar det olmutu ve pa-diahn huzurundan her klarnda kendilerini yenidendnyaya gelmi sayyorlard.

Sadrzam Pir paa vezirler iinde cesaret itibariyletekti. Bir gn yar cidd yan aka bir tavrla dedi ki:

Padiahm, bu sadk kulunu da erge bir bahane


21/85

20

ile ldreceini biliyorum. O gn gelmeden bu dnyadakiilerimi dzenlemek ve teki dnyaya hazrlanmak iin

bana bir ka saat izin vermez misiniz?Yavuz uzun uzun gld ve cevap verdi:

Dorudur; oktanberi bunu dnyorum; (lkinsadrazamlk iini senden daha iyi grebilecek birisini bu-lamyorum. Yoksa arzunu yerine getirmek benim iin pekkolayd.

?

AFYON KUTUSU VE KADIN ELBSES

Yavuz Sultan Selim, ran ah smail Safev zerineyrrken ona meydan okuyan mektuplar da gnderiyordu.ah smail, Y avuzun mektubuna birden cevap verdi veeli mektupla birlikte padiaha afyon dolu bir altn kutu da

takdim etti. Bununla demek istiyordu ki: Sen afyon keyfile sarho olduun iin hibir ey bil-miyorsun; hakikatin farknda deilsin!

Yahut:

Biraz afyon al da sinirlerin yatsn!

Eli para para edildi ve Yavuz yeniden ah smaileyazd mektupta dedi ki:

Haftalardanberi senin memleketinde yryorum;ne senden, ne de askerinden iz var. Korkutmam olmakiin seme askerlerimden krk binini K ayseri civarmda b-raktm. Kendini gizlemekte devam edersen erkek saylmaz-sn. M ifer yerine kadn barts, zrh yerine ferace gi-yerek hkmdarlktan vazge!

Mektupla beraber bir de kadn elbisesi gnderdi.

*


22/85

21

Y AVU ZUN NUTKU...

Yavuz Sultan Selim ran zerine giderken dmanonu karlamad, harpten ekindii iin yollarda ok kal-mt; yenieriler seferin neticesizliinden bahsederek i-kyete baladlar; daha evvel Erzincanda yaptklar itaat-sizlik sadrzam Hemdem paanm idamiyle neticelenmiti.Yenieriler bu sefer ii padiahn adrna ok atacak kadarileri gtrdler.

Yavuz hi tereddt etmeden adrdan frlad; atna bin-

di ve yenierilerin ortasna doru ilerliyerek bard: Bana byle mi hizmet etmek istiyorsunuz? Ben bu-

raya geri dnmek iin gelmedim. Karlarna hasret eken-ler ve onlarn yanma dnmek istiyenler gidebilirler; erkekolanlar arkamdan gelirler! Ben tek bama kalsam yine yo-lumdan dnmiyeceim!

Bu szler o kadar tesir etti ki ordu cokun bir sel ha-

linde ileri atld ve hi kimse geride kalmad.

Y AZI SI Z MEKTUP...

Kazasker Cafer elebi I lnci Bayezidle Yavuz Selimincivar hkmdarlara yazdklar bir ok zafer mektuplar-

nn muharriridir. Gayet ssl, akllca ve kusursuz yaz-makta ei yoktu.

Yavuz bir ktibe bir yaz yazdraca zaman bir haftamhlet verirdi. Bir gn Cafer elebi'ye de bir mektup s-marlad. Fakat elebi bunu her naslsa unuttu ve mddetdoldu; padiah onu ard:

K d oku!Dedi. Cafer elebi kendisinden ne isteneceini bil i-

yordu; bunun iin abuk toparland ve cebinden bir beyaz


23/85

22

kt kard; padiahn karsnda, kda bakarak, ezber-den, onun istedii mektubu okudu; bylece belki idamdankurtuldu.

MI SIRI AL DIK AMM A...

Ridanya muharebesi olurken Msr hkmdar Tumanbay batan ayaa kadar zrhl askerlerden ibaret bir frkaile doruca padiahn bulunduu noktaya saldrd; Yavuzo srada baka tarafa gittii iin sadrzam Sinan paay pa-diah zannederek ldrdler. Sultan Selim buna o kadarzld ki stanbula dnerken beraberinde bulunan bniK emale:

Msr aldk amma, Yusuf'u kaybettik!Dedi. Bu suretle Sinan paay vaktiyle kle olarak

M sra gtrlen, fakat orada vezir olan Y usuf peygamberderecesinde aziz tuttuunu anlatyordu. Zaten Sinan ke-

limesi de Yusuf mnasna gelir.

NBETM SAVDIM!...

M srn fethinden sonra da uzun zaman orada kalmakusan vermiti; kimse cesaret edemedii iin padiah ar-

tk stanbul'a dnmek zere kandrmasn Adanolu kazas-keri bni K emalden rica ettiler.

Bir gn padiahla bni K emal atla geziyorlard. Yavuzsordu:

Asker arasnda neler syleniyor, hocam? Nil kenarnda bir askerin trk ardn iittim.

rade buyurursanz syliyeyim, hatrmda kalmtr.

Syle...


24/85

23

bni K emal u ktay okudu:

Fmiz ka l d bi zimmlki Arabda?

Nice biz dururuz am ve Halebde?Cihan halk kamu u tarebde;

Gel ahi gidelim Rum illerine..

Yavuz, dn hazrlklarnn hemen grlmesini emret-ti. Trknn Ibni K emal tarafndan uydurulmu olduunuda sezdi; fakat sesini karmad.

Bir ka gn sonra bni K emal'in hocas M olla L tfi idam

edilmiti, kazaskerle padiah yine atba gidiyorlard. Y avuzsordu:

Molla Ltfi acaba niin katlolundu? stihzay severdi ve bu yzden ok dman kazan-

mt. Halbuki h tabistl bir adamd; aka olarak sylediibaz uydurma eyleri hakikat sandlar.

Sen de hocandan byle eyler renmedin mi?

Diniz nbetimi savdm.Yavuz ta gediine srmenin azmam geldiini anlam-t:

Geen gn sylediin trky sen uydurmadn m?

Evet, padiahm, ben uydurdum; lkin asker kulla-rnzn dileklerine gre...

Padiah onun doruyu sylemesinden holand; be yzaltn ihsan etti.

PADAHLARIN SS...

Y avuzla bni K emal Msrdan gelirken yolda yanyarave at stnde gidiyorlard. Bir aralk Ibni K emalin at a-murlu bir su birikintisine bast ve pis sular etrafa sratt;

Yavuzun elbisesi boydanboya kirlendi.


25/85

24

Byle bir dikkatsizlik onu yapann hayatna mal olur-du. Bunun iin bni K emal tel etti ve zr dilemek istedi.

Yavuz onun szn kesti ve gayet saygl bir tavrla: Hocam, dedi, lema atnn ayandan srayan amurbizim iin sstr. Vasiyet ediyorum; bu elbiseyi ldmzaman tabutumun stne rtsnler!

yle yapld ve hl trbesinde bulunduu rivayet edi-lir.

' k

ZENBLL MFT..

Yavuz Sultan Selimin mfts Ali Cemal efendi pen-ceresinden aa bir zenbil sarktr; bir ey sormak isteyen-ler kt yazp zenbile koyarlar; mft de onlar yukar e-ker: olur yahut olmaz eklinde cevaplar vererek geri-ye sarktrd. Bunun iin Zenbili Ali efendi veya Zenbilli.

Mft diye mehurdu.Bu adam hi kimsenin yapamyaca derecede cesaret;

gstermi, bir ka defa Yavuzun emirlerini geri aldrm-tr.

Bir aralk Sultan Selim hazine hademesinden yz ellikiinin idamn emretti. Mft, izinsiz divana gelmee mev-kii msait olmamakla beraber geldi; vezirler tarafndan kar-

land ve en erefli yere oturtuldu. Padiaha sz olduunusyleyince huzura kabul edildi. Dedi ki:

Mftnn vazifesi padiahn ahiret ilerini de d-zeltmektir. eriate idamlar lzm geldii sabit olmyan yzelli kiinin affn isterim.

Padiah kzd: Hkmete ait bir itir; l em ann buna mdahalesi

memleket ilerini kartrr.

Mesele padiahmzn ahiret ilerindendir; mdahale,


26/85

25

vazifemdir. Bu adamlar affetmezseniz ahirette byk ce-za greceksiniz!

Cesaretle sylenen bu doru szler karsnda Yavuzsulular affetti. Ali efendi gidecei srada: Ahirete ait vazifeyi yaptk, lkin mrvvete ait bir

sz var!Diyerek bu adamlarn saraydan kovularak sokaklarda

dilenmelerine sebep olmak saltanat anma yakmyacansyledi; Vazifelerinde braklmalarm istedi.

Padiah bunu da kabul etti ve mfty byk hrmetle

kapya kadar uurlad.&

BENM VEZRM DELSN!

Sadrzam Pir paa ikinci vezirlie Rumeli beylerbeyiMustafa paay tavsiye etti. Halbuki Mustafa paa, usul vedetlere uymasn pek bilmiyen, ls bozuk bir adamd.Yavuz Sultan Selim sadrzama dedi ki:

. Ben deli miyim ki yle bir deliyi vezir yapacam?Fakat senin vezirin olsun!

Mustafa paa ikinci vezir oldu. unun bunun lfna ka-narak Pir paa ile birlikte padiahn huzurunda iken szekart. O zaman Yavuz ona kt:

M elun! Ben Pir paann gereini, senin yalann

farketmez miyim? Hem sen benim vezirim deil, onun ve-zirisin! Defol!

Diyerek kovdu.

tV

ATALARA SAYGI!..

K a n u n Sultan Sleyman eski klesi damat brahim pa-

aya serasker yani bakumandan sfatn da vermeyi m-


27/85

26

nasip grd; zira brahim paa bunu arzu ettiini bir kadefa aka sylemiti.

Bir gn divan daldktan sonra nianc Cellzade Mus-

tafa beyi ard: Hamdolsun memleketimiz geniledi; i ok, her yere

kendimin gitmek mnasip deildir. brahim paa seraskerolmak zere bir berat yaz.

Dedi. Mustafa bey o gece msveddeyi yazd; ertesi gngtrd; padiah beendi; gayet ssl bir ekilde temizeekildi; t uraland; hediyelerle birlikte yenieri aasna ve-

rilerek gnderildi.brahim paa beratta yazl olan milyon akeyi azbuldu:

Fatih Sultan Mehmet, sadrzam Mehmet paaykrk kere yz bin vermitir. Bu kulunuza dahi ylece veril-sin!

Dedi. K anun cevap verdi: Onlar stanbulun fethine almlardr; daha ziya-

de ihsan buyursalar caizdi. Badat ve Budin eskidenberi payitahttr. stanbula

tercih olunmazlarsa da aa deildirler. stanbul imdi payitahtmzdr; o ehirler nasl ter-

cih olunur. Hususile bizim Fatih Sultan Mehmet gibi ata-larmza benzemek ne haddimiz!

Sultan Sleyman sz bylece kesti. Rivayet ederler ki'brahim paann bakumandanlk hrs, idamn hazrlam-tr.

PUT K IRAN VE PUT DKEN. .

Osmanl Trklerinde heykellerin ve resimlerin put sa-yldn biliyoruz. Fatih Sultan Mehmet stanbula girdii

zaman Sultanahmet meydanndaki ylan heykelinin


28/85

ban kestirmiti. Daha sonra Venedikli ressam B ellini Vigetirterek kendi resimlerini ve daha baz resimler yaptrdise de b hareket husus mahiyette kalmt.

Kanun Sultan Sleyman ileri fikirli bir adamd; aslRum olan sadrzam brahim paann resim ve heykel telk-kisi daha geriti. Macaristan seferinde brahim paa hey-kel beendi ve stanbul'a getirterek Atmeydanndaki ko-nann karsnda bir stun zerine yerletirdi. Halk bunugrnce:

Puta tapyor!

Dediler. Devrin airlerinden Figan elebi farsa birbeyit syledi:

Dil brahim med bedeyri cihan,Yeki btiken d yeki biit nian.

Mnas udur: Dnyaya iki brahim geldi; birisi putkrc, dieri put dikici oldu.

brahim peygamberin balta ile putlar krmasiye da-mat brahim paann heykel dikmesini mukayese ediyor-du.

Zavall air eee ters bindirilerek ehirde dolatrldve asld.

u beyit de ayn hdise iin o zaman baka biri tarafn-dan sylenmitir:

Bir Halil evvel gelp esnam klmt ikest,Sen, Halilim, imdi geldin, halk kldn putperest!,.

Mnas udur: Evvelce bir Halil gelip putlar krmt.Sen, Halilim, imdi geldin, halk puta tapar yaptn!


29/85

28

HANGS DAHA GZEL?

Kanun Sultan Sleyman 27 Haziran 1530 da ehza-desi Mustafa, Mehmet ve Selimin snnet dnlerini yap-trd; enlikler grlmemi derecede muhteem ve zengindi;bir ok yabanc devlet mmessilleri de vard.

Dn hafta srd ve Khtane ayrnda yaplan birkou ile bitti.

Padiah memnundu; sadrzam brahim paaya sordu: Senin kz kardeimle evlendiin zaman yaplan d-

nle oullarmn dnnden hangisi daha gzeldir?brahim tereddt etmeden cevap verdi: Benim dnm gibi imdiye kadar olmam ve ol

jvuyacaktr!Sultan Sleyman bu beklenmiyen cevaba kzd: Neden?brahim paa zaten sorulmasn bekliyordu. Dedi ki: Sizin dnnzde bizim dndeki kadar byk

b davetli yoktur. Benim dnme zamanmzn Sleymam, Budin, Msr ve am padiah olan halife hazretleri e-ref vermilerdir!

Padiah o kadar memnun oldu ki: brahim, bin defa aferin ki bizi ilzam ettin...Dedi.

NN DERN UYUMU?

Bir gn K anun Sultan Sleymana bir kadn geldi.Gece, herkes uyuduu srada, evinin soyulduunu syledi;ikyet etti.

Padiah sordu: Peki ama, nasl oluyor da o kadar derin uyudun ve

hrszlarn geldiklerini haber almadn?


30/85

29

K adn cevap verdi:

Biz sizi uyank bil iyorduk da onun iin o kadar de-

rin uyuduk.Padiah onu hakl buldu ve zararm dedi .

BTTEK KERAMET...

K anun Sultan Sleyman kz kardeini Rstem paayavermek istedi. Fakat vezirin dmanlar bu takdirde ken-dileri iin tehlike grdklerinden veya onun gzde olmasnistemediklerinden:

Vezirin kalasnda czzam varm!

Diye bir ayia kardlar; bunu padiahn kulana ulatrdlar. Padiah hakikatin anlalmas iin haremdeki sa-dk adamlarndan birini Rstem paann hizmetine koydu.Zira czzaml olanlarda bit bulunmad eklinde bir kanaatvard.

Bu adam bir gn Rstem paann elbisesinde bir bitbuldu; vezire gsterdi ve sevinle mjdeledi:

ok kr senin temizliin sabit oldu! damatla l-yk olduun meydana kt!.

Bu hdise zerine devrin zarif airlerinden biri u beyiti syledi:

Ohcak bir kiinin baht kavi talihi yr;K ehlesi dahi mahallinde ann ie yarar...


31/85

30

LDRENLERLE LDRDK,A L A Y A N L A R L A A L A D I K L

Kanun Sultan Sleyman, kars Hrren Sultan'la da-mad Rstem paann entrikalar yznden ehzade Musta-fay idam ettirmiti. airler mersiyeler yazdlar ve bunlararasnda Yahya beyin yazs en ok mehur oldu. BundaRstem paann entrikalarna da iaret edilmiti. Ona sor-dular:

Byle bir manzume yazmaa nasl cret ettin? Pa-

diahn hiddetinden korkmadn m? ehzadenin lm beni deli etmiti. stemeksizin ka-

leme geleni yazdm. Fakat salmda yaymak fikrinde de-ildim, Ben ldkten sonra okusunlar, diyordum. Yakn birdostum adrma gelmi; beni uyur bulmu; teklifsiz oldu-umuzdan czdanm kartrp msveddeyi grm; sure-tini yazp gitmi. Ertesi gn ordunun seyrine gittim; keke okunur; kimi alar, kimi de Yahya beyin mersiyesi-

dir! diye alar grdm, inkr ettim, fayda vermedi. Rs-tem paa bana zaten dmand; nk airdim. Fakat o s-rada vazifesinden azledilmi bulunuyordu. Sorduu zamannolsa gerek! diye itiraf ettim. Bir ey yapamad.

Fakat iki yl sonra Rstem paa yeniden sadrzam ol-du. Yahya beye olan kin snmemiti. Bir iki defa padiah-tan onun idamna izin istedi. K endisi de air olan padiah

raz olmad: Bu gibilere kulak tutma ve intikam kasdn etme!Dedi. Rstem paa bir gn avu gnderip Yahya beyi

divana artt. Onun elinde bulunan Sultan Bayezid vak-fndan dolay cefalar etti ve kt:

Senin ne haddindir? Padiah, dnya nizam iin eriate ne lzmsa yapar. Sen ise padiaha ve vezirlerine k-t sylersin; bulduun dedikodulardan manzume yapp hal-

ka verir, fesat karmaa alrsn!


32/85

31

Rstem paann maksad airin azndan padiah aley-hinde bir sz koparmakt. Fakat Yahya bey armad:

Biz merhumu ldrenlerle ldrdk; alayanlarla daalarz. ehzadeye garaz olanlar fesat kartrdlar.

Eer Y ahya bey padiahmz hata etti. deseydi yahutbuna benzer bir ey syleseydi yanmt.

Rstem paa bu bahsi kapad; fakat bir ka gn ge-meden airi Sultan Bayezid mtevelliliinden azletti.

t

TEBH KOPTU!...

1560 da Rstem paann yerine Kanun Sultan Sley-mann sadrzam olan Semiz Ali paa, adndan da anlala-ca zere gayet iman bir adamd; onun binebilecei atbulmak, gayet gt. Bununla beraber gler yzl, tatl dillive kalenderdi. Bir ko fkra ve nktelerinden bir tanesi u-

dur:Bir gn divanda mracaat sahiplerinin istidalarn al-yor ve lzm gelen emirleri veriyordu. Bu arada fakir birafyon tiryakisi de paaya i sti dasnvermek zere elini ce-bine soktu; fakat istiday karrken tella afyon kutusunudrd. Afyon yutmak bir su olduu halde Semiz Ali pa-a fakire tatl bir sesle ihtarda bulundu:

Efendi, pusulanz drdnz!

Tiryaki tella yere eildi, kutuya el att; fakat alrkenkutunun kapa ald ve yuvarlak hap eklindeki afyonlaryere sald. Suun artk hi bir suretle rtlemiyecek ka-dar aa vurulmasna ramen Semiz Ali paa dedi ki:

Tebih koptu, t op l aynz!Bol bol vait eder; lkin ounu yapamaz yahut yapmaz-

d. Bu gibi vaitler iin sylenen: Ali paa vergisi! sz

ondan kalmtr.


33/85

32

SOKULLU VE KILI AL . . ,

Osmanl donanmas 1571 de Lepant muharebesinde bir-

ok Avrupa devletlerinin mttefik donanmalarna fena hal-de malp olmu; deta mahvedilmiti Ulu Ali paa bu

Tarpte byk yararlk gstermi; krk kadar gemiyi kur -tarabilmiti. stanbula geldii zaman II nci Selim onu kap-tan paa yapt ve donanmann kumandasn verdi; ayn za-manda:

Senin adn bundan byle Uhc Ali deil K l Ali

olsun!Dedi. Bahara kadar yz elli gemi yaplmak zere ie

baland ve Sokullu Mehmet paa btn gayretini tersa-nelere verdi. Bununla beraber K l Ali paa bir gn sadr-zama dedi ki:

I ki yz gemiye be yz apa, buna gre dier let-

ler, palamar, ip, yelken lzmdr. Bunlarn hepsinin bitiril-mesine ihtimal yoktur;

Sokullu Mehmet paa u cevab verdi:

Paa, sen henz bu devleti bilmemisin... Vallah budevlet o devlettir ki, dilerse btn donanmann demirlerinigmten, iplerini ibriimden, yelkenlerini atlastan yapmak-ta glk ekmez. Herhangi geminin, det zere letlerinive yelkenlerini yetitirmezsem, dediim ekilde benden al!

Ali paa bu iman karsnda hemen ayaa kalkt; sad-rzamn elini pt:

Tahkik bildim ki bu donanmay siz ikmal edersiz!

Dedi. Bahar geldii zaman her ey tamamd; yaza dorudonanma Akdenize ald ve dman onun karsna kma-a bile cesaret edemedi.

i r


34/85

33

KESLEN KOL VE TIRA EDLEN SAKAL...

Lepant muharebesinde Osmanl donanmasnn urad

ar yenilge zerine Venedik elisi Barbaro sadrzam Sokullu Mehmet paay ziyaret etti; maksad onun sulh muharp mi istediini anlamakt.

Venedik elisi Lepant zaferinin ehemmiyetinden bahse-diyor; bir sene evvel kaybettikleri K brs adasn azna al-myordu.

Sokullu Mehmet paa ona u cevab verdi:

Son hdisedenberi cesaretimizin e derecede oldu-unu gryorsun. Lkin sizin kayplarnzla bizim kaypla-rmzn arasnda byk fark vardr: Biz sizden bir krallk.kadar olan K brs almakla kolunuzu kesmi olduk; siz ise.donanmamz malp etmekle sakalmz tra etmi oldu-nuz. Kesilen bir kol yeniden bitmez, lkin tra edilmi sa-kal evvelkinden daha kuvvetli kar!

AFYON KULLANIYOR MU?..

Mehur Osmanl vezir ve kumandanlarndan zdemirolu Osman paa delikanllar ve arkclar ortasnda dokuz


35/85

34

1584 senesi Temmuzunun onunda padiah yal kknde onukabul etti, paann girdiini grnce sarayn det ve mera-

simini bir tarafa brakarak: Ho geldin Osman, otur!Dedi. Osman paa yeri ve padiahn eteini pt; geri

ekildi. Padiah tekrarlad: Otur, Osman!Paa oturdu; fakat yine kalkt. Bu suretle hem verilen

eniri yerine getirmi, hem de detten ayrlmam oluyordu.Padiah yine oturmasn emretti; Osman oturup kalkt

ve ancak drdnc defasnda oturdu; yapt harpleri anlat-maa balad. Aras hannn bozgununa gelince padiahonun szn kesti:

Gzel hareket etmisin Osman!Dedi ve mcevherli bir ine ile sarna sokulmu olan

sorgucu karp kendi eliyle Osmann bana takt.

Hamza Mirza zerine kazanlan zafer anlatld zaman

padiah yine onun szn kesti: Onlarn semerelerini toplayacaksn!

Imamkulu hanm Gence yaknndaki malbiyetini din-ledikten sonra kavuunda olan dier bir sorgucu karpOsman paann bana takt. En sonra K rm hannn mu-hasarasna kar drt bin kii ile mdafaa ettiini, hannldrldn anlatarak hikyesini bitirdi. Padiah ellerinikaldrd; dua etti:

ki cihanda yzn ak olsun, Allah senden raz olsun!I ier nereye gidersen zafer yoldan olsun! Cennette adanhalife Osmanla bir kkte ve bir sofrada bulun, bu dnya-da uzun mddet eref ve kudretle yaa!

Dedi. Bu derece iltifat Osmanl tarihinde hibir kuman-dana gsterilmi deildi; Osman paa hayrette kalmt. Pa-diah bir iaret yapt. K ap aas onu dar kard; gmle-

ine kadar soydu; padiahn elbiselerinden birini giydirdi;


36/85

35

hediye edilmi mcevherli haneri kemerine, sorgular ye-ni sarna koydu. Osman paa yeniden padiahn huzuruna

kt, candan teekkr etti.Bu merasim ve hikye drt saat srmt. I I I nc M u-rat harem dairesine girdii zaman kzlar aasna dedi ki:

Artk Osmann afyon tiryakisi olmadna phemkalmad. Byle bir tiryakilii olsayd drt saat yorulmak-szn konumaa devam edemezdi.

Onu sadrzam yapt.

DETLER!.,.

1592 de Sinan paa ikinci defa sadrzam olmutu. Bukaba saba adamn, ocukluunda Arnavutlukta domuz o-banl ettii syleniyordu; paa da bunu inkr etmiyordu.

Sadrzam olduu srada Avusturya imparatorunun el-isi Pezen gelmiti; bu adam da yazclktan yetimiti.

Sinan paa Avusturyaya kar kin besliyordu; zira,onlarn daha evvelki gelilerinde kendisi azledilmi oldu-undan en sonra ziyaret etmiler; hediye getirmemilerdi.Pezenden bin altn hediye istemi; bunu da alamamt.

Bu sefer eliyi kabul ettii zaman gayet sert davrand: Verginin denmesinde niin bu kadar ge kalmyor?diye kt.

Sebebini bilmiyorum; Viyanaya yazacam.Sinan paa daha sert olarak sordu: Adi bir yazcy eli yapmak iktidarn Viyana kira-

lna kim vermitir?Pezen zarif ve ta gediine sren bir adamd: Padiah bir domuz obann vezir yapt gibi impa-

rator da bir yazcy eli yapabilir.Dedi. Sinan pasa kzmad, hatt glmsedi; orada hazr

bulunanlara dnerek u szleri syledi:


37/85

36

Kfir, benim verdiim paray o cinsten ake ile de-di!

*

IYAN DOLU KUTU?...

1595 te Usturgun kalesinin mzakeresi iin iki tarafelileri bir Macar generalinin mezar yannda bulutular.Avusturya murahhaslarndan Palfi tebihlerle konumayseven bir adamd; Trk elilerinden tarihi Peev brahim

efendi de hazr cevap bir adamd. Palfi bir aralk dedi ki: Biz, mslman milletini bir kutuya benzetiriz ki se-

leflerimiz onu amaa cret edememiler. Bunun iindene var? diyenlere bu top dolu ylan, iyan, akreptir. Eerbu kutu alrsa bunlar memleketimize yaylr ve halk so-kar, ldrrler. cevabn verirlermi. Birbirinden iiterekbuna inanmlar. Bu kutu almasn, lem benim zamanm-

da harap olmasn, diye her imparatorumuz bir kilit dahavurmu. imdi lzm oldu ve kutuyu atk; meer bombo-mu! Yazk o itikatla geen mrmze!..

Peev ona sordu: Ya imdi o itikatta msnz ki selefleriniz bunu bil-

memiler ve hata etmiler?

tikadmz odur.

Selefleriniz yanlmamlar; yanlan sizlersiniz. Zirasiz henz kutunun zerindeki zarf atnz; kutunun kapa-n amadnz; bundan sonra alrsa o sokucu mahlkunzararn grrsnz!

ok gemeden Trk ordusu Eri zaferini kazand vedman darmadan etti. P eev bu hdise zerine Palfinin o szleri hatrlam olacan yazyor.


38/85

37

LMNE GELM!

1606 da sadrzam olan Dervi paa cahil, sinirli, zorbabir adamd. Divanda avubaya ilk sz olarak:

Divan halk beni sair sadrzamlara kyas etmesin-ler; bir ii ertesi gne brakann ban keserim!

Demiti.Ortala dehet vererek ie balamak istiyordu. Bu s-

rada eski beylerbeyilerden, gayet faziletli olmakla mehurve ihtiyar bir adam onu tebrike gelmiti. Adamcaz divan-

dan kt srada Dervi paa onu geri ard ve: Senin olundan ikyetiler var!Dedi. htiyarn olu bir yerde sancak beyi bulunuyor-

du. Eski beylerbeyi dedi ki:

Sultanm, onun hakkndan gelmek benim elimde de-ildir.

Sadrzam hemen kprd:

Ben imdilik senin hakkndan gelirim!Ve hemen cellda emretti: unun boynunu vur!Tebrike gelen zavall ve faziletli ihtiyar hakikatte l-

mne gelmi bulunuyordu.

UURSUZ SAAT...

I inci Ahmet devrinin sadrzamlarndan Dervi paa,Civan bey diye tannm olan kardeini Eriboz sancakbeyi yapt; ayn zamanda kendi sancandan baka Inebaht,K arl ili sancaklarnn da vergi defterlerini yazmaa memuretti. Ktip sfatiyle gen sancak beyinin yannda bulunan

. tarihi Peev anlatyor:

K aradan Eriboza vardk. Bir gn deniz kenarnda.


39/85

38

kknde otururken Civan bey koynundan kymetli bir sa-at kard:

Saate vukufunuz vardr! grn!

Dedi. Gerekten daha iyi saat grdmz yoktu Metettk.

Ama, bunun bir maceras vardr, anlataym!Dedi. Buyurun! Bunu, Murat han asrnda bir usta saati varm, ka-

p aas Gazanfer aa iin yapmtr. Hatt mcevherlerinikendisi vermi. Gazanfer aa idam edilince cellt koynndan karp satm. Sonra Trnak Hasar paaya gemi; oda idam olundukta yine cellt alr, satar. Ondan Kasm pa-aya deer. Bu da katlolundukta kardeim celltlardan sa-tn alr. imdi bu tarafa gider olduumuzda gemide l-zmdr diye bir iki saat verdi; bunu da beraber verdi.

Hemen saat elimde iken zerine braktm ve: Byle uursuzu adam dmanna bile verir mi? Ya

eline alr m?Dedim. Hemen bir eki getirtti ve mcevherlerini ay-rp saati para para etti; arklarn denize att.

Dervi paa, saati kardeine vermi olmakla beraberuursuzluundan kurtulamam olmal ki idam edilmitir.

BEN DE SPAHYM!,.

1606. Hazirannda Ferhat paa ran ordusu bakuman-danlna tayin olunmutu. Cahil, abuk hiddet eden, delidiye mehur bir herifti.

Ordu ile giderken yolda asker tarafndan bir ok re-zaletler yapld. Bu arada bir gn sipahiler ulfe yani maa

istemee geldiler. Onlara kt:


40/85

39

Ben de sipahiyim, ben de maa almadm, siz mi ala caksnz?

Bu cevap zerine asker ayakland; onun adrn tasa

tuttular. Ferhat paa dar frlad; eteine ta doldurdu;iendi adrn talad; bundan baka det olduu zere a -drnn iplerini de kesti.

Bursada iken halktan bazlar:

Askerler kadnlarmz kaldryorlar!Diye ikyette bulundular. Onlara verdii cevap gayet

garipti:

Y a beni mi kaldrsnlar?..K onyada iken sipahiler drt aylk maalar verilmedi-

inden ikyet ettiler. Onlara: Gidiniz, maalarnz stanbulda alnz!Diyerek izin verdi.

BURNUNDAN GELM...

1608 de Beyehride Emirah adnda bir bey vard; sof-talarn isyann bastrmakta yararl grlm ve KuyucuMurat paann gzne girmiti. Murat paa sadrzam sfatiyls Anadoludaki isyanlar bastrmak zere gittii zamanbir aralk orumda ordugh kurmutu. Emirahn halkaeziyet ettii hakknda ikyetler gelmi; lkin bir ey yapl-mamt; hatt mkfat olarak Aliye sancakbeylii veril-miti. .

Halk Emirahtan o kadar ktlk grmt ki hep k-t dua ediyorlar:

nallah yedikleri burnundan gelir!Diyorlard.Emirah oruinda Aliye sancakbeyliini alarak .gide-

cei srada Beyehri ve. Seydiehri kasabalarndan yeni i-


41/85

40

kyetiler de orada bulunuyorlard. Kadlardan Filzade Abdurrahman efendi sadrzama dedi ki:

Devletl! Bu herif bir ok zulmlerinden baka birgn kzd ve bana topuz sap ile vurdu.

Murat paa ksa bir cevap verdi: Sabret, efendi!Biraz sonra sadrzam kethdas, Emirahn o gn yola

kacandan veda iin adrna geldiini bildirdi. Muratpaa hemen emretti:

Bo melunu! Aman verme!Kethda, adrna dnd. Emiraha:

Yemek yiyelim, sonra sadrzam hazretlerine gidelim!Dedi. Pirin orbas geldi. Emirah onu ierken ieriye

grbz bir iolam girdi; hemen kemendi onun boaznageirdi; yle anszn, ve hzla skt ki pirin taneleri burnun-dan frlad.

~k

HAREM CNAYETL ERNDEN...

I inci Ahmet, kz kardeinin saraynda bir Habe cari-ye grm; pek holanm, saraya aldrmt. Fakat o sradapadiahn sarayda nfuz sahibi olan ve kz K aptan paaile evlendirilmi bulunan kars bu cariyeyi kskand; bo-

durdu. Padiah tarafndan arannca da onun elbisesini ba-ka bir Habe sariyeye giydirdi; Sultan Ahmetin koynunaverdi. anlalmad stelik o cariye de ayn kadn sultantarafndan boduruldu.

Ad tarihlerde yazl olmayan kadn sultan padiahtangebe kalan bir ka cariyeyi de ayn ekilde bodurdu. Buhal haremde dehet uyandrd.

En sonra mesele padiahn kulana gitti. Sultan Ah-met fena halde kzd; kan sopa ile adamakll dd;


42/85

41

hanerini ekerek stne yrd; yzn yrtp ayann,altna ald.

Bu suretle haremdeki cinayetlerin nne geildi.

BAK PAA VE BURUN KASIM

1618 senesinde sadrzam Halil paa arkta ve huduttabulunuyordu; hazr cevap ve zeki bir adam olan Iran h-

kmdar ah Abbas Trklerle mzakere iin K asm adndabir eli gndermiti.

ran elisinin kocaman bir burnu olduu iin Trk or-dusunda Burun K asm diye mehur oluverdi. Gayet rz-grl, grltl bir gnde bakumandann ve dier kuman-danlarn bulunduklar meclise girdii zaman gururla etrafszdii:

Bir taraftan sulh iin konuulurken, dier taraftanran memleketini tahrip maksadiyle Tatar askerini gnder-meniz iki yzl siyasettir.

Diye sze balayarak ran ordusunun kuvvetinden, ahAbbasn byklnden ve daha baka eylerden bahse-diyor, atp tutuyordu. Vezir Dilver paann sabr tkendive onun szn keserek sordu:

Buralarda rzgr her vakit byle iddetli mi eser?. Defterdar Baki paa hemen ineledi:

Yok, sultanm, bu rzgr imdi Kasm beyin burnuyelidir!

Mecliste herkes glmee balad.Eli kzard; bozard ve artk azn amad.

Bu hdiseyi ah Abbas duydu, ok houna gitti; Bakipaay bir ok metettikten sonra hediye olarak keten ykl

katar deve yollad.


43/85

Ayn eli daha sonra stanbula geldii zaman BurunKasn ismi etrafndaki alaya son vermek iin adn dei-tirdi: Yadigr Ali Sultan hulefa diye yazdrd.

Bu isim de onun gururunu anlatyordu.

MNECCMBAININ KEF

Gen Osman diye mehur olan kinci Osman'n yeni-

erileri ortadan kaldrmak, nizaml ordu kurmak maksadiyleve hac bahanesiyle Arabistana gitmek istemesi stanbuldaortal kartrmt. Hotin seferinde orduda grd yol-suzluklar dolaysiyle zaten yenierileri tahkir etmi, gcendirmiti. stanbulda ihtill havas esiyordu.

Tarihi peev bu srada olan u . hdiseyi ehemmiyetleanlatr:

aramba gn (1622 senesi Maysnda) defterdar Ba-ki paann yannda idik; padiahn adrlar yklenmekzere kadrga yanat.

Siz de adrlarnz gnderin!Diye divandan emir geldi. Baki paa, kethdas olan

Mehmet efendiye: Bizim de adrlarmz kalmasn!

Dediler. Damadm Ramazan avula ve kethda ile bir-

likte Baki paann evine gittik; o srada mtineccimba Meh-met efendi geldi, ve Ramazan avu:

unu aramza alalm, syletelim!Dedi. Aramzda yer verdik. Mehmet kethdann adr

karmakla uramasna glmee balad.

Padiahn adrlar geti!.Dedik.

Ne o gemitir, ne bu geer!


44/85

43

Dedi. O aralk Bki paa hademesinden biri gelerekSteymaniyede byk kargaalk koptuunu, Aa kapl-sna gya dnya halk toplandn haber verdi. M iineo

cimbaya sorduk: Padiaha bir keder ihtimali var m? Bilmem ama, ramazana yetimez!Cevabn verdi. Bunu nereden anladm sordum;

izah etmedi. Dedi ki: Padiahn doum talihi olan burta gne tutul-

mutu.O gn ayn on sekiziydi. htill koptu ve iki gn sonra

Sultan Osman Yedikulede bodular.Mneccimba bu neticeyi acaba gerekten yldzlara

bakarak m renmiti, yoksa hdiseleri iyi tetkik ederekhkm vermi ve hkm yldzlarn vaziyetine mi uydur-mutu?

ELN YAZDIINDAN BA MESULDE...

IV nc Murat henz gen olduu srada sadrzamolan Hsrev paa yenieriler vastasiyle padiah zerindebile nfuz sahibi olmak siyasetini takip ediyordu; bununiin yenierilere ho grnmee alyordu. Bir aralkvaktiyle defterden isimleri silinmi olanlarn yeniden oca-a alnmalarna karar verdi; yenieri ktibi Malko Meh-

met efendiyi ard. Yazlacak isimleri syledi. Fakat k-tip raz olmad. O zaman Hsrev paa kt:

Yaz; padiahn mutlak vekili ve kendisinden sonradevletin en byk adam deil miyim? Yaz diyorum sana!

Malko Mehmet efendi sadrzamn eteini pt: Devletl vezir, padiah hazretleri emir buyurdular

ki kendilerinin malmu olmadka deftere kalem koyma-ym!


45/85

40

kyetiler de orada bulunuyorlard. Kadlardan Filzade Abdurrahman efendi sadrzama dedi ki:

Devletl! Bu herif bir ok zulmlerinden baka birgn kzd ve bana topuz sap ile vurdu.

Murat paa ksa bir cevap verdi: Sabret, efendi!Biraz sonra sadrzam kethdas, Emirahm o gn yola

kacandan veda iin adrna geldiini bildirdi. Muratpaa hemen emretti:

Bo melunu! Aman verme!

Kethda, adrna dnd. Emiraha: Yemek yiyelim, sonra sadrzam hazretlerine gidelim!Dedi. Pirin orbas geldi. Emirah onu ierken ieriye

grbz bir iolam girdi; hemen kemendi onun boaznageirdi; yle anszn ve hzla skt ki pirin taneleri burnun-dan frlad.

*

HAREM CNAYETLERNDEN...

I inci Ahmet, kz kardeinin saraynda bir Habe cari-ye grm; pek holanm, saraya aldrmt. Fakat o sradapadiahn sarayda nfuz sahibi olan ve kz Kaptan paaile evlendirilmi bulunan kars bu cariyeyi kskand; bo-durdu, Padiah tarafndan arannca da onun elbisesini ba-

ka bir Habe sariyeye giydirdi; Sultan Ahmetin koynunaverdi. anlalmad. stelik o cariye de ayn kadn sultantarafndan boduruldu.

Ad tarihlerde yazl olmayan kadn sultan padiahtangebe kalan bir ka cariyeyi de ayn ekilde bodurdu. Buhal haremde dehet uyandrd.

En sonra mesele padiahn kulana gitti. Sultan Ah-

met fena halde kzd; karasn sopa ile adamakll dd;


46/85

41

hanerini ekerek stne yrd; yzn yrtp ayann,altna ald.

Bu suretle haremdeki cinayetlerin nne geildi.

i *

BAK PAA VE BURUN KASIM

1618 senesinde sadrzam Halil paa arkta ve huduttabulunuyordu; hazr' cevap ve zeki bir adam olan ran h-

kmdar ah Abbas Trklerle mzakere iin Kasm adndabir eli gndermiti.

ran elisinin kocaman bir burnu olduu iin Trk or-dusunda Burun Kasm diye mehur oluverdi. Gayet rz-grl, grltl bir gnde bakumandann ve dier kuman-danlarn bulunduklar meclise girdii zaman gururla etraf.szd:

Bir taraftan sulh iin konuulurken, dier taraftanran memleketini tahrip maksadiyle Tatar askerini gnder-meniz iki yzl siyasettir.'

Diye sze balayarak ran ordusunun kuvvetinden, ahAbbasn byklnden ve daha baka eylerden bahse-diyor, atp tutuyordu. Vezir Dilver paann sabr tkendive onun szn keserek sordu:

Buralarda rzgr her vakit byle iddetli mi eser?. Defterdar Baki paa hemen ineledi:

Yok, sultanm, bu rzgr imdi K asm beyin burnu.yelidir!

Mecliste herkes glmee balad.Eli kzard; bozard ve artk azn amad.

Bu hdiseyi ah Abbas duydu, ok houna gitti; Bakipaay bir ok metettikten sonra hediye olarak keten ykl katar deve yollad.


47/85

42 -

Ayn eli daha sonra stanbula geldii zaman BurunKasm ismi etrafndaki alaya son vermek iin adn dei-tirdi: Ydigr Ali Sultan hulefa diye yazdrd.

Bu isim de onun gururunu anlatyordu.

MNECCMBAININ KEF

Gen Osman diye mehur olan kinci Osmann yeni-

erileri ortadan kaldrmak, nizaml ordu kurmak maksadiyleve hac bahanesiyle Arabistana gitmek istemesi stanbuldaortal kartrmt. Hotin seferinde orduda grd yol-suzluklar dolaysiyle zaten yenierileri tahkir etmi, gcendirmiti. stanbulda ihtill havas esiyordu.

Tarihi peev bu srada olan u, hdiseyi ehemmiyetleanlatr:

aramba gn (1622 senesi Maysnda) defterdar Ba-

ki paann yannda idik; padiahn adrlar yklenmekzere kadrga yanat.

Siz de adrlarnz gnderin!Diye divandan emir geldi. Baki paa, kethdas olan

Mehmet efendiye: Bizim de adrlarmz kalmasn!

Dediler. Damadm Ramazan avula ve kethda ile bir-

likte Baki paann evine gittik; o srada mneccimba Meh-met efendi geldi, ve Ramazan avu:

unu aramza alalm, syletelim!Dedi. Aramzda yer verdik. Mehmet kethdann adr

karmakla uramasna glmee balad.

Padiahn adrlar geti!.Dedik.

Ne o gemitir, ne bu geer!


48/85

43

Dedi. O aralk Bki paa hademesinden biri gelerekSleymaniyede byk kargaalk koptuunu, Aa kap-sna gya dnya halk toplandn haber verdi. Mnec

cimbaya sorduk: Padiaha bir keder ihtimali var m? Bilmem ama, ramazana yetimez!Cevabn verdi. Bunu nereden anladn sordum;

izah etmedi. Dedi ki:. Padiahn doum talihi olan burta gne tutul-

mutu.O gn ayn on sekiziydi. htill koptu ve iki gn sonra

Sultan Osman Yedikulede bodular.Mnecimba bu neticeyi acaba gerekten yldzlara

bakarak m renmiti, yoksa hdiseleri iyi tetkik ederekhkm vermi ve hkm yldzlarn vaziyetine mi uydur-mutu?

' k

ELN YAZDIINDAN BA MESULDE...

IV nc Murat henz gen olduu srada sadrzamolan Hsrev paa yenieriler vastasiyle padiah zerindebile nfuz sahibi olmak siyasetini takip ediyordu; bununiin yenierilere ho grnmee alyordu. Bi* aralkvaktiyle defterden isimleri silinmi olanlarn yeniden oca-a alnmalarna karar verdi; yenieri ktibi Malko Meh-met efendiyi ard. Yazlacak isimleri syledi. Fakat k-tip raz olmad. O zaman Hsrev paa kt:

Yaz; padiahn mutlak vekili ve kendisinden sonradevletin en byk adam deil miyim? Yaz diyorum sana!

Malko Mehmet efendi sadrzamn eteini pt: Devletl vezir, padiah hazretleri emir buyurdular

ki kendilerinin malmu olmadka deftere kalem koyma-

ym!


49/85

44

Bre herif! Ben padiahn mutlak vekili ve vezirideil miyim, elbet yaz!

Devletlm, elin yazdndan ba mesuldr. nayetbuyurun da beni azledin. Bunu bir nimet sayarm.Hsrev paa ekindi ve onu azledemedi; fakat hdiseyi

yenierilere bildirdi. Yenieriler onu kuattlar; adr ka-psnda idam etmek istediler. Sadrzam yenierilerin k-tiplerini istemediklerini padiaha bildirdi ve Mehmet efen-di azlolundu,

K OCA DURMU..,

Sadrzam Hsrev paa ran zerine giderken Konya-da Koca Durmu beye hilat giydirdi. Bu adam Kanunzamannda hizmete girmi, son zamanlarda RumelideMehd adna kan bir adam kendi eliyle ldrmt.

Fakat Durmu beyin dman olan Yusuf paa iftiraetti. Sadrzam onu ard ve hesap istedi. Durmu beykorkusuz cevap verdi:

Ben bu kadar levent ve asker sahibiyim. Ben depara m kalr? Bugn gelen yarma durmaz!

Sadrzam kzd: Maln ver, yoksa ban gider! Ecelim gelmediyse senin tehdidin botur. Eer hak-

sz olarak benim kanma girersen maher gnnde ikielim yakandadr. Yam seksenden ziyadedir, vcudumdada din ve devlet urunda alm o kadar yara vardr. Se-nin gibi kana susam bir zalimin zamannda lmek ya-amaktan iyidir.

Hsrev paa bir iaret yapt ve keskin kl adamca-zn szn kesti. plak vcudundaki yara izleri sayldve doru syledii anlald.

i t


50/85

45

SAKAYA DEN. YILDIRIM...

IV nc Murat, 25 Haziran 1630 sah gn Beikta sa-raynda air Nef nin hicviyelerinden mrekkep 'Sihamkaza isimli kitabini okuyordu. Bahekim Emir elebi dehuzurda bulunuyordu.

Birdenbire dehetli bir imek akt ve padiahn bu-lunduu yere yldrm dt. Ortalk sarsld ve enderutaalar yzst dtler; herkes fena halde korktu.

Padiah bu hdiseye elindeki kitabn sebep olduunu

sand ve onu paralad. air Nefyi de azarlayarak tvbeettirdi.

O asrn zarif .sairlerinden birisi u beyti syledi:Gkten nazire indi Siham kazasna,Mef diliyle urad Hakkm belsna...

airin bu zoraki tvbe zerine yazd su beyit me-hurdur:

Bugnden ahdim olsun kimseyi hicvetmeyim amma,Vereydin ger icazet hicvederdim baht nsaz...

*

NEF NASIL LDRLD?..

IV nc Murat air Nefye kimseyi hicvetmemesi iin

tvbe ettirmiti. Fakat huylu huyundan gemez; air yinebir eyler yazyordu.

Bir gn padiah kendi meclisinde aire sordu: Nef, taze bir hicvin var m?air son defa sadrzam Bayram paa hakknda yazd

eseri verdi. Bu hiciv Bayram paay ok kzdrd ve pa-diaha airin idam hkmn verdirdi.

avuba boynu eri ve kaba bir adamd. Nefninnne dp gtrrken:


51/85

46

Gel, odunlukta hicvedilecek biri var)Diye alay etti. Nef gayet cesurdu:

Yiir,.bildiinden kalma, melunLDedi. air ldrld ve denize atld.Nefnin idamn hazrlayan hdiselerden biri de ur

dur:Bir gn kzlaraas yaz yazarken kda mrekkep

damlam. air glm ve:

Efendimizin terleri damlad.Demi, herifin siyahln yzne vurmutur.

KZLE EEKLER...

kz Mehmet paann gzel nktelerinden biri de u-dur:

Halepte vali iken krda ve bir adrda vilyetin ilerigelenleriyle beraber oturur ve konuurken dardan birinek ve kz srs geiyormu. Hayvanlardan bazlaradra doru bakmlar. Hazr bulunanlardan bir ka va-linin lkabn dnerek glmsemi; bu, hal dierlerinesirayet etmi. in farkna varan kz Mehmet paa daglmsemi ve demi ki:

Hayvanlarn haklar var; kziin eeklerle beraber

bulunmasna ayorlar!

TV

FTEDEN KAMI!...

15S41635 senelerinde yaayan Mantk Ahmet efendimehur kaside ve hiciv airi Nef derecesinde edeb kud-ret gsteriyordu. Hatt bir defasnda Nef onun ldrl


52/85

47

inee lyk olduu hakknda bir hicviye yazm; lkin,kendisi ldrlmt.

Mant! i amda okumu; Salihiye medresesine m-

derris olmu; oradan karld iin Halepte vali olan veiki defa sadrazamlk yapan kz Mehmet paaya sn-mt. Bir kz nalbandnn olu olduu iin kz diyehret bulan Mehmet paa zeki bir adamd. Mantk onaaka yollu u ktay okudu:

amda bilmediler kymetimi,Hicret ettim Halebehbaya..

Harlarn iftei izacndan ltica ettim kz paaya...

Mnas udur: amda kymetimi bilmediler, Halebegtm. Eeklerin iftesinden kz paaya sndm.

kz Mehmet paa bundan holand; airi eski vazife-sine gnderdi. Fakat Ahmet efendi uslu durmad. am m-tesellimi iftelerli Osman aay da hicvetti. Osman aa

IV nc Muratn silhdarna ikyette bulundu Onun em-riyle ve Sar Sleyman paa tarafndan Msrda idamolundu. Bylece vaktiyle amb.'iarn iftesinden kaanMantk Ahmet efendi iftelerlinin iftesine uram ol-du.

TTN VE MAZLUMLARIN HIL .

IV nc Murat ttn yasak etmiti; zira haran oldu-una hkm verilmekle beraber stanbulda sk sk olanyangnlarn da ttnden kt hakknda tedenberi ayi-alar vard.

Padiah geceleri kyafet deitirerek kol geziyor; so-

kakta fenersiz gezen, bir ubuk veya kahve ile yakalanan


53/85

48

kimseleri cellda veriyordu. Her sabah sokaklarda bu su-retle boyunlar vurulmu veya aslm kimselere tesadfediliyordu.

Zarif bir air bu hdiselerden dolay halkn ve makuladamlarn dncelerini yle anlatmt:

Zararsz bir duhan hakknda neyler bunca dikkatler;Duhn h mazlman meneylen hner oldur.

Mnas udur:Zararsz bir duman hakknda bu kadar dikkat neye

yarar? Mazlmlarm hmdan kan duman yasak edin, h-ner odur.

BYK KZ VE KK KZ!..

27 Eyll 1632 de Sultanahmet camiinde IV nc Mu-ratn da hazr bulunduu toplantda evvel Sivasizade kr-sye kt. Ondan sonra sz alan Kadzade, padiahn gzndeydi; 'gayet serbest konutu ve devlet byklerininaleyhinde bulundu. Bir de fkra anlatt:

Hoca Nasrettin bir gn bir byk bir de kk kzle ift srerken, arkadann saban iyi srmemesindendolay byk kz dvmee balar. Bu garip hareketinsebebi soruldukta byle yaptm unun iindir ki byk

bktiz hareket etmedike kk kz hareket edemez! ce-vabn verir.

Orada hazr bulunan devlet bykleriyle, hocalardanbazlar alndlar. Krsden indirmek istediler; eyhlislm,padiahn huzurunda byle bir ey olamyacan syliye

Tek mni oldu.


54/85

49

MBAREK BA?..

1634 te Drz isyan vard. K k Ahmet paa asiler

zerine g'itti, Diirzlerin reisi Fahreddin alp oldu.Olu Emir Aliypn bin kiilik bir kuvvetle Osmanl ordusu-nu karlad.

Emir Alinin yannda vaktiyle amdan kam olanDeli Hseyin adnda bir yenieri vard; efendisinin okiyiliini ve ihsanlarn grmt. Araplar yenilip de EmirAli ar surette yaralannca Deli Hseyin:

Y Emirelarab, senin ban mbarek batr; onunsebebiyle bir adam devlete erer. Bu kadar ihsann gr-dm, bandan gelecek ihsan da ben a l a ym !

Dedi. Efendisinin ban kesti ve Ahmet paaya gtr-d. Yz. altn, yz ba hayvan ve Trablusarn beyliiniald.

' k

BAHEKMN LM...

IV nc Muratn silhdar Yusuf paa, hekimba Emir elebiyi ekemiyor; onun yerine kendi adam olanZeynelabidini geirmek istiyordu.

Yusuf paa Emir elebiyi ortadan kaldrmak iinonun afyon kullandn padiaha sylemiti. Hatt padi-ahla satran oynarken arasra abdest almak bahanesiyle

dar kmasnn afyon yemek iin olduunu iddia etmiti.Sultan Murat. ran seferine giderken Nizipte konak-

lamt. Padiahla bahekim yine satran oynuyorlard.Hekimba bir aralk abdest bahanesiyle kalkp gitti Silhdar yine afyon yiyeceini syledi. Uaktan tahkik edi-lerek hokkann, koynunda sakl olduu renildi. Emirelebi dnnce padiah hokkay istedi; o da karnca sor-

du: 4


55/85

50

Bu nedir? Padiahm, zararsz bir afyon tertibidir. yleyse ye!...

Hekimba birka tane yedikten sonra durdu: Bu kadar kfidir. Fazlas panzehir de olsa zehirdir.Dedi. Fakat padiah hepsini yemesi iin zorlad. Y e-

dirdi. Sonra: Haydi, imdi satran oyununa devam edelim!..Dedi. Onun nasl can ekitiini seyredecekti.

oyun sonra Emir elebi can vermee balad. Evinegtrld. Talebesi bir takm illar hazrlamlard. Ka-bul etmedi:

Bana il lzm deil, silhdar gibi zorlu bir d-man zam ann da lm salktan iyidir.''*

Dedi. Afyon zerine gayet tesirli bir zehir olan birkse buzlu erbet iti ve ld.

t

BADAT VE TAYYAR PAA..

Badat muhasarasnda I ranllar yaman dayanyorlar-d. IV nc Murat sadrzam Tayyar paay, hcumlardayava davrandn ileri srerek azarlad. O zaman Tayyarapaa:

Tayyar kulun lmekle bir ey olmaz; hemen Allah,

kaleyi ihsan buyursun!Dedi. Ertesi gn iin umum hcum emrini verdi. B-

tn gece ordunun gzne uyku girmedi, gnele beraberAllah, Allah!.. diye bararak saldrdlar. Vezirler, yeni-eri aas ve beyleri, beylerbeyiler hendeklerden frladlar^askerin nnde hcuma getiler. Tayyar paa ilk safta k-lcyla dmanlarn balarn uuruyordu. Alnna bir kur-un geldi, ensesinden kt. Onu hendek kenarnda gnl


56/85

51

l adrna gtrdler. Sonra mamazam trbesinde, eski:Badat valisi olan babasnn ayak ucuna gmdler.

IV nc Murat onun lsnn karsnda u szleri,syledi: Ah Tayyar, Badat gibi bin kale deerdin!

' k

PADAHA KAFA TUTAN DELKANLI?..

IV nc Muratn ordular Badat duvarlarm aar-ken ieride bulunanlarla ran askerlerine aman verilmiti..Fakat bir ksm ranllar dve devam ediyorlard. Bu s-rada bir delikanl harbi seyreden padiahn huzuruna k-t:

Padiahm, siz aman verdiniz, lkin biz aman ver-meyiz.

Dedi. Sultan Murat hayret etti ve sordu:

Ne demek istiyorsun? Padiahm, ka yldr B adat sefer ediyoruz. Ak-

e, pul yle dursun, ne babam kald, ne amcam, ne kar-delerim! Hepsi bu uurda gittiler. imdi frsat bulmukenniin intikammz almayp da aman verelim. Dorusu budur ki vermeyiz.

Bunlar syleyen gen asker, hi bir cevap beklemeden',kp gitti.

Baka zamanlarda emrini biraz geciktirenlerin bileboynunu vurduran padiah, delikanlnn bu haline kahka-halarla glyordu.

AHKULU...

I V nc Murat Badat nnde yakalanan bir takmaIran esirlerini idam ettiriyordu. Bunlardan birisi:


57/85

52

Padiah hazretlerine mhim bir sr syliyeceim;[beni ondan sonra dilerseniz ldrn!

Dedi. Israr zerine haber verdiler ve I V nc Mu

.rafn karsna karld. Esir dedi ki: Ricam kendi hayatm iin deildir; benimle beraber

mezara girecek sanat iindir. Sanatn nedir?Diye sorunca alt kirili bir saz istedi; evvel hazin

bir iir okuyup onunla ald; sonra Badatn fethini veoradaki idamlar anlatan bir zafer manzumesi okudu.

Sultan Murat sanatkr takdir etti; hayatn bala-makla kalmad; beraber stanbula getirdi.

Bu adamn ad ahkulu idi; Padiahkulu oldu ve ri-vayete gre acem musikisinin stanbula girii onunla dr.

BEKR MU STAFA VE IV nc M U RAT,.

IV nc Murat arap iilmesini yasak eden emrini ye-niledikten sonra bir gece kol geziyordu. Bu srada BekriMustafaya rastlad. Bekri, sarho mnasna gelmeyipperhiz edici demek olduu halde Mustafa sarhotu. Di-yordu ki:

7 Ben dilersem btn stanbulu ve cariyeolu yusatn alrm.

Bu szle bir cariyeden domu olan padiah kastedi-yordu.

IV nc Murat, onu yakalatt; akl banda olmadiin konuup anlamak mmkn olmad; merak ettiinden

dam da etmedi; saraya gnderdi.Ertesi sabah padiah; Bekri Mustafay huzuruna a-

rd. Geceki teklifini hatrlatt. Mustafa koynundan birie kard:


58/85

53

Bu yle bir altn sudur ki, dnyann btn hazne-lerine stndr; bir dilenciyi Cihangir, kudretsiz bir ada-

m skender yapar*Dedi; bu szlerin doruluuna yemin etti.

Sultan Murat sarhoun gayet en ve korkusuz szle-rine at, ondan holand; ieyi alarak boaltt, beendi!'

*0 gnden sonra Bekri Mustafa padiahn birinci dere-cede iret arkadalaii arasna katld. stanbulda dehetlibir tun salgn olduu ve gnde yzlerle insan ld s-rada IV nc Murat:

Allah bu yaz ktlerin cezasn veriyor; bu k da:sra iyilere gelecektir!

Diyerek Beyolunda bulunabilen en byk kadehleri;,boaltyordu.

EFSUNCU?..

Daha sonra Cinci Hoca diye mehur olarak Sultan.brahim zerinde son derece nfuz kazanan Hseyin efen-di genliinde eyh Mehmet elebinin talebeyiydi. eyh.Mehmet elebi Sleymaniye medresesinden zmir kadl-na. tayin olunduu zaman, talebesinden bir kan beraberald, onlara memuriyetler verdii halde, Cinci Hseyin:

efendiyi almamt.Cinci Hseyin, hocann baz dostlar vastasile ricalar-

da bulundu. Onlar elebiye dediler ki:

Bu zavallya yazktr; bu kadar vakit size mezlik:etti. Birlikte alnz!

Mehmet elebi raz olmad:

Bizim namusumuz vardr Kadnlara, ocuklara ef-

sun okur bir adam beraber gtrp de rezil mi olalm?


59/85

54

Hocasnn utand efsunculuk, Cinciye, ykselmek vedevlete ermek iin sermaye oldu.

MERTLK VE ENTRKA BR ARADA OLMAZ!...

Sultan brahimin kethda kadn beyz araba odun istemi ve bunun tedariki sadrzam Kara Mustafa pa.aya emrolunmutu; fakat baz mhim ilerden dolay ge

cikti.Sadrzam bir gn divanda alrken tatil zamanndan

iki saat evvel padiah tarafndan arld. Gitti ve u soru:ile karlat:

Khya kadn iin emrettiim odun bu vakte kadarniin verilmedi?

Kara Mustafa paa, zaten i bandan arld iinkznut. Bununla beraber:

Padiahm, tenbih edelim, verilsin!Dedi. Fakat unlar da ilveden kendini alamad: Padiahm, ben senin vezirinim. Byle kk bir

ey iin divan bozdurup beni arrsn. Beyz eki odunon be bin ake eder. Bunun iin mhim ileri yzst b-raktryorsunuz da snrlarn halinden bir ey sormuyor-sunuz?

Padiah bir ey sylemedi, fakat fena halde gcenmit.Bunu iiten eyhlislm Yahya efendi hemen gzlerini

aarak ve ellerini kaldrarak Hseyin efendi ile sadrza-ma haber gnderdi:

Aman saknsn! Padiahlara byle sylenmez. M:him iler dedii hep olur biter. Padiahn emirlerini yapanldr. Byk iler padiahn syledikleridir. Bizden o-

lumuza selm syle, byle sertlik gstermesin!


60/85

55

, Hseyin efendi bunlar naklettii zaman Kara Mus-tafa paa u merte cevab verdi:

Mansp iin yalan sylemek ve dalkavukluk etmekbana g gelir. Benim almam devleti iindir. Herkes birtaraftan sz syliyerek padiah hiddetlendirmek zerenifaka baladlar; hangi birine yaranmaa uraaym? By-le yaamaktan lmek iyidir.

Fakat bu cesur ve iyi vezir, yenieri zabitlerini silhdar Yusuf paa aleyhine kaldrmak zere yenieri keth-dasna yz kese ake verdi; mesele anlald; boduruldu.

K DEL...

Sultan brahim zamannda Silivrikap darsnda DeliKasm admda birisi vard; padiahn onun bahesini tahripettirmiti.

Bir gn Sultan brahim Davutpaa sarayndan ehregelirken iftliin nnden geiyordu^ Deli Kasm hemenIcotu; atnn nne kapand; padiah ona kalkmasn sy-ledi; iltifat etti ve idam ettirdii sadrzam Kara Mustafapaay hatrlayarak sordu:

Ne dersin, koca deli! u Arnavut ok inat deilmiydi?

Padiahm, t kktenberi byle inatyd! Ya sen ann kkln ne bilrsn?

Padiahm, benim hizmetkrm idi; alt'ay atm t-mar etmitir.

Ya sen atalarma ka yldr hizmet edersin? Altm yldr byk atalarna hizmet ederim, imdi

seksen yandaym.

Behey deli, koca bunak imisin!


61/85

56

Padiahla bu kadar konutuktan sonra daha baka ey-ler sylemee cesaret bulan Deli Kasm asl maksada geti;37er pp dedi ki:

Padiahm, zulm gren padiahma seirdir;: ik-yet eder. Bana sen zulmettin; baheciimi harap ettirdin.Ben kime varaym?

Elem ekme, yine yaptrrm.Padiah bahenin dzeltilmesi iin lzm gelen emirleri,

verdikten sonra o zamana kadar hi kimseye nasip olmayanbir iltifatta bulundu:

Yolda bir gelecek vardr; e erci Kasm adl padiaholmamtr, fakat senin hatrn iin ann adn Kasm koya-ym!

t

ALTIN DREK?..

Damat Yusuf paann dmanlar, Giritten deerli he-

diyelerle dneceini sanmlard; fakat padiaha ancak ikimermer stun verdi. Dediler ki:

Kendisine bir altn stun saklamtr!Bunu padiah dikkatle dinledi; vezirinin konanda

zengin bir hazine bulacan zannetti. Damad olmasna ra-men onu ldrmek iin bahane aramaa balad. Bir gnard ve emretti:

Hemen imdi Giritin fethi iin. otuz gemi ile gitme-lisin!

Gemiler tersanededir ve henz k ortasnda bulunu-yoruz!

Hanyadaki kfirleri iyi bir mlislman gibi toptanidam etmeyip de hzineleriyle birlikte serbest braktn?

Ben elimden geldii kadar hizmet ettim; bir bakakulunuz da gitsin, benim kadar yapsn!


62/85

57

Git diyorum, yoksa seni ldrrm. Padiahm, siz deniz iini bilmiyorsunuz, kreki-

lerimiz yoktur. Kreki olmadan denize klmaz.

Sultan brahim ok kzd: Melun, deniz iini sen mi bana reteceksin?

Diye bard ve bostancbaya dnerek emretti: abuk, ban bana getir!

Bostancba tedbirli ve insafl davrand; onu srgrrveya idama mahkm olan vezirlerin kapatld caml,kke gtrd.

Sadrzam Salih ve defterdar Musa paalar padiahnayaklarna kapanarak efaat ettiler; Yusuf paa affn ricaeden bir mektup yazd ve bostancba kendi hayatn teh-likeye koyarak o mektubu padiaha verdi. Fakat hibirin-den fayda kmad. Yusuf paa bouldu. Sultan brahimonun lsn huzuruna getirtti. Bakt, bakt:

Ne gzel elma gibi yanaklar var imi! Yazk oldu

ki kydm!..Dedi, Bununla beraber paann kona arand. Altn

direk dedikleri eyin krmz benekli sar mermer olduu"anlald. Bu mermer direk daha sonra Turhan Sultanm.'yaptrd Yeni camiin minberine destek olarak kondu.

i r

DALKAVUK!..

Sultan brahime yanl hareketlerini cesaretle ihtareden Kara Mustafa ve Yusuf paa gibi vezirler yok olmu;sadrzamba Sultanzade Mehmet paa gelmiti. Bu adampadiahn her szn tasdik ediyordu. O kadar ki F tanbrahimin bile hayretini uyandrd. Bir gn sordu:

yi veya kt hareketlerimi sen nasl oluyor


63/85

58

ru buluyorsun? Senden evvelki lalalarm iime karr-lard.

Padiahm, siz Allahn yeryznde glgesi olan haJ ifesisiniz. Hatrnza her ne gelirse Allahn ilhamdn, Sizin akla uygun grnmiyen emirleriniz bile bir hikmetedayand iin kullarnz sebebini bilmedikleri halde . dahiyerine getirmee almaldr.

Sultn brahim artk gemi azya almt; kendisine na-sihat eden valide sultana bile Sltanzadenin szleriyle ce-vap verdi ve susturdu. Artk iler ileden kyordu ve ha-karetin en by dalkavuk Sultanazde Mehmet paayayaplyordu.

Mehmet paa bir gn kazasker brahim efendiyi, babaa ve .gizlice birka lle ttn imek zere ard. Dertyand ve padiah tarafndan kendisine yazlan bir emri gs-terdi. Onda u satrlar da vard:

Bre mtevelli yapl pezevenk, bre karpuz kyafetli

ltodo!...Daha bunun gibi bir ok szlerden sonra u garip emir

ve tehdit savruluyordu:

Atalarm Medineye bu kadar cevahir ve mal gn-dermiler; adam gnderip onlarn hepsini getirtesin! Veill, senin derini soyup saman doldurmam mukarrerdir;yle bilesin!

i t

BEN DE PADAHI M! ..

Sultan brahim tarihte Deli diye anlr; fakat bazdefalar o devirde gayet akll saylan padiahlar gibi hare"ket ettii grlr.

Edirnede bulunduu srada yakalatt birka hrszhemen cellda verdi. Bunlardan biri ileri atld ve:


64/85

59

Ben yenieriyim!Dedi. Yenieri olmak o zamanlarda insana bir ok im-

tiyazlar verirdi. Hele cellt elinde baya kimseler gibiidam edilmeleri caiz grlmezdi.Padiah kzd: Ben de padiahm!

Diye bard. Sonra onu n el l er i n i a yak l a r nkrdrpar iine attrd.

Tk

CANIN IKSIN!..

Defterdarzade Mehmet paa Sultan brahim tarafndansrlmt; padiahn tahttan indirildiini duyunca Iznikdeki iftliinden Yalova'ya oradan da kaykla stanbul'ageldi. Soluu ehzade camii yannda, .sadrzam Sofu Meh-met paann konanda ald. Sofu Mehmet paa bu gelii"beenmedi:

elebi paa, destursuz neye geldin? Yoksa mhremi geldin?

Sadrzam olmaa m geldin, demek istiyordu. H! Ben mhre lyk deilim. Babamn eski dos-

tu ve babam yerinde olan, beni IV nc Sultan Murat dev-rinde rtbelere eritiren bir zatn sadrzam olduunu ii-terek ayann toprana yz srmee geldim.

brahim han sana Kars vilyetini verdi; niin git-medin?

Ya sultanm, Kars emriyle birlikte idamma fermand a vard.

Sadrzam hiddetle haykrd:

Bre git, yoksa seni imdi katlederim! Allah ve peygamber akna halimize merhamet et!

oluk ocuk sahibiyim. Bir yldr ki on sekiz sancak yer


65/85

60

de bu kadar, sekban ve sa r ca haarat i yl e baya i n sa n l a rgibi konup serseri oldum.

Bre k, diyorum.O zaman defterdarzade doruldu; dierinden daha bas-

kn, fakat grltsz bir hiddetle elini hanerine att; ho-murdand:

Bre cann ksn!Sadrzam irkildi; durdu, dnd. Sonra dedi ki: Paa, eer dorulursan seni bir hizmette kullanrz..

Hele imdiki halde kap halkn dat! Saadetl padiah sa-na arpalk olmak zere Malatya sancan ihsan buyurdu..

Teekkr ederim. Kabul ettim. Vergilerini, haracn,ve tahsildarln da ihsan buyurursanz minnettar olurum^

yls olsun! Sabah emirlerini al!Mehmet paa dua ederek el pt ve kt.

BA GETRENE BAH!...

.1649 senesi Temmuzunun ilk gnleriydi; stanbulda'byk bir tel vard. nk Anadoluda senelerdenberiisyan bayra am olan Grc Nebi ile Katrcolu s-tanbula yaklayorlard.

Sadrzam Kara Murat paa yenierilerle sipahileri alarak skdara gemi; Bulgurlu srtlarn tutmutu. Da-ha ileride Tavuku paa dvyordu

Murat paa askerin cesaretini arttrmak iin: Asilerden ba getirene bahi var!Diye orduda telll bartmt.

Ayn yirmi sekizinde sadrzama bir ok kesik ba ge-tirdiler ve mkfatn istediler; Murat paa paray veri-yordu. Bir aralk balardan birini tand; heyecanla do


66/85

61

yuldu ve kesik baa daha yakndan bakmak zere ilerledi:sonra ellerinde kesik balarla bahi bekliyen yenierilere

hiddetle bard: Bre kahpe oullar! Bu bizim Kasmn badr.Kasm onun en iyi leventlerinden biriydi.

:k

KATIRCIOLU..

IV nc Mahmet devrinde Anadoluda isyan edenler-den mehur Katrcolu bir ok muharebelerden sonra Ha:mit sanca beyi Topal Mehmet paaya yenilmi; Afyonkarahisar yaknnda ay kasabasnda Isaolunun iftliinegelmiti. stanbulda itibar yksek olan saoluya:

Ya beni affettirirsin, yahut evini barkn yakar;Acem ahma kaarm!

Diye haber gndermiti. saolu sadrzam Kara Mu-rat paaya syledi. Murat paa: Ben Katrcoluya kt yazmam. Dier devlet er-

ki n yazsnlar!

Dedi. taate tevik iin mektup yazld; Katrcolu. stanbula geldi; Murat paa onu sekiz yanda olan padia-hn huzuruna kard ve takdim etti:

Hnkrm, ite, Katrcolu dedikleri domuz budur..Af dileyerek kapnza yz srmee gelmitir.

Katrcolu bu sahneyi yle anlatyormu:

: Saadetl hnkrmn garaca garaca gzlerini gr-dm gibi dm hineyazd. Paa, d! dedi; yzstnedtm; ama d demese hemen yklrdm. Allah hnkrrmn yan uzun eylesin, diye yer ptm.

Katrcolu Girit seferine gitti. Orada Fzl Ahmet pa-

a ile gezerken paa ona ekyaln hatrlatmak zere:


67/85

62

Ne gzel bekleyecek dalardr!

Dedi. Katrcolu cevap verdi:

Efendim, iyi dalardr ama, kervan ilemez.

DOMUZ TRBES..

1649 da sadrzam olan Kara Murat paann asl Arnavuttu; yenierilikten yetimiti; keyfine dknd; arka-

dalarn semekte usta deildi; kin gtmekte yamand.Bir aralk soyda Mehmet paann Hamada bir trbe

yaptrdn iitti; onu sevmedii iin:

Ben oraya domuz gmdrrm!Dedi.

Murat paa, mneccimbann, krk sene sadrzamlkedeceini haber vermi olmasna ramen, ancak iki sene

kadar bu mevkide kalabildi; azledildi; baz valiliklerde bu-lundu.

1655 senesinde hacce giderken Payasda hastaland;Hamada Arnavut Mehmet paaya misafir oldu; orada l-d.

Mehmet paa, kendisi iin hazrlad ve Murat paa-nn domuz gmdreceini syledii trbeyi ona ikram etti!!

MNECCMBAININ LM. .

IV nc Murat, Sultan brahim ve IV nc Mehmetdevrinin mehur mneccimbas Hseyin efendi, yapttakvimin baz yerlerine harfler serpitirmek suretiyle gya o yln en mhim hdiselerini kefederdi. Bu hdiselerim


68/85

- 63

birinci derecede olanlar da padiahlarn lm ve tahta -klaryd.

IV nc Muratn lmn o yln takviminde .Hse-

yin nmurad) kelimeleriyle kefetmiti.Sultan brahimin ld sene onun yapm olduu.

takvimde bu mhim hdiseye dair iarete tesadf edileme-di ve soruldu:

Siz nasl oldu da bunu bilemediniz?Mneccimba Hseyin efendi glmsedi ve hi kim-

senin bilmedii ekilde bir takm harf ve kelimeleri birle-

tirmek suretiyle takvimi sli cls ve vefat brahim ke-limelerini kard; herkesi hayrette brakt; ehirde byk.hret kazand.

Ktip elebi onun kurnazlm u fkra ile anlatr:Hekimba tedavi ettii hastalarn mutlaka iyi olaca-

n syler; fakat kapnn arkasna tebeirle, iflah bulmazdiye yazarm. Hasta elbet iki rahmetin birine ereceinden,iyi olursa, ben sylemedim mi, diye vnr; lrse, biz

onu fen sayesinde anlamtk. Lkin sizi zmemek istedik .te kapnn arkasna baknz, diye atp tutarm.

1650 senesi takvimine mneccimba Hseyin efendinin dalavereli bir ekilde vefat Muhammed diye yazmolduunu, onun okuma usuln renmi olanlar kefet-tiler; I V nc Mehmetin lmne iaret ve cinayet sayd lar. eyhlislm Baha efendi idamna fetva verdi. O gece

takvime bakarak felketi sezdi; sandal ve at'hazrlatt. Fa-kat yolda yakaland; bouldu ve denize atld.

4r

NN MUBAH GRM?...

Bir asr kadar, zaman zaman sertleip geviyen ttn.

ve kahve yasa pek ok lmlere sebep olmutu. IV ncii/.


69/85

64

'Mehmetin ilk zamanlarda eyhlislm Baha efendi bykbir meden cesaret gsterdi. Ttn ve kahve imenin mbah olduunu syledi. Bunun zerine baz dostlar ona sor-

dular: Sizden evvelkiler ttn hakknda byle bir fetva

vermemilerdi ?

eyhlislmn cevab gayet zarif oldu:

Ttn halk arasnda yaylm. Yasak kabil olmad-na phe yok! IV nc Murat zamannda bir ok kanlardklm, yine ortadan kalkmam! Mbah olmyan bir

eyi iirip de bu kadar yz binlerce halk gnaha sokmaktansa, mbahtr, diyerek onlar gnahtan kurtarp yalnzkendimiz gnaha girmeyi daha hafif grdm.

DUA LE KALE ALINMAZ!...

1650 senesinde sadrzam olan Melek Ahmet paa dev-let ilerini karmakark, hzineyi bombo buldu: Vergilerartrld; memuriyetlerin devlete satlmas kararlat; fay-da vermedi. Vezirlerin fazla gelirleri kesilmek istendi, bu-na kimse raz olmad. Defterdar Emir paa emeklilere, ye-tim ve dullara, muhtalara senede verilen yetmimilyon akenin hzinede alkonmas teklifinde bulundu;

buna da Ksem Sultan itiraz etti: Siz otuz bin kiiyi ekmeklerinden etmek istiyorsu-

nuz; bunlarn lanetleri kimin zerine olacaktr?

Anadolu muhasebecisi Sar Ktip ortaya atld:

Filn mollann, filn derviin duasiyle kale fetholunduu iitilmi ey deildir. Bu muharebeyi kim kazan-d, u kaleyi kim ald, diye sorarsanz, ya sarho brahim

paa yahut filn zalim paadr; fakir dervilerin lnetleri


70/85

65

de dualar gibi tesirsizdir. O lanetleri ben zerime alyo-rum.

Teklif kabul olundu.' k

ESE PAZARI...

On yedinci asrm ortalarnda bir aralk divandaki b-tn vezirler klelikten yetimi kimselerdi.

Bir gn Anadolu muhasebecisi Sar Ktip divandandnd srada yenieri ocann ileri gelenleri sordular: Sar Ktip, nereden geliyorsun? Esir pazarndan...Memlekette aalar saltanat kuran yenieri eleba-

larna kar halk ve saray ayakland zaman Sar Ktipgizlice sdrzam Siyavu paaya yaranmaa alt; dierleriidam olunduklar halde o affediidi. Fakat esir pazarndan

geliyorum! dedii haber verilince nn da idamna emirkt. Sar Ktip hanerle intihar etti.

AK SAKAL, KARA SAKAL...

I V nc Mehmetin sadrzamlarndan Grc Mehmet

paa doksan yanda, ak sakall bir ihtiyard; kzlaraasSleyman aann himayesiyle o mevkie gelmiti.

Bir gn padiah Msrdaki vaziyet hakkjnda gr-mek zere btn vezirlerle eyhlislm ve.kazaskerleri saraya ard. Padiahn annesi Turhan Sultan kafesli pen-cere ardndan mzakereyi takip ediyordu.

Sadrzam, Msr valiliinin lnciye kadar devam et-mek zere verilmesi teklifinde .bulundu. Serbest ve cesurbir adam olan Anadolu kazaskeri. Mesut efendi itiraz ett1':

5


71/85

66

Byle bir tedbir az zamanda Msrda istikll dva-s uyandrr ve OsmanlI devletinden ayrlmasna sebep

olur!Sonra ehrin yiyecek ve giyecek fiyatlar zerinde ka-zaskerle sadrzam arasnda gayet sert bir mnakaa ba-lad. Grc Mehmet paa itirazlara cevap bulamadka:

Ben hepinizden yal, ak sakall bir ihtiyarm; busakal devlet ilerinde aarmtr!

Diyordu, Bu sz bir ka defa tekrar edildi; TurhanSultan dayanamad. Kafes ardndan kt:

Baka paa; bak!.. Ak sakal kara sakal hesapta de-il! Tedbir ak sakalla olmaz; akl ile olur. Efendi ne derse'hemen onu yap!

Mesut efendinin her sefer ehirde et pahallndan i-kyetini de Grc Mehmet paa u szlerle inelerdi:

Anadolu kazaskerini ete doyuramadk!

Bu hdise sadrzamn azlini hazrlam oldu.

*

EEN BALAMADAN...

IV nc Mehmet devrinde Badat valiliine gnderiler?bir paa oraya gitmedi ve Anadoluda isyan halinde olan

Abaza paaya katld.ki asi Ankaraya zorla girdiler. Orann beyi KrtAbdullah vaktiyle Bekta aann atlarn ehre sokmadiin kad Kederoluyu ldrmt. bir paa bunu unut-mamt ve cellda:

Vur boynunu!Diye emretti. Abdullah bey ban kaldrd: Hey paa, hey! Vur boynunu dersin, vururlar, ama

ben eeimi balamazdan evvel sen de gelirsin!


72/85

67

Dedi. bir Mustafa da zeki ve nkte syliyen adamd;;;cevap verdi:

Kederolu eeini balamadan ite sen varyorsun!Bununla beraber bir paa da bir aralk iki ay sadra-zamlk ettikten sonra bodurulmu, eeini balamadan.evvelkilerin ardndan gitmiti.

&

GAYEETL CELLAT!.

1653 senesiydi. IV ic Mehmet, isyan halinde iken*,parlak vitlerle stanbula getirdii ve damat edindii sad-rzam bir Mustafa paann idamn emretmiti.

Bostancba ona bir haseki ile haber yollad: Takdir byleymi, abdesi ve namaza balasnlar!

bir paa tvbe ve ibadet iin bir okumu adam istedi":bostancbanm ktibi Koca Mahmut efendi ile birlikte na-

maza durdular. Bu i biter bitmez kapdaki celltlara ia-ret edildi. Usta cellt, birin boynuna kemendi att ve?bodu; eyhlislmm da idam edilecei hakknda bir ayia;olduu iin celldn ra da Mahmut efendinin boaznakemendi dolad. Zavall ihtiyar:

Bre kfir!...Diye haykrarak yerinden frlad: kendisini kurtard;:

fakat cellt ra beceriksiz grnmemek iin yeniden sal-drd. ki t a r a f arasnda bouma oldu; kemendi geirdi,.Grlty iitenler koutular:

Bre melun, ek elin!

Cellt ekildi ve Mahmut efendi kemendi kard. Cel-lda kt:

Bre kfir hnzr

kadircan kaflı - osmanlı devrinden tarihî fıkralar

Documents