kü thuËt ®äc nhanh - sài gòn ocean - homesaigonocean.com/gocchung/html/ky thuat doc...

NguyÔn Huy C«n

Kü thuËt ®äc nhanh

Hà Nội, 2010

5 6

Lêi giíi thiÖu

HiÖn nay, trªn thÕ giíi còng nh− ë n−íc ta tån t¹i mét m©u thuÉn khã gi¶i quyÕt gi÷a nhu cÇu kiÕn thøc, khèi l−îng s¸ch b¸o, tμi liÖu khoa häc - kü thuËt víi çc ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó thu nhËn th«ng tin. Trong sè çc ®iÒu kiÖn ®ã th× vÊn ®Ò thêi gian ®Ó ®äc vμ ph−¬ng ph¸p ®Ó n¾m ®−îc th«ng tin tõ çc tμi liÖu mét çch nhanh chãng, cã hiÖu qu¶ lμ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan träng nhÊt.

Cuèn s¸ch nhá nμy cung cÊp cho çc ®éc gi¶ mét sè kiÕn thøc vμ ph−¬ng ph¸p cÇn thiÕt cña kü thuËt ®äc nhanh, ®−îc hiÓu lμ çch rót ra tõ tμi liÖu ®· ®äc nh÷ng th«ng tin hay víi tèc ®é cao.

Ph−¬ng ph¸p nμy ®· cã trªn nöa thÕ kû nay t¹i nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi; cßn ë n−íc ta - ngay khi c«ng nghÖ th«ng tin b−íc ®Çu ph¸t triÓn th× vËt mang tin vÉn phæ biÕn lμ s¸ch b¸o, vμ ph−¬ng ph¸p nμy cã t¸c dông tèt trong ®iÒu kiÖn chóng ta cã nhu cÇu ®äc nh−ng qu¸ thiÕu thêi gian ®Ó ®äc.

Qua nhiÒu n¨m lμm c«ng t¸c nghiªn cøu khoa häc vμ th«ng tin KHKT trong x©y dùng, t¸c gi¶ ®· ¸p dông, ®óc rót kinh nghiÖm n−íc ngoμi, øng dông trong tiÕng ViÖt vμ biªn so¹n cuèn s¸ch nhá nμy. TÊt

nhiªn, vÊn ®Ò míi mÎ vμ kh«ng ®¬n gi¶n, kinh nghiÖm ¸p dông ch−a nhiÒu, nªn kh«ng tr¸nh khái sai sãt vμ thiÕu toμn diÖn. Song, víi mong muèn t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ®äc s¸ch cã hiÖu qu¶ vμ nhanh chãng, chóng t«i giíi thiÖu cuèn s¸ch cïng b¹n ®äc vμ mong nhËn ®−îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp quý b¸u.

Tác giả

7 8

Ch−¬ng I

Më ®Çu vÒ kü thuËt ®äc nhanh

T¹i sao ph¶i ®äc nhanh h¬n? §äc lμ mét ho¹t ®éng v¨n ho¸ - tinh thÇn cña con

ng−êi, lμ ph−¬ng tiÖn chÝnh ®Ó gi¶ng d¹y vμ häc tËp, lμ c«ng cô quan träng ®Ó thu nhËn th«ng tin vμ nhËn thøc thÕ giíi. Dï cho ®Õn nay, trªn thÕ giíi ®· xuÊt hiÖn nhiÒu ph−¬ng tiÖn míi ®Ó chøa ®ùng vμ phæ biÕn th«ng tin khoa häc - kü thuËt, nh−ng cuèi cïng vÉn ph¶i "®äc". T¸c dông cña ®äc vÉn to lín vμ kh«ng thÓ thay thÕ ®−îc.

§äc hay xem, trong tr−êng hîp nªu ra ë ®©y cã nghÜa ®ång nhÊt, tøc lμ tiÕp thu th«ng tin qua thÞ gi¸c. VÊn ®Ò lμ ë chç chóng ta ®äc (hay xem) s¸ch b¸o, tμi liÖu nh− thÕ nμo ®Ó cã hiÖu qu¶ h¬n: ®äc nhanh h¬n vμ hiÓu nhanh h¬n nh÷ng ®iÒu ®· ®äc.

HiÖu qu¶ cña viÖc ®äc nhanh hiÓu nh− vËy, ai còng thÊy râ: ®èi víi sinh viªn, ng−êi nghiªn cøu th× cã ®iÒu kiÖn chñ ®éng n¾m nhanh bμi ®äc, ®èi víi thÇy gi¸o th× cã ®iÒu kiÖn tæ chøc hîp lý vμ tèn Ýt th× giê so¹n bμi vμ gi¶ng d¹y ë tr−êng häc, cßn ®èi víi ng−êi l·nh ®¹o, qu¶n lý th× khai th¸c ®−îc tèi ®a thêi gian hiÕm cã cña m×nh ®Ó ®äc.

Song muèn biÕt râ h¬n nguyªn nh©n cña viÖc ph¶i ®äc nhanh, chóng ta ph¶i g¾n víi sù ph¸t triÓn

kiÕn thøc vμ bïng næ th«ng tin ngμy cμng m¹nh mÏ trong thêi ®¹i chóng ta.

Çc nhμ b¸c häc tÝnh r»ng con ng−êi ®· tån t¹i trong kho¶ng 50 ngμn n¨m, quy ®æi ra kho¶ng 800 thÕ hÖ, víi tuæi thä trung b×nh cña mçi thÕ hÖ lμ 62. Trong sè ®ã cã 650 thÕ hÖ sèng trong hang ®éng, 70 thÕ hÖ nèi tiÕp b¾t ®Çu cã ch÷ viÕt, 6 thÕ hÖ sau ®ã míi biÕt dïng ch÷ in; 4 thÕ hÖ gÇn ®©y míi häc çch ®o vμ ®¸nh gi¸ thêi gian; 2 thÕ hÖ gÇn ®©y nhÊt míi biÕt sö dông ®iÖn n¨ng. Vμ, mét ®iÒu hiÓn nhiªn nh−ng chóng ta Ýt khi quan t©m tíi lμ hÇu hÕt nh÷ng g× chóng ta cã ®Ó sö dông trong cuéc sèng ngμy nay ®Òu xuÊt hiÖn trong thÕ hÖ hiÖn ®¹i, thÕ hÖ ngμy nay.

TiÕn bé kü thuËt trong thêi ®¹i chóng ta ®ßi hái kiÕn thøc ngμy cμng nhiÒu, mμ ph−¬ng tiÖn chñ yÕu ®Ó ghi l¹i kiÕn thøc lμ s¸ch b¸o, lμ vËt mang tin trªn giÊy. Giê ®©y, khèi l−îng çc Ên phÈm t¨ng lªn mét çch ®¸ng sî! Sù bïng næ th«ng tin ®· kÐo theo mét khèi l−îng tμi liÖu khæng lå. HiÖn nay, trªn thÕ giíi, cø 10 ®Õn 15 n¨m th× khèi l−îng in ra t¨ng gÊp ®«i, vμ b¹n thö h×nh dung lμ cø mçi phót cã 5.000 trang s¸ch ra ®êi! ChØ trong nöa thÕ kû qua, khèi l−îng s¸ch in ®· t¨ng lªn tíi 4-5 lÇn, song ®ã ®· ph¶i lμ giíi h¹n ®©u. Çc nhμ b¸c häc tÝnh r»ng, cø ®μ nμy th× trong kho¶ng h¬n mét thÕ kû n÷a Qu¶ §Êt sÏ ®−îc phñ mét tÊm ch¨n dμy nöa mÐt. Do khao kh¸t tri thøc, ®éi qu©n ®äc s¸ch b¸o còng t¨ng lªn ghª gím. ë mét n−íc cã chõng 200 triÖu d©n ®· cã kho¶ng 400 ngμn th− viÖn vμ 4 tû cuèn s¸ch, kÐo theo hμng tr¨m triÖu ng−êi ®Õn ®äc. Hä ®äc nh÷ng g× vμ ®äc nh− thÕ

9 10

nμo? Mét nhμ b¸c häc trong ®êi m×nh ph¶i ®äc kho¶ng 200 ngμn cuèn s¸ch. TÊt nhiªn thèng kª cho hay, ë Liªn X« hμng n¨m mét ng−êi d©n ®äc trung b×nh tõ 15 ®Õn 20 cuèn s¸ch, çn bé kinh tÕ ®äc nhiÒu gÊp r−ìi çn bé khoa häc - kü thuËt. Qua ®iÒu tra, ng−êi ta ph¸t hiÖn ra t×nh tr¹ng gi¶m khèi l−îng vμ c−êng ®é ®äc ë giíi khoa häc - kü thuËt, thÓ hiÖn ë l−îng th«ng tin ®Õn hä kh«ng cao l¾m. Cã ®Õn trªn 50% çn bé Ýt quan t©m ®Õn s¸ch b¸o thuéc nghÒ cña m×nh vμ h¬n 20% th× hoμn toμn kh«ng ®äc g×!

T¹i sao cã t×nh tr¹ng nμy? Nguyªn nh©n chÝnh lμ vÊn ®Ò thêi gian. B¶ng sau cho thÊy thêi gian ®äc s¸ch rÊt hiÕm, qu¸ nöa sè chuyªn gia trong çc ngμnh khoa häc vμ kü thuËt mçi tuÇn chØ cã quü ®äc s¸ch kho¶ng 3 ®Õn 5 giê.

Chuyªn gia KHKT Trªn 5 giê

3 -5 giê

1 - 3 giê

RÊt Ýt thêi gian

1. Kinh tÕ - x· héi 44,0 18,2 28,4 9,4

2. To¸n - lý 53,1 23,4 19,9 3,6

3. Ho¸ häc 42,2 28,6 24,7 4,5

4. §Þa chÊt - ®Þa lý 48,7 22,6 23,1 5,6

5. Sinh häc 57,4 26,5 14,3 1,8

6. Kü thuËt 26,6 27,0 36,6 9 ,8

7. Tin häc 37,5 28,1 28,4 6,0

8. N«ng nghiÖp 32,8 28,0 31,3 7,9

9. TriÕt häc 47,9 22,6 24,6 4,9

10. Çc chuyªn gia 37,8 22,9 31,1 8,2

kh¸c

Cuéc sèng trong thêi ®¹i hiÖn nay, cã nhiÒu nhu cÇu kh¸c ngoμi thêi gian lμm viÖc nªn thêi gian ®äc kh«ng cã kh¶ n¨ng t¨ng lªn ®−îc n÷a. VÊn ®Ò lμ ph¶i ®äc nhanh h¬n, hiÓu nhanh h¬n. Nãi chung, kh«ng ai, nhÊt lμ çc nhμ khoa häc muèn l©m vμo t×nh tr¹ng thiÕu th«ng tin, kh«ng ai muèn bá qua nh÷ng s¸ng chÕ ph¸t minh cÇn thiÕt víi c«ng viÖc cña hä ®· c«ng bè trong s¸ch b¸o. LÏ ra, mét chuyªn gia m¸y tÝnh ®iÖn tö, mçi th¸ng ph¶i ®äc kho¶ng 40 t¹p chÝ trong vμ ngoμi n−íc. Song víi thêi gian vμ tèc ®é ®äc nh− hiÖn nay, th× kh«ng thÓ ngèn hÕt chõng Êy. Mét çn bé l·nh ®¹o viÖn nghiªn cøu lÏ ra hμng ngμy ph¶i ®äc 150-200 trang tμi liÖu cÇn thiÕt.

§äc vμ xö lý th«ng tin lμ nh÷ng c«ng viÖc kh¸ nÆng nÒ vμ tèn thêi gian. §Ó lμm ®−îc viÖc cho ra trß, mét gi¸m ®èc xÝ nghiÖp ph¶i mÊt 40%, kü s− th−êng mÊt kho¶ng 30-40%, cßn tr−ëng phßng còng ph¶i bá ra Ýt nhÊt 15% thêi gian ®Ó ®äc.

Tuy kh«ng cã thêi gian, nh−ng vÉn ph¶i ®äc. §äc kh«ng ph¶i chØ lμ kh¶ n¨ng thÓ lùc, lμ thãi quen lao ®éng ®¬n thuÇn mμ ph¶i ®−îc xem nh− mét kh¶ n¨ng dÉn tíi ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña trÝ ãc g¾n liÒn víi viÖc xö lý th«ng tin vμ ®−a ra çc gi¶i ph¸p cÇn thiÕt. §äc ®· thùc sù ®ãng vai trß trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt mét çch trùc tiÕp. Kh«ng cã çch nμo kh¸c, vÉn ph¶i ®äc! §äc ®Ó c¶i tiÕn kü thuËt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ vμ chÊt l−îng s¶n phÈm.

Víi t¸c dông to lín nh− vËy, mäi ng−êi ®Òu nªn

11 12

n©ng cao tèc ®é ®äc cña m×nh, tõ ng−êi sinh viªn ®Õn nhμ khoa häc, tõ ng−êi c«ng nh©n ®Õn «ng bé tr−ëng.

§ã lμ yªu cÇu cña tiÕn bé khoa häc - kü thuËt trong thêi ®¹i chóng ta.

ë ®©u vμ khi nμo cÇn ®äc nhanh?

ë Ch©u ¢u, ngay tõ ®Çu thÕ kû thø 11 ®· cã nhμ s− ph¹m d¹y r»ng: "Khi ®äc s¸ch, ta chí nªn véi vμng l−ít qua nh÷ng trang s¸ch mμ nªn nghiÒn ngÉm tõng ch÷ trong tõng c©u, tõng c©u trong tõng trang vμ mçi ch−¬ng nªn ®äc ®i ®äc l¹i Ýt nhÊt ba lÇn!"

Chóng ta kh«ng thÓ cã ý kiÕn phª ph¸n nhμ s− ph¹m nμy nãi ®óng hay sai. Çc nhμ nho cña ta x−a kia ®èi ®¸p rÊt nhanh, nhiÒu ng−êi ®· næi tiÕng vÒ tμi ®èi l¹i khi ng−êi kh¸c ra çc vÕ ®èi cùc kú khã. §ã lμ v× çc bËc nho sÜ ®μn anh Êy ®· ®äc rÊt nhiÒu nh−ng l¹i ®äc thËt… chËm, vμ ph¶i ®äc theo kiÓu "tÇm ch−¬ng trÝch có", rÌn luyÖn ngμy ®ªm trong mét thêi gian dμi hμng n¨m m−êi n¨m. TÊt nhiªn, còng cã nh÷ng thiªn tμi v¨n th¬ xuÊt khÈu thμnh ch−¬ng mμ sö s¸ch cña ta cßn l−u l¹i. Song tÊt c¶ ®Òu do rÌn luyÖn trÝ n·o mμ cã ®−îc qua viÖc ®äc nhiÒu, häc nhiÒu vμ ®iÒu chñ yÕu lμ hiÓu ®Õn ch©n t¬ kÏ tãc ý nghÜa cña tõng ch÷, tõng c©u. Sù øng ®èi nhanh nhÑn ®Õn møc lμm ta kinh ng¹c lμ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tÝch luü kiÕn thøc, vμ ë thêi ®ã lμ ®äc… chËm. Tuy nhiªn, d· sö còng truyÒn tông vÒ nh÷ng "tr¹ng" cña ta nh− NguyÔn BØnh Khiªm, xem mét lÇn ®· nhí vμ xem rÊt nhanh. Tμi ®äc nhanh ç

biÖt lμ thuéc tÝnh cña bé ãc cã tæ chøc cao vμ tËp trung cao ®é. Çc thiªn tμi thÕ giíi nh− M¸c, Lªnin, Balz¨c, Napolªon ®· næi tiÕng lμ nh÷ng ng−êi ®äc nhanh.

Napolªon ®äc ®−îc 2.000 tõ trong 1 phót.

Balz¨c ®äc mét cuèn tiÓu thuyÕt vμi tr¨m trang trong nöa giê, Ngμy nay, ®· cã nh÷ng mÉu ng−êi ®äc ®Õn møc "cùc ®oan" tøc lμ víi tèc ®é siªu ®¼ng. Mét nhμ hμi h−íc Anh, «ng D.Mikess ®· viÕt r»ng: "T«i ph¸t ho¶ng lªn khi biÕt r»ng ngμi th−îng sÜ S. ®äc "LÞch sö hai thμnh phè" cña Charles Dickens trong 30phót vμ ®äc "Ba ng−êi lÝnh ngù l©m ph¸o thñ" cña Alexandre Dumas mÊt… 16 phót, cã nghÜa lμ «ng ta chØ tèn cã 5 phót 20 gi©y cho mét ng−êi lÝnh ngù l©m ph¸o thñ…". Trong t¹p chÝ "ThÕ giíi s¸ch b¸o" gÇn ®©y còng cã bμi viÕt: "NÕu cø ®äc nhanh, ghi nhanh nh− thÕ nμy tÊt cã lóc dÉn tíi mét cuéc çch m¹ng lÊn sang c¶ çc lÜnh vùc kh¸c, nh− ©m nh¹c. Ch¼ng h¹n, B¶n giao h−ëng sè 7 cña Beethoven nÕu thùc hiÖn b»ng çch ghi ©m nhanh th× chØ nghe trong 1 phót! (lÏ ra cÇn ph¶i 45 phót).

Trë l¹i viÖc chóng ta kh«ng cã c¨n cø ®Ó phª nhμ s− ph¹m ë Ch©u ¢u nãi trªn lμ ®óng hay sai, chÝnh lμ ë chç chóng ta ph¶i biÕt ¸p dông tèc ®é ®äc ®óng chç vμ ®óng lóc. Kh«ng ph¶i ë chç nμo vμ víi tμi liÖu s¸ch b¸o nμo ta còng cø t¨ng nhanh tèc ®é. Phæ biÕn çch ®äc nhanh mμ kh«ng nãi ph¹m vi øng dông ch¾c ch¾n sÏ ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tai h¹i. V× vËy, cÇn ph¶i ¸p dông mét çch linh ho¹t, c¨n cø vμo môc

13 14

®Ých, nhiÖm vô vμ tÝnh chÊt cña tμi liÖu cÇn ®äc.

Ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh cã thÓ ¸p dông ®Ó ®äc:

- s¸ch vμ t¹p chÝ khoa häc - kü thuËt chuyªn ®Ò;

- b¸o vμ t¹p chÝ phæ biÕn khoa häc - kü thuËt;

- tμi liÖu v¨n b¶n nghiÖp vô cã liªn quan ®Õn khoa häc - kü thuËt;

- tμi liÖu, b¸o ço tæng kÕt khoa häc - kü thuËt.

Kh«ng nªn ¸p dông ph−¬ng ph¸p nμy khi ®äc gi¸o tr×nh, nghiªn cøu s¸ch gi¸o khoa, çc s¸ch thuéc lÜnh vùc v¨n häc - nghÖ thuËt vμ nhÊt lμ kh«ng ¸p dông trong viÖc ®äc çc v¨n b¶n ph¸p quy vμ luËt, mÆc dï cã liªn quan ®Õn khoa häc - kü thuËt.

VËy, ®äc nhanh lμ g×? Néi dung cña kü thuËt ®äc nhanh kh«ng chØ thÓ

hiÖn ë chç b»ng çch nμo chóng ta n©ng cao ®−îc tèc ®é ®äc. HiÖu qu¶ cña nh÷ng ®iÒu ®· ®äc - tøc lμ n¾m hiÓu ®−îc víi tèc ®é cÇn thiÕt ®· ®−îc n©ng cao - míi lμ ®iÒu quan träng. TÊt nhiªn ®äc nh− vËy kh«ng ph¶i lμ ®iÒu ®¬n gi¶n. ChÝnh thÕ mμ Goethe tõ x−a ®· ph¶i t©m sù r»ng: "Con ng−êi kh«ng biÕt r»ng m×nh ®· ph¶i bá ra bao nhiªu c«ng søc vμ thêi gian ®Ó ®äc. ChÝnh t«i ®· ph¶i lμm çi chuyÖn nh− vËy rßng r· gÇn 80 n¨m trêi mμ ®· cã thÓ tù hμo lμ m×nh ®¹t ®−îc môc ®Ých ®ã ®©u".

§ã lμ chuyÖn ng−êi x−a, chuyÖn cña nh÷ng nh©n vËt lçi l¹c, chuyÖn cña mét sè Ýt ng−êi. Ngμy nay, ®äc

lμ yªu cÇu cña x· héi vμ ®äc d−íi h×nh thøc nμo còng cÇn ph¶i n©ng cao tèc ®é ®äc. Yªu cÇu nμy g¾n liÒn víi nhiÖm vô hoμn thiÖn çc ph−¬ng ph¸p qu¶n lý kinh tÕ, trong ®ã chøa ®ùng tiÒm n¨ng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng. Bëi v×, qu¶n lý kinh tÕ kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc thu thËp vμ xö lý th«ng tin. Qua nhiÒu thÕ kû con ng−êi ®· lμm thay ®æi ®−îc bao nhiªu vÒ thÓ lùc cña m×nh ®©u, song vÒ mÆt trÝ tuÖ th× ®· lμm biÕn ®æi thËt m¹nh mÏ çi gäi lμ "khÝ hËu th«ng tin" chung quanh m«i tr−êng sèng cña hä.

ChÝnh sù thay ®æi nμy cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò thu thËp vμ xö lý th«ng tin, vμ Ýt ai ngê r»ng "®äc" - mét thãi quen vμ s¶n phÈm ho¹t ®éng trÝ ãc cña con ng−êi - l¹i lμ c«ng cô xö lý çc th«ng tin ®· t− liÖu ho¸ ®· mang l¹i nh÷ng kiÕn thøc ngμy cμng míi mÎ h¬n. Bëi vËy, chØ cã thÓ thÊy râ ®−îc sù biÕn ®æi cÇn thiÕt x¶y ra trong viÖc ®äc khi chóng ta kh¶o s¸t sù biÕn ®æi ®ã trong mèi quan hÖ gi÷a th«ng tin vμ tri thøc.

VÒ ph−¬ng diÖn tri thøc th× lÞch sö ph¸t triÓn x· héi lμ lÞch sö cña sù h×nh thμnh vμ ph¸t triÓn tri thøc b»ng çch xö lý vμ nÐn th«ng tin. Nh− chóng ta biÕt, khèi l−îng th«ng tin t¨ng nhanh vμ nhiÒu h¬n khèi l−îng tri thøc tõ 3 ®Õn 5 lÇn nÕu nãi vÒ thêi gian. TÊt nhiªn lμ trong x· héi sÏ tån t¹i sù giao l−u mét l−îng th«ng tin thõa, tøc lμ th«ng tin lÆp, kh«ng mang néi dung míi. §ã lμ hËu qu¶ tai h¹i cña tiÕn bé kü thuËt hiÖn ®¹i: ®· tíi lóc cÇn ph¶i thay thÕ nh÷ng kiÕn thøc riªng biÖt, cô thÓ cña mét vμi tr−êng hîp ç biÖt nμo ®ã b»ng nh÷ng

15 16

tri thøc chung cã quy luËt, phï hîp víi cuéc sèng, víi thêi gian cña thÕ hÖ ngμy nay. Vμ trong ®iÒu kiÖn khñng ho¶ng th«ng tin hiÖn nay, cÇn ph¶i biÕt tæ chøc ®Ó lo¹i bá çi thõa, chän nh÷ng çi thùc sù míi, cã hiÖu qu¶, trªn c¬ së ®ã vËn dông c«ng cô t− duy nμy mμ ®Æt c¬ së cho nh÷ng tri thøc míi.

Tõ ®ã ng−êi ta ®Þnh nghÜa:

§äc nhanh lμ kü thuËt ®äc ®¶m b¶o rót ra tõ tμi liÖu ®· ®äc nh÷ng th«ng tin hay víi tèc ®é n©ng cao.

CÇn nhí r»ng ®äc nhanh kh«ng cã nghÜa lμ ®äc qua loa, hêi hît. §äc nhanh ®−îc hiÓu lμ mét qu¸ tr×nh nhËn thøc chñ ®éng, tù gi¸c. Trong qu¸ tr×nh ®ã, ng−êi ®äc ph©n tÝch çc sù kiÖn suy lý råi míi tiÕn hμnh tæng hîp nh÷ng kh¸i niÖm riªng, vμ ®Æt c¬ së cho nh÷ng tri thøc míi.

Kh¸c h¼n víi çch viÕt trong s¸ch b¸o v¨n häc vμ nghÖ thuËt, çc bμi ®äc trong tμi liÖu khoa häc vμ kü thuËt th−êng bè côc theo mét tr×nh tù cã l«gic. V× vËy ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh ph¶i ®¶m b¶o n¾m ®−îc nh÷ng ®iÒu ®· ®äc víi chÊt l−îng cao. TÊt nhiªn çn bé khoa häc - kü thuËt khi ®äc s¸ch v¨n häc vμ nghÖ thuËt th× kh«ng cÇn thiÕt ph¶i ®äc nhanh lμm g×, nh− ®· nãi ë phÇn trªn.

Thiªn h¹ ®· ®äc nhanh nh− thÕ nμo?

Sù ®èi phã víi nh÷ng hËu qu¶ kh¸c nhau trong ®êi sèng vËt chÊt còng nh− tinh thÇn ë trªn thÕ giíi rÊt kÞp thêi. Trªn thÕ giíi ng−êi ta ®· tõng g©y ra sù

bïng næ th«ng tin th× ng−êi ta còng sím nghÜ ra çch, ra nhiÒu biÖn ph¸p cøu ch÷a trong ®ã cã kü thuËt ®äc nhanh, hay nãi ®óng h¬n lμ lμm thÕ nμo ®Ó ®äc nhanh h¬n. Ngay tõ ®Çu thÕ kû, ng−êi ta ®· ®Æt vÊn ®Ò chóng ta lμm viÖc víi s¸ch nh− thÕ nμo? Ng−êi ta ®· rót ra kinh nghiÖm ®äc cña nh÷ng thiªn tμi, ®Ó xem b»ng çch nμo hä ra ®−îc nhiÒu t¸c phÈm ®Õn nh− vËy. Ch¼ng h¹n, ng−êi ta ®· viÕt vÒ çch ®äc s¸ch cña V.I.Lªnin nh− thÕ nμy: "Ng−êi kh«ng ®äc tõ dßng nμy sang dßng kh¸c mμ l−ít tõ trang nμy qua trang kh¸c, nhanh chãng n¾m néi dung mét çch chÝnh x¸c, cã khi thuéc tõng c©u tõng ch÷, d−êng nh− Ng−êi ®· nghiªn cøu trong khi ®äc mét çch kü cμng. ChÝnh v× vËy mμ V.I.Lªnin ®· ®äc ®−îc mét khèi l−îng tμi liÖu s¸ch b¸o ®å sé". Mét ng−êi ®i cïng víi Lªnin trªn mét con thuyÒn däc theo mét con s«ng ë Xibia ®· theo dâi Lªnin ®äc mét cuèn s¸ch cã néi dung nghiªm tóc vμ thÊy chØ ch−a ®Çy nöa phót, Ng−êi ®· lËt sang mét trang kh¸c. Ng−êi ®ã tß mß muèn biÕt Lªnin ®· ®äc qua cuèn s¸ch ®ã vÒ vÊn ®Ò g×, Lªnin tr¶ lêi: "TÊt nhiªn, t«i ®· ®äc xong råi ®Êy, vμ ®äc ch¨m chó ®Êy, v× cuèn s¸ch nμy cÇn thiÕt ph¶i ®äc kü".

Tõ n¨m 1924, Liªn X« ®· ®Ò cËp vÊn ®Ò nμy trong cuèn "§äc nh− thÕ nμo" cña S.I.Povarin. Tíi n¨m 1931, Uxtinov ®· ®Ò cËp l¹i vÊn ®Ò nμy trong cuèn "Ph¸t triÓn thãi quen ®äc vμ viÕt". Tuy vËy, m·i ®Õn ®Çu thËp kû 60 míi b¾t ®Çu nghiªn cøu thùc nghiÖm vÒ kü thuËt ®äc nhanh cã sö dông çc thiÕt bÞ chuyªn dïng. Thêi gian gÇn ®©y cã nghiªn cøu thªm

17 18

vμ huÊn luyÖn trong mét chõng mùc ch−a réng r·i l¾m vÒ "t¨ng qu¸ tr×nh tiÕp thu c©u vμ ch÷, më réng tr−êng nh×n, luyÖn nhí vμ ph¶n x¹ nhanh".

T¹i Mü, nghiªn cøu vÊn ®Ò nμy sím h¬n vμ ®· ®−a ra çc tiªu chuÈn cÇn thiÕt vÒ tèc ®é ®äc qua nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu, kh¶o nghiÖm vμ gi¶ng d¹y. Ch¼ng h¹n, hä ®· ®Þnh tiªu chuÈn ®äc trªn c¬ së løa tuæi, tr×nh ®é v¨n ho¸ vμ d¹ng t©m lý, thèng kª ®−îc nh− sau:

- Løa tuæi häc sinh cÊp I: 80-158 tõ/phót;

- Løa tuæi häc sinh trung häc: 175-204 tõ/phót;

- Sinh viªn ®¹i häc: 250-280 tõ/phót;

- Chuyªn gia lμnh nghÒ: 340-620 tõ/phót

Møc ®é hiÓu bμi tÝnh b»ng 70% toμn bé néi dung th«ng tin cña bμi ®äc. Tû sè gi÷a tèc ®é ®äc víi møc ®é hiÓu bμi gäi lμ hiÖu qu¶ ®äc vμ lμ chØ tiªu ®Ó ®¸nh gi¸. Trªn c¬ së ng−êi ta quy ®Þnh çc tiªu chuÈn nh− sau:

- §äc b×nh th−êng: 200-300 tõ/phót;

- §äc nhanh: 300 - 500 tõ/phót;

- §äc rÊt nhanh: trªn 500 tõ/phót.

Sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø II, viÖc luyÖn tËp ®äc nhanh ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n, ng−êi ta ¸p dông theo ph−¬ng ph¸p E. Vut, tøc lμ chñ yÕu luyÖn theo çch:

- ®−a m¾t tõ trªn xuèng d−íi;

- thu thËp ®ång thêi çc nhãm tõ;

- kh«ng dõng l¹i ®Ó ®äc nhãm tõ ch−a hiÓu.

Lóc ®Çu, ng−êi ta thiªn vÒ luyÖn trªn m¸y chuyªn dïng; sau nμy, theo nghiªn cøu cña E. Vut cho hay lμ nÕu qu¸ û vμo m¸y sÏ kh«ng t¹o ®−îc t×nh tr¹ng ®äc tù nhiªn. Sè liÖu so s¸nh gi÷a çc nhãm ®äc theo luyÖn m¸y vμ luyÖn ®äc theo ph−¬ng ph¸p b×nh th−êng kh«ng kh¸c biÖt nhau mÊy.

T¹i Anh, còng tõ sau 1945, ng−êi ta ®· tæ chøc çc líp d¹y ®äc nhanh cho ng−êi lín còng theo ph−¬ng ph¸p cña E. Vut, cã sö dông m¸y chiÕu phim. ChiÕu toμn bé bμi ®äc lªn mμn ¶nh, sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh, ®a sè ch÷ mê ®i, chØ ®Ó l¹i çc tõ kho¸ vμ häc sinh ph¶i ®äc l¹i ®−îc toμn bé c©u hay toμn ®o¹n bμi. Phim chiÕu víi tèc ®é ban ®Çu 180 tõ/phót råi t¨ng dÇn ®Õn 470 tõ/phót. Häc viªn sau ®ã cßn ph¶i tr¶ lêi 10 c©u hái kiÓm tra møc ®é hiÓu biÕt. C©u hái ®· in s½n cã ®óng vμ sai. Häc sinh chØ viÖc xo¸ bá hoÆc ®Ó l¹i nh÷ng tõ cÇn thiÕt. Sau ®ã ®¸p ¸n chÝnh thøc ®−îc chiÕu lªn mμn h×nh.

Mçi bμi cã kho¶ng 700 tõ, nÕu hiÓu d−íi 70% th× ph¶i tiÕp tôc tËp trung ë líp, nÕu ®¹t 90% th× míi cho phÐp luyÖn ®Ó n©ng cao tèc ®é ®äc h¬n n÷a.

ë Ph¸p, kü thuËt ®äc nhanh ph¸t triÓn cã lóc rÊt nhanh. N¨m 1966 ®· xuÊt b¶n gi¸o tr×nh ®äc nhanh, trong ®ã giíi thiÖu ®Õn 15 çch ®äc kh¸c nhau. Çc nhμ khoa häc Ph¸p quan niÖm r»ng cÇn n¾m nhiÒu ph−¬ng ph¸p ®äc ®Ó ¸p dông linh ho¹t cho çc lo¹i bμi cã tÝnh chÊt kh¸c nhau. §©y lμ mét gi¸o tr×nh kü thuËt ®äc nhanh næi tiÕng nhÊt thÕ giíi hiÖn nay, dμy

19 20

trªn 1.000 trang vμ gåm 2 tËp. TËp I gåm lý thuyÕt vμ ®Çu bμi tËp. TËp II lμ çc bμi kiÓm tra tèc ®é, møc ®é hiÓu vμ nhí.

T¹i sao ng−êi ta l¹i tin t−ëng ®−îc r»ng con ng−êi cã thÓ n©ng tèc ®é ®äc lªn ®−îc mét çch ®¸ng kÓ so víi çch ®äc tù ph¸t bÊy l©u nay. Franois Richode nghiªn cøu rÊt kü vÒ kh¶ n¨ng nμy vμ cho hay: con ng−êi th−êng nãi ®−îc 9 ngμn tõ trong 1 giê, còng thêi gian ®ã, cã thÓ ®äc 27 ngμn tõ, nÕu chÞu khã luyÖn tËp cßn cã thÓ n©ng lªn cao h¬n n÷a, tøc lμ gÊp hai lÇn n÷a. Vμ nÕu biÕt ®äc cã ph−¬ng ph¸p chän läc th× khèi l−îng th«ng tin t¨ng lªn 2 - 3 lÇn.

Ng−êi ta d¹y kü thuËt ®äc nhanh ë c¶ tr−êng phæ th«ng. KÕt qu¶ nghiªn cøu ë ViÖn khoa häc gi¸o dôc Ph¸p cho hay: trÎ em häc dÔ h¬n ng−êi lín, hiÖu qu¶ nhÊt lμ ë løa tuæi 8 - 12. Cßn khi ¸p dông ph−¬ng ph¸p ®äc cã chän lùa th× løa tuæi 15 trë lªn míi thÝch hîp; cã nghÜa lμ ph−¬ng ph¸p nμy nªn ¸p dông cho häc sinh çc líp tr−êng phæ th«ng vμ cho tr−êng cao ®¼ng.

ë §øc, Ba Lan còng ®Ò cËp ®Õn "ph−¬ng ph¸p ®äc hîp lý", chñ yÕu dùa theo ph−¬ng ph¸p cña E. Vut ®· nªu ë trªn, cã c¶i tiÕn chót Ýt cho phï hîp víi tiÕng §øc vμ tiÕng Ba Lan.

ë n−íc ta, tõ n¨m 1974, Nhμ n−íc ®· quan t©m ®Õn viÖc tæ chøc vμ ph¸t triÓn c«ng t¸c th«ng tin khoa häc kü thuËt. HÖ thèng th«ng tin quèc tÕ gåm cã çc c¬ së th«ng tin ngμnh ®−îc thμnh lËp. Khèi l−îng th«ng tin còng ph¸t triÓn ®i ®«i víi nhu cÇu

nghiªn cøu çc ®Ò tμi vμ ch−¬ng tr×nh tiÕn bé khoa häc - kü thuËt ë cÊp Nhμ n−íc vμ cÊp ngμnh. Tuy nhiªn, viÖc thu thËp vμ xö lý th«ng tin cßn ë møc h¹n chÕ, viÖc t− liÖu ho¸ d÷ kiÖn, nhÊt lμ çc th«ng tin cßn nÆng vÒ thñ c«ng. LÏ ra, nh÷ng biÖn ph¸p t−¬ng tù cho viÖc xö lý vμ thu thËp th«ng tin nhanh cÇn ®−îc ®Ò ra - ch¼ng h¹n kü thuËt ®äc nhanh - kh¸ thÝch hîp víi viÖc ch−a ph¸t triÓn cao kü thuËt tin häc trong nh÷ng thËp kû qua ë trong n−íc. Nh−ng, vÊn ®Ò kü thuËt ®äc nhanh míi chØ ®−îc ®Ò cËp ®Õn mét çch s¬ sμi trong mét vμi cuèn "LÞch kiÕn thøc phæ th«ng" vμ còng chØ ®−îc xem nh− mét chuyÖn "tß mß khoa häc" ®Ó biÕt. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, cïng víi viÖc ph¸t triÓn vμ øng dông tin häc, trong th«ng tin khoa häc vμ kü thuËt, ®i ®«i víi viÖc t− liÖu ho¸ nh÷ng th«ng tin trong n−íc vμ tiÕp cËn víi dßng th«ng tin å ¹t cña thÕ giíi vμ khu vùc, kü thuËt ®äc nhanh cÇn ®−îc phæ biÕn vμ ¸p dông. Kinh nghiÖm thêi gian qua cña chóng t«i thÊy r»ng nÕu luyÖn tËp cã ph−¬ng ph¸p vμ kiªn tr× th× còng ®¹t ®−îc kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh, nhÊt lμ ®èi víi nh÷ng ng−êi lμm c«ng t¸c th«ng tin khoa häc - kü thuËt, nh÷ng ng−êi nghiªn cøu tæng kÕt ®Ò tμi khoa häc - kü thuËt, nh÷ng ng−êi lμm c«ng t¸c qu¶n lý çc cÊp vÒ kinh tÕ vμ khoa häc - kü thuËt.

21 22

Mét sè trang bÞ sö dông trong luyÖn kü thuËt ®äc nhanh.

1. M¸y hiÖn c©u: §©y lμ thiÕt bÞ cã c¬ cÊu ®¬n gi¶n. ThiÕt bÞ chñ yÕu cã "cöa sæ" ®ãng më nh− kiÓu ®iafram cña m¸y ¶nh. Khi Ên nót, cöa sæ sÏ më ra víi tèc ®é 1/25; 1/50; 1/100 gi©y. ThiÕt bÞ dïng ®Ó huÊn luyÖn víi çc b¶ng sè, tõ vμ côm tõ.

2. M¸y kÐo b¨ng : lμ m¸y lμm viÖc theo nguyªn t¾c kÐo b¨ng ®Æt cuén bμi ®· in s½n. Cuén nμy cã thÓ chuyÓn ®æi víi tèc ®é bÊt kú. Bμi ®äc ®−îc nh×n thÊy qua cöa sæ nhá. Lóc ®Çu b¨ng ch¹y víi tèc ®é b×nh th−êng, sau t¨ng nhanh dÇn tuú tèc ®é quay cña cuén b¨ng.

3. M¸y che dßng: M¸y cã c¬ cÊu ®¬n gi¶n. S¸ch ®−îc ®Æt trong cöa cã khu«n b»ng kim lo¹i. TÊm ch¾n b»ng kim lo¹i dÇn dÇn che çc dßng cña cuèn s¸ch khi tÊm ch¾n kim lo¹i dÇn dÇn h¹ xuèng theo tèc ®é cña ®éng c¬. So víi çc thiÕt bÞ trªn, m¸y nμy ®¬n gi¶n vμ t¹o qu¸ tr×nh ®äc mét çch gÇn tù nhiªn h¬n. Häc viªn cã thÓ chñ ®éng ®iÒu khiÓn tèc ®é tuú ý muèn.

Ngoμi ra, ng−êi ta cßn sö dông m¸y chiÕu phim chuyªn dông ®Ó luyÖn ®äc nhanh cã ®Üa quay l¾p vμo ®Ó che ch¾n çc tõ cÇn xo¸ bá khi chØ ®Ó l¹i çc tõ kho¸.

23 24

Ch−¬ng II

Çc ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh ®äc

M« h×nh qu¸ tr×nh ®äc §äc lμ mét d¹ng ho¹t ®éng c¬ së cña con ng−êi

nh−ng ®Õn ngμy nay chóng ta ch−a biÕt râ l¾m vÒ c¬ chÕ cña viÖc ®äc. §ång thêi, ®Ó hoμn thiÖn qu¸ tr×nh ®äc, cÇn ph¶i hiÓu vÒ çc yÕu tè x¸c ®Þnh n¨ng suÊt vμ hiÖu qu¶, còng nh− vai trß cña tõng yÕu tè thμnh phÇn trong ®ã.

Khi nghiªn cøu çc qu¸ tr×nh phøc t¹p cña khoa häc hiÖn ®¹i, ng−êi ta th−êng ¸p dông ph−¬ng ph¸p m« h×nh ho¸. Trong tr−êng hîp nμy, khi c¬ chÕ cßn lμ vÊn ®Ò phøc t¹p, ch−a thÓ trùc tiÕp nghiªn cøu ®−îc th× viÖc x©y dùng mét m« h×nh ®¬n gi¶n ®Ó nghiªn cøu nh÷ng th«ng sè c¬ b¶n lμ biÖn ph¸p cÇn thiÕt. Chóng ta cÇn thiÕt lËp mét m« h×nh lý gi¶i nh»m kh¶o s¸t viÖc ®äc nh− lμ mét tr−êng hîp ç biÖt cña con ng−êi trong viÖc tiÕp nhËn vμ xö lý th«ng tin cña bμi ®äc.

Kh«ng Ýt çc nhμ t©m lý häc - kü thuËt tõ l©u ®· ®i s©u vμo lÜnh vùc nμy. Hä xem c¬ thÓ con ng−êi nh− lμ mét bé m¸y ®iÒu khiÓn häc phøc t¹p, nã tiÕp nhËn

th«ng tin tõ m«i tr−êng bªn trong lÉn bªn ngoμi, xö lý chóng vμ l−u gi÷ nh÷ng kh¸i niÖm cÇn thiÕt trong hÖ nhí cña bé n·o. Quan ®iÓm nμy cã thÓ gióp ta x©y dùng mét m« h×nh ®iÒu khiÓn häc bæ sung vμo mét trong nh÷ng qu¸ tr×nh quan träng nhÊt cña viÖc tiÕp nhËn vμ xö lý th«ng tin bμi ®äc, nãi gän lμ qu¸ tr×nh ®äc.

Chóng ta biÕt r»ng ®iÒu khiÓn häc nghiªn cøu hai d¹ng qu¸ tr×nh: xö lý th«ng tin vμ ®iÒu khiÓn. Khi xem qu¸ tr×nh ®äc nh− lμ mét hÖ thèng " Con ng−êi - Bμi häc" nμo ®ã, chóng ta cã thÓ thõa nhËn r»ng viÖc ®äc chÝnh lμ mét ®èi t−îng ®iÓn h×nh vÒ ®iÒu khiÓn häc. Nh− vËy, trong qu¸ tr×nh nh− s¬ ®å ®· chØ ra, cã thÓ gåm 5 khèi c¬ b¶n.

Khèi ph©n tÝch thÞ gi¸c (1) tiÕp nhËn th«ng tin. ViÖc xö lý th«ng tin thu nhËn ®−îc thùc hiÖn víi sù tham gia cña khèi vËn ®éng ng«n ng÷ (2), khèi ph©n

25 26

tÝch thÝnh gi¸c (3) vμ khèi t− duy (xö lý vμ ®Þnh gi¶i ph¸p) (4). Do viÖc xö lý th«ng tin nhËn ®−îc t¹i khèi ®iÒu khiÓn (5) h×nh thμnh gi¶i ph¸p nhÊt ®Þnh vμ g©y t¸c ®éng ®iÒu khiÓn tíi bé m¸y t− duy: ch¼ng h¹n, ®äc tiÕp tôc hay ®äc quay trë l¹i. Khèi t− duy thùc hiÖn kh©u quan träng bËc nhÊt nμy trong qu¸ tr×nh ®äc vμ lμm cho chóng ta hiÓu nh÷ng g× ®· ®äc. §èi víi tÝnh chÊt cña gi¶i ph¸p, møc ®é nhanh chËm cña nã kh«ng nh÷ng chØ cã ¶nh h−ëng ®èi víi bªn trong. Çc th«ng tin c¬ b¶n ®−îc ®−a vμo hÖ nhí d−íi d¹ng çc bμi kh¸i niÖm míi thu nhËn ®−îc qua néi dung cña bμi ®äc còng nh− nh÷ng ®iÒu chØ dÉn cÊp thiÕt kh¸c. ChÝnh lμ nhê çc ch−¬ng tr×nh t¸c ®éng trÝ n·o, chóng ta míi cã kh¶ n¨ng nhí ®iÒu ®· ®äc. KÕt qu¶ hiÓu nh÷ng ®iÒu ®· ®äc ®−îc ®−a vμo hÖ nhí. Khèi ®iÒu khiÓn ®· h×nh thμnh mét lo¹t t¸c ®éng ®iÒu khiÓn tíi çc c¬ quan thùc hiÖn nh− mÆt, tay, l−ìi, m«i. B¶n th©n khèi ®iÒu khiÓn nμy còng ®−îc xem nh− mét c¬ quan, do vËy, çc kh©u ®−îc nèi l¹i vμ thùc hiÖn mét chu kú lÆp: "Bμi ®äc - §éc gi¶ - Bμi ®äc". Çc kh©u cña chu kú nμy thùc hiÖn mét hÖ khÐp kÝn: tiÕp nhËn, xö lý, ®Þnh gi¶i ph¸p vμ thùc hiÖn.

T−¬ng tù nh− bÊt cø mét ®èi t−îng ®iÒu khiÓn häc nμo kh¸c, ë ®©y cã kªnh liªn hÖ tr−íc. Mèi liªn hÖ ng−îc nμy thùc hiÖn t¸c ®éng tõ ®Çu ra ®Õn ®Çu vμo hÖ thèng. Trong s¬ ®å nªu trªn, kªnh liªn hÖ ng−îc ®−îc thùc hiÖn b»ng çch ®−a ra tÝn hiÖu vμ gi¶i ph¸p ®· lùa chän (do n¾m hiÓu ®−îc ®o¹n bμi ®· ®äc) tíi kªnh ph©n tÝch thÞ gi¸c.

V× vËy, viÖc ®äc trong hÖ thèng "Con ng−êi - Bμi ®äc" chÝnh lμ mét qu¸ tr×nh ®iÒu khiÓn tõ mét bé phËn m¸y, t¹i ®ã:

- Bμi ®äc lμ ®èi t−îng cÇn ®−îc tiÕp nhËn vμ hiÓu th«ng tin chøa trong ®ã;

- Bé n·o lμ c¬ quan xö lý vμ ®iÒu khiÓn phï hîp víi c¬ cÊu cña m« h×nh giíi thiÖu trªn ®©y.

Nh− vËy, qóa tr×nh ®äc cã thÓ tr×nh bμy nh− sau: ®éc gi¶ n¾m bao qu¸t ®o¹n nμo ®ã cña bμi ®äc, b¾t ®Çu xö lý th«ng tin phøc t¹p cña bμi ®äc nhê sù ph©n tÝch thÞ gi¸c vμ ph©n tÝch ng«n ng÷. Do viÖc xö lý th«ng tin ba møc nh− vËy mμ ®Þnh ra gi¶i ph¸p: t¹i khèi t− duy sÏ ra lÖnh cho tay gië çc trang ®Ó ®äc quay trë l¹i hay ra lÖnh ph¶i ®äc tiÕp çc ®o¹n sau cña bμi ®äc.

Çc nhμ b¸c häc ®· nhËn ®Þnh r»ng viÖc ®äc lμ mét qu¸ tr×nh ®ång thêi tiÕp nhËn vμ chuyÓn giao ng«n ng÷. §iÒu ®ã cã nghÜa lμ khi ®äc ch÷ trªn trang s¸ch, bé m¸y ph©n tÝch thÞ gi¸c ph¶i lμm viÖc, nh−ng viÖc n¾m vμ hiÓu nh÷ng ®iÒu ®· ®äc ph¶i phèi hîp kÌm víi bé m¸y ph©n tÝch thÝnh gi¸c. ChÝnh v× lÏ ®ã, çc yÕu tè cña qu¸ tr×nh phô thuéc vμo tèc ®é ®äc. NÕu trong qu¸ tr×nh ®äc ph¸t sinh hiÖn t−îng ph¸t ©m ra ngoμi (mÆc dï kh«ng bËt thμnh lêi), dï ®äc nhá hay nhÈm ®i n÷a th× trong tr−êng hîp nμy, sÏ cã ba khèi thμnh phÇn tham gia vμo viÖc xö lý th«ng tin: khèi ph©n tÝch thÞ gi¸c, khèi vËn ®éng ng«n ng÷, vμ khèi thÝnh gi¸c ng«n ng÷. Nãi çch kh¸c lμ trong tr−êng hîp nμy bμi ®äc ®−îc tiÕp thô b»ng c¶ nh×n, ®äc ra lêi

27 28

vμ nghe. PhÇn lín ®éc gi¶ hay ®äc theo çch nμy.

Tuy nhiªn, viÖc xö lý ë nhiÒu møc ®é cña th«ng tin trong bμi ®äc, kh«ng ph¶i bao giê còng lμ ®iÒu b¾t buéc ®èi víi ®éc gi¶ vμ thùc tÕ lμ kh«ng cã g× ®¶m b¶o ng−êi ®äc n¾m ®−îc nh÷ng ®iÒu ®· ®äc. ViÖc ®äc thèt ra lêi ( xin nh¾c l¹i dï nhá ®Õn møc tai th−êng kh«ng thÓ nghe thÊy ®−îc) cã thÓ vÝ nh− çch ®i cña trÎ th¬ míi tËp ®i: thËn träng, dß dÉm tõng b−íc. B¹n còng lÇn tõng ch÷, chuyÓn tõ dßng nμy sang dßng kh¸c. Çch ®äc b×nh th−êng, truyÒn thèng nh− vËy th−êng g©y khã kh¨n cho viÖc tiÕp thu vμ hiÓu ®−îc toμn bé mét ®o¹n nμo ®ã cña bμi ®äc vμ kh«ng thÊy râ ngay ®−îc nh÷ng thμnh phÇn l«gic cña tõng ®o¹n, ch−a nãi ®Õn toμn bμi. Trªn quan ®iÓm ®iÒu khiÓn häc, tèc ®é (cña ph−¬ng ph¸p ®äc chËm truyÒn thèng) phô thuéc chñ yÕu vμo kªnh thÝnh gi¸c. Víi çch ®äc nh− vËy, sè liÖu thèng kª ë nhiÒu n−íc cho hay, chØ ®¹t tèc ®é 150 tõ trong 1 phót (cã thÓ xª xÝch chót Ýt tuú thuéc lo¹i ng«n ng÷). Giíi h¹n nμy cã thÓ n©ng lªn ®−îc nÕu bá ®−îc sù ®äc ph¸t ra tiÕng, dï lμ ®äc thÇm trong qu¸ tr×nh tiÕp thu bμi ®äc.

ChÝnh do viÖc ®äc ph¸t ra tiÕng d−íi d¹ng nμo còng ®Òu k×m h·m tèc ®é ®äc, v× vËy cÇn kh¾c phôc vμ tr¸nh ®iÒu nμy. NÕu tõ bá ®−îc viÖc ph¸t ©m cho phÐp, ta lo¹i trõ ®−îc c¶ mét khèi thÝnh gi¸c ng«n ng÷ tham gia trong xö lý th«ng tin khi ®äc (xem s¬ ®å, khèi 3) vμ chuyÓn ®−îc sang xö lý th«ng tin chØ víi hai møc khèi ph©n tÝch thÞ gi¸c vμ vËn ®éng ng«n ng÷. Qu¸ tr×nh ®äc sÏ rót ng¾n vμ, ch¼ng h¹n víi mét nhãm tõ kho¸ chóng ta nhanh chãng hiÓu ®−îc,

chóng bæ sung ý nghÜa cho c¶ c©u, c¶ ®o¹n bμi ®äc. VÒ ®iÒu nμy, chóng ta sÏ cßn ®−îc ®Ò cËp tíi ë nh÷ng phÇn sau.

B©y giê chóng ta tiÕn hμnh ph©n tÝch qu¸ tr×nh ®äc ®Ó tiÕp nhËn th«ng tin. Çc yÕu tè ®iÒu khiÓn qóa tr×nh ®äc cã thÓ gåm hai nhãm: nhãm nguyªn nh©n (çc yÕu tè vÒ bé n·o) vμ nhãm kÕt qu¶ (çc yÕu tè ngo¹i vi). Chóng ta biÕt r»ng bé m¸y ph©n tÝch sinh lý gåm ba bé phËn: tiÕp nhËn, truyÒn vμ trung t©m cao cÊp (gåm çc nhãm n¬tr«n ë vá ®¹i n·o). ViÖc ph©n tÝch th«ng tin thu nhËn ®−îc b¾t ®Çu ë phÇn ngo¹i vi cña çc bé m¸y ph©n tÝch. Ch¼ng h¹n bé phËn thô c¶m cña tÕ bμo m¾t nhê n¬tr«n trung gian cña n·o mμ ph©n biÖt ®−îc h×nh d¸ng vμ mμu s¾c cña vËt. Song, chØ t¹i trung t©m cao cÊp cña bé m¸y ph©n tÝch th× vá b¸n cÇu ®¹i n·o míi cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch mét çch thËt tinh tÕ nh÷ng thμnh phÇn phøc t¹p cña nh÷ng h×nh ¶nh tiÕp nhËn ®−îc. §ã lμ v× t¹i ®©y ®· h×nh thμnh çc ch−¬ng tr×nh vμ vá n·o ®¶m b¶o gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ nhiÖm vô ®Ò ra cho con ng−êi.

V× nh÷ng lÏ ®ã, khi luyÖn çch ®äc nhanh, cÇn ®¶m b¶o t¸c ®éng cña hai nhãm yÕu tè: yÕu tè cho kÕt qu¶ x¸c ®Þnh tÝnh chÊt cña bé phËn ngo¹i vi cña bé m¸y ph©n tÝch vμ çc yÕu tè vÒ nguyªn nh©n thuéc c¬ cÊu cña n·o. VÊn ®Ò lμ ë chç víi çc t¸c ®éng ®iÒu khiÓn kh¸c nhau sÏ lμm ph¸t triÓn phÇn ngo¹i vi cña bé m¸y ph©n tÝch thÞ gi¸c. ViÖc hîp khèi l¹i víi bé m¸y ph©n tÝch thÝnh gi¸c ®¶m b¶o lËp l¹i ch−¬ng tr×nh lμm viÖc míi, thÝch hîp cña n·o trong qu¸ tr×nh

29 30

xö lý bμi ®äc. ChÝnh n·o lμ yÕu tè nguyªn nh©n chÝnh, ho¹t ®éng cña nã quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña mäi ®Çu ra ngo¹i vi cña çc bé m¸y ph©n tÝch, trong ®ã ph¶i kÓ tíi ho¹t ®éng cña m¾t, cÊu tróc ng«n ng÷ vμ bé m¸y thÝnh gi¸c.

TÊt nhiªn, cßn cÇn ph¶i t×m nh÷ng yÕu tè nguyªn nh©n ngay trong chøc n¨ng cña vá n·o míi ®Èy nhanh ®−îc tèc ®é ®äc vμ khai th¸c kÕt qu¶ ®äc mét çch tèi −u. TiÕc r»ng ngμy nay, chóng ta ch−a biÕt nhiÒu l¾m vÒ c¬ chÕ ®iÒu khiÓn cña n·o trong qu¸ tr×nh ®äc nh− thÕ nμo. §Õn nay còng ch−a ai d¸m kh¼ng ®Þnh r»ng viÖc lùa chän vμ xö lý çc ®¬n vÞ th«ng tin cã ý nghÜa cña bμi ®äc tu©n theo quy luËt nμo vμ nhê cã m· cña hÖ nμo mμ ®iÒu ®ã ®−îc thùc hiÖn. ý chÝ cña con ng−êi ch−a tr¸nh ®−îc nh÷ng thÊt b¹i chÝnh lμ ë kh¶ n¨ng ch−a ®ñ kh¾c phôc còng nh− tËn dông th«ng tin vμo nh÷ng môc ®Ých bÊt ngê ®ét xuÊt nhÊt. §ång thêi, víi çc kh¸i niÖm hiÖn ®¹i vÒ c«ng viÖc cña n·o míi chØ cho phÐp ta gi¶ ®Þnh r»ng khi ®äc nhanh sÏ thùc hiÖn ®−îc mét ch−¬ng tr×nh ho¹t ®éng trÝ ãc mét çch hoμn chØnh h¬n, cã hiÖu qu¶ h¬n nÕu sù can thiÖp cña vá n·o m¹nh mÏ h¬n vμo qu¸ tr×nh ®äc.

ViÖc ®äc nhanh, vÒ ý nghÜa còng phï hîp víi tiÕn bé trong lÜnh vùc chÕ t¹o m¸y tÝnh ®iÖn tö. Cã thÓ xem r»ng ng−êi biÕt çch ®äc nhanh ®· sö dông nh÷ng −u ®iÓm vÒ ®èi tho¹i hiÖn ®¹i cña m¸y tÝnh ®iÖn tö thÕ hÖ thø 3; bëi lÏ, ®äc chËm chØ t−¬ng øng víi m¸y tÝnh ®Þªn tö ë thÕ hÖ thø nbÊt, nghÜa lμ vÉn lμm viÖc trong chÕ ®é "m¸y tÝnh lín". Kh¶ n¨ng lùa chän mét çch linh ho¹t, ®¸p øng vμ hoμn thiÖn

ch−¬ng tr×nh t¸c ®éng trÝ ãc khi giao tiÕp víi bμi ®äc míi cã hiÖu qu¶. Nh÷ng c¬ së vμ tr×nh ®é ®¹t ®−îc trong kü thuËt ®äc nhanh hiÖn nay míi t−¬ng øng víi nh÷ng ®iÒu con ng−êi biÕt Ýt ái vÒ bé ãc. Nh−ng, tiÒm n¨ng cña bé ãc l¹i cùc kú to lín; ch¾c r»ng trong t−¬ng lai, chóng ta cã c¬ së ®äc nhanh h¬n, hiÓu nhanh h¬n, tèn Ýt thêi gian ®äc h¬n khi con ng−êi biÕt khai th¸c tiÒm lùc cña bé ãc víi hiÖu qu¶ cao h¬n n÷a.

Çc nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p ®äc truyÒn thèng §Ó n¾m v÷ng ®−îc ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh, ®iÒu

quan träng lμ ph¶i biÕt ®−îc nh÷ng nguyªn nh©n cña viÖc ®äc chËm (®äc tù ph¸t kh«ng luyÖn tËp, theo truyÒn thèng) vμ hiÓu b¶n chÊt cña nh÷ng nguyªn nh©n ®ã.

NhiÒu cuéc thùc nghiÖm trong nghiªn cøu ë n−íc ngoμi hμng ngμn ng−êi trong khi luyÖn tËp ®äc nhanh cho hay, tuyÖt ®¹i ®a sè cã tèc ®ä ban ®Çu kh«ng qu¸ 100 - 150 tõ/phót.

Ch¼ng h¹n ë Anh, ng−êi ta ®· nghiªn cøu nhiÒu cho løa tuæi thanh thiÕu niªn vμ thÊy r»ng nÕu ®−îc luyÖn tËp, tèc ®éc ®äc nhanh vμ n¾m v÷ng th«ng tin ®−îc n©ng lªn râ rÖt nhÊt ë løa tuæi tõ 13 ®Õn 19. T¹i tr−êng ®¹i häc Cambridge ®· tiÕn hμnh thö nghiÖm víi sù tham gia t×nh nguyÖn cña 250 sinh viªn ë mäi løa tuæi. KÕt qu¶ cho thÊy 25% trong sè ®ã kh«ng thÓ ®äc mét ®o¹n 1.120 tõ theo tiªu chuÈn quy ®Þnh lμ 4

31 32

phót. Tèc ®é trung b×nh nãi chung ë møc d−íi 300tõ/phót, nghÜa lμ hä kh«ng thÓ n©ng lªn tíi møc tiªu chuÈn trung b×nh cña Mü (xem ch−¬ng I).

Nh− vËy, cã luyÖn ®äc nhanh míi biÕt râ kh¶ n¨ng ®äc nãi chung lμ chËm, vμ cã nghiªn cøu míi chØ ra ®−îc çc nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p ®äc truyÒn thèng. Cã bèn nh−îc ®iÓm c¬ b¶n:

Nh−îc ®iÓm thø nhÊt lμ ph¸t ©m khi ®äc. Chóng ta, mét lÇn n÷a cÇn nh¾c l¹i r»ng, ë ViÖt Nam ta, khi nãi "®äc s¸ch" th× cïng ®ång nghÜa víi "xem s¸ch", hai côm tõ nμy nãi lªn mét sù viÖc kh«ng ngô ý døt kho¸t sö dông thÞ gi¸c hay ph¸t ©m trong viÖc sö dông vËt mang tin th«ng dông lμ s¸ch b¸o vμ çc tμi liÖu trªn giÊy. ë ®©y hiÓu ph¸t ©m khi ®äc lμ kÌm theo sù lμm viÖc cña m«i, l−ìi, häng, vßm mÒm, d©y ch»ng thanh qu¶n, tuy cã thÓ kh«ng bËt lªn thμnh tiÕng cña bμi ®äc. Nh÷ng cö ®éng cña m«i, l−ìi vμ çc c¬ quan ph¸t ra tiÕng nãi kh¸c tuy khi ®äc, ®éc gi¶ cè kh«ng cho ph¸t ©m ra bªn ngoμi, nh−ng thùc tÕ, trong qu¸ tr×nh ®äc vÉn duy tr× ë t×nh tr¹ng lμm viÖc th−êng xuyªn, Èn tμng. Sù t¨ng c−êng cña nh÷ng vËn ®éng nμy tr−íc hÕt phô thuéc vμo thãi quen ph¸t ©m vμ tÝnh chÊt phøc t¹p cña bμi ®äc. Thãi quen nμy cμng ph¸t triÓn tù ph¸t (phæ biÕn lμ tuæi thiÕu niªn) vμ nÕu bμi ®äc cμng khã hiÓu th× sù ph¸t thμnh tiÕng cμng biÓu hiÖn râ rÖt h¬n (kÓ c¶ ®äc " thÇm" còng liÖt vμo lo¹i nμy).

Khi ®äc chËm, ®äc thÇm víi tèc ®é nμo ®ã tÊt nhiªn cã lóc ph¸t ra thμnh tiÕng. Khi ®äc nh− vËy, ®éc gi¶ kh«ng chØ dïng m¾t mμ dïng c¶ tai. Khi ®ã,

th«ng tin thu nhËn ®−îc sÏ truyÒn tíi n·o, t¹i ®©y sÏ ®−îc xö lý víi sù tham gia cña kªnh thÝnh gi¸c, mμ chóng ta biÕt r»ng kh¶ n¨ng l−u th«ng cña nã rÊt nhá so víi kªnh thÞ gi¸c.

Khi ®· cã thãi quen ®äc nhanh th× sù k×m nÐn ph¸t ©m sÏ lμm gi¶m kh¶ n¨ng vËn ®éng ng«n ng÷ bªn trong. Trong tr−êng hîp ®äc chËm, ng−êi ®äc kh«ng n¾m ®−îc ngay c¶ nh÷ng ý vμ kh¸i niÖm cña bμi ®äc, mμ chØ hiÓu lê mê. Cμng lμm gi¶m bít ®−îc sù ph¸t ©m bªn trong cμng nhiÒu th× kh¶ n¨ng ®äc nhanh cμng xuÊt hiÖn sím vμ n¾m nhanh ®−îc ý nghÜa bμi ®äc.

Thãi quen ph¸t ©m thμnh tiÕng khi ®äc th−êng h×nh thμnh tõ thêi th¬ Êu. Tho¹t ®Çu, ®øa trÎ ®äc tõng ch÷, tõng côm tõ, tõng c©u råi ®äc tõng ®o¹n. KÕt qu¶ lμ gi÷a nh÷ng g× thÊy trªn trang s¸ch b¸o vμ tõ ph¸t ©m ra thiÕt lËp mét mèi quan hÖ chÆt chÏ vμ h×nh thμnh thãi quen ®äc thμnh tiÕng. Khi lín lªn, ®äc nhá dÇn, råi lÈm nhÈm, vμ khi kh«ng ph¸t ©m n÷a th× vÉn ®äc b»ng m¾t vμ b»ng tai. B»ng nh÷ng khÝ cô chuyªn dïng, ng−êi ta ®· ghi ®−îc ©m thanh vμ b»ng phim ¶nh chøng minh ®−îc cã sù tån t¹i thãi quen ph¸t ©m khi ®äc.

Nh−îc ®iÓm võa kh¶o s¸t trªn ®©y lμ nh−îc ®iÓm chñ yÕu nhÊt trong sè çc yÕu tè g©y ®äc chËm. Cuéc ®Êu tranh ®Ó kh¾c phóc nh−îc ®iÓm nμy lμ phøc t¹p vμ gian khæ nhÊt. Ch¼ng ph¶i ngÉu nhiªn mμ trong çc s¸ch luyÖn ®äc nhanh ë n−íc ngoμi ®Òu chØ dÉn r»ng "B¹n h·y ®äc cho nhanh ®Ó viÖc ph¸t ra tiÕng tù

33 34

nã ph¶i mÊt ®i". Trong tr−êng hîp nμy, cÇn t¸c ®éng vμo kÕt qu¶ lμ chñ yÕu chø kh«ng ph¶i trÞ çc nguyªn nh©n. Nh÷ng lêi khuyÕn dô nμy lμ chÝ lý vμ cã hiÖu qu¶ râ rÖt trong nh÷ng tr−êng hîp huÊn luyÖn ®äc nhanh ë nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi.

Nh−îc ®iÓm thø hai lμ thÞ tr−êng (kho¶ng nh×n) hÑp. Chóng ta hiÓu thÞ tr−êng lμ khu vùc bμi ®äc mμ m¾t bao qu¸t ®−îc víi mét ®iÓm nh×n cè ®Þnh cña m¾t. Trong çch ®äc truyÒn thèng, khi tiÕp nhËn tõng ch÷, tõng côm tõ, th−êng kh«ng qu¸ 2-3 tõ, tøc lμ thÞ tr−êng qu¸ hÑp. V× vËy, ®«i m¾t ph¶i lμm viÖc nhiÒu víi nhiÒu b−íc chuyÓn vμ nhiÒu ®iÓm dõng. §iÒu nμy kh«ng hîp lý khi thu nhËn th«ng tin. ThÞ tr−êng cμng réng th× th«ng tin tøc thêi tiÕp nhËn ®−îc cμng nhiÒu, ®iÓm dõng cμng Ýt th× sù lμm viÖc cña m¾t cμng cã hiÖu qu¶. §èi víi ng−êi ®äc nhanh (®· ®−îc luyÖn tËp) øng víi mçi ®iÓm dõng cña m¾t th−êng thu nhËn trän vÑn ®−îc c¶ mét c©u, thËm chÝ c¶ mét ®o¹n cña bμi ®äc.

ViÖc bμi ®äc víi thÞ tr−êng réng kh«ng nh÷ng cã hiÖu qu¶ tiÕn bé vÒ kü thuËt ®äc mμ t¹o ®iÒu kiÖn hiÓu s©u h¬n, n¾m ®óng h¬n néi dung. §ã lμ v× khi tiÕp thô tõng ®o¹n trän vÑn cña bμi vμo ®óng lóc dõng cña m¾t. Trong mét sè s¸ch phæ biÕn kü thuËt ®äc nhanh cã ®Ò cËp ®Õn gãc nh×n, ®iÒu nμy kh«ng cã c¬ së ch¾c ch¾n l¾m v× gãc nh×n ®−îc x¸c ®Þnh bëi tÝnh chÊt quang häc cña thÞ gi¸c, lμ ®Æc ®iÓm cè h÷u cña m¾t, kh«ng thÓ luyÖn ®−îc.

Tèc ®é ®äc sÏ gi¶m ®i ®¸ng kÓ khi chuyÓn vÞ trÝ m¾t tõ cuèi dßng tr−íc ®Õn ®Çu dßng sau. NÕu s¸ch

nμy, mçi trang l¹i cã nhiÒu dßng th× sù chuyÓn vÞ trÝ m¾t nh− vËy võa tèn thêi gian võa tæn thÊt n¨ng l−îng c¬ b¾p. Nh− sÏ tr×nh bμy cÆn kÏ h¬n trong phÇn sau: viÖc ®äc nhanh ®ßi hái chuyÓn vÞ trÝ m¾t ph¶i hîp lý, tøc lμ theo chiÒu th¼ng ®øng tõ trªn xuèng d−íi, theo ph−¬ng ë gi÷a trang.

Nh−îc ®iÓm thø ba lμ ®äc quay trë l¹i, tøc lμ vÞ trÝ m¾t lïi l¹i tøc thêi hoÆc dõng l¹i ë vÞ trÝ bÊt kú cña bμi ®äc mμ ta ch−a hiÓu. Khi lïi l¹i nh− vËy, cã khi nμo m¾t dõng l¹i ë ®óng vÞ trÝ cò ®©u, mμ th−êng ë l©n cËn ®iÓm ®ã. Tù chóng ta ®· lμm h¹n chÕ vïng ®· ®äc vμ tiÕp thu bμi ®äc cμng m¬ hå vμ kÐm hiÖu qu¶. Nh−îc ®iÓm nμy còng lμ mét trong nh÷ng nh−îc ®iÓm phæ biÕn cña ®a sè ®éc gi¶. Ng−êi ta ®· quan s¸t thÊy cã mét sè ®éc gi¶ kh«ng biÕt r»ng v« h×nh chung m×nh ®· ®äc hai lÇn mét bμi, dï dÔ hay khã. Khi ®äc chËm, viÖc ®äc quay trë l¹i, Ýt ng−êi biÕt r»ng m×nh ®· ®äc quay trë l¹i tõ 10 ®Õn 15 lÇn trong kho¶ng chØ cã 100 tõ. Nh−îc ®iÓm nμy lμm tèc ®é ®äc gi¶m ®i râ rÖt, ®ång thêi tù m×nh lμm t¨ng møc ®é khã hiÓu cña bμi ®äc.

Tuy nhiªn, còng cã tr−êng hîp viÖc ®äc quay trë l¹i cã thÓ xem lμ chÊp nhËn ®−îc nÕu bμi ®äc cã nh÷ng ý t−ëng míi mÎ. Tr−êng hîp nμy, çc nhμ nghiªn cøu gäi lμ "xem l¹i". NÕu ®äc quay trë l¹i vÒ b¶n chÊt lμ v« ý thøc, lμ thãi quen m¸y mãc th× "xem l¹i" lμ hμnh ®éng cã chñ ®Þnh, nh»m nghiªn cøu kü bμi ®äc, muèn n¾m thËt v÷ng néi dung bμi ®äc. Song ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh yªu cÇu chØ ®−îc "xem l¹i"

35 36

khi ®· ®äc xong liªn tôc toμn bé bμi mét lÇn.

Vμ, cuèi cïng nh−îc ®iÓm thø t− cña çch ®äc truyÒn thèng lμ kh«ng cã mét chiÕn l−îc ®äc linh ho¹t.

Ba nh−îc ®iÓm trªn liÖt vμo nh÷ng yÕu tè kÕt qu¶. Chóng ta nªu vÒ cÊu tróc cña qu¸ tr×nh ®äc vμ sù di ®éng cña ®«i m¾t ®Òu lμ nh÷ng yÕu tè kÕt qu¶, vμ ®ßi hái cã sù luyÖn tËp thÝch øng lμ cÇn thiÕt. Song viÖc kh¾c phôc chóng ch−a ch¾c ®· ®¶m b¶o thay ®æi c¬ b¶n hiÓu qu¶ ®äc. ViÖc ®¶m b¶o çc yÕu tè nguyªn nh©n, nghÜa lμ sù lμm viÖc cña bé n·o, ®iÒu khiÓn viÖc ®äc míi lμ ®iÒu quan träng h¬n.

Mét chuyªn gia næi tiÕng trong lÜnh vùc nghiªn cøu nμy ®· nhËn ®Þnh r»ng, ®iÒu chñ yÕu trong viÖc ®äc nhanh kh«ng chØ lμ ë møc ®é nhanh, mμ lμ ë tÝnh tèi −u, ë hiÖu qu¶ th«ng tin thu nhËn ®−îc nhê chän lùa ®óng chiÕn l−îc tiÕp thu ý bμi ®äc.

Chóng ta biÕt r»ng, tèc ®é vμ kü thuËt ®äc tr−íc tiªn phô thuéc vμo môc ®Ých, nhiÖm vô mμ ®éc gi¶ tù ®Æt cho m×nh tr−íc khi ®äc. ChÝnh viÖc khai th¸c çc ch−¬ng tr×nh thÝch hîp, çc quy t¾c vμ biÕt çch ¸p dông linh ho¹t chóng trong nh÷ng thêi ®o¹n cÇn thiÕt míi x¸c ®Þnh thùc tÕ kh¶ n¨ng ®äc nhanh.

CÇn chó ý r»ng nÕu kh«ng cã chiÕn l−îc ®äc th× rÊt cã h¹i. Ngay nh÷ng ng−êi ®· ®−îc huÊn luþÖn ®äc nhanh còng nhËn xÐ r»ng: chØ b»ng çch ¸p dông nh÷ng quy ®Þnh ®¬n gi¶n nhÊt vÒ thuËt to¸n tÝch hîp cña ®äc còng ®· n©ng cao ®−îc tèc ®é ®äc lªn hai lÇn vμ d−êng nh− sù n¾m hiÓu bμi ®äc còng

t¨ng lªn gÊp ®«i.

Qua nhiÒu cuéc thö nghiÖm víi sè ®«ng ng−êi ®· chøng minh r»ng ®äc chËm lμ çch ®äc cÈu th¶, kh«ng tËp trung t− t−ëng. Tèc ®é tèi ®a cña hÇu hÕt ®éc gi¶ kh«ng ®−îc huÊn luyÖn th−êng thÊp, nh−ng çi chÝnh lμ hä kh«ng biÕt m×nh ®· bÞ thÊt thiÖt nhiÒu trong viÖc hiÓu ý nghÜa bμi ®äc. ë nh÷ng ng−êi ®äc chËm, trong qu¸ tr×nh ®äc, nÕu cã sù chó ý nμo ®ã th× l¹i phiÕn diÖn vμ sù tËp trung kh«ng ®−îc l©u, cμng ®äc, hä cμng kÐm tËp trung h¬n. H¬n n÷a, v× nh÷ng ®o¹n dμi cña bμi ®äc mét çch m¸y mãc nªn thùc ra kh«ng nhËn ®−îc hÕt ý nghÜa cña nh÷ng g× ®· ®äc. Nh÷ng ®éc gi¶ nμy Ýt suy nghÜ nh÷ng ®iÒu liªn quan tíi bμi ®äc: h¬n n÷a hä ®äc ®Òu ®Òu víi cïng mét tèc ®é ®èi víi tÊt c¶ çc thÓ lo¹i: tõ chØ thÞ, c«ng v¨n, c©u chuyÖn hÊp dÉn cho ®Õn mét chuyªn ®Ò khoa häc. §èi víi ng−êi ®äc nhanh, tuú møc ®é khã cña bμi, tuú môc ®Ých ®äc vμ nh÷ng yÕu tè kh¸c hä cã thÓ thay ®æi mét çch linh ho¹t chiÕn l−îc ®äc cña m×nh.

N¨m ph−¬ng ph¸p ®äc

TÊt nhiªn, khi ®äc nhanh cã nh÷ng giíi h¹n cña nã cÇn l−u ý khi ¸p dông. VÒ thêi gian, kh«ng nªn ®äc nhanh suèt ngμy, vμ vÒ ph−¬ng ph¸p th× kh«ng nªn cø theo mét kiÓu. Ng−êi ta ph©n biÖt 5 ph−¬ng ph¸p ®äc, vμ tuú theo môc ®Ých, nhiÖm vô quü thêi gian cña ng−êi ®äc mμ chän chÕ ®é ®äc thÝch hîp. Nãi chung, trong qu¸ tr×nh ®äc, chóng ta h·y h×nh dung ra mét "d©y chuyÒn" cã ®éng c¬ nèi víi 5 tèc ®é. §−a

37 38

vμo tèc ®é nμo cÇn chän lùa cho phï hîp víi chÕ ®é lμm viÖc. Ch−a ai d¸m kh¼ng ®Þnh r»ng ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh lμ v¹n n¨ng, lμ ph−¬ng ph¸p tèi −u ®Ó thu nhËn th«ng tin. Do vËy, ®iÒu quan träng lμ ph¶i n¾m ®−îc ph−¬ng ph¸p vμ lý gi¶i ®−îc ®Ó ¸p dông trong quü thêi gian cã ®−îc mμ cã hiÖu qu¶ cao nhÊt. Theo kinh nghiÖm vμ kÕt qu¶ nghiªn cøu ®· ®−îc c«ng bè ë nhiÒu n−íc th× hiÖn nay, çn bé lμm c«ng t¸c khoa häc - kü thuËt cã thÓ ¸p dông tíi 70 - 80% thêi gian ®Ó ®äc nhanh trong quü thêi gian ®Ó ®äc. V× vËy ph¶i n©ng cao hîp lý n¨ng suÊt cña ngμy lμm viÖc. Song chí quªn ngay khi ¸p dông çc ph−¬ng ph¸p ®äc nμy. Chóng ta gäi 5 ph−¬ng ph¸p ®äc nμy:

1. §äc s©u:

2. §äc nhanh;

3. §äc chän lùa;

4.§äc l−ít;

5. §äc ®iÓm.

TÊt c¶ 5 ph−¬ng ph¸p nμy ®Òu nh»m môc ®Ých ®äc nhanh theo quan ®iÓm cã ch−¬ng tr×nh xö lý nh÷ng ®iÒu míi ®· ®äc ®−îc.

1. §äc s©u. Trong çch ®äc nμy, ng−êi ta chó ý tíi çc chi tiÕt, ph©n tÝch vμ ®¸nh gi¸ chóng.

Mét sè gi¸o s− tr−êng ®¹i häc gäi ph−¬ng ph¸p nμy lμ ®äc cã phª ph¸n vμ s¸ng t¹o. Ph−¬ng ph¸p nμy ¸p dông tèt nhÊt khi nghiªn cøu çc m«n häc. Trong çch ®äc nμy, sinh viªn kh«ng chØ ®äc mét çch ®¬n gi¶n vμ gi¶i thÝch ®−îc nh÷ng chç kh«ng hiÓu mμ

ph¶i dùa trªn kiÕn thøc, kinh nghiÖm cña m×nh mμ xem xÐt vÊn ®Ò cã phª ph¸n, t×m ra ®−îc nh÷ng mÆt m¹nh, nh÷ng chç yÕu cña nh÷ng ®iÒu gi¶i thÝch, tù ®Æt ra vμ lý gi¶i çc t×nh huèng cã thÓ x¶y ra. Víi sù tù gi¶i thÝch theo quan ®iÓm cña m×nh míi t¹o ®iÒu kiÖn dÔ nhí tμi liÖu ®· ®äc, míi n©ng cao ®−îc tÝnh chñ ®éng cña sinh viªn kh¸c çch häc cña häc sinh, mÆc dï chóng ta tõ l©u ®· ®ång nhÊt tõ sinh viªn víi häc sinh ®¹i häc. Ngoμi ra, ph−¬ng ph¸p nμy th−êng ¸p dông khi chóng ta tiÕp xóc víi çc tμi liÖu vÒ ®Ò tμi míi l¹, çc b¶ng sè liÖu.

2. §äc nhanh. Ph−¬ng ph¸p nμy ®· ®Ò cËp kh¸ kü ë phÇn trªn. Cã ®iÒu cÇn l−u ý lμ khi ®äc nhanh ë møc tiªu chuÈn råi th× cÇn kÕt hîp chuyÓn sang ®äc s©u tõng phÇn.

3. §äc chän lùa. §©y còng lμ mét d¹ng ®äc nhanh, trong ®ã chñ yÕu tuyÓn lùa nh÷ng phÇn riªng biÖt cña bμi häc. Trong tr−êng hîp nμy, ®éc gi¶ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i xem toμn bé tμi liÖu mμ chØ tËp trung vμo nh÷ng phÇn cÇn thiÕt cã chñ ®Þnh tõ ®Çu. Ph−¬ng ph¸p nμy th−êng ¸p dông khi ®äc s¸ch ®Õn lÇn thø hai sau khi ®· xem s¬ bé. TÊt nhiªn, vÒ tèc ®é ®äc th× cßn cao h¬n nhiÒu so víi ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh võa ®Ò cËp ë trªn, v× ng−êi ®äc chØ cÇn lËt gië ®Õn nh÷ng trang thËt cÇn thiÕt.

4. §äc l−ít. ¸p dông ph−¬ng ph¸p nμy trong viÖc lμm quen s¬ bé víi s¸ch b¸o. §©y lμ ph−¬ng ph¸p ®äc cùc kú quan träng mÆc dï ph−¬ng ph¸p ®¬n gi¶n, dÔ n¾m. B¹n cÇm s¸ch trong tay chØ cÇn ®äc lêi nãi ®Çu,

39 40

xem çc tiªu ®Ò t×m nh÷ng quy t¾c, nguyªn lý quan träng, qua ®ã n¾m b¾t nh÷ng quan ®iÓm cña t¸c gi¶, råi b¹n ®äc phÇn kÕt luËn vμ dù b¸o cña cuèn s¸ch, thÕ lμ ®ñ.

5. §äc ®iÓm. Ch−a cã tªn gäi thËt thÝch hîp nh−ng vÒ néi dung cña ph−¬ng ph¸p lμ xem nhanh ®Ó ®iÓm tªn ng−êi, thuËt ng÷, sù kiÖn. Kinh nghiÖm cho hay, nh÷ng ng−êi ®· luyÖn ®äc nhanh sÏ "®iÓm" ®Ó t×m kiÕm nh÷ng môc nμy nhanh h¬n ng−êi ®äc theo ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng ®Õn 2-3 lÇn. Khi luyÖn tËp trªn m¸y nh×n chuyªn dông vμ ®Æc biÖt lμ luyÖn më réng tr−êng nh×n, chóng ta sÏ cã kh¶ n¨ng "chíp" c¶ trang s¸ch vμ sÏ t×m thÊy nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt trong gi©y l¸t.

TÊt nhiªn, khi thùc hiÖn 5 ph−¬ng ph¸p ®äc trªn ®©y, b¹n sÏ thÊy phøc t¹p, r¾c rèi h¬n nhiÒu so víi çch ®äc mét çch tù nhiªn, ®¬n gi¶n nh− tõ tr−íc khi luyÖn tËp.

ViÖc n¾m v÷ng tõng ph−¬ng ph¸p còng cùc kú quan träng nh− viÖc h×nh thμnh thãi quen ®äc nhanh. NghÖ thuËt ®äc lμ biÕt chän lùa chÕ ®é ®äc thÝch hîp tuú theo môc ®Ých, tÝnh chÊt bμi ®äc vμ sau cïng lμ quü thêi gian cña ng−êi ®äc.

Ch−¬ng III

Çc c¬ së khoa häc cña kü thuËt ®äc nhanh

§äc vμ bé n·o

Nh− ë Ch−¬ng II ®· giíi thiÖu, nh÷ng yÕu tè ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh ®äc cã thÓ ph©n lμm hai nhãm: nhãm nguyªn nh©n cã c¬ cÊu trung t©m cña bé n·o vμ nhãm kÕt qu¶ gåm chøc n¨ng cña bé m¸y ph©n tÝch ngo¹i vi. Khi nghiªn cøu ®äc nhanh, ng−êi ta ®Ò ra nhiÖm vô phèi hîp t¸c ®éng cña hai nhãm yÕu tè nμy. V× lμ nguyªn nh©n hμng ®Çu, x¸c ®Þnh ph−¬ng ph¸p tiÕp thu còng nh− tèc ®é vμ hiÖu qu¶ ®äc lμ chøc n¨ng cña bé n·o nªn viÖc hiÓu ®−îc nh÷ng quy luËt lμm viÖc cña bé n·o sÏ lμ ch×a kho¸ ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh ®äc.

Ho¹t ®éng cña bé n·o vÉn cßn lμ mét vÊn ®Ò phøc t¹p, ch−a ®−îc lμm s¸ng tá qua nhiÒu thÕ hÖ çc nhμ b¸c häc næi tiÕng. Do sù ph¸t triÓn cña ®iÒu khiÓn häc

41 42

®· ph¸t sinh nh÷ng kh¶ n¨ng vμ më ra ®−êng ®Ó nghiªn cøu vÒ n·o. HÖ thÇn kinh trung −¬ng trë thμnh ®èi t−îng nghiªn cøu hμng ®Çu vÒ ®iÒu khiÓn häc cña nhiÒu nhμ b¸c häc. Trong lÜnh vùc nμy ®· xuÊt hiÖn mét xu h−íng míi trong nghiªn cøu sinh lý häc - N¬r«nxibecnªtic. M«n khoa häc nμy nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò vÒ truyÒn, l−u gi÷ vμ xö lý th«ng tin ë hÖ thèng thÇn kinh trung −¬ng cña con ng−êi vμ ®éng vËt. Nã nghiªn cøu nh÷ng nguyªn t¾c ®iÒu khiÓn ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ cña giíi sinh vËt vμ ®−îc thùc hiÖn trong c¬ cÊu cña hÖ thèng thÇn kinh trung −¬ng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ng−êi ta ®· v¹ch ra ®−îc kh¶ n¨ng ph©n tÝch kh¸ch quan vÒ sù lμm viÖc cña n·o trªn c¬ së lμm s¸ng tá qu¸ tr×nh th«ng tin ë çc møc ®é kh¸c nhau vμ thuËt to¸n m« t¶ cña nã. Trong nghiªn cøu, kh«ng chØ tÝnh ®Õn çc qu¸ tr×nh x¶y ra trong n·o mμ cßn tíi c¶ nh÷ng thay ®æi kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¬ thÓ nãi chung. Chóng ta xem chu tr×nh ®ãng vÒ xö lý th«ng tin trong hÖ thèng "C¬ thÓ - M«i tr−êng bªn ngoμi". Tuy nhiªn, dï ®· cã nhiÒu thμnh tùu ®¸ng kÓ trong viÖc gi¶i thÝch c¬ chÕ lμm viÖc chñ yÕu cña n·o, ®Õn nay vÉn cßn nhiÒu ®iÒu ch−a râ vÒ quy luËt chung cña nã víi t− çch lμ mét c¬ quan t− duy, lμ mét trung t©m thèng nhÊt tõng bé phËn riªng biÖt cña c¬ thÓ theo mét h−íng x¸c ®Þnh.

Tõ l©u, n·o lμ ®èi t−îng thu hót sù chó ý cña nhiÒu nhμ b¸c häc, kü s− trong lÜnh vùc m¸y tÝnh ®iÖn tö. §ã lμ v× n·o cã khèi l−îng, thÓ tÝch nhá, tiªu hao n¨ng l−îng Ýt. N·o ng−êi chøa h¬n 14 tû tÕ bμo thÇn kinh trong mét thÓ tÝch trung b×nh cã 1,5 dm3

víi khèi l−îng 1,2 kg! Cßn c«ng suÊt cña nã chØ vμo kho¶ng 2,5w. NÕu so sè n¬r«n cña n·o ng−êi víi phÇn tõ l«gic chøa trong m¸y tÝnh ®iÖn tö hiÖn ®¹i th× gÊp nhau ®Õn hμng triÖu lÇn. Trong 1cm3 n·o chøa ®Õn 10 triÖu n¬r«n. V× vËy cã thÓ xem n·o ng−êi lμ mét vÝ dô tån t¹i thùc tÕ cã hiÖu qu¶ nhÊt cña ph−¬ng ph¸p cùc vi ho¸. Song −u ®iÓm cña n·o kh«ng chØ biÓu hiÖn ë kiÕn tróc s¾p xÕp víi mËt ®é siªu cao cña n¬r«n mμ cßn lμ ë mét ®Æc ®iÓm kú l¹ cña nã: ®ã lμ çc ch−¬ng tr×nh lμm viÖc theo chøc n¨ng. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ng−êi ta ®· thu ®−îc nh÷ng sè liÖu thó vÞ vÒ sù lμm viÖc cña n·o, ®Æc biÖt lμ trªn c¬ së ph−¬ng ph¸p kÝch thÝch b»ng ®iÖn. Nhμ b¸c häc H. §elga®o cña T©y Ban Nha ph¸t hiÖn r»ng n·o cña trÎ s¬ sinh, ngoμi nh÷ng chÊt l−îng tiÒm tμng kh¸c ®· cã kh¶ n¨ng ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh ®äc, nghiªn cøu ng«n ng÷, t− duy trõu t−îng vμ suy lý.

§−îc trang bÞ tõ nhá kh¶ n¨ng ®ã, khi ®−îc luyÖn tËp vμ sö dông, n·o ng−êi lín cã thÓ ph¸t hiÖn nh÷ng tæ hîp míi vμ ®Æc tÝnh míi; nh−ng muèn vËy, cÇn ph¶i ®−îc thu nhËn nhiÒu th«ng tin tõ bªn ngoμi. ë mçi ng−êi, qu¸ tr×nh nhËn thøc tù ph¸t vμ tù gi¸c vÒ bøc tranh cña thÕ giíi cã lÏ v× thÕ mμ phô thuéc vμo nh÷ng thêi ®o¹n nèi tiÕp nhau cña viÖc thu nhËn th«ng tin trong çc ph©n hÖ cña m· ho¸ häc vμ ®iÖn häc. Khi ®ã sÏ t¹o nªn nh÷ng phÇn tõ mang vËt chÊt míi vμ nh÷ng m· míi t−¬ng øng. Nh÷ng m· nμy, ®Õn l−ît chóng l¹i t¸c ®éng theo çc tr×nh tù míi cña qu¸ tr×nh ho¸ häc vμ ®iÖn häc kÌm theo sù tÝch luü çc n¬tr«n chuyªn m«n ho¸. Tuy

43 44

nh÷ng ph¸t hiÖn, nhËn xÐt nμy cña H. §elga®o míi dõng ë gi¶ thuyÕt, song chóng cã t¸c dông lμm c¬ së cho viÖc kiÓm tra thùc nghiÖm.

Ng−êi ta ®Æc biÖt quan t©m ®Õn mét sè kh¸m ph¸ trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu sù lμm viÖc cña n·o khi xö lý th«ng tin. Trong çc vÊn ®Ò kh¸c vÒ ho¹t ®éng cña n·o còng l−u ý ®Æc biÖt ®Õn hÖ ch−¬ng tr×nh thu nhËp th«ng tin ë m«i tr−êng xung quanh. ChÝnh qua ®ã mμ ng−êi ta ph¸t hiÖn ®−îc ®Æc ®iÓm chÝnh cña c¬ thÓ sèng lμ sù ®¸p øng, tøc lμ tÝnh thÝch nghi, mμ ®©y lμ −u ®iÓm tréi h¼n cña con ng−êi so víi m¸y tÝnh ®iÖn tö. N·o ng−êi, ®Ó xö lý th«ng tin, tr−íc tiªn tù nã khai th¸c. Bé ãc hoμn toμn ®Æt ra nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c, tù nã thu thËp th«ng tin cña m«i tr−êng xung quanh - vÝ dô nh− bμi ®äc - nghÜa lμ tõ hÖ thèng mμ tæ chøc cña nã ch−a hÒ biÕt. Khi ®äc bμi, çc t¸c ®éng mang tÝnh ®Þnh h−íng trong mét hÖ ®iÒu khiÓn ®ãng mμ ta cã dÞp ®Ò cËp tíi ë phÇn trªn. Tuy nhiªn, vÒ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt cña bé n·o ®èi víi nh÷ng vÊn ®Ò cña ngμy nay còng nh− theo ph−¬ng thøc nμo th× chóng ta cßn biÕt qu¸ Ýt.

Khoa t©m thÇn kinh hiÖn ®¹i ®· s¸ng tá ba khèi chøc n¨ng c¬ b¶n - ba bé m¸y chñ yÕu cña n·o. Sù tham gia cña chóng cÇn thiÕt cho bÊt cø mét d¹ng ho¹t ®éng tinh thÇn nμo cña ®êi sèng con ng−êi. Trong khu«n khæ cuèn s¸ch nμy, ta chØ nãi ®Õn viÖc ®äc.

§Çu tiªn ph¶i kÓ ®Õn khèi n¨ng l−îng cña tr−¬ng lùc, nã ®¶m b¶o thøc tØnh vá n·o vμ ®−a th«ng tin vμo çc phÇn s©u, míi h×nh thμnh kh¸c cña n·o. Khèi

thø hai ®−a ra çc biÖn ph¸p xö lý vμ l−u gi÷ th«ng tin. VÞ trÝ cña nã ë phÝa sau b¸n cÇu ®¹i n·o vμ tÊt nhiªn lμ ®èi víi bÊt kú ai, khèi nμy còng ®−a ra ch−¬ng tr×nh vμ kiÓm tra ho¹t ®éng cña n·o. Khèi chøc n¨ng thø hai nμy ®Æc biÖt quan träng, víi viÖc xö lý vμ l−u gi÷ th«ng tin, nã ph¶i gåm trong thμnh phÇn çc bé m¸y thuéc khu vùc thÞ gi¸c, ph¸t ©m, thÝnh gi¸c vμ khu vùc nh¹y c¶m. ChÝnh khèi nμy ®¶m nhiÖm phÇn lín çc qu¸ tr×nh g¾n liÒn víi viÖc ®äc.

Khèi chøc n¨ng thø ba cña b·o lμ khèi lËp ch−¬ng tr×nh ®iÒu chØnh vμ kiÓm tra çc ho¹t ®éng ®· x¶y ra. Cã thÓ h×nh dung chÝnh ®©y lμm mét tr¹m ®iÒu khiÓn çc h×nh thøc ho¹t ®éng tinh thÇn cña con ng−êi.

Khi chóng ta lÖ thuéc vμo qu¸ tr×nh ®äc theo mét ch−¬ng tr×nh nhÊt ®Þnh, chÝnh lμ cã sù ho¹t ®éng cña vá n·o thuéc phÇn tr¸n. NÕu chóng bÞ tæn th−¬ng th× ë ng−êi kh«ng suy nghÜ g× thªm ®−îc n÷a.

B©y giê ta ®Æt c©u hái: nh÷ng d¹ng ch−¬ng tr×nh nμo sÏ ®−îc xö lý vμ thùc hiÖn ë khèi chøc n¨ng cña n·o? Xin th−a r»ng, ®Õn nay çc kh¸i niÖm hiÖn ®¹i vÒ sù lμm viÖc cña n·o, nghÜa lμ cña c¬ cÊu t− duy míi cho phÐp ta hiÓu biÕt mét vμi d¹ng ch−¬ng tr×nh sinh häc.

Chóng ta quan t©m tíi gi¶ thiÕt lμ mäi ng−êi ®Òu cã kh¶ n¨ng tiÕp nhËn vμ xö lý th«ng tin vμ cã thÓ quy −íc ph©n thμnh hai nhãm: nhãm thø nhÊt (thuéc thÞ gi¸c) trong ®ã bé m¸y xö lý th«ng tin khi ®äc ®−îc tiÕp xóc víi kh«ng gian trùc tiÕp, ®i tõ bé

45 46

m¸y ph©n tÝch thÞ gi¸c ®Õn vïng thÝch øng cña vá ®¹i n·o, nhãm thø hai (thuéc thÝnh gi¸c) tham gia vμo xö lý th«ng tin khi ®äc b»ng çch sö dông vïng trung gian phô, tøc lμ vïng nghe - nãi cña n·o vμ lμm viÖc theo nguyªn t¾c t¹m thêi. ë ®©y ph¶i kÓ ®Õn nh÷ng th«ng tin n¾m ®−îc nhê bé m¸y ph¸t ©m, nghÜa lμ nhê ë m· l«gic.

Cã thÓ xem ng−êi ®äc nhanh sÏ sö dông çc ch−¬ng tr×nh vμ çc m· cã hiÖu qu¶ h¬n khi xö lý th«ng tin trong qu¸ tr×nh ®äc so víi nh÷ng ng−êi ®äc chËm, theo ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng. ThËt vËy, qu¸ tr×nh ®äc cã thÓ coi nh− mét qu¸ tr×nh cã nhiÒu pha, hay qu¸ tr×nh truyÒn l¹i çc m· th«ng tin ®· tiÕp nhËn ®−îc. Th«ng th−êng, khi ®äc s¸ch b¸o ng−êi ta kh«ng thÓ nhí tÊt c¶ çc tõ ng÷ trong bμi ®äc, vÞ trÝ cña chóng trong trang s¸ch, nh−ng lu«n lu«n cã thÓ thuËt l¹i nh÷ng ®iÒu ®· ®äc b»ng çch diÔn ®¹t cña b¶n th©n m×nh. Nh− vËy, con ng−êi nhí bμi kh«ng nhÊt thiÕt theo mét tr×nh tù ®−êng th¼ng mμ theo çch nÐn. §iÒu nμy x¶y ra do sö dông trÝ nhí nhÊt thêi vμ l©u dμi, cã nghÜa lμ tån t¹i sù ph©n lo¹i çc m·.

TÊt nhiªn, ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i m· cña th«ng tin tiÕp nhËn lÇn ®Çu tiªn ng−êi biÕt ®äc nhanh th× hîp lý, tèn Ýt thêi gian vμ cã hiÖu qu¶ h¬n. V× vËy, ®Ó n¾m ®−îc ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh ®iÒu cèt yÕu lμ ph¶i ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p m· ho¸. Song trong thùc tÕ viÖc häc vμ ¸p dông ph−¬ng ph¸p m· ho¸ ®Ó cã t¸c dông trong ho¹t ®éng trÝ ãc (ë ®©y lμ viÖc ®äc) kh«ng ®¬n gi¶n l¾m. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu nμy sÏ ®−îc ®¸p øng b»ng thuËt to¸n tÝch hîp cña viÖc ®äc. §©y lμ

nÒn t¶ng ®Ó x©y dùng mét ch−¬ng tr×nh ®äc míi, cã hiÖu qu¶ h¬n, n¾m b¾t th«ng tin nhanh vμ ch¾c h¬n.

ThuËt to¸n tÝch hîp cña viÖc ®äc

Chóng ta biÕt r»ng thuËt to¸n lμ quy t¾c thùc hiÖn t¸c ®éng nμo ®ã trong hμng lo¹t nh÷ng c«ng ®o¹n cô thÓ theo mét tr×nh tù chÝnh x¸c ®· chØ ra tõ ®Çu chÝ cuèi. ThuËt to¸n ®äc x¸c ®Þnh mét tr×nh tù t¸c ®éng trÝ n·o khi tiÕp thu bμi ®äc. ThuËt to¸n, hiÓu theo çch nãi trªn ®©y, cã ë quanh ta vμ ë mäi lóc trong cuéc sèng hμng ngμy. Ch¼ng h¹n, khi vμo toa tμu ho¶, chóng ta ®äc thÊy biÓn ®Ò: "Hμnh kh¸ch ph¶i cã vÐ vμ æn ®Þnh chç ngåi trong toa". §iÒu ghi trªn biÓn nμy kh«ng cã g× kh¸c ngoμi hai khèi râ rÖt: mua vÐ + vμo trong toa. ThuËt to¸n nμy quy ®Þnh r»ng con ng−êi khi vμo toa tμu víi t− çch lμ hμnh kh¸ch th× ph¶i cã nhiÖm vô g×? ThuËt to¸n nμy cã hîp lý kh«ng? TÊt nhiªn lμ rÊt hîp lý nã ®iÒu chØnh vμ s¾p xÕp hμnh kh¸ch ®· cã vÐ ë trong toa. §iÒu rÊt ®¬n gi¶n lμ ®i tμu th× ph¶i mua vÐ vμ kh«ng thÓ ø ®äng ng−êi ë s©n ga. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i mäi hμnh kh¸ch ®Òu tu©n theo thuËt to¸n nμy mét çch nghiªm chØnh, vμ còng cã nh÷ng sù trôc trÆc nμo ®ã tuy Ýt nh−ng kh«ng thÓ tr¸nh ®−îc, hoÆc cã nh÷ng ngo¹i lÖ. Ch¼ng h¹n, ng−êi cã vÐ th¸ng kh«ng cÇn ph¶i mua vÐ mμ ®i th¼ng vμo toa. Nh− vËy, ®èi víi lo¹i hμnh kh¸ch thø hai nμy cã thuËt to¸n riªng, nh−ng nãi chung biÓn ®Ò trªn ®©y vÉn ®Çy ®ñ néi hμm cÇn thiÕt vμ thuËt to¸n cã t¸c dông. Chóng ta

47 48

võa ®−a ra mét vÝ dô ®¬n gi¶n ®Ó chøng minh cho ®Æc ®iÓm øng dông quy t¾c thuËt to¸n ho¸ trong nh÷ng t×nh huèng ®¬n gi¶n nhÊt hay gÆp trong cuéc sèng ®êi th−êng. Trong tr−êng hîp sù viÖc cã qóa tr×nh phøc t¹p nh− viÖc ®äc th× øng dông thuËt to¸n nh− thÕ nμo? ThuËt to¸n cña viÖc ®äc kh«ng thÓ ¸p dông tuú tiÖn, ph¶i ®−îc tæ chøc hîp lý nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ®äc, nh−ng vÒ ý nghÜa th× còng ch¼ng kh¸c g× cung cÊp cho ®éc gi¶ çi vÐ ®i vμo… trang s¸ch. §ång thêi, thuËt to¸n kh«ng lo¹i trõ nh÷ng sù diÔn gi¶i vμ ph©n tÝch mét çch s¸ng t¹o h¬n,cho phÐp ®èi víi mét vμi sù thay ®æi kh¶ dÜ,tuú thuéc vμo ng÷ c¶nh cô thÓ cña bμi ®äc. Tõ tÝch hîp kÌm theo thuËt to¸n ngô ý sù qu¸n xuyÕn cña thuËt to¸n ®èi víi toμn bé b¸i ®äc. Trong viÖc ¸p dông thuËt ng÷ tÝch hîp ®Ó ®äc chóng ta gi¸n tiÕp nh¾c ®Õn mét sè ®Æc ®iÓm vÒ sù lμm viÖc cña bé n·o con ng−êi ®· ®−îc ®iÓm qua phÇn trªn. Mçi bμi ®äc lμ biÓu hiÖn b»ng ng«n ng÷ çc ý nghÜa cña nguån s¸ng t¹o ra nã: con ng−êi võa lμ chñ thÓ s¸ng t¹o vμ tiÕp nhËn bμi ®äc. Nh− vËy, nh÷ng quy luËt cña ng«n ng÷ c¬ b¶n kh«ng chØ t¸c ®éng ®Õn khi cÊu thμnh bμi ®äc. Nh− vËy, nh÷ng quy luËt cña ng«n ng÷ c¬ b¶n kh«ng chØ t¸c ®éng ®Õn khi cÊu thμnh bμi ®äc mμ cßn suèt c¶ qu¸ tr×nh sö dông (®äc) chóng. Çch øng xö chóng cña con ng−êi trong tr−êng hîp nμy lμ ch−¬ng tr×nh ho¸ s¬ bé nhiÒu t¸c ®éng trÝ n·o, chø kh«ng ph¶i ®äc nh− mét çi m¸y.Ngay trong cuèn "t− b¶n", M¸c ®· viÕt r»ng: "Ng−êi kiÕn tróc s− tåi nhÊt còng h¬n h¼n bÇy ong lμm tæ b»ng s¸p cña chóng v× ngay tõ ®Çu, ng−êi kiÕn tróc s− ®· h×nh

dung çi nhμ trong ®Çu ãc cña m×nh".

NÕu nh− mäi ®éc gi¶ ®Òu cã mét ch−¬ng tr×nh khi ®äc ®· ®−îc ®Þnh tr−íc th× hiÖu qu¶ cña hä kh¸ tèt lμ kh«ng thÓ nghi ngê ®−îc. Nh−ng chóng ta th−êng thÊy phæ biÕn hiÖn t−îng ®äc trμn lan, tuú tiÖn vμ cÈu th¶. Ch¼ng h¹n, ng−êi ®äc khi th× më trang ®Çu, khi th× ®äc tõ cuèi, khi l¹i chän kho¶ng nh÷ng trang gi÷a s¸ch vμ ®äc qua loa ®Õn hμng giê vμ råi… qu¼ng s¸ch sang mét bªn vμ ngñ kh×. Cã ai ®Êy hái ng−êi ®äc ®· rót ra çi g× tõ cuèn s¸ch Êy th× anh ta cã lÏ còng chØ Çm õ, v× anh ta khã mμ nhí ®−îc tªn s¸ch, tªn t¸c gi¶ chø ch−a nãi g× ®Õn nh÷ng néi dung c¬ b¶n cña cuèn s¸ch.

§ã lμ vÝ dô vÒ ch−¬ng tr×nh t¸c ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶ hoÆc mét thñ thuËt to¸n v« lèi. CÇn chØ b¶o cho ng−êi ®äc nªn ®äc mét çch cã tæ chøc h¬n ®Ó kh«ng mÊt thêi giê v« Ých. Ta cã lμm ®−îc viÖc nμy kh«ng? TÊt nhiªn ph¶i kh¼ng ®Þnh lμ cã kh¶ n¨ng lμm ®−îc. Ng−êi ta dùa trªn viÖc ¸p dông mét trong nh÷ng lý thuyÕt vÒ t©m lý häc hiÖn ®¹i, çi gäi lμ lý thuyÕt chñ kiÕn hay hiÖn t−îng chñ kiÕn. HiÖn t−îng nμy ®· ®−îc kiÓm nghiÖm, qua nh÷ng test ®¬n gi¶n: chØ cho hä xem hai qu¶ cÇu nhá cã thÓ tÝch kh«ng hoμn toμn b»ng nhau vμ b¶o hä nhËn xÐt tiÕp hai qu¶ cÇu cã thÓ tÝch t−¬ng tù nh−ng thùc ra cã thÓ tÝch b»ng nhau th× ®a sè vÉn kh¨ng kh¨ng lμ kh¸c nhau. Ng−êi ta gäi hiÖn t−îng nμy lμ "¶o t−ëng chñ kiÕn".

Sù tiÕp thu ban ®Çu qua thÞ gi¸c cã liªn quan ®Õn hiÖn t−îng chñ kiÕn. HiÖn cã kh«ng Ýt nh÷ng nghiÖm ph¸p ®Ó thö kh¶ n¨ng tiÕp thu trùc gi¸c cña con ng−êi. Ch¼ng h¹n, nh− ë h×nh 3, b¹n nh×n thÊy g×? Cã hai

49 50

çch tiÕp thô kh¸c nhau khi nh×n h×nh vÏ nμy. §©y lμ mét thö nghiÖm vÒ h×nh t−îng: còng cã thÓ lμ bμ giμ lô khô mμ còng cã thÓ lμ c« g¸i trÎ, tuú sù c¶m nhËn thÞ gi¸c cña b¹n. Ýt ng−êi ®ång thêi nhËn ngay ra hai con ng−êi trong bøc tranh nμy ngay tõ kho¶nh kh¾c ®Çu tiªn.

Çc nhμ nghiªn cøu lý thuyÕt chñ kiÕn kh¼ng ®Þnh r»ng, b»ng çch nh¾c ®i nh¾c l¹i nhiÒu lÇn, con ng−êi hay bÞ lÖ thuéc vμ trë thμnh thãi quen. ¸p dông vμo viÖc luyÖn ®äc: nÕu biÕt ¸p dông thuËt to¸n tÝch hîp ®Ó ®äc (qua luyÖn tËp) ®éc gi¶ sÏ cã thãi quen dù kiÕn ®−îc tr×nh tù thu nhËn th«ng tin t−¬ng øng víi çc khèi cña thuËt to¸n tõ ®Çu chÝ cuèi. MÉu thuËt to¸n cña viÖc ®äc tr×nh bμy ë h×nh 4.

Bèn khèi thuËt to¸n ®Çu kh«ng cÇn gi¶i thÝch

thªm. Khèi thø 5 lμ khèi d÷ kiÖn, cÇn rót ra tõ bμi ®äc vμ n¾m ®−îc çc yÕu tè kh¸c nhau nh−: sè liÖu, tªn, ký hiÖu chuyªn m«n. §Æc ®iÓm cña khèi thø 6 vμ 7 cña thuËt to¸n lμ ë chç c¶ hai khèi nμy ®Òu ph¶i cã sù tham gia chñ ®éng vμ ®Æc biÖt lμ tuú thuéc vμo ®Æc ®iÓm ç nh©n ®éc gi¶: kiÕn thøc, kinh nghiÖm, nhiÖm vô vμ môc ®Ých ®äc. Ch¼ng h¹n, cã lo¹i ®éc gi¶ b×nh th−êng, cã lo¹i ®éc gi¶ cã chót Ýt kinh nghiÖm nªn cã kh¶ n¨ng chØ ra ®−îc çi míi, nªu ®−îc vÊn ®Ò cÇn bμn luËn. V× vËy, ë hai khèi nμy sù tham gia chñ ®éng cña con ng−êi ®äc trong viÖc ph©n tich tæng hîp çc ý nghÜa trong qu¸ tr×nh ®äc lμ ®iÒu quan träng nhÊt.

Nh−ng trong thùc tÕ, ¸p dông thuËt to¸n nh− thÕ nμo? Tr−íc hÕt, cÇn nhí ®−îc tªn çc khèi, hiÓu ®−îc néi hμm cña chóng. Kinh nghiÖm trong luyÖn tËp lμ nªn viÕt riªng ra giÊy vμ ®Æt ngay tr−íc m¾t, trªn bμn lμm viÖc cña m×nh. §äc theo thuËt to¸n tÝch hîp lμ mét qu¸ tr×nh ®äc cã tæ chøc - ®iÒu mμ tr−íc nay Ýt ®éc gi¶ nghÜ lμ ph¶i lμm viÖc t−îng tù nh− vËy - mét qu¸ tr×nh trong ®ã cã th«ng tin thu nhËn ®−îc rót ra tõ bμi ®äc ®· ®−îc xÕp vμ so vμo çc « kh¸c nhau cña khèi ang«rit (tøc thuËt to¸n)

1 Tªn (s¸ch, bμi...)

2 T¸c gi¶

3 Nguån vμ ®Þa chØ (n¨m, sè...)

51 52

4 Néi dung chñ yÕu

5 Çc sè liÖu, d÷ kiÖn

6 Çc vÊn ®Ò cÇn tranh luËn, phª ph¸n

7 Çi míi trong tμi liÖu, kh¶ n¨ng øng dông trong thùc tÕ

H×nh 4. ThuËt to¸n tÝch hîp cña viÖc ®äc.

Cã tr−êng hîp th«ng tin phï hîp hoμn toμn hoÆc phï hîp mét phÇn nμo víi çc khèi ®· nªu. Qu¸ tr×nh ®äc nh− vËy t−¬ng tù nh− viÖc ng−êi néi trî ®i mua thùc phÈm, hμng ho¸, cÇn ®Þnh tr−íc mua nh÷ng thø g× vμ ®ùng chóng vμo ®©u cho thÝch hîp.

Cßn mét c¬ së quan träng ®Ó sö dông thuËt to¸n lμ ph¶i quan t©m tíi cÊu tróc cña ng«n ng÷ trong bμi ®äc. Víi cÊu tróc cña ng«n ng÷ hiÖn ®¹i, trong tμi liÖu khoa häc- kü thuËt th−êng d− thõa ®Õn 75 nghÜa lμ thùc tÕ chØ cã 25% khèi l−îng trong bμi ®äc mang ý t−ëng chñ yÕu ®èi víi lo¹i ®éc gi¶ vμ d¹ng s¸ch b¸o t−¬ng øng. ViÖc tËp trung chó ý ®Ó xö lý khèi l−îng th«ng tin cã Ýt nμy ®ßi hái cã sù hç trî cÇn thiÕt cña thuËt to¸n tÝch hîp. ThuËt to¸n nμy cho phÐp rót ng¾n thêi gian ®¸ng kÓ ®Ó chän l¹i nh÷ng phÇn kh«ng cã th«ng tin trong bμi ®äc, ng−îc l¹i t¹o ®iÒu kiÖn ®äc mét çch cã hiÖu qu¶ phÇn cã néi dung th«ng tin cÇn thiÕt. Trong qu¸ tr×nh luyÖn tËp, ng−êi ta th−êng thùc hiÖn çch ®äc cã tèc ®é tù ®éng biÕn ®æi: "Çc chç trèng" (kh«ng cã th«ng tin cÇn thiÕt)

®−îc ®äc víi tèc ®é nhanh h¬n so víi phÇn bμi cã néi hμm thÝch hîp.

Trong qu¸ tr×nh luyÖn ®äc nhanh, tr−íc khi ®äc cÇn xem l¹i khèi thuËt to¸n, khi b¾t ®Çu ®äc lu«n lu«n nhí çc khèi, tªn ®Ò, t¸c gi¶, nguån sè liÖu xuÊt b¶n. Sau ®ã, tuú vÊn ®Ò cÇn ®−îc lμm s¸ng tá khi ®äc, ®i s©u vμo néi dung thuéc khèi thø t−. Ngay tõ nh÷ng ®o¹n ®Çu tiªn ®· cã thÓ xuÊt hiÖn çc sù kiÖn, tªn gäi, th«ng sè kh¸c nhau. Çc kh¸i niÖm nμy cÇn ®−îc vμo khèi thuËt to¸n thø n¨m.

Trong qu¸ tr×nh ®äc, ®éc gi¶ ph¶i sμng läc, néi dung lùa chän vμ ®−a vμo çc khèi thuËt to¸n nh÷ng g× thÝch hîp víi tªn cña khèi. Ch¼ng h¹n, b¹n ®äc mét bμi m« t¶ c¬ cÊu cña mét lo¹i «t« míi, cã nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c biÖt. H·y chó ý r»ng néi dung cña tμi liÖu nμy tËp trung ë khèi thø s¸u, chø kh«ng ph¶i r¶i ®Òu ra çc khèi kh¸c cña thuËt to¸n. MÆt kh¸c, th¸i ®é phª ph¸n néi dung trong khi ®äc còng rÊt quan träng, kh«ng thÓ phª ph¸n theo c¶m tÝnh. B¹n cã thÓ nhÊt trÝ hay kh«ng nhÊt trÝ víi t¸c gi¶ bμi ®äc, song ph¶i g¾n víi khèi thuËt to¸n nμy. Sau cïng, ®äc xong toμn bμi, b¹n ®· thu nhËn ®−îc çi g× míi? Kh¶ n¨ng øng dông trong c«ng t¸c cã kh«ng? H·y tËp trung vμo çc d÷ kiÖn thuéc lo¹i nμy vμo khèi thuËt to¸n thø b¶y.

Nh− vËy lμ ®· ®äc vμ qu¸ ®ñ nÕu trªn quan ®iÓm vμ çch ®äc truyÒn thèng. Song, trong viÖc ®äc nhanh th× qu¸ tr×nh hoμn thiÖn viÖc ®äc vÉn cßn tiÕp tôc. Sau khi ®äc, ®éc gi¶ ph¶i xem l¹i s¬ ®å thuËt to¸n

53 54

tÝch hîp mét lÇn n÷a vμ kiÓm tra néi dung ®Çy ®ñ theo tõng khèi. ViÖc ph©n tÝch tæng hîp bμi häc cho phÐp ta n¾m ®−îc kü thuËt vμ nhí bμi.

ChÝnh v× lÏ trªn mμ kh¼ng ®Þnh ®−îc −u ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p ®äc nhanb. Ng−êi biÕt ®äc nhanh sÏ n¾m nhanh h¬n, ®Çy ®ñ h¬n vμ nhí nhiÒu h¬n bμi ®· ®äc so víi ng−êi ®äc chËm, ®äc theo ph−¬ng ph¸p truyÒn thèng. Kinh nghiÖm chØ r»ng, khi ®· sö dông quen thuËt to¸n tÝch hîp ®Ó ®äc sÏ thu ®−îc hiÖn qu¶ vÒ l−îng vμ chÊt vμ kh«ng ng¹i ®äc s¸ch b¸o. TÊt nhiªn sù luyÖn tËp ban ®Çu bao giê còng khã kh¨n, song chØ qua vμi ba tuÇn lÔ, b¹n tù thÊy r»ng m×nh ®· ®¹t ®−îc nh÷ng b−íc tiÕn bé kh«ng ngê, §äc xong bÊt kú bμi nμo, b¹n cã thÓ tr¶ lêi mäi c©u hái t−¬ng øng víi çc khèi thuËt to¸n. Vμ trong qu¸ tr×nh ®äc, b¹n ®· lùa chän th«ng tin mét çch tù ®éng, läc bá th«ng tin d− thõa vμ cñng cè nh÷ng néi dung cho phï hîp víi môc ®Ých ®äc tõ ®Çu cña m×nh. ViÖc ®äc theo thuËt to¸n tÝch hîp gãp phÇn kh¾c phôc thãi quen nh×n trë l¹i. Nh− ®· nãi, ®©y lμ mét bÖnh phæ biÕn cña ng−êi ®äc. §äc cã tæ chøc, chñ ®éng phï hîp tõng b−íc thuËt to¸n, buéc ®éc gi¶ ®ång thêi hiÓu vμ n¾m ®−îc bμi ®äc, theo dâi liªn tôc ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn theo çc khèi thuËt to¸n tÝnh c¬ ®éng cña qóa tr×nh suy t− kh«ng cho phÐp ng−êi ®äc cã thêi gian vμ ®iÒu kiÖn ®Ó ®äc quay trë l¹i.

KÕt thóc ®o¹n nμy, chóng t«i xin nh¾c l¹i mét ®iÒu khuyªn cña nh÷ng gi¸o s− chuyªn luyÖn kü thuËt ®äc nhanh ë n−íc ngoμi: "Dï bμi ®äc khã ®Õn ®©u, bao giê còng chØ ®−îc ®äc mét m¹ch, kh«ng ®−îc

phÐp quay trë l¹i. ChØ khi ®· ®äc xong mét l−ît, suy nghÜ vÒ néi dung cña nã råi míi ®−îc phÐp ®äc l¹i khi thËt cÇn thiÕt".

Ch−¬ng IV

Nh×n, hiÓu vμ nhí

tiÕp thô thÞ gi¸c bμi ®äc

Nh×n cã mét vai trßn rÊt quan träng trong viÖc ®äc. MÆc dï qu¸ tr×nh nh×n ®· ®−îc nghiªn cøu nhiÒu, song ®Õn nay khoa häc vÉn ch−a kh¸m ph¸ hÕt ®−îc nh÷ng bÝ Èn cña ®«i m¾t. Nhê cã m¾t mμ 90% th«ng tin con ng−êi thu nhËn tõ thÕ giíi chung quanh ®−îc tiÕp nhËn. Song, çc nhμ b¸c häc phμn nμn r»ng: tiÕc thay con ng−êi ch−a sö dông mét çch cã hiÖu qu¶ c«ng cô cÇn thiÕt nμy.Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mμ Goethe trong t¸c phÈm cña m×nh ®· viÕt:

B»ng chÝnh m¾t cña ta Nh×n ra ngoμi thÕ giíi

55 56

VËy mμ khã kh«n t¶!

NhiÒu ý kiÕn cña çc chuyªn gia nghiªn cøu qu¸ tr×nh thÞ gi¸c ®Òu nhÊt trÝ r»ng m¾t ph¶i g¸nh chÞu cho n·o tr−íc tiªn. VËy sù tiÕp thô bμi ®äc tõ m¾t råi truyÒn ®Õn n·o nh− thÕ nμo? ë ®©y cã thÓ chia ra hai giai ®o¹n chñ yÕu: tiÕp thô s¬ bé bμi ®äc vμ xö lý bμi ®äc.

Çc chuyªn gia còng chØ ra r»ng khi ®äc, m¾t ng−êi chØ cã thÓ ë mét trong hai tr¹ng th¸i: cè ®Þnh vμ l−u ®éng, nãi ®óng h¬n lμ dõng vμ thay ®æi ®iÓm dõng.

ViÖc tiÕp thô bμi ®äc chØ x¶y ra vμo lóc dõng (hay cè ®Þnh) cña m¾t. B×nh th−êng, m¾t ng−êi cã dõng hμng tr¨m hμng v¹n lÇn còng kh«ng cho th«ng tin g× ®¸ng kÓ. Sù dõng cña ®«i m¾t phô thuéc chñ yÕu vμo ®èi t−îng quan s¸t, tÝnh chÊt cña nhiÖm vô cÇn gi¶i quyÕt vμ ®iÓm nh×n míi cã ý nghÜa thùc tiÔn vÒ th«ng tin thu nhËn ®−îc. Ng−êi ta ®· tÝnh r»ng trong 1 giê m¾t ng−êi ®äc ®· dõng ë tr¹ng th¸i nghØ ®Õn 57 phót.

TÊt nhiªn, tèc ®é xö lý th«ng tin trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®ã phô thuéc vμo l−îng th«ng tin tiÕp thu ®−îc khi m¾t dõng l¹i. V× vËy, b»ng çch n©ng cao tèc ®é ®äc, chóng ta sÏ n©ng ®−îc kh¶ n¨ng tiÕp nhËn th«ng tin nhiÒu h¬n trong mét ®¬n vÞ thêi gian t¹i thêi ®iÓm m¾t dõng l¹i ®Ó ®äc. CÇn l−u ý r»ng, çc qu¸ tr×nh kh¸c nhau sÏ ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm t©m sinh lý cña sù tiÕp thô bμi ®äc. Ph−¬ng ph¸p kh¶o s¸t ®Ó n©ng cao tèc ®é ®äc nhanh chÝnh lμ chç dùa cÇn thiÕt ®Ó b»ng çch nμo ®äc ®−îc nhanh, nh»m lμm cho

ng−êi ®äc theo ®uæi mét môc ®Ých duy nhÊt lμ thu l−îm ®−îc l−îng th«ng tin lín nhÊt trong mét ®¬n vÞ thêi gian.

Sù chuyÓn ®éng cña m¾t th−êng lμ ho¹t ®éng v« thøc cña con ng−êi. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n ®ã lμ kh«ng cã "mèi quan hÖ ®iÒu khiÓn ng−îc chiÒu" gi¸n tiÕp qua sù chuyÓn ®éng rÊt nhá, kh«ng nhËn biÕt ®−îc ®Ó ®−a th«ng tin vμo n·o. ChuyÓn ®éng v« thøc cña m¾t cã vai trß quan träng trong viÖc tiÕp thu b»ng thÞ gi¸c. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mμ çc nhμ nghiªn cøu, khi ®¸nh gi¸ toμn bé qu¸ tr×nh x¶y ra trong hÖ thèng thÞ gi¸c cña con ng−êi ®· nhËn xÐt r»ng: "Chóng ta th−êng kh«ng biÕt r»ng chóng ta ®· nh×n, trõ khi nμo chóng ta nh×n thÊy".

Khi cè ®Þnh m¾t t¹i mét ®èi t−îng nμo ®ã, m¾t th−êng thùc hiÖn mét dao ®éng xung quanh ®èi t−îng ®ã víi tÇn sè 2-5 lÇn trong 1 gi©y. Tõ ®ã cã thÓ rót ra kÕt luËn cùc kú quan träng cã ý nghÜa lín ®èi víi viÖc hoμn thiÖn kü thuËt ®äc: gi÷a ng−êi biÕt ®äc nhanh vμ ng−êi ®äc chËm, vÊn ®Ò kh«ng ph¶i kh¸c nhau ë tèc ®é chuyÓn ®éng cña m¾t hä mμ chÝnh lμ ë chç khèi l−îng tμi liÖu mμ ng−êi ®äc tiÕp thu ®−îc t¹i lóc m¾t dõng chuyÓn ®éng.

Çc nhμ t©m lý häc cho r»ng mçi ng−êi, tuú thuéc vμo løa tuæi nμy ®−îc vÏ theo ¶nh chôp. èng kÝnh cña m¸y quay phim ®−îc ®Æt ë trung t©m h×nh cÇn quan s¸t. Mét lo¹i m¸y kh¸c theo dâi sù chuyÓn ®éng cña m¾t. Quü ®¹o thø nhÊt cña trÎ 3 tuæi, quü ®¹o thø hai cña trÎ 6 tuæi vμ quü ®¹o cuèi cïng lμ cña ng−êi

57 58

lín. ë ®©y (h 5b) m¾t chuyÓn ®éng Ýt h¬n cho phÐp nhanh chãng dùa vμo mét sè chi tiÕt mμ nhí ®−îc toμn h×nh. §iÒu thó vÞ lμ ë trÎ lªn 3, nh×n h×nh lÇn ®Çu tiªn mét çch l¬ ®·ng nªn mÊt nhiÒu th× giê ®Ó nhËn biÕt. TrÎ em lªn 6 ®· nh×n kh¸ chÝnh x¸c vμ chó ý h¬n. Quü ®¹o nh×n cña ng−êi lín ng¾n gän h¬n, nh−ng kh«ng cã nghÜa lμ ®· bao qu¸t hÕt ®−îc h×nh.

§a sè trong chóng ta th−êng cho r»ng trong qu¸ tr×nh ®äc, hä l−ít m¾t ®Òu ®Æn qua çc dßng ch÷. Thùc ra kh«ng ph¶i nh− vËy. Trong khi ®äc, m¾t th−êng dõng l¹i 2-3 chç ë mçi dßng. Ngoμi ra bé m¸y thÞ gi¸c kh«ng ph¶i lóc nμo còng lμm çi c«ng viÖc chuyÓn h×nh ¶nh tõ tÕ bμo vâng m¹c ®Õn n·o. ChuyÓn ®éng cña m¾t khi ®äc phô thuéc nhiÒu vμo thãi quen. Ng−êi ta ph©n biÖt bèn thãi quen chñ yÕu trong qu¸ tr×nh xö lý th«ng tin bμi ®äc, ph¶n ¸nh tr×nh ®é thμnh thôc cña ng−êi ®äc:

- §äc theo tõng ch÷;

- §äc theo tõng dßng;

- §äc theo tõng tõ;

- §äc hiÓu.

ë ®©y chñ yÕu nãi vÒ çch thø t−. Trong çch ®äc

nμy, ng−êi ®äc chØ chän lùa çc tõ kho¸, çc ý t−ëng vμ tæng hîp l¹i trªn nh÷ng c¬ së ®ã. §©y lμ çch ®äc cña nh÷ng "®éc gi¶ lμnh nghÒ" cã thãi quen nhÊt ®Þnh, cã kiÕn thøc dù tr÷, nhí ®−îc vμ biÕt s¸ng t¹o.

59 60

KÕt thóc phÇn nμy, còng nªn nh¾c l¹i lêi cña K. M¸c ®· viÕt trong mét t¸c phÈm cña m×nh: "ViÖc ®äc còng quan träng nh− viÖc viÕt, v× vËy còng ph¶i ph©n biÖt nh÷ng ®éc gi¶ thμnh th¹o vμ nh÷ng ®éc gi¶ kh«ng am hiÓu".

ë h×nh 6 giíi thiÖu hai s¬ ®å chuyÓn ®éng cña m¾t ghi ®−îc b»ng phim.

Ph©n tÝch so s¸nh hai biÓu ®å ghi b»ng phim cho ta qui ®Þnh ®−îc nh÷ng th«ng sè c¬ b¶n sau ®©y trong viÖc chuyÓn ®éng cña m¾t khi ®äc ®Ó x¸c ®Þnh tèc ®é:

- Sè lÇn dõng cña m¾t khi ®äc 100 tõ cña bμi;

- Sè tõ tiÕp thô ®−îc trong 1 lÇn dõng;

- §é dμi thêi gian dõng;

- Sè lÇn quay trë l¹i (chuyÓn ®éng lïi) khi ®äc 100 tõ

¶nh h−ëng cña çc th«ng sè trªn ®©y tíi tèc ®é

®äc cã thÓ theo dâi ®−îc khi nghiªn cøu ®éng lùc lμm biÕn ®æi çc th«ng sè nμy nh− b¶ng sau ®©y:

Tèc ®é ®äc (dÊu

hiÖu/ph)

Sè lÇn dõng cho

100tõ

Sè tõ ®−îc xö lý cho 1 lÇn dõng

§é dμi thêi gian dõng

(micr« gi©y)

Sè lÇn lïi l¹i cho 100 tõ

500

2000

220

90

0.5

2

0.2

0.2

50

15

Ph©n tÝch b¶ng nμy thÊy r»ng muèn n©ng cao tèc ®é ®äc cÇn ph¶i:

1. Gi¶m sè lÇn dõng cña m¾t vμ ®é dμi thêi gian dõng;

2. T¨ng sè tõ tiÕp nhËn ®−îc cho 1 lÇn dõng; 3. Gi¶m sè lÇn lïi l¹i Tãm l¹i, trong çch ®äc nhanh, chuyÓn ®éng

cña m¾t cμng Ýt, m¾t cμng bao qu¸t ®−îc trang s¸ch theo ®−êng ng¾n nhÊt (®−êng th¼ng) th× hiÖu qu¶ ®äc cμng cao.

61 62

ë h×nh 7, tr×nh bμy çc kh¶ n¨ng kh¸c nhau cña vïng nh×n. Ng−êi ta ®· cè g¾ng t×m hiÓu ph−¬ng ph¸p ®Ó më réng vïng nh×n, mμ c«ng cô sö dông phæ biÕn nhÊt ®Ó luyÖn tËp lμ bé b¶ng Sunte (giíi thiÖu ë Ch−¬ng V vμ phô lôc). ë h×nh 8 so s¸nh s¬ ®å chuyÓn ®éng cña m¾t trong tr−êng hîp ®äc chËm vμ ®äc nhanh. Râ rμng lμ khi m¾t chuyÓn ®éng theo trung t©m trang s¸ch sÏ cã hiÖu qu¶ h¬n çch ®äc truyÒn thèng. Ng−êi ta ®· nghiªn cøu vμ nhËn ®Þnh r»ng, ®äc theo chiÒu ®øng tõ trªn xuèng d−íi sÏ lo¹i trõ ®−îc th«ng tin thõa (75%) vμ chØ chän lùa th«ng tin cã néi dung míi cña bμi ®äc mét çch nhanh chãng. LuyÖn tËp kiªn tr× vμ theo ®óng ph−¬ng ph¸p sÏ cho kÕt qu¶ ®óng nh− vËy.

HiÓu ®iÒu ®· ®äc

HiÓu ®iÒu ®· ®äc ®−îc lμ ®iÒu kiÖn b¾t buéc cña hiÖu qu¶ ®äc. VÊn ®Ò hiÓu trong kü thuËt ®äc nhanh cã vai trß hμng ®Çu. Çc nhμ t©m lý häc cho r»ng hiÓu lμ viÖc thiÕt lËp mèi quan hÖ gi÷a çc ®èi t−îng b»ng çch sö dông çc kiÕn thøc ®· cã. Khi nh÷ng bμi dÔ, chóng ta nhí ngay ra nh÷ng kiÕn thøc ®· thu nhËn ®−îc tõ tr−íc ®©y, hoÆc chóng ta mau chãng chän lùa ®−îc tõ nh÷ng kiÕn thøc ®· biÕt çi cÇn thiÕt vμo thêi

®iÓm ®äc vμ g¾n liÒn chóng víi nh÷ng "Ên t−îng" míi. Song, khi ®äc nh÷ng bμi khã th× kh«ng dÔ dμng nh− vËy v× võa ph¶i sö dông kiÕn thøc võa h×nh thμnh mèi quan hÖ l«gic míi mét çch phøc t¹p vμ ph¸t triÓn dÇn theo thêi gian cña qu¸ tr×nh ®äc.

Mét nhμ t©m lý häc næi tiÕng ®· rÊt cã lý khi cho r»ng ®Ó hiÓu ®−îc bμi khã kh«ng nh÷ng ph¶i tËp trung t− t−ëng cao ®é, kh«ng nh÷ng ph¶i cã kiÕn thøc, biÕt vËn dông chóng mμ cßn ph¶i cã biÖn ph¸p t− duy ®óng. Ngõ¬i ta khuyªn ng−êi ®äc nªn ¸p dông ba biÖn ph¸p chñ yÕu: T¸ch ra ®−îc çc ®iÓm tùa suy lý, dù ®o¸n vμ hiÖu chØnh.

ViÖc hîp nhãm çc ý t−ëng trong bμi t¹o ®iÒu kiÖn t¸ch biÖt çc ®iÓm tùa suy lý ®Ó hiÓu s©u vμ dÔ nhí tμi liÖu. Çc nhμ t©m lý gi¶i thÝch r»ng ®iÓm tùa ®Ó nhí lμ tÊt c¶ nh÷ng g× cã liªn quan mμ chóng ta cÇn nhí, cã thÓ lμ ng¾n ngän, nÐn th«ng tin nh−ng cã khi néi dung l¹i réng vμ phong phó. NhiÖm vô nhí khi ®äc lμ ph¶i bao qu¸t ®−îc ý t−ëng cña c¶ bμi ®äc, nh÷ng tõ cã ý nghÜa, nh÷ng c©u ng¾n lμm tiªn ®Ò ®Ó hiÓu nh÷ng trang sau. §©y thùc chÊt lμ biÖn ph¸p cña qu¸ tr×nh läc vμ nÐn th«ng tin.

C¬ së cña ph−¬ng ph¸p nμy lμ thuËt to¸n vi sai mμ chóng ta sÏ ®Ò cËp tíi ë phÇn sau.

Mét biÖn ph¸p cÇn ¸p dông lμ dù ®o¸n. Ng−êi ®äc "lμnh nghÒ" cã thÓ ®o¸n ®−îc tõng ch÷, nhãm ch÷ hay c¶ c©u, mét ®o¹n, thËm chÝ c¶ trang s¸ch víi ®Çy ®ñ ý nghÜa cña nã. Khi ®ã, ®éc gi¶ ph¶i dùa vμo néi dung ý t−ëng cña bμi ®äc nãi chung, chø kh«ng nªn tiÕp thu tõng ch÷. §iÒu chñ yÕu lμ ph¶i

63 64

tËp trung suy lý néi dung, lμm s¸ng tá nh÷ng ý ®å chñ yÕu cña t¸c gi¶ bμi ®äc.

HiÖn t−îng dù ®o¸n lμ cã quy luËt, vμ trong chõng mùc nhÊt ®Þnh gi¶i thÝch ®−îc nh÷ng d− thõa trong bμi ®äc (nh− chóng ta ®· biÕt, kho¶ng 75%). Cã nh÷ng bμi kh«ng phøc t¹p cho phÐp ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng dù ®o¸n cña ng−êi ®äc.

BiÖn ph¸p thø ba lμ hiÖu chØnh hoÆc håi t−ëng l¹i nh÷ng g× ®· ®äc cã liªn quan ®Õn nh÷ng ý t−ëng míi ph¸t sinh trong qóa tr×nh ®äc. CÇn ph©n biÖt biÖn ph¸p nμy víi çi gäi lμ "nh×n trë l¹i". Mét ®»ng lμ viÖc lÆp l¹i mét çch m¸y mãc mμ kh«ng cã Ých g× cho viÖc hiÓu, mét ®»ng lμ g¾n liÒn víi çi míi cÇn ®−îc xem xÐt ngay t¹i thêi ®iÓm ®ã. BiÖn ph¸p nμy cho phÐp hiÓu s©u thªm bμi ®äc.

§Ó hiÓu bμi, chóng ta mét lÇn n÷a còng cÇn nh¾c ®Õn "lâi vμng" cña néi dung. §ã chÝnh lμ 25% néi dung cña bμi cßn l¹i sau khi ®· lo¹i bá phÇn d− thõa.

Lμm sao biÕt ®©u lμ "lâi" cña bμi ®äc. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nμy, chóng ta cÇn xem xÐt nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n cña cÊu tróc bμi ®äc. Trong cÊu tróc ng«n ng÷ hiÖn ®¹i, çc bμi ®äc cã mét tæ chøc thèng nhÊt, ®−îc thiÕt lËp theo mét l«gic thèng nhÊt. Ngoμi ra, nh− chóng ta ®· biÕt, tû lÖ d− thõa kh¸ lín, ®Õn 75%. TÊt nhiªn "lâi vμng" mμ chóng ta nãi tíi lμ nh÷ng ý ®å chñ yÕu cña bμi. Vμ nh− vËy th× qu¸ tr×nh c¶i t¹o l¹i bμi ®äc cã thÓ coi nh− qu¸ tr×nh t¸ch vμ h×nh thμnh çi lâi nμy. H×nh minh ho¹ s¬ ®å khèi tr×nh tù thùc hiÖn çc c«ng ®o¹n Ng−êi ®äc cã thÓ

nh×n vμo ®ã mμ x¸c ®Þnh néi dung th«ng tin. V× vËy, b−íc ®Çu tiªn trªn ®−êng c¶i t¹o bμi ®äc lμ t¸ch th«ng tin. ë ®©y chóng ta hiÓu th«ng tin lμ nh÷ng d÷ kiÖn cña bμi cÇn cho tõng ng−êi ®äc cô thÓ.

1 Ph©n biÖt tõ kho¸

2 Ph©n biÖt lo¹i ý t−ëng

3 Ph©n biÖt chuçi ý t−ëng

H×nh 9. ThuËt to¸n vi sai cña viÖc ®äc.

B©y giê chóng ta chuyÓn qua çi gäi lμ thuËt to¸n vi sai ®· nh¾c ®Õn ë trªn. Trong qu¸ tr×nh ®äc vμ c¶i t¹o ®äc sÏ dÉn ®Õn viÖc ph©n l¹i m· th«ng tin. Bé ãc chøa ch−¬ng tr×nh t¸ch nh÷ng ý nghÜa cèt lâi tõ bμi ®äc. Tuy nhiªn, kh«ng ph¶i bao giê ch−¬ng tr×nh ®ã còng ®−îc thùc hiÖn mét çch cã hiÖu qu¶.

ë ch−¬ng tr−íc ta cã nãi vÒ thuËt to¸n tÝch hîp nh»m lμm gi¶m nhÑ sù kiÕm t×m th«ng tin cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh ®äc cÇn sím biÕt ý nghÜa chøa trong tõng khèi nμy. Muèn vËy, cÇn nghiªn cøu thuËt to¸n vi sai. Nhê thuËt to¸n nμy ta cã thÓ ph©n biÖt tõng ®o¹n thμnh çc bé phÇn l«gic riªng biÖt.

NÕu c«ng viÖc cña thuËt to¸n tÝch hîp khi ®äc lμ so s¸nh vμ ph©n lo¹i - ch¼ng h¹n nh− so s¸nh çc

65 66

mÆt hμng trong cöa hiÖu b¸ch ho¸ - th× thuËt to¸n vi sai cã thÓ vÝ nh− viÖc chän lùa mét lo¹i hμng nhÊt ®Þnh trong quÇy hay trªn gi¸, t¹o ®iÒu kiÖn lùa chän nhanh chãng thø hμng cÇn thiÕt cïng lo¹i mét çch nhanh chãng vμ còng nhanh chãng ®¸nh gi¸ ®−îc chÊt l−îng cña chóng.

§Çu tiªn ph¶i nãi ®Õn tõ kho¸. §©y lμ mét ®èi t−îng cã tiªu chuÈn, hiÖn tr¹ng hoÆc t¸c dông nhÊt ®Þnh. Çc giíi tõ, liªn tõ çc tõ mang tÝnh chÊt cÊu t¹o ng«n ng÷ kh¸c kh«ng ph¶i lμ tõ kho¸. §«i khi ®¹i tõ còng cã thÓ cÇn ®−îc chó ý ®Ó chÝnh x¸c ho¸ viÖc chän tõ kho¸. NÕu c¶ ®o¹n v¨n cã vai trß phô th× trong ®ã kh«ng thÓ chøa tõ kho¸.

Sau ®ã, dùa vμo tõ kho¸ ®Ó ph©n biÖt lo¹i ý t−ëng (khèi thø hai cña thuËt to¸n vi sai). VËy lo¹t ý t−ëng lμ g×? §ã lμ tæ hîp çc tõ kho¸ vμ mét sè tõ phô thuéc cña bμi ®äc ë d¹ng ng¾n gän, cã tÝnh chÊt bæ sung cho néi dung. CÇn nhËn biÕt ®−îc ý ®å t¸c gi¶ trong viÖc thÓ hiÖn tõ kho¸ mét çch ng¾n gän.

Song ®ã chØ lμ biÓu hiÖn bªn ngoμi cña c«ng viÖc. Tõ kho¸ vμ lo¹t ý t−ëng ®· ®−îc ph©n bÞÖt trong bμi chØ thÓ hiÖn nhiÒu vÒ l−îng th«ng tin ®· ®−îc nÐn. Khèi thø ba cña thuËt to¸n míi cho ta ph©n biÖt ®−îc ý nghÜa. Ng−êi ta nhËn thÊy r»ng kh«ng nhÊt thiÕt ng−êi däc ®· n¾m ®−îc néi dung cña tõng tõ trong bμi. Bé ãc sÏ ph©n l¹i m· th«ng b¸o cho phï hîp víi kinh nghiÖm b¶n th©n còng nh− ch−¬ng tr×nh riªng cña ng−êi ®äc. ViÖc ph©n l¹i m· nμy sÏ x¶y ra ngay trong qóa tr×nh ®äc. §©y lμ

çch tiÕp thu bμi ®äc mét çch chñ ®éng, cã suy lý chø kh«ng ph¶i "häc vÑt".

Khèi thuËt to¸n thø ba ph¶n ¶nh qu¸ tr×nh kÕt thóc cña viÖc ph©n l¹i m·, cã nghÜa lμ ph©n biÖt cèt lâi cña néi dung. B¶ng sau ®©y ®−a ra vÝ dô ®Ó hiÓu vÒ ba khèi thuËt to¸n, gi¶i thÝch ®o¹n bμi ®äc sau:

"ThÕ kû cña chóng ta kh«ng thÓ kh«ng dùa vμo "Thèng kª häc". §ã lμ mét bé çc sè, thu thËp ®−îc b»ng çch x¸c ®Þnh nh÷ng mÉu thu thËp hiÖn t−îng ®Æc tr−ng nμo ®ã, nhÊt lμ trong lÜnh vùc khoa häc x· héi - kinh tÕ vμ ph−¬ng ph¸p khoa häc ®· ®−îc øng dông réng r·i trong khoa häc x· héi còng nh− khoa häc tù nhiªn".

C©u vÝ dô Çc tõ kho¸ Lo¹i ý t−ëng ý nghÜa

Nªu trªn Thèng kª häc, bé çc sè, khoa häc ph−¬ng ph¸p

1. Thèng kª häc lμ bé çc sè

2. Thèng kª häc lμ khoa häc 3. Thèng kª häc lμ ph−¬ng ph¸p

Thèng kª häc lμ khoa häc vμ ph−¬ng ph¸p

Trong thùc tÕ, chóng ta ¸p dông thuËt to¸n vi sai nh− thÕ nμo? Tr−íc hÕt cÇn nhí çc néi dung vμ tr×nh tù cña thuËt to¸n. NÕu viÕt l¹i çc khèi thuËt to¸n trªn giÊy rêi vμ ®Ó t¹i bμn lμm viÖc cña c¬ quan vμ ë nhμ. Chän mét sè bμi vÒ khoa häc - kü thuËt kh«ng phøc t¹p l¾m víi khèi l−îng kh«ng qu¸ 6000 dÊu hiÖu (chøng 1.500 -2000 tõ ViÖt Nam), ®äc chËm theo dâi khèi thuËt to¸n vμ g¹ch ch©n çc tõ kho¸ b»ng bót ch×. CÇn nhí r»ng qu¸ tr×nh kÕt thóc kh¸ phøc

67 68

t¹p v× ®ßi hái cã sù suy lý. ChÝnh ë giai ®o¹n nμy thÓ hiÖn ®−îc kh¶ n¨ng cña bé ãc nhËn biÕt ®−îc çi chÝnh yÕu trªn nÒn nh÷ng çi phô, thø yÕu ph¶i nªu ®−îc sù kiÖn, hiÖn t−îng, d÷ kiÖn. Vμ ý nghÜa bé läc t− t−ëng cña thuËt to¸n lμ ë chç ®ã.

TËp trung t− t−ëng lμ chÊt xóc t¸c cña qu¸ tr×nh ®äc

K.Mac ®· tõng nãi: "Trong suèt thêi gian lao ®éng cÇn ph¶i cã ý chÝ, thÓ hiÖn ë sù tËp trung t− t−ëng".

Charles Dicken, Newton còng cã nh÷ng lêi khuyªn t−¬ng tù. Khoa häc hiÖn ®¹i ngμy nay cμng chøng tá ®−îc ®iÒu ®ã, vμ vai trß cña sù tËp trung t− t−ëng cao ®é ®· mang l¹i cho thÕ giíi nh÷ng thμnh qu¶ lao ®éng v« gi¸. Vμ chÝnh çc nhμ b¸c häc còng thõa nhËn r»ng: "Thiªn tμi - tr−íc tiªn ph¶i lμ sù chó ý, tËp trung t− t−ëng".

VËy sù tËp trung t− t−ëng hay chó ý lμ g×? §ã lμ ®Æc tr−ng cña mét tr¹ng th¸i cña qu¸ tr×nh t©m lý, tr¹ng th¸i tinh thÇn. Çc nhμ t©m lý th× gäi nã lμ sù tËp trung trÝ tuÖ cã chän lùa nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña mét h×nh thøc ho¹t ®éng nμo ®ã. §äc còng lμ mét d¹ng ho¹t ®éng, trong ®ã viÖc tËp trung chó ý cã vai trß cùc kú to lín. Thùc vËy, cã thÓ nghiªn cøu ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh, nh−ng kh«ng biÕt tËp trung, tæ chøc sù chó ý th× ph−¬ng ph¸p còng kh«ng thμnh c«ng ®−îc. V× vËy, luyÖn thãi quen tËp trung t− t−ëng lμ mét thμnh phÇn b¾t

buéc trong viÖc d¹y vμ häc ®äc nhanh.

Theo I. P. Pavlov th× chó ý cã thÓ gi¶i thÝch theo quy luËt c¶m øng cña qu¸ tr×nh thÇn kinh. Theo quy luËt nμy, çc qu¸ tr×nh kÝch thÝch, ph¸t sinh t¹i mét khu vùc nμy cña vá n·o sÏ g©y sù k×m h·m cho çc bé phËn kh¸c cña vá n·o (c¶m øng tiªc cùc). Ng−îc l¹i, sù k×m h·m ë mét bé phËn cña vá n·o l¹i g©y kÝch thÝch çc phÇn kh¸c (c¶m øng tÝch cùc). HiÖn t−îng c¶m øng ph¸t sinh ngay ë chç nμo cña vá n·o lμ n¬i ph¸t nguyªn ®ñ tËp trung, cã thÓ lμm kÝch thÝch hoÆc k×m h·m. V× vËy, ë mçi thêi ®iÓm, t¹i vá n·o cña ng−êi suy nghÜ sÏ cã hÖ nguån ®iÓm nμo ®ã cã tÝnh kÝch thÝch ®−îc n©ng cao.

Mét sè nhμ b¸c häc còng gi¶i thÝch c¬ së sinh lý cña sù chó ý lμ nh÷ng ®iÓm tréi vÒ kÝch thÝch, cã ng−êi cßn nªu mét vμi sù kiÖn cã tÝnh chÊt nghÞch lý kh¸c. Ch¼ng h¹n, cã thêi ë Lu©n §«n ng−êi ta ®· t¹o ®iÒu kiÖn yªn tÜnh ®Õn møc tèi ®a cho çc ®éc gi¶ cña th− viÖn: "®éc gi¶ hoμn toμn ®−îc çch ly víi mäi t¸c ®éng g©y can nhiÔu ë mäi phÝa. Tuy nhiªn ng−êi ta thÊy r»ng lμm viÖc ë th− viÖn trong ®iÒu kiÖn nh− vËy, ®éc gi¶ l¹i chãng mái mÖt, d−êng nh− nÕu tuyÖt ®èi kh«ng cã sù can nhiÔu th× kh«ng duy tr× ®−îc sù chó ý th−êng xuyªn. Çc kiÕn tróc s− ë Han«v¬ ®· ¸p dông mäi biÖn ph¸p ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn yªn lÆng tuyÖt ®èi cho ng−êi ®äc nh− sö dông 3 líp, çch ©m sμn b»ng bª t«ng tiªu ©m, v.v… nh−ng ®éc gi¶ th× l¹i phμn nμn lμ kh«ng thÓ lμm viÖc ®−îc trong ®iÒu kiÖn tÜnh lÆng mét çch khã chÞu nh− vËy. Hä bÞ ®au ®Çu

69 70

vμ gi¶m kh¶ n¨ng lμm viÖc. Çc chñ kh¸ch s¹n còng ph¶n ®èi vÒ sù qu¸ yªn tÜnh ë mét sè kh¸ch s¹n cao cÊp. Hä cho r»ng, con ng−êi trong thùc tÕ còng cÇn "h¬i ån" mét chót v× h×nh nh− hÖ thèng thÇn kinh kh«ng thÓ chÞu ®ùng ®−îc sù tÜnh lÆng tuyÖt ®èi.

VÊn ®Ò lμ ë chç chÝnh con ng−êi ph¶i biÕt tËp trung chó ý khi cÇn thiÕt - nh− ®äc s¸ch - vμ tËp trung b»ng çch nμo. Cã ba d¹ng chó ý: chó ý ngÉu nhiªn, chó ý cã chñ ®Þnh vμ chó ý tù gi¸c. Chó ý chñ ®Þnh kh¸c víi chó ý ngÉu nhiªn ë chç nã h−íng vμo ®èi t−îng víi chñ ®Þnh gi¶i quyÕt vÊn ®Ò vμ cã môc tiªu râ rÖt. Ng−îc l¹i, chó ý ngÉu nhiªn l¹i kh«ng cã chñ ®Þnh, sù chó ý x¶y ra khi cã sù kÝch thÝch kh¸c víi nÒn chung. Ch¼ng h¹n, khi nhËn thÊy cã mét biÓn b¸o lín trªn ®−êng phè, b¶ng qu¶ng ço l¹ hay ph¸t hiÖn mét chuyÖn lý thó trong cuèn s¸ch. Cßn chó ý tù gi¸c lμ lo¹i chó ý chñ ®Þnh, mang tÝnh chÊt ®Þnh h−íng, cã môc tiªu, nh−ng kh«ng ®ßi hái ph¶i cè g¾ng th−êng xuyªn. BÊt kú ®äc g×, dï khã hay dÔ hÊp dÉn hay buån ch¸n, còng vÉn tËp trung chó ý mét çch tù nhiªn;sù chó ý ®· trë thμnh thãi quen, tù gi¸c! ë ®©y còng cÇn ph©n biÖt râ sù tËp trung t− t−ëng lμ møc cao cña sù chó ý. Vμ tËp trung t− t−ëng míi t¹o ®iÒu kiÖn thμnh c«ng trong viÖc ®äc nhanh, kh«ng nhÊt thiÕt m«i tr−êng ph¶i thËt yªn tÜnh vμ còng kh«ng ®ßi hái çc ®iÒu kiÖn trong qu¸ tr×nh ®äc, møc ®é chó ý cã thay ®æi. §äc nhanh ®ßi hái chó ý cao ®é. Trong qu¸ tr×nh ®äc, nÕu cã sù chó ý ngÉu nhiªn lμ do t¸c gi¶ g©y ra th× chó ý cã chñ ®Þnh ph¶i chÝnh do ®éc gi¶. V× vËy chó ý lμ ho¹t tÝnh t©m lý- tinh thÇn cña

ng−êi ®äc. Chó ý ®¶m b¶o ®äc s©u vμ n¾m v÷ng bμi ®äc. V× vËy, nÕu nãi chó ý lμ chÊt xóc t¸c cña qu¸ tr×nh ®äc th× còng kh«ng ngoa. HiÖu qu¶ ®äc tuú thuéc vμ sù chó ý cña ng−êi ®äc. §äc víi d¹ng chó ý tù gi¸c lμ cho hiÖu qu¶ cao nhÊt. Khi n¾m ®−îc ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh cÇn ®Æt nhiÖm vô ph¸t triÓn sù chó ý ngÉu nhiªn trë thμnh tù gi¸c, thμnh thãi quen.

§äc vμ nhí

Khoa häc hiÖn ®¹i ®· x¸c ®Þnh r»ng trÝ nhí lμ mét hÖ thèng l−u gi÷ vμ t¸i s¶n xuÊt th«ng tin

Ngay tõ thêi xa x−a, ng−êi ta ®· cã ý ®å muèn gi¶i thÝch c¬ chÕ cña sù nhí, ch¼ng h¹n nh− Arixt«t ë thÕ kû thø IV tr−íc C«ng nguyªn. Vμ mÆc dï chóng ta ®· cã mét lÞch sö nghiªn cøu l©u dμi vÒ trÝ nhí, cho tíi ®Çu thÕ kû XX vÉn ch−a cã ®−îc çch gi¶i thÝch cho hiÖn t−îng nμy mét çch nghiªm tóc. M·i tíi nh÷ng thËp kû sau nμy míi cã ®−îc nh÷ng d÷ kiÖn cã c¬ së khoa häc vÒ quy luËt cña chøc n¨ng quan träng bËc nhÊt cña bé n·o. Vμ tíi nay, vÉn ®ång thêi tån t¹i nh÷ng gi¶ thiÕt kh¸c nhau vÒ c¬ chÕ nhí th«ng tin cña bé n·o ng−êi. Trong khu«n khæ cuèn s¸ch nhá nμy, chóng t«i kh«ng cã ý ®Þnh nªu l¹i nh÷ng gi¶ thuyÕt ®ã, mμ chØ nªu vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn viÖc ®äc vμ nhí, cã liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn trÝ nhí. Ngay tõ thËp kû 60, nhμ sinh lý häc Anh Gr©y U«nt¬ ®· viÕt: "TrÝ nhí kh«ng ph¶i lμ ®ång tiÒn nÐm ra mÆt bμn mμ lμ ngän nÕn ®ang ch¸y s¸ng". §Õn thËp kû

71 72

70, ng−êi ta còng nªu çc quan ®iÓm thèng nhÊt vÒ b¶n chÊt cña trÝ nhí, vμ cho r»ng cÇn ph¶i xem xÐt nã nh− mét hÖ chøc n¨ng phøc t¹p, cã tÝnh tÝch cùc, ph¸t triÓn theo thêi gian, ë nhiÒu kh©u vμ cã nhiÒu møc ®é tæ chøc kh¸c nhau.

NÕu trÝ nhí lμ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng tÝch cùc vÒ tinh thÇn cña con ng−êi th× viÖc x¸c ®Þnh çc chØ tiªu ®Þnh tÝnh vμ ®Þnh l−îng cña trÝ nhí lμ cÇn thiÕt. Con ng−êi ®äc nhiÒu, ®äc nhanh, gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô mét çch s¸ng t¹o. Vμ trÝ nhí ®−îc coi nh− nh÷ng ngän löa s¸ng chãi cña hμng tr¨m ngμn ngän nÕn soi s¸ng qu¸ tr×nh xö lý vμ l−u gi÷ th«ng tin. Vμ ng−îc l¹i, ë tr¹ng th¸i bÞ ®éng, nã chØ nh− ngän löa leo lÐt, kh«ng soi tá th«ng tin vμ kh«ng t×m ®−îc chç ®−a vμo l−u gi÷ trong bÒ s©u cña bé n·o.

Nh− chóng t«i ®· nªu ë ch−¬ng trªn, kh¶ n¨ng chøa th«ng tin cña n·o d−êng nh− lμ v« tËn. Theo ®¸nh gi¸ cña çc nhμ khoa häc, dung l−îng tæng céng cña bé ãc cã thÓ chøa ®Õn 2,8x1020 bit. Râ rμng lμ khi ta n©ng tèc ®é ®äc lªn 2-3 lÇn, nghÜa lμ n©ng cao t−¬ng øng kh¶ n¨ng tiÕp nhËn vμ xö lý th«ng tin sÏ kh«ng dÉn tíi t×nh tr¹ng qu¸ t¶i cña n·o, v× nã cã mét tiÒm n¨ng dù tr÷ to lín. §ã lμ kÕt luËn thø nhÊt.

Khi ®äc, n·o tiÕp thu ®−îc cμng nhiÒu th«ng tin bao nhiªu th× møc m· truyÒn th«ng tin cμng cao bÊy nhiªu. Kh¶ n¨ng thùc hiÖn viÖc ph©n m· theo çc thuËt to¸n ®Ó l−u gi÷ hμng tû tr−êng hîp, khi gÆp çc hiÖn t−îng kh¸c nhau, ®ã lμ ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña hÖ trÝ nhí con ng−êi.

M· ho¸ th«ng tin cã thÓ tõ çc con sè, ch÷, mÖnh ®Ò,bμi ®äc, ý t−ëng. TÊt nhiªn, l−îng th«ng tin lín h¬n ®−îc truyÒn b»ng m· nh÷ng ý t−ëng sÏ lín h¬n vμ hiÖu qu¶ h¬n.

Tõ ®©y ta cã thÓ cã kÕt luËn thø hai lμ: ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ tiÕp thu vμ nhí bμi ®äc cÇn hîp nhÊt th«ng tin thμnh çc khèi ý t−ëng th«ng tin lín. V× vËy, ®äc nhanh võa n©ng cao ®−îc hiÖu suÊt th«ng tin, võa ®¶m b¶o chÊt l−îng cao khi n¾m th«ng tin do tæ chøc hîp lý qóa tr×nh tiÕp nhËn th«ng tin ®ã.

Qua nhiÒu nghiªn cøu thÝ nghiÖm, ngõ¬i ta ®−a ra kÕt luËn thø ba: khi luyÖn ®äc nhanh, ®iÒu cÇn l−u ý lμ t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao sù nhí ngÉu nhiªn b»ng çch chñ ®éng nhËn thøc trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng nhiÖm vô s¸ng t¹o - ë ®©y, lμ viÖc ®äc.

§· nãi ®Õn viÖc nhí th× còng cÇn nªu vμi ®iÒu vÒ sù quªn. §ã lμ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p vμ kh«ng ®Òu ®Æn. Nhμ t©m lý häc ng−êi §øc Etbingao tõ n¨m 1885 ®· x©y dùng ®−îc "®−êng cong quªn" (h 10) trªn c¬ së nh÷ng nghiªn cøu thùc nghiÖm. Chóng ta thÊy r»ng, con ng−êi cã thÓ quªn ngay sau vμi giê ®äc tμi liÖu, vμ h×nh vÏ cho thÊy khèi l−îng th«ng tin chØ trong 10giê ®Çu ®· h¹ tõ 100% xuèng 35%. NÕu qu¶ ®óng nh− sù biÓu diÔn çi quªn nh− trªn ®©y, th× lμm thÕ nμo ®Ó ng¨n chÆn t×nh tr¹ng ®ã sau khi ®äc xong tμi liÖu? Mét trong nhiÒu çch nªn lμm lμ nh¾c l¹i, kÓ l¹i ®iÒu ®· ®äc phï hîp víi çc khèi thuËt to¸n tÝch hîp ®· nªu ë phÇn trªn. Cã nh− vËy míi cñng cè cã hiÖu qu¶ th«ng tin thu thËp ®−îc, vμ tμi liÖu ®−îc

73 74

chuyÓn sang ý t−ëng cña b¶n th©n ng−êi ®äc. Vμ nh− vËy míi nhí ®−îc. §ã còng lμ kÕt luËn thø t−.

KÕt luËn thø n¨m lμ ph¶i gi¶i thÝch ®−îc nh÷ng ®iÒu ®· ®äc, vμ b¶n th©n ng−êi ®äc cã tù tin vμ hiÓu ®iÒu m×nh võa thu nhËn ®−îc, míi nhí ®−îc.

§Ó kÕt thóc ch−¬ng nμy, chóng ta cÇn nhí r»ng:

1. §äc nhanh sÏ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh t− duy vμ nhí, tøc lμ luyÖn trÝ nhí.

2. Con ng−êi chØ nhí s©u vμ nhí l©u khi th«ng tin ®−îc kÕt hîp thμnh çc khèi, sè khèi nμy kh«ng qu¸ 7. Khi ®äc lu«n ph¶i tu©n thñ thuËt to¸n tÝch hîp.

3. ChÕ ®é nhí ngÉu nhiªn cã hiÖu qu¶ nhÊt. §äc nhanh chÝnh lμ ®Ó thùc hiÖn chÕ ®é ®ã.

4. ViÖc nhí ý t−ëng dùa trªn viÖc ph©n l¹i m· th«ng tin ®· tiÕp thu, cã hiÖu qu¶ gÊp 20 lÇn çch tiÕp thu m¸y mãc. §äc nhanh lu«n lu«n thùc hiÖn víi chÕ ®é nμy cÇn dùa trªn thuËt to¸n vi sai.

5. Nh¾c l¹i ngay ®iÒu ®· ®äc sau khi kÕt thóc bμi ®äc sÏ lμm gi¶m nhiÒu kh¶ n¨ng quªn th«ng tin ®−îc. H·y nh¾c l¹i ®iÒu ®· ®äc ®Ó kiÓm tra néi dung çc khèi thuËt to¸n tÝch hîp ngay khi võa ®äc xong.

Ch−¬ng V

Çc lo¹i bμi tËp chñ yÕu ®Ó luyÖn ®äc nhanh

X¸c ®Þnh tèc ®é ®äc b»ng çch nμo?

§Ó x¸c ®inh tèc ®é ®äc, sö dông c«ng thøc ®¬n gi¶n sau ®©y:

V = (Q:T).K (1)

Trong ®ã: V- Tèc ®é tÝnh (dÊu hiÖu /phót)

Q- Sè dÊu hiÖu trong bμi

75 76

T- Thêi gian hao phÝ ®Ó ®äc (phót);

K- hÖ thøc hiÓu

Trong c«ng thøc (1) khèi l−îng cña bμi ®äc ®−îc tÝnh b»ng dÊu hiÖu, tøc lμ tõng ch÷ trong mét tõ (vÝ dô: tõ "®äc" cã 3 dÊu hiÖu, côm tõ "ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh" cã 18 dÊu hiÖu… Trong mét sè s¸ch gi¸o khoa tÝnh b»ng tõ/ phót).

Trong tiÕng ViÖt, theo nghiªn cøu thèng kª cña chóng t«i, mét tõ th−êng cã trung b×nh 3,5dÊu hiÖu. VÝ dô tèc ®é tÝnh b»ng 700 dÊu hiÖu/phót th× tèc ®é tÝnh b»ng tõ sÏ quy ®æi lμ 200 (700: 3,5=200).

Dïng ®ång hå bÊm gi©y (chronometre) ®Ó ®o thêi gian ®äc.

§Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng ®äc, cÇn tÝnh hÖ sè hiÓu. Chóng ta biÕt r»ng ®äc nhanh ®ång nghÜa víi ®äc cã suy nghÜ vμ hiÓu ®−îc s©u s¾c nh÷ng ®iÒu ®· ®äc. V× vËy trong qu¸ tr×nh ®äc, ngoμi viÖc ®o tèc ®é ®äc, ph¶i x¸c ®Þnh ®−îc chÊt l−îng, n¾m ®−îc bμi.

Tõ c«ng thøc (1), ta thÊy r»ng tèc ®é g¾n liÒn víi møc ®é hiÓu. HÖ sè hiÓu x¸c ®Þnh b»ng çch ph©n tÝch 10 c©u hái s½n cã trong mçi bμi ®äc, c¨n cø vμo néi dung cña bμi ®ã. NÕu tr¶ lêi ®óng c¶ 10 c©u th× ®−îc 10 ®iÓm, t−¬ng øng víi K=1, nÕu ®óng ®−îc 8 trong 10 c©u th× hÖ sè K=0.8 v.v…

Khi luyÖn ®äc, cÇn x¸c ®Þnh tèc ®é ban ®Çu. VÝ dô, trong bμi luyÖn sè 5 gåm 1.820 dÊu hiÖu víi 10 c©u hái kÌm theo. NÕu b¹n ®äc trong 2 phót vμ tr¶ lêi ®óng 8 c©u hái th× tèc ®é ®äc cña b¹n sÏ lμ:V =

(1820:2).0,8= 728 dÊu hiÖu/ phót t−¬ng øng víi 200tõ/ phót (¸p dông cho tiÕng ViÖt).

D−íi ®©y giíi thiÖu tham kh¶o vÒ tiªu chuÈn tèc ®ä ®äc çc tμi liÖu khoa häc - kü thuËt cã quy ra tiÕng ViÖt ®Ó b¹n cã c¬ së ®¸nh gi¸ vμ tù nhËn xÐt tr×nh ®é ®äc cña m×nh.

Tèc ®é ®äc Sè dÊu hiÖu/ phót Sè tõ/phót (tiÕng viÖt)

- ThÊp

- Trung B×nh

- Cao

- RÊt cao

D−íi 900

1500

3300

Trªn 3300

D−íi 250

430

950

Trªn 950

Còng cã mét sè häc viªn (ë n−íc ngoμi) hái vÒ kh¶ n¨ng luyÖn ®Ó n©ng lªn ®Õn 800 tõ trong 1 phót. Tèc ®é ®äc cña mçi ç nh©n phô thuéc vμo rÊt nhiÒu yÕu tè: tÝnh ho¹t ®éng vμ møc ®é cña qu¸ tr×nh t©m - thÇn kinh, nhiÖt t×nh, ®Æc ®iÓm vÒ t− duy, v.v… V× vËy cÇn ®Æt nhiÖm vô n©ng cao tèc ®é ®Õn møc hîp lý phï hîp víi kh¶ n¨ng. Theo kinh nghiÖm cho biÕt, mét ng−êi cã søc khoÎ b×nh th−êng, n¾m v÷ng ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh ®· giíi thiÖu trªn ®©y cã thÓ n©ng cao tèc ®é ®äc 2 - 3 lÇn so víi khi míi b¾t ®Çu luyÖn tËp. Tuy nhiªn còng cã tr−êng hîp, lóc ®Çu tèc ®é ®äc ®· ®¹t tíi 300 tõ/phót nh−ng vÉn kh«ng n©ng tèc ®é lªn bao nhiªu nÕu kh«ng theo ®óng ph−¬ng ph¸p.

Trong qu¸ tr×nh häc tËp nªn ghi l¹i khèi l−îng ®·

77 78

®äc vμ thêi gian ®äc. Nªn sö dông b¶ng giíi thiÖu d−íi ®©y ®Ó ghi chÐp:

D¹ng tμi liÖu ®äc Thø

hai

Thø

ba

Thø

t−

Thø

n¨m

Thø

s¸u

Thø

b¶y

Chñ

nhËt

B¸o (khèi l−îng, thêi gian)

S¸ch KHKT (-nt-)

Çc d¹ng s¸ch kh¸c (-nt-)

Tæng céng trong tuÇn:

- khèi l−îng

- thêi gian

Tèc ®é ®äc trung b×nh (dÊu hiÖu/phót)

§äc nh− thÕ nμo? Sau khi ®· nghiªn cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu

cña qu¸ tr×nh ®äc còng nh− çc nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p ®äc truyÒn thèng, chóng ta h·y ph©n tÝch xem nªn ®äc nh− thÕ nμo. KÓ ra, còng khã tr¶ lêi vÊn ®Ò nμy mét çch tho¶ ®¸ng. §äc lμ mét qu¸ tr×nh kh«ng hoμn chØnh, cã tÝnh ngÉu høng, trùc gi¸c. §Ó tiÕn hμnh ph©n tÝch hiÖu qu¶ ®äc cña tõng ng−êi vμ kh¾c phôc nh−îc ®iÓm, b¹n cÇn tr¶ lêi 10 c©u hái pháng vÊn vμ tù ®¸nh gi¸ theo thang ®iÓm t−¬ng øng.

C©u hái §iÓm

1. B¹n cã môc ®Ých râ rÖt nμy tõ khi b¾t

®Çu ®äc kh«ng?

- Bao giê còng cã 10

- Cã môc ®Ých 6

- §«i khi cã 4

- RÊt Ýt khi 2

- Kh«ng khi nμo 0

2. B¹n cã thay ®æi tèc ®é ®äc trong 1 bμi kh«ng?

- Th−êng thay ®æi 10

- §«i khi 6

- Tèc ®é ®−îc x¸c ®Þnh tõ ®Çu 4

- Lu«n ®äc víi tèc ®é trung b×nh 2

- Th−êng ®äc rÊt chËm 0

3. B¹n cã tËp trung cao ®é kh«ng?

- Th−êng xuyªn 10

- Th−êng cã tËp trung 6

- ChØ trong tr−êng hîp tμi liÖu rÊt hay 4

- RÊt Ýt khi 2

- Kh«ng tËp trung 0

4. B¹n cã n¾m nhanh ®−îc bè côc bμi ®äc kh«ng?

- Th−êng n¾m ngay ®−îc 10

- BiÕt ngay ®−îc phÇn quan träng 6

- Sau khi ®äc mét phÇn bμi th× n¾m ®−îc 4

79 80

- §äc hÕt bμi th× n¾m ®−îc 2

- Kh«ng chó ý ®Õn bè côc 0

5. B¹n cã thÓ hiÓu ngay ý cña c¶ c©u kh«ng?

- Cã thÕ 10

- Cã thÓ, nÕu bμi dÔ 6

- §«i khi hiÓu 4

- ThØnh tho¶ng cã hiÓu 2

- Kh«ng thÓ 0

6. B¹n cã thÓ xem l¹i ngay ®o¹n ®· ®äc kh«ng?

- Kh«ng bao giê 10

- NÕu thÊy l¹, cã trë l¹i 6

- §«i khi quay l¹i v× kh«ng hiÓu tõ 4

- §«i khi, nÕu kh«ng hiÓu ý cña bμi 2


7. B¹n cã chØ tay hay dïng bót ch× ®Ó theo dâi hoÆc ngo¶nh ®Çu theo dßng kh«ng?

- Kh«ng bao giê 10

- §«i khi ngo¶nh ®Çu 6

- §äc chç quan träng cã chØ tay 4

- ThØnh tho¶ng 2


8. B¹n cã lÈm nhÈm khi ®äc kh«ng?

- Im lÆng, kh«ng lÈm nhÈm bao giê 10

- Kh«ng thÓ tr¶ lêi chÝnh x¸c ®−îc 6

- LÈm nhÈm nh÷ng tõ khã 4

- §«i khi lÈm nhÈm 2

- Th−êng ®äc thμnh tiÕng 0

9. B¹n cã rót kinh nghiÖm vÒ c¸ch ®äc cña m×nh kh«ng?

- Cã 10

- §«i khi 6

- Khã tr¶ lêi 4

- Ýt khi 2

- Kh«ng bao giê 0

10. B¹n ®−a m¾t thÕ nμo khi ®äc?

- Th¼ng ®øng tõ gi÷a trang 10

- Zizac tõ dßng nä sang dßng kia 6

- Theo ®−êng chÐo trang s¸ch 4

- Dõng l¹i ë tõng dßng 2

- Dõng l¹i ë tõng ch÷ 0

Tæng sè ®iÓm ®¹t ®−îc:…

Tõ kÕt qu¶ pháng vÊn cã thÓ ®¸nh gi¸ nh− sau:

- Ng−êi ®äc cã nghÒ: 100 ®iÓm

- Ng−êi ®· luyÖn ®−îc thãi quen ®äc nhanh: 70-80 ®iÓm

81 82

- Ng−êi cã kh¶ n¨ng ®äc nhanh nh−ng ch−a luyÖn: 40-50 ®iÓm

- §a sè nh÷ng ng−êi kh¸c: 20-30 ®iÓm

Çc b¹n h·y nhí bμi thö nghiÖm trªn ®©y, nÕu kiªn tr× luyÖn tËp sÏ dÇn dÇn ®¹t kÕt qu¶ tèt, cuèi cïng b¹n sÏ cã nghÒ! §äc bμi luyÖn sè 5 trong 2 phót vμ kiÓm tra theo c«ng thøc (1). TÊt nhiªn b¹n còng ph¶i tr¶ lêi ®Çy ®ñ 10 c©u hái.

N¾m v÷ng thuËt to¸n tÝch hîp cña bμi ®äc 1. Nghiªn cøu thuËt to¸n tÝch hîp cña viÖc ®äc,

hiÓu ý nghÜa vμ néi dung cña çc khèi.

2. B¹n h·y tù vÏ s¬ ®å thÞ thuËt to¸n theo ý b¹n, nÕu cã thÓ, hoÆc vÏ l¹i khèi thuËt to¸n theo h×nh 4 thμnh 2 b¶n, 1 ®Ó ë bμn lμm viÖc, 1 ®Ó ë nhμ.

3. Hμng ngμy ®äc mét vμi bμi nãi vÒ chuyªn m«n lÊy giÊy vμ vÏ thuËt to¸n cho bμi ®ã. Trong qu¸ tr×nh ®äc, b¹n h·y ®Æt çc th«ng tin vμo khèi thÝch hîp. Khi ®äc xong, b¹n nh¾m m¾t l¹i vμ tù kiÓm tra ý t−ëng vμ néi dung ®· ghi trong çc khèi ®ã.

4. Hμng ngμy ®äc 1 - 2 bμi, nh−ng víi tèc ®é nhanh h¬n, kh«ng chó ý tíi çc khèi thuËt to¸n n÷a mμ chØ suy nghÜ vÒ néi dung vμ ý t−ëng. Nghiªn cøu vμ nhí nh÷ng quy t¾c c¬ b¶n cña viÖc ®äc nhanh. Tr−íc khi muèn ®äc l¹i lÇn n÷a bμi ®äc, h·y thö nhí l¹i nh÷ng kh¸i niÖm cÇn thiÕt thÝch hîp víi thuËt to¸n.

5. X¸c ®Þnh nh÷ng chç d− thõa trong 1 bμi vμ tÝnh to¸n theo c«ng thøc sau ®©y:

D = [(T - N): T]. 100 (2)

Trong ®ã: D - ®é d− thõa trong bμi (%);

T - tæng sè tõ trong bμi;

N - sè tõ ng¾n gän sau khi ®· nÐn bμi ®äc.

LuyÖn theo b¶ng sunte

§Ó ph¸t triÓn sù nh×n ngo¹i vi, chóng ta cÇn sö dông çc b¶ng Sunte (xem phô lôc). Trong t©m lý häc, b¶ng nμy th−êng dïng ®Ó nghiªn cøu vμ ph¸t triÓn nhÞp ®é tiÕp thu vμ ®Æc biÖt lμ tèc ®é di chuyÓn cã ®Þnh h−íng cña m¾t. Mçi b¶ng trong phô lôc lμ nh÷ng tÊm cact«ng h×nh vu«ng cì 20x20cm, trong ®ã ghi çc sè tõ 1 ®Õn 25 theo nh÷ng thø tù bÊt kú. Chóng ta cÇn ph¶i tù chuÈn bÞ lÊy bé b¶ng nμy. Çch thùc hiÖn lμ nhanh chãng ph¸t hiÖn theo thø tù t¨ng cña c¶ 25 con sè ë tõng b¶ng trong c¶ bé nμy. Thêi gian ®Ó t×m sè ®o b»ng th× kÕ (hoÆc b»ng kim gi©y cña ®ång hå th−êng).

§éc gi¶ chó ý ph¸t hiÖn sè cho 1 b¶ng kho¶ng 25 - 30 gi©y. Tuy møc ®é luyÖn tËp cho toμn bé çc b¶ng mμ thêi gian cã thÓ gi¶m xuèng cßn kho¶ng 11 - 12 gi©y. Cã mét sè tr−êng hîp l¹i ®¹t thêi gian 7 - 8 gi©y, nghÜa lμ v−ît tiªu chuÈn quy ®Þnh. Nh−ng nãi chung th× thêi gian sÏ t¨ng do sù chËm trÔ ph¸t hiÖn mét sè nμo ®ã, vμ cã nhiÒu tr−êng hîp ph¸t hiÖn ®−îc sè nμy nhanh th× l¹i bÞ chËm trÔ ë sè

83 84

kh¸c. Cã lóc cßn kh«ng thÓ t×m thÊy sè ®ã trong b¶ng n÷a. §Æc ®iÓm lμm viÖc víi b¶ng Sunte chøng tá r»ng møc ®é ho¹t ®éng t©m lý ë tõng ng−êi vÒ nguyªn t¾c lμ kh«ng nh− nhau.

§èi víi ng−êi khoÎ m¹nh vμ ®−îc nghØ ng¬i th× thêi gian t×m sè ë mçi b¶ng lμ t−¬ng tù nhau. Khi luyÖn ®Õn b¶ng 9, b¶ng 10 th× mét sè ng−êi bÞ mái mÖt. Tuú møc ®é luyÖn tËp mμ thãi quen quan s¸t ngo¹i vi tiÕn bé lªn.

LuyÖn víi çc b¶ng Sunte nªn tu©n theo çch sau ®©y:

1. Khi luyÖn tËp, sö dông c¶ bé 10 b¶ng.

2. §Õm sè t¨ng dÇn tõ 1 ®Õn 25, lμm nh− vËy víi c¶ 10 b¶ng. Çc sè t×m ®−îc ®¸nh dÊu b»ng bót ch×. KÕt qu¶ luyÖn tÝnh cho mçi b¶ng kh«ng ®−îc v−ît qu¸ 25 gi©y.

3. Tr−íc khi b¾t ®Çu ®Õm, cè ®Þnh m¾t t¹i trung t©m b¶ng ®Ó bao qu¸t ®−îc toμn bé.

4. Khi t×m sè, chØ ®−îc ®−a m¾t tõ trªn xuèng d−íi theo chiÒu th¼ng ®øng. Kho¶ng çch tõ m¾t ®Õn b¶ng kho¶ng 25 - 30 cm.

Thêi gian luyÖn tËp do b¹n tù quy ®Þnh, lÊy viÖc kh«ng mái mÖt lμm nguyªn t¾c.

Thùc hiÖn víi b¶ng Sunte trong hai tuÇn:

1. Trong tuÇn ®Çu, hμng ngμy luyÖn víi c¶ bé b¶ng theo quy t¾c ®· nªu trªn ®©y. KiÓm tra thêi gian kh«ng qu¸ 25 gi©y. §äc theo chiÒu ®øng çc cét b¸o hμng ngμy hoÆc bμi ®äc sè 4 ë phÇn phô lôc råi

l¹i tiÕp tôc luyÖn theo b¶ng Sunte.

2. TuÇn thø hai, trong kho¶ng 2 - 3 ngμy ®äc 100 - 150 trang. §−a m¾t theo chiÒu ®øng, mçi trang ®¹t thêi gian kh«ng qu¸ 15 gi©y. Ch−a cÇn nhí nh÷ng ®iÒu ®· ®äc. Sau ®ã, trong kho¶ng 2 - 3 ngμy, l¹i ®äc s¸ch víi khèi l−îng 100 - 150 trang, ®−a m¾t theo chiÒu ®øng. Thêi gian khèng chÕ cho 1 trang lμ 30 gi©y nh−ng ph¶i n¾m ®−îc nh÷ng ®iÒu chÝnh yÕu cña bμi ®äc.

Cuèi cïng, luyÖn theo bμi tËp ë phô lôc. Cã thÓ ®äc nhanh, ®−a m¾t theo chiÒu ®øng, ph¶i nhê thuËt to¸n tÝch hîp, vμ t×m çc c©u hái tr¶ lêi ®óng khèi thuËt to¸n. HiÓu râ néi dung bμi ®äc. Tr¶ lêi 10 c©u hái vμ ®o thêi gian ®äc. X¸c ®Þnh tèc ®é ®äc ®Ó xem møc ®é tiÕn bé cña m×nh.

LuyÖn tËp ®Ó hiÓu thÊu bμi ®äc Thêi gian nμy chØ cã 1 tuÇn, ph©n ra lμm hai

thêi ®o¹n:

1. Trong nöa tuÇn ®Çu, hμng ngμy ®äc 2 - 3 bμi, viÕt néi dung t−¬ng øng vμo khèi thuËt to¸n. Sau ®ã, ®äc 15 - 20 trang s¸ch vμ lμm bμi tËp ë phô lôc.

2. Trong nöa thø hai cña tuÇn, mçi ngμy ®äc 2 - 3 bμi vμ lμm bμi tËp theo phô lôc. Hμng ngμy b¾t buéc thùc hiÖn ®äc: 2 bμi b¸o, 1 t¹p chÝ vÒ chuyªn m«n hay s¸ch phæ biÕn khoa häc vμ 50 - 100 trang s¸ch cã néi dung bÊt kú.

85 86

LuyÖn tËp chó ý cao ®é trong khi ®äc

Chän mét cuèn s¸ch nμo ®ã in râ, cã chiÒu réng dßng kho¶ng 100 - 120mm. Dïng bót ch× xanh ®á vÏ ë gi÷a trang mét vßng trßn 2mm. Cã thÓ, vμ cÇn ph¶i d¸n trang ®ã trªn b×a cøng. ViÖc luyÖn thùc hiÖn vμo lóc s¾p ®i ngñ. Ngåi ë bμn, ®Æt trang s¸ch cã ®¸nh dÊu xanh ®á Êy tr−íc mÆt; tÊt nhiªn lμ ®−îc chiÕu s¸ng ®Çy ®ñ b»ng ®Ìn bμn, nh−ng kh«ng g©y chãi lo¸. TËp trung ®«i m¾t vμo ®iÓm xanh ®á, tay ®Æt trªn bμn, ch©n ®Æt d−íi sμn mét çch nghiªm chØnh. B¹n cè g¾ng nh×n çc ch÷ xung quanh ®iÓm xanh ®ã, trong 10 phót. Sau ®ã, nh¾m m¾t l¹i, ®i tíi gi−êng, n»m xuèng (vÉn kh«ng më m¾t) vμ suy nghÜ vÒ nh÷ng ®iÒu ®· ®äc. CÇn chó ý:

1. Thùc hiÖn nh− vËy hμng ngμy ®Òu ®Æn trong 2 - 3 th¸ng.

2. Th−êng xuyªn tËp trung vμo ®iÓm ®· ®¸nh dÊu ë gi÷a trang.

3. Cè g¾ng më réng ph¹m vi nh×n ra xung quanh ®iÓm ®ã.

DÇn dÇn, b¹n sÏ thÊy ngμy cμng nhiÒu ch÷, nhiÒu c©u h¬n vμ qua 2 - 3 th¸ng chuyªn cÇn luyÖn tËp hμng ngμy b¹n sÏ nh×n thÊy c¶ trang s¸ch. Çch tËp nμy ®ång thêi còng cã t¸c dông trong viÖc ph¸t triÓn nh×n ngo¹i vi. B¹n cã thÓ dïng thªm b¶ng Sunte kÌm çc ®−êng ®· chõa s½n ë 1 ®Õn nhiÒu « ®Ó tËp nhËn biÕt çc ch÷ sè hiÖn ra ë chç ®· ®ôc « vμ tËp nhí. §©y lμ çch luyÖn bæ sung. Bμi nμy luyÖn tËp hμng ngμy trong 2 tuÇn. Khi ®äc cÇn l−u ý vμo çc sè liÖu d÷

kiÖn ë trong bμi. B¹n h·y nhí thuËt to¸n tÝch hîp vμ thuËt to¸n vi sai cña viÖc ®äc. §o thêi gian ®äc vμ tr¶ lêi 10 c©u hái kiÓm tra ®Ó tÝnh tèc ®é ®äc.

Ch−¬ng IV

LuyÖn ®äc nhanh nh− thÕ nμo?

Ph−¬ng ph¸p luyÖn tËp Néi dung cña ch−¬ng nμy nh»m gióp nh÷ng ai

muèn ®¹t ®−îc kü thuËt ®äc nhanh - ®äc nhanh theo ®óng nghÜa: n¾m vμ xö lý nhanh th«ng tin cña bμi ®äc.

Nh− ®· tr×nh bμy ë çc ch−¬ng trªn, n¾m ®−îc

87 88

ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh lμ mét qu¸ tr×nh luyÖn vμ tiÕp thu ®Ó cã ®−îc mét thãi quen míi trong ho¹t ®éng trÝ ãc cña con ng−êi.

Ph−¬ng ph¸p s− ph¹m hiÖn ®¹i ph©n biÖt ba møc: n¾m ®−îc kiÕn thøc, h×nh thμnh kü n¨ng vμ t¹o thãi quen. Trong ®ã, nh÷ng kiÕn thøc lu«n g¾n bã chÆt chÏ víi nh÷ng d÷ kiÖn, hÖ kh¸i niÖm, çc ®Þnh luËt, quy t¾c, nh÷ng quy luËt nhÊt ®Þnh, bæ sung lý luËn vμ çc thuËt ng÷ cã liªn quan. Kü n¨ng lμ nh÷ng t¸c ®éng thùc tÕ d¹y ta thùc hiÖn ®−îc nh÷ng tri thøc míi, trªn c¬ së ®ã l¹i tiÕp tôc t¹o ®iÒu kiÖn cã ®−îc nh÷ng kiÕn thøc míi kh¸c n÷a. Ch¼ng h¹n, biÕt ®äc tiÕng n−íc ngoμi ta sÏ cã thªm ®−îc mét nguån tri thøc míi trong s¸ch b¸o. Cßn thãi quen? §ã lμ t¸c ®éng ®Æc tr−ng bëi viÖc n¾m thËt v÷ng kü n¨ng, nã trë thμnh çc t¸c ®éng thuÇn thôc, tù ®éng, kh«ng cÇn cã sù kiÓm tra. §· lμ thãi quen th× thùc hiÖn dÔ dμng, tho¶i m¸i, kh«ng nhËn biÕt ®−îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cña b¶n th©n. Song, muèn trë thμnh thãi quen, muèn ®¹t tíi kÕt qu¶ cao cña kü thuËt ®äc nhanh th× chØ cã luyÖn tËp, lao ®éng c«ng phu. Kh«ng cã mét çch nμo kh¸c.

Mäi sù luyÖn tËp ®Òu ®ßi hái tËp trung t− t−ëng, kiªn nhÉn vμ cã hÖ thèng. NÕu kh«ng cã ®−îc nh÷ng ®iÒu kiÖn nμy, th× kh«ng thÓ thμnh c«ng ®−îc. V× vËy, t− t−ëng chñ ®¹o lμ ph¶i n¾m v÷ng ph−¬ng ph¸p, ®Ó cã ®−îc thãi quen míi trong ho¹t ®éng trÝ ãc cña ng−êi ®äc.

Mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn b¾t buéc cña ng−êi tù

häc lμ chu kú luyÖn tËp ph¶i liªn tôc, ®Òu ®Æn, ®Çy ®ñ vμ thùc hiÖn çc bμi tËp mét çch cã hÖ thèng.

Cø 8 tuÇn lμ mét chu tr×nh luyÖn tËp. Kinh nghiÖm cho hay lμ ph¶i lËp kÕ ho¹ch häc tËp sao cho trong vßng 2 th¸ng ®ã, mçi ngμy lμm viÖc Ýt nhÊt lμ 1 giê r−ìi.

Mét ®iÒu kiÖn b¾t buéc kh¸c lμ tù gi¸c lμm bμi tËp, ®¶m b¶o hiÓu s©u néi dung cña ph−¬ng ph¸p luyÖn tËp. Kh«ng thÓ hy väng ®¹t ®−îc kÕt qu¶ tèt nÕu khi b¾t ®Çu luyÖn tËp vμ ch−a hiÓu râ nh÷ng c¬ së kiÕn thøc cÇn thiÕt cña viÖc tËp luyÖn.

Còng cÇn ph¶i nh¾c l¹i thªm mét lÇn n÷a lμ: ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña ph−¬ng ph¸p lμ tÝch cùc, chñ ®éng tù luyÖn tËp cã ®Þnh h−íng thay ®æi dÇn trong qu¸ tr×nh g¾n liÒn víi nh÷ng t¸c ®éng lao ®éng trÝ ãc. NÕu kh«ng nhËn thøc ®−îc ®iÒu nμy sÏ kh«ng thÓ l«i kÐo ®−îc c¬ cÊu cao cÊp cña vá n·o vμo cuéc luyÖn tËp, ®¶m b¶o x©y dùng l¹i qu¸ tr×nh suy t− vμ n¾m v÷ng ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh. §äc nhanh, n¾m ®Çy ®ñ vμ s©u nh÷ng ®iÒu ®· häc lμ môc ®Ých chñ yÕu, nÕu kh«ng nhËn thøc ®Çy ®ñ th× dï cã luyÖn tËp theo thiÕt bÞ chuyªn dông ®i n÷a, vÉn kh«ng ®¹t ®−îc kÕt qu¶ mong muèn.

Kh«ng thÓ ®èt ch¸y giai ®o¹n trong viÖc luyÖn tËp. Çc thiÕt bÞ chuyªn dông chØ gióp ta luyÖn çc yÕu tè vÒ chuyÓn ®éng cña m¾t, c¬ chÕ ngo¹i vi cña viÖc ph¸t ©m vμ nghe. Song chóng còng chØ cã t¸c dông yÕu ít ®Õn trung t©m n·o trong viÖc ®iÒu khiÓn qu¸ tr×nh ®äc. V× vËy, thμnh c«ng cña viÖc luyÖn tËp

89 90

chÝnh lμ ë chç cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu dÇn dÇn ph−¬ng ph¸p lý thuyÕt vμ lμm bμi tËp.

N¾m v÷ng ph−¬ng ph¸p ®äc nhanh chñ yÕu lμ ë ç nh©n ng−êi luyÖn tËp. Kinh nghiÖm cña çc líp häc cho hay: ch−a bao giê trong mét líp häc, dï cã ®iÒu kiÖn luyÖn tËp nh− nhau mμ cho kÕt qu¶ ®ång ®Òu gi÷a çc häc viªn. Mçi ng−êi tù chän cho m×nh mét nhÞp ®é vμ chiÕn l−îc ®äc thÝch hîp. H×nh 11 thÓ hiÖn biÓu ®å mÉu ®Ó häc viªn ghi qu¸ tr×nh häc cña m×nh, tù kiÓm tra kÕt qu¶ cña m×nh.

§iÒu kiÖn b¾t buéc cuèi cïng lμ ph¶i luyÖn theo tr×nh tù dÇn dÇn, tõ dÔ ®Õn khã, tõ çi ®· biÕt ®Õn çi

ch−a biÕt. ChØ chuyÓn sang lμm bμi tËp sau khi ®· hoμn toμn n¾m v÷ng bμi tr−íc.

Ch−¬ng tr×nh luyÖn tËp

Chóng ta cÇn chó ý r»ng chØ b¾t tay vμo lμm bμi tËp sau khi ®· nghiªn cøu ®Çy ®ñ tμi liÖu lý thuyÕt vμ quy t¾c thùc hiÖn tõng bμi tËp.

ViÖc chän lùa bμi tËp vμ tr×nh tù ®óng ®¶m b¶o cho häc viªn n¾m ®−îc thãi quen míi trong ho¹t ®éng trÝ ãc. §ã lμ ý ®å ph−¬ng ph¸p luËn cña cuèn s¸ch. Lμm quen dÇn víi nh÷ng c¬ chÕ t©m sinh lý cña qu¸ tr×nh ®äc sÏ tù gi¶i thÝch ®−îc tÝnh hîp lý cña nh÷ng bμi tËp ®Ò ra.

Tho¹t ®Çu, nh− chØ dÉn ®· nªu ra ë Ch−¬ng I, b¹n x¸c ®Þnh tèc ®é ®äc ban ®Çu vμ tèc ®é ®äc c−ìng bøc (xem Ch−¬ng II). Muèn thÕ, b¹n sö dông bμi kiÓm tra ë phÇn phô lôc. Çc bμi nμy ®Òu cã nh÷ng c©u hái ®Ó kiÓm tra møc ®é hiÓu bμi ®äc. Cuèi mçi giai ®o¹n häc tËp, b¹n cÇn ®äc mét bμi nμo ®ã, lμm bμi tËp vμ tÝnh tèc ®é theo c«ng thøc giíi thiÖu ë Ch−¬ng V.

TuÇn thø nhÊt. TËp trung vμo thuËt to¸n tÝch hîp cña viÖc ®äc lμm çc bμi tËp theo chØ dÉn ë ch−¬ng III. CÇn ®Æc biÖt chó ý

91 92

ph¸t triÓn kh¸i niÖm nh×n khèi thuËt to¸n. Cã nhiÒu çch ®Ó thÓ hiÖn kh¸i niÖm nh×n khèi thuËt to¸n.

Chóng ta cã thÓ v¹ch ®−îc çc d¹ng s¬ ®å kh¸c nhau ®Ó thÓ hiÖn thuËt to¸n ®äc, thËm chÝ kh«ng v¹ch ra ®−îc, nh−ng hiÓu vμ nhí ®−îc lÇn l−ît theo tr×nh tù vμ ý nghÜa cña tõng phÇn viÖc ph¶i nhí. ChÝnh tr×nh tù ®ã còng lμ kh¸i niÖm vÒ thuËt to¸n cña sù nh×n. §iÒu chñ yÕu lμ chóng ta h×nh thμnh ®−îc mét ch−¬ng tr×nh míi ®Ó ®äc. H·y t×m çch tr¶ lêi nh÷ng c©u hái trong bμi ®Ò ra ë çc khèi thuËt to¸n - ®ã lμ nhiÖm vô ®äc. LuyÖn tËp nhiÒu sÏ dÉn ®Õn kÕt qu¶ lμ khi ®äc xong bμi, çc sè liÖu, d÷ liÖu, tªn gäi,… hiÖn ra trong ®Çu.

§ång thêi còng ph¶i ®Êu tranh chèng thãi quen nh×n trë l¹i. Sù chuyÓn ®éng quay trë l¹i ngμy cμng Ýt ®i, vμ dÇn dÇn mÊt h¼n. Trong thêi ®o¹n nμy cÇn nghiªn cøu vμ nhí nguyªn t¾c chñ yÕu cña viÖc ®äc.

TuÇn thø hai vμ tuÇn thø ba. Nªn ph¸t ©m khi ®äc. Hai tuÇn lμ thêi gian ®ñ ®Ó nÐn ph¸t ©m vμ thùc hiÖn ®Òu ®Æn çc bμi tËp.

Çc bμi tËp sau ph¶i ®¹t tèc ®é ®äc cao h¬n bμi tr−íc. NÕu kh«ng ®¹t ®−îc nh− vËy, ph¶i tiÕp tôc luyÖn tËp. Tíi khi nμo th× b¹n c¶m thÊy lμ ®· ®¹t ®−îc môc ®Ých luyÖn tËp nÐn ph¸t ©m? §ã lμ lóc b¹n cã thÓ l−ít ®«i m¾t nhanh trªn toμn bμi ®äc cña trang giÊy, kh«ng c¶m thÊy m×nh ph¶i ®iÓm tõng ch÷, khi b¹n nh×n thÊy hÕt, hiÓu hÕt bμi ®äc mμ kh«ng c¶m thÊy tån t¹i çi vá ©m thanh trong khi ®äc.

TuÇn thø t− vμ tuÇn thø n¨m. LuyÖn çch ph¸t triÓn bé m¸y thÞ gi¸c. Chóng ta biÕt r»ng chØ ®−îc chuyÓn ®éng m¾t theo chiÒu th¼ng ®øng khi ®äc nhanh. Cã hai giai ®o¹n ®Ó n¾m ®−îc ph−¬ng ph¸p míi. Thø nhÊt lμ më réng thÞ tr−êng. NhiÖm vô nμy ®−îc thùc hiÖn nhê luyÖn tËp theo çc b¶ng Sunte vÒ ®iÓm nμy. Quy t¾c luyÖn víi b¶ng Sunte vμ tr×nh tù thùc hiÖn bμi tËp ®· ®−îc giíi thiÖu ë çc ch−¬ng trªn. Kinh nghiÖm luyÖn tËp cho thÊy, lóc ®Çu tèc ®é ®äc b¶ng tõ 45-60 gi©y. Trong qu¸ tr×nh luyÖn tËp cè g¾ng lo¹i trõ nh÷ng nh©n tè g©y ®äc chËm. Trong vμi gi©y ®Çu, chíp lÊy 5 sè ®Çu, nhí lÊy khèi ®ã vμ tiÕp ®Õn sè thø s¸u. Lμm nh− vËy sÏ gi¶m thêi gian ®äc xuèng cßn kho¶ng 26 gi©y. CÇn chó ý viÖc ph¸t ©m tªn sè, luyÖn tËp ®Ó thu h×nh t−îng cña sè lμ chñ yÕu. KÕt hîp víi gâ nhÞp, cã thÓ gi¶m thêi gian ®äc cña mét b¶ng xuèng cßn 23 gi©y. L¹i ®æi b¶ng míi vμ lu«n tËp phÊn ®Êu h¹ xuèng 20 gi©y. LuyÖn tiÕp víi çch nh×n ë gi÷a b¶ng (nhí vÞ trÝ khèi sè) vμ chØ nh×n tõ gi÷a b¶ng, thêi gian gi¶m xuèng ®−îc cßn 18 gi©y. LuyÖn tËp nh×n tõ trung t©m cña trang s¸ch lμ

93 94

mét viÖc khã, nh−ng sÏ cã kÕt qu¶ nÕu kiªn tr× thùc hiÖn çc bμi tËp.

Giai ®o¹n thø hai lμ cñng cè thãi quen ®−a m¾t theo chiÒu ®øng. §©y lμ giai ®o¹n khã kh¨n nhÊt. §iÒu chñ yÕu lμ ph¶i kh¾c phôc ®−îc hμng rμo t©m lý, thiÕu tin t−ëng ë çch lμm nμy.

ë ®©y cã nh÷ng bμi tËp kh¸ hiÖu qu¶ ®Ó ®¹t ®äc 1 trang trong 15 gi©y. Chóng ta gäi ®ã lμ "ph−¬ng ph¸p c«ng ph¸". §äc víi chÕ ®é nμy cho phÐp dÇn dÇn kh¾c phôc ®−îc hμng rμo k×m h·m tèc ®é vμ lμ giai ®o¹n chuyÓn tiÕp sang çc bμi tËp ë sau ®©y - ®äc 1 trang s¸ch trong 30 gi©y. ë ®©y, khi ®−a m¾t theo chiÒu th¼ng ®øng kh«ng nh÷ng chØ bao qu¸t c¶ bμi ®äc mμ cßn hiÓu ®−îc c¶ néi dung cña nã.

Kinh nghiÖm ®äc ë n−íc ngoμi cho hay, häc viªn çc líp luyÖn ®äc nhanh ®· ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ tèt khi ®−a m¾t theo ph−¬ng th¼ng ®øng, song viÖc thay ®æi cã tÝnh chÊt t©m lý lμ ®iÒu kh¸ phøc t¹p. Ai thùc hiÖn ®−îc bμi tËp ®äc 1 trang trong 15 gi©y råi sau ®ã 30 gi©y cã hiÓu bμi th× ®¹t ®−îc hiÖu qu¶. Cã häc viªn ph¸t biÓu r»ng "®äc theo chiÒu ®øng kh¸ phï hîp, nhÊt lμ khi ®äc b¸o, cßn ®èi víi s¸ch - ®Æc biÖt lμ s¸ch trang khæ lín - th× ch−a ph¶i lμ ®iÒu dÔ dμng l¾m. T«i ®äc theo chiÒu ®øng (h¬i zicz¨c) vμ nh×n tõ trung t©m cña dßng. PhÇn cßn l¹i ph¶i nghÜ ra ®−îc. §äc theo chiÒu ®øng cã thÓ cã hai d¹ng: m¾t ®−a tõ trªn xuèng d−íi lμ çch tèi −u hoÆc nh¶y tõ dßng trªn xuèng dßng d−íi. Còng cã thÓ b¸m theo mét dßng nμo ®ã, vμ

sau ®ã nh¶y tiÕp sang mét dßng sau. DÇn dÇn th× sÏ t×m ra cho b¶n th©n mét çch ®äc theo chiÒu th¼ng ®øng thÝch hîp nhÊt víi m×nh".

Trong thêi gian luyÖn ®äc theo chiÒu th¼ng ®øng hμng ngμy nªn ®äc b¸o. Cét b¸o cã ph¹m vi hÑp sÏ gióp ta ph¸t triÓn thãi quen ®äc däc. Bμi tËp sè 4 chñ yÕu ¸p dông cho viÖc ®äc theo chiÒu däc.

TuÇn thø s¸u. §äc theo thuËt to¸n vi sai. §©y lμ mét trong nh÷ng giai ®o¹n phøc t¹p nhÊt. Chóng ta cÇn ®äc vμ nhí kü nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong luyÖn tËp.

§äc nhanh, nãi cho cïng lμ qu¸ tr×nh lμm s¸ng tá vμ xö lý ý t−ëng vμ ý nghÜa. Trong khi thùc hiÖn çc bμi tËp giíi thiÖu ë phÇn phô lôc, chóng ta tin t−ëng r»ng ®é d− thõa cña phÇn bμi ®äc lμ mét hiÖn t−îng hoμn toμn tù nhiªn. Thùc vËy, tõ nh÷ng tõ ng÷ cÊu thμnh bμi ®äc, sau khi ta ®· ®¸nh dÊu cho phï hîp víi thuËt to¸n th× cßn l¹i mét bé phËn rÊt nhá, vμ chÝnh phÇn nμy t¹o nªn néi dung chñ yÕu cña bμi ®äc.

95 96

D−íi ®©y tr×nh bμy thuËt to¸n vi sai ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn hiÓu tèt h¬n vμ n¾m dÔ h¬n bμi ®äc .

§¸m m©y thø nhÊt lμ çc tõ kho¸ ch¶y xuèng d−íi d¹ng nh÷ng h¹t m−a phïn, sau ®ã nã t¹o thμnh ®¸m m©y vÒ ý t−ëng víi nh÷ng h¹t m−a to h¬n, vμ sau cïng lμ ®¸m m©y thø ba - ®¸m m©y vÒ ý nghÜa - cßn gieo xuèng nh÷ng h¹t nÆng h¬n, thËm chÝ lμ m−a ®¸.

Sù gi¶i thÝch thuËt to¸n vi sai mét çch thó vÞ . Nã ph¶n ¸nh ý ®å tr×nh bμy b»ng çc m· kh¸c nhau ®Ó ®−a th«ng tin, t−¬ng øng víi çc møc ®é thu hÑp l¹i cña bμi. Çc tõ kho¸ lμ nh÷ng m· truyÒn th«ng tin ë d¹ng ch÷. D·y ý t−ëng buéc ph¶i thùc hiÖn ý ®å mét çch ng¾n gän nhÊt - ch¼ng h¹n, chç chõa cho b−u ¶nh kh«ng cßn chç trèng ®Ó ®iÒn ch÷ vμo. M· ®Ó truyÒn th«ng tin mét çch ng¾n gän nhÊt trong thùc tÕ lμ ®iÖn tÝn.

ViÖc thùc sù n¾m ®−îc thuËt to¸n vi sai sÏ ®¹t ®−îc khi nhËn thøc bμi ®äc vμ hiÓu ý nghÜa cña nã mét çch tho¶i m¸i, x¶y ra tù ®éng.

Khi ®äc bμi tËp kiÓm tra trong tr−êng hîp nμy kh«ng ph¶i ®Ó luyÖn tèc ®é mμ chñ yÕu lμ ph¶i hiÓu s©u vμ ®Çy ®ñ néi dung bμi ®äc. NÕu sau khi kiÓm tra, hÖ sè hiÓu trong kho¶ng 0,8-0,9, mμ tèc ®é kh«ng thÊp h¬n tèc ®é cña bμi tËp kiÓm tra tr−íc lμ ®· ®¹t yªu cÇu.

TuÇn thø b¶y. LuyÖn tËp trung t− t−ëng. Trong mét tuÇn, tÊt nhiªn ch−a thÓ ®ñ thêi gian ®Ó ph¸t triÓn chØ tiªu quan träng nμy. Muèn thùc hiÖn mét çch cã hiÖu qu¶ ph¶i lμm bμi tËp trong hai tuÇn. Còng cÇn ph¶i nãi thªm r»ng nhiÒu häc viªn cña líp luyÖn nhanh cßn ph¶i tèn nhiÒu thêi gian luyÖn tËp thãi quen nμy, cßn nhiÒu h¬n thêi gian quy ®Þnh. Trong mäi tr−êng hîp ®Òu ph¶i kiÓm tra tèc ®é ®äc theo c«ng thøc ®· biÕt.

TuÇn thø t¸m. Ph¸t triÓn trÝ nhí. Bμi tËp cã hiÖu qu¶ nhÊt ®Ó ph¸t triÓn trÝ nhí lμ ®äc nhanh vμ ®äc nhiÒu. ViÖc luyÖn trÝ nhí ph¶i thùc hiÖn th−êng xuyªn, kh«ng chØ h¹n chÕ trong thêi kú luyÖn tËp ®äc nhanh.

Trong tuÇn lÔ luyÖn trÝ nhí cÇn ph¸t hiÖn ®−îc nh−îc ®iÓm vÒ trÝ nhí cña m×nh ®Ó cã çch kh¾c phôc. Cuèi cïng ph¶i ®äc bμi tËp ®· nªu trong phÇn phô lôc.

Tæng kÕt viÖc luyÖn tËp. Khi kÕt thóc "chu tr×nh" luyÖn 8 tuÇn, cÇn ph¶i tæng kÕt. §· cã bμi tËp ®Ó kiÓm tra toμn diÖn, xem nh− nghiÖm thu kÕt qu¶ ®äc nhanh. TÝnh to¸n tèc ®é ®¹t ®−îc so víi tèc ®é ban ®Çu ch¾c sÏ ®¸nh gi¸ ®−îc kÕt qu¶ häc tËp.

97 98

TuÇn Tæng kÕt "chu tr×nh" luyÖn 8 tuÇn

Néi dung luyÖn tËp Tù ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ (®¹t hay kh«ng)

1 ThuËt to¸n tÝch hîp

2 vμ 3 NhÞp ph¸t ©m

4 vμ 5 Ph¸t triÓn bé m¸y thÞ gi¸c

6 ThuËt to¸n vi sai

7 LuyÖn tËp trung t− t−ëng

8 Ph¸t triÓn trÝ nhí

M−êi quy t¾c vμng cña viÖc ®äc nhanh

- Quy t¾c 1. §äc kh«ng lïi l¹i. Dï bμi vÒ khoa häc vμ kü thuËt khã ®Õn ®©u còng chØ ®äc mét lÇn. Kh«ng ®−îc chuyÓn ®éng m¾t trë l¹i. ChØ khi ®· ®äc xong vμ suy nghÜ vÒ nh÷ng ®iÒu ®· ®äc, míi cã thÓ ®−îc ®äc l¹i bμi nÕu nh− thËt cÇn thiÕt.

- Quy t¾c 2. §äc vμ hiÓu th«ng tin theo khèi thuËt to¸n tÝch hîp. Ph¶i th−êng xuyªn nhí néi dung cña tõng khèi. Trong qu¸ tr×nh ®äc, h·y t×m çch tr¶ lêi c©u hái tiªu chuÈn ®Ò ra cho mçi khèi cña thuËt to¸n.

- Quy t¾c 3. §äc kh«ng ph¸t thμnh tiÕng. §äc mμ ph¸t ©m lμ kÎ thï cña viÖc ®äc nhanh. H·y thùc hiÖn çc bμi tËp vμ gâ nhÞp ®Ó nhÞn ph¸t ©m. Khi thÊy tèc ®é ®äc bÞ gi¶m, cÇn ph¶i luyÖn l¹i.

- Quy t¾c 4. ChuyÓn ®éng m¾t theo chiÒu th¼ng ®øng khi ®äc. Khi ®äc, m¾t di chuyÓn theo chiÒu th¼ng ®øng tõ trªn xuèng d−íi, theo dßng t−ëng t−îng ®i tõ gi÷a trang giÊy. H·y tËp ph¸t triÓn thãi quen nh×n ngo¹i vi. LuyÖn tËp theo çc b¶ng Sunte. H·y ®äc b¸o cã cét hÑp, råi ®äc s¸ch, s¬ bé v¹ch ®−êng ë gi÷a trang b»ng bót ch×. PhÊn ®Êu ®äc 1 trang trong 15 gi©y cè hiÓu néi dung chung. Tuú møc ®é thμnh thôc trong viÖc di chuyÓn m¾t mμ chuyÓn sang ®äc hiÓu c¶ trang s¸ch trong 30 gi©y.

- Quy t¾c 5. TËp trung t− t−ëng cao ®é khi ®äc. TËp trung lμ chÊt xóc t¸c cña qu¸ tr×nh ®äc. §äc nhanh ®ßi hái tËp trung víi møc ®é cao. Thùc hiÖn cã hÖ thèng çc bμi tËp nªu trong s¸ch.

- Quy t¾c 6. HiÓu nh÷ng ®iÒu ®· ®äc trong qu¸ tr×nh ®äc. Khi ®äc cÇn lμm râ çc tõ kho¸, çc ®iÓm tùa suy lý, tøc lμ ®iÓm tùa ®Ó hiÓu bμi. Nhí r»ng khi ®äc lμ qu¸ tr×nh t×m kiÕm vμ xö lý ý t−ëng vμ ý nghÜa.

- Quy t¾c 7. ¸p dông çc çch nhí chñ yÕu trong khi ®äc. Môc ®Ých cña viÖc ®äc ®Ó nhí. Nhí çi g× tuú theo môc ®Ých ®äc cÇn thiÕt cña m×nh. ChØ nhí nh÷ng ®iÒu g× hiÓu ®−îc. Kh«ng cÇn nhí tõng c©u tõng ch÷, mμ ph¶i nhí ý t−ëng vμ ý ®å cña t¸c gi¶ bμi ®äc.

- Quy t¾c 8. §äc víi tèc ®é biÕn ®æi. BiÕt ®äc víi çc tèc ®é kh¸c nhau còng quan träng nh− biÕt ®äc nhanh. Nªn nhí r»ng cã 5 çch ®äc. H·y biÕt chän çch ®äc cÇn thiÕt ®óng lóc vμ ®óng chç.

- Quy t¾c 9. Th−êng xuyªn luyÖn tËp, cñng cè kh«ng ngõng thãi quen.

99 100

- Quy t¾c 10. §Æt tiªu chuÈn ®äc hμng ngμy: 2 tê b¸o, 1 t¹p chÝ, vμ kho¶ng 50 - 100 trang s¸ch.

PhÇn phô lôc

Bμi ®äc sè 1

Khèi l−îng: 1.537 dÊu hiÖu

(TrÝch trong "ThÕ giíi KHKT", TËp 4, 1985)

Rïa biÓn

BiÓn n−íc ta cã ba loμi rïa biÓn phæ biÕn: ®åi måi, vÝch vμ qu¶n ®ång. §©y lμ çc loμi rïa lín cã m¸i dμi hμng mÐt. §åi måi cã bé vÈy mai xÕp chång nh− m¸i ngãi vμ cã mμu s¾c ®Ñp. VÝch vμ qu¶n ®ång cã vÈy ghÐp s¸t nhau vμ kh«ng cã mμu rùc rì. Çc loμi rïa nμy ®Òu phæ biÕn ë çc biÓn cËn nhiÖt ®íi vμ nhiÖt ®íi (Th¸i B×nh D−¬ng, Ên §é D−¬ng…). ë n−íc ta, tõ VÞnh H¹ Long qua ®¶o Hoμng Sa, C«n S¬n, tíi tËn ®¶o Phó Quèc ®Òu gÆp.

Trong ba loμi, chØ cã ®¸ng l−u ý lμ ®åi måi vμ vÝch, v× c¶ hai ®Òu cho trøng vμ thÞt ¨n ngon. Riªng ®åi måi cßn cho vÈy dïng lμm ®å mü nghÖ (gäng kÝnh, gäng «, hép trÇu, tr¸p,…). ViÖc sö dông vÈy ®åi måi cho c«ng nghÖ cã tõ thêi cæ La M·. Sö chÐp lμ lóc ®ã, ®· cã nhËp vÈy ®åi måi vμo ch©u ¢u tõ ph−¬ng §«ng. ë n−íc ta, nghÒ thñ c«ng ®åi måi cã lÏ thμnh h×nh tõ cuèi thÕ kû XIX. MiÒn B¾c ®· nhËn vÈy ®åi måi tõ Hμ Tiªn, Phó Quèc chuyÓn ra vμ chÕ biÕn ®Ó dïng trong

néi ®Þa, nh−ng chñ yÕu cho xuÊt khÈu. S¶n l−îng vÈy hμng n¨m cña Hμ Tiªn lμ 200kg vμ b¸n theo c©n (0,6kg) hay theo cç (gåm 13 tÊm vÈy). VÈy vÝch còng ®Ñp, tuy kh«ng b»ng vÈy ®åi måi, nh−ng qu¸ máng nªn Ýt ®−îc dïng. Cßn vÈy qu¶n ®ång còng ®−îc sö dông nh− vÈy ®åi måi, nh−ng gi¸ trÞ kÐm h¬n. ThÞt qu¶n ®ång còng kh«ng ngon b»ng hai loμi trªn, nªn ng−êi ta th−êng chØ ¨n trøng.

Rïa biÓn ®Î ba lÇn mçi n¨m, tõ th¸ng 2 tíi th¸ng 5, løa ®Çu 130-150 trøng, løa thø hai 80-120, løa thø ba 60-100. Th−êng, ng−êi ta dïng l−íi v©y dμi 200cm, cao 3m víi then 30-40cm, hoÆc dïng lμm l−íi quÐt nÕu ®¸y qu¸ s©u. Nh−ng còng cã thÓ lμm lÒu r×nh trªn b·i lóc rïa ®Î vμ b¾t b»ng tay. ChØ cÇn lËt ngöa råi b¾t.

Mïa b¾t rïa vμo lóc giã mïa ®«ng b¾c, tõ th¸ng 9 tíi th¸ng 2, thuËn lîi nhÊt lμ th¸ng 1 vμ th¸ng 2. §oμn thuyÒn c©u ®i kho¶ng 20 ngμy tíi çc ®¶o vμ t×m hèc ®¸ ®Ó ®Æt l−íi v× rïa th−êng tró trong ®ã. N−íc ph¶i s©u kho¶ng 3m trë l¹i. Hä ch¨ng l−íi thÝt qu©y c¶ b·i rïa råi ®Ëp n−íc b»ng gËy ®Ó xua rïa vμo l−íi.

§μo V¨n TiÕn

Bμi ®äc sè 2


(TrÝch trong "ThÕ giíi KHKT", TËp 1, 1984)

101 102

TËp luyÖn Y«ga

Th−êng gië mét quyÓn s¸ch vÒ y«ga, ng−êi ta thÊy mét lo¹t h×nh ¶nh vÒ çc asana, tøc lμ çc t− thÕ ®øng ngåi víi l−ng, ch©n tay uèn gËp trong nh÷ng vÞ trÝ nhÊt ®Þnh. Råi nghÜ r»ng y«ga chñ yÕu lμ uèn m×nh ®−îc theo nh÷ng t− thÕ Êy.

Thùc ra asana míi lμ b−íc ®Çu tiªn, ®Æt c¬ thÓ vμo mét t− thÕ nhÊt ®Þnh, chuÈn bÞ cho hai b−íc sau quan träng h¬n nhiÒu lμ luyÖn tËp h¬i thë vμ tËp luyÖn t©m ý. Nh− vËy, luyÖn y«ga gåm ba kh©u:

- LuyÖn thÕ (asana);

- LuyÖn khÝ (pranavama);

- LuyÖn ý (dhyana).

T− thÕ th−êng dïng nhÊt lμ ngåi ch¾p b»ng kiÓu hoa sen nh− çc t−îng PhËt. Cã thÓ xÕp thμnh rÊt nhiÒu asana kh¸c nhau; chñ yÕu lμ ®Æt c¬ thÓ vμo mét t− thÕ æn ®Þnh nhÊt, c¬ thÓ tho¶i m¸i vμ gi÷ yªn nh− vËy trong mét thêi gian dμi mμ kh«ng thÊy khã chÞu v−íng m¾c g× c¶ (kh«ng mái, kh«ng ®au l−ng, kh«ng t¾c mòi, kh«ng ®au ë mét ®iÓm nμo, kh«ng chãng mÆt,…). Kh«ng cÇn tËp nhiÒu asana l¾m, chØ cÇn 5, 7 t− thÕ, v× cã ng−êi th× vËn dông asana nμy dÔ h¬n ng−êi kh¸c, vμ còng mét ng−êi, cã h«m ®Æt m×nh vμo t− thÕ nμy th× dÔ tËp h¬n lμ thÕ ë kh¸c.

Lóc t− thÕ ®· æn ®Þnh, b−íc thø hai lμ lμm chñ h¬i thë, lμ luyÖn khÝ, víi hai kh©u chÝnh:

- VËn dông hÖ c¬ b¾p gåm c¬ hoμnh, c¬ bông, c¬

ngùc ®−a kh«ng khÝ vμo. Hoμnh çch lμ c¬ chñ yÕu vμ ®éng t¸c quan träng lμ thãt bông lóc thë ra, ph×nh bông lóc thë vμo, chø kh«ng ph¶i −ìn ngùc ®−a vai lªn. Sau khi thë vμo còng nh− thë ra, ngõng chèc l¸t.

- DÉn khÝ, tøc lμ tËp trung ý nghÜa theo dâi luång kh«ng khÝ ra vμo, sau ®ã tËp trung ý nghÜ, nghÜ r»ng luång kh«ng khÝ ®−îc dÉn ®i theo mét vßng m¹ch nhÊt ®Þnh trong c¬ thÓ, luång khÝ ®−îc dÉn ®Õn ®©u c¬ thÓ nãng lªn ®Õn ®Êy.

T− thÕ æn ®Þnh, lμm chñ ®−îc h¬i thë råi lμ b−íc vμo luyÖn ý. §©y lμ môc tiªu cuèi cïng vμ cao nhÊt, nh−ng muèn ®¹t ®−îc ph¶i tr¶i qua nhiÒu b−íc:

- T− thÕ æn ®Þnh, h¬i thë ®iÒu hoμ, m¾t nh¾m, ý nghÜ kh«ng miªn man, mμ tËp trung vμo h¬i thë, ®ã lμ tr¹ng th¸i tÜnh (tÜnh to¹).

- Råi gi¸c quan kh«ng tiÕp nhËn c¶m gi¸c tõ ng−êi n÷a, n·o nh− lμ çch ly víi thÕ giíi xung quanh, mÆc dï vÉn tØnh, kh«ng ngñ.

- Lóc luång suy nghÜ, c¶m xóc, ký øc ®Òu ngõng l¹i, sù çch biÖt gi÷a thÓ con ng−êi vμ thÕ giíi kh¸ch quan kh«ng cßn n÷a, lμ tr¹ng th¸i dhyana (thiÒn nhËp thiÒn).

Th«ng th−êng, tËp ®Õn tr¹ng th¸i tÜnh lμ ®ñ ®Ó t¨ng c−êng søc khoÎ; tËp lªn cao h¬n rÊt khã, ®ßi hái nhiÒu ®iÒu kiÖn, vμ nÕu lμm kh«ng cÈn thËn, cã khi nguy hiÓm cho søc khoÎ hay t©m thÇn. Trong nh÷ng b−íc cao, ph¶i kÕt hîp sù tËp trung ý nghÜ cao ®é víi nh÷ng thao t¸c nªn h¬i thë rÊt c¨ng trong lång ngùc.

103 104

Chóng t«i kh«ng chñ tr−¬ng luyÖn tËp nh− vËy cho ng−êi b×nh th−êng, vμ b¶n th©n còng chØ ngõng ë møc tËp tÜnh.

NguyÔn Kh¾c ViÖn

Bμi ®äc sè 3 Khèi l−îng : 12 chç trèng

(TrÝch trong "S¸ch lÞch KiÕn thøc phæ th«ng - 1990")

Mét ®ãng gãp vμo "kû lôc thÕ giíi" Ca mæ t¸ch ®«i… ch¸u ViÖt - §øc, diÔn ra ngμy

4-10-1988 t¹i… phè Hå ChÝ Minh, ®· ®i vμo… sö kh«ng chØ nh− mét thμnh tùu tuyÖt vêi vÒ… häc, mμ cßn víi t− çch mét cuéc phÉu thuËt… t¹p nhÊt tõ tr−íc tíi nay, 67 b¸c sÜ vμ chuyªn viªn ngμnh y, trong ®ã cã 28 b¸c sÜ ®·… ca mæ bao gåm bèn ®¹i phÉu thuËt nh»m t¸ch rêi hai ch¸u song sinh dÝnh liÒn nhau gÇn 9 tuæi. §©y lμ… mæ thø t¸m trªn thÕ giíi thuéc d¹ng nμy, nh−ng phøc t¹p h¬n nhiÒu v× hai em bÐ ®· lín, mét em bÞ… tim bÈm sinh, mét em bÞ h− vá n·o, tuû sèng tho¸i ho¸, song cßn tri gi¸c. Ngoμi ra, cÆp… nμy chØ cã hai ch©n, cã chung ruét giμ, mét niÖu ®¹o, mét bμng quang, mét hËu m«n vμ mét bé sinh dôc. Sau cuéc mæ kÐo dμi 14… ph¶i mÊt ba lÝt m¸u, viÖc t¸ch rêi hai em bÐ ViÖt - §øc ®· thμnh c«ng.

Bμi ®äc sè 4 Khèi l−îng: 4.095 dÊu hiÖu.

(TrÝch trong "T¹p chÝ KHKT X©y dùng, sè 13-1990")

T×m hiÓu mét sè d¹ng n¨ng l−îng ®iÖn 1. N¨ng l−îng bøc x¹ mÆt trêi. VÒ nguyªn t¾c

Nhμ m¸y ®iÖn MÆt Trêi ho¹t ®éng gÇn gièng nh− nhμ m¸y nhiÖt ®iÖn nh−ng lß h¬i ®−îc ®un nãng b»ng ¸nh n¾ng. Çc tia n¾ng ®−îc héi tô bëi çc tÊm g−¬ng ®Æt trªn mét diÖn tÝch réng vμ cã thÓ quay theo h−íng MÆt Trêi. ViÖc thùc hiÖn ®−îc çc ®iÒu nμy lμ rÊt ®¾t, ®ång thêi v× ¸nh n¾ng MÆt Trêi kh«ng liªn tôc (ban ®ªm vμ nh÷ng lóc bÞ m©y che th× kh«ng cã ¸nh n¾ng) nªn ng−êi ta ®ang t×m çch kh¾c phôc. N¨m 1968 gi¸o s− Gr©ys¬ (chuyªn gia rÊt næi tiÕng cña Mü vÒ nghiªn cøu sö dông n¨ng l−îng MÆt Trêi vμ nghiªn cøu vò trô) ®· ®Ò nghÞ ®−a çc tr¹m thu nhËn n¨ng l−îng MÆt Trêi lªn quü ®¹o cña Tr¸i §Êt. Tr¹m cã c«ng suÊt 200-2.000MW vμ cã kh¶ n¨ng truyÒn n¨ng l−îng thu ®−îc xuèng bÊt cø ®Þa ®iÓm nμo trªn mÆt ®Êt. Nh÷ng ®Ò ¸n nh− vËy ®· ®−îc tÝnh to¸n cô thÓ vÒ kinh tÕ vμ kü thuËt. VÝ dô, mét tr¹m thu n¨ng l−îng víi c«ng suÊt 10MW ph¶i nÆng 50-100 ngμn tÊn vμ chiÕm diÖn tÝch 60 - 150km2 trªn vò trô. §Ó x©y dùng mét tr¹m nh− vËy ph¶i tèn (kÓ c¶ viÖc chÕ t¹o tªn löa mang nguyªn vËt liÖu lªn quü ®¹o) kho¶ng 1 triÖu tÊn nh«m (13% sè nh«m cña n−íc Mü), 50-100 ngμn tÊn silic ®Ó lμm pin mÆt trêi. §Ó ®−a ®−îc khèi l−îng nguyªn liÖu lªn quü ®¹o cÇn tíi 700 chuyÕn tªn löa vμ mçi chuyÕn ph¶i ®−a ®−îc kho¶ng 250 tÊn lªn

105 106

quü ®¹o. ViÖc l¾p r¸p trªn quü ®¹o cÇn kho¶ng 500 çn bé chuyªn m«n. Bëi vËy khi hoμn thμnh nhμ m¸y ®iÖn kiÓu nμy th× gi¸ 1kWh cã thÓ 1.500 - 4.000 ®« la Mü nh−ng chØ sau 3 n¨m lμ hoμn vèn vμ cã thÓ lμm viÖc trong 30 n¨m liªn tôc. Do ph¶i ®Çu t− tèn kÐm vμ kü thuËt phøc t¹p nh− vËy nªn mét quèc gia th× kh«ng ®ñ søc ®¶m nhiÖm c¶ c«ng tr×nh, mμ ®ßi hái sù hîp t¸c quèc tÕ cña nhiÒu n−íc.

NhiÒu nhμ khoa häc cho r»ng tèt h¬n hÕt lμ khai th¸c n¨ng l−îng MÆt Trêi theo nguyªn t¾c biÕn ®æi quang ®iÖn, tøc lμ biÕn trùc tiÕp n¨ng l−îng ¸nh s¸ng thμnh ®iÖn n¨ng. Nh−ng çch gi¶i quyÕt nμy vÉn cßn tÊt tèn kÐm.

Liªn X« sau khi x©y dùng xong nhμ m¸y ®iÖn ch¹y b»ng n¨ng l−îng bøc x¹ MÆt Trêi ë Crimª, ®ang chuÈn bÞ x©y dùng mét nhμ m¸y lo¹i nμy n÷a c«ng suÊt 300MW. Phèi hîp víi çc ®ång nghiÖp ë H·ng SHARP, çc chuyªn gia kü thuËt cña h·ng FUJI (NhËt B¶n) ®· thiÕt kÕ vμ chÕ t¹o thμnh c«ng lo¹i tr¹m ®iÖn dïng n¨ng l−îng mÆt trêi cã c«ng suÊt 150kW cung cÊp ®iÖn ®ñ dïng cho 700 ng−êi. ë n−íc ta nh÷ng n¨m 1981 - 1985 ViÖn nghiªn cøu khoa häc kü thuËt (Bé N¨ng l−îng) ®· nghiªn cøu chÕ t¹o vμ thö nghiÖm çc thiÕt bÞ giμn ®un n−íc nãng b»ng n¨ng l−îng MÆt Trêi.

2. N¨ng l−îng nguyªn tö. HÇu hÕt çc lß ph¶n øng h¹t nh©n hiÖn nay ®Òu ho¹t ®éng theo ph−¬ng ph¸p neutron chËm vμ mÆc dï çc má ®Òu nhá, ®ång thêi phô thuéc rÊt nhiÒu vμo kh¶ n¨ng khai th¸c nh−ng tr÷

l−îng vÉn lín h¬n nhiÒu so víi n¨ng l−îng dïng nhiªn liÖu h÷u c¬. NÕu sau nμy t×m ®−îc ph−¬ng ph¸p neutron nhanh th× tr÷ l−îng sÏ kh«ng bao giê hÕt.

3. N¨ng l−îng ®Þa nhiÖt. Khoan hai giÕng thËt s©u çch nhau mét kho¶ng thÝch hîp, b¬m n−íc l¹nh vμo mét giÕng. Khi thÊm qua ®Êt th× n−íc ®−îc ®un nãng råi ch¶y vμo giÕng 2 vμ ®−îc b¬m lªn ®Ó dïng. NÕu cã nguån n−íc nãng ngay trong lßng ®Êt th× chØ viÖc b¬m lªn ®Ó dïng nh−ng ®iÒu nμy rÊt hiÕm. ë n−íc ta theo sè liÖu th¨m dß cña Tæng côc §Þa chÊt, cã kho¶ng 150 nguån n−íc nãng tõ 40 ®Õn 1000C ch¶y tõ trong lßng ®Êt, trong ®ã cã nhiÒu ®iÓm ë ven biÓn miÒn Trung vμ t©y b¾c B¾c bé. Çc n¨m 1983 - 1984 Bé §iÖn lùc, Tæng côc §Þa chÊt vμ ViÖn N¨ng l−îng nguyªn tö quèc gia ®· sö dông m« h×nh sö dông n−íc nãng ë Mü L©m (Hμ Tuyªn) víi giÕng khoan s©u 150m, l−u l−îng 6 l/s vμ nhiÖt ®é 650C ®Ó sÊy chÌ bóp, s¾n l¸t vμ d−îc liÖu, ®¹t chÊt l−îng cao. N¨m 1985 Bé §iÖn lùc ®· triÓn khai øng dông thiÕt bÞ d−íi d¹ng mÉu c«ng nghiÖp ë Héi V©n (NghÜa B×nh) víi giÕng khoan s©u 128m, l−u l−îng 10 l/s vμ nhiÖt ®é 870C ®Ó sÊy c¬m dõa, cïi dõa n¹o nhá, c«ng suÊt 3 - 4 tÊn s¶n phÈm t−¬i/ ngμy.

4. N¨ng l−îng khÝ biogas. §©y lμ d¹ng n¨ng l−îng míi nh−ng ®Çy lý thó. KhÝ biogas (trong ®ã khÝ mªtan chiÕm 50-80%) ®−îc t¹o thμnh bëi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña çc vi sinh vËt trong ph©n, thùc phÈm thõa vμ r¸c phÕ th¶i. ë Liªn X« hμng n¨m cã thÓ s¶n xuÊt ra kho¶ng 100 tû m3, tøc lμ kho¶ng 10% s¶n l−îng khÝ tù nhiªn. §iÒu lîi Ých n÷a lμ

107 108

ph©n, r¸c sau qu¸ tr×nh nμy sÏ cã chÊt l−îng tèt h¬n ®èi víi c©y trång.

5. N¨ng l−îng sãng. Khi tèc ®é giã 12 m/s th× n¨ng l−îng sãng trªn 1 mÐt dμi ngän sãng lμ 10 - 60kW. Tr¹m thu nhËn n¨ng l−îng nμy gièng nh− çc hép næi lËp lê trªn mÆt n−íc, kÝch th−íc hép ®ñ lín ®Ó sãng cã thÓ trμn qua. Trong hép ®−îc chia thμnh nhiÒu ng¨n nhá. Khi sãng qua hép, kh«ng khÝ trong çc ng¨n bÞ nÐn l¹i sÏ trμn qua çc kªnh sang ng¨n bªn c¹nh lμm quay tuabin khÝ vμ m¸y ph¸t nhá sÏ n¹p ®iÖn cho acquy.

6. N¨ng l−îng giã. ViÖn kü thuËt c¬ giíi qu©n sù (Tæng côc Kü thuËt, Bé Quèc phßng) ®· nghiªn cøu thiÕt kÕ vμ chÕ t¹o thμnh c«ng çc lo¹i m¸y ph¸t ®iÖn ch¹y b»ng søc giã cã c«ng suÊt 0,5; 1,0; 2,0; 3,0kW. Qu¹t lμm viÖc th−êng xuyªn cã hiÖu qu¶ ë n¬i cã giã cÊp 3 ®Õn cÊp 9, chÞu b·o cÊp 12 vÉn an toμn. Çc m¸y ph¸t ®iÖn ch¹y b»ng søc giã cã thÓ n¹p acquy, th¾p s¸ng hoÆc dïng cho thiÕt bÞ th«ng tin, b¬m n−íc tõ giÕng s©u hoÆc b¬m n−íc lªn tÇng cao. Ch−¬ng tr×nh cÊp Nhμ n−íc ®· ®Æt çc m¸y ®ã ë Cam Ranh, Tr−êng Sa vμ mét sè tr¹m biªn giíi. T¹i Anh võa ®−a vμo sö dông tuabin giã lín nhÊt thÕ giíi t¹i nói B¬ga trªn ®¶o Oocn©y. Tuabin cã r«to nÆng 64 tÊn vμ ®−îc ®Æt trªn cét cao 45m ®Ó biÕn n¨ng l−îng giã thμnh ®iÖn n¨ng dïng cho sinh ho¹t cña 2000 gia ®×nh.

N.V.T.

Bμi ®äc sè 5


(TrÝch trong "Science News" No 263-1982)

Çc vÖ tinh nh©n t¹o cña Ên §é Tæ chøc nghiªn cøu vò trô cña Ên §é ngμy 10-4-

1982 ®· phãng thμnh c«ng vÖ tinh nh©n t¹o thø s¸u cña n−íc nμy víi tªn löa cña c¬ quan Hμng kh«ng vò trô quèc gia Mü (NASA). VÖ tinh nμy ®−îc gäi lμ INSAT-1 vμ lμ mét vÖ tinh ®a chøc n¨ng, nh−ng chñ yÕu dïng cho liªn l¹c vμ dù b¸o thêi tiÕt. §©y lμ vÖ tinh thø n¨m cña Ên §é ®−îc ®−a lªn quü ®¹o b»ng çc tªn löa kh«ng ph¶i cña Ên §é, nh−ng lμ vÖ tinh ®Çu tiªn mμ viÖc dïng tªn löa cña n−íc ngoμi ph¶i mÊt tiÒn.

VÖ tinh ®Çu tiªn cña Ên §é mang tªn Arybuata ®−îc phãng tõ ngμy 19-4-1975 lμ mét vÖ tinh thiªn v¨n. ViÖc phãng vÖ tinh nμy víi sù gióp kh«ng cña Liªn X« vÒ tªn löa, chñ yÕu nh»m chøng minh kh¶ n¨ng cña Ên §é vÒ thiÕt kÕ vÖ tinh xö lý sè liÖu, theo dâi ®−êng bay vμ mét sè kü thuËt vò trô kh¸c. Tr−íc ®ã tõ l©u, Ên §é ®· hîp t¸c nhiÒu lÇn víi Liªn X« trong viÖc phãng çc tªn löa th¨m dß khÝ quyÓn.

N¨m 1979, vÖ tinh thø hai cña Ên §é, vÖ tinh th¨m dß tμi nguyªn mang tªn Bhaskara-1 còng ®−îc phãng b»ng tªn löa Liªn X«, lÇn nμy còng kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn.

VÖ tinh phãng b»ng tªn löa chÝnh cña Ên §é, vÖ tinh thø ba, bay vμo quü ®¹o ngμy 18-7-1980. §©y lμ vÖ tinh thö nghiÖm nhá mang tªn lμ Rohini. Víi çc

109 110

tªn löa cña m×nh. Ên §é dù kiÕn sÏ phãng mét sè vÖ tinh cã träng l−îng lín h¬n, trong ®ã cã lo¹i vÖ tinh bay vßng qua çc ®Þa cùc.

VÖ tinh thø t− cña Ên §é ®· ®−îc phãng n¨m 1981 nhê tªn löa Ariane thø ba cña C¬ quan vò trô ch©u ¢u (ESA) vμ còng kh«ng ph¶i tr¶ tiÒn phãng. Trong lÇn nμy, ngoμi vÖ tinh cña Ên §é, cßn cã mét sè vÖ tinh cña ESA. Môc ®Ých chñ yÕu cña Ariane lμ phãng çc vÖ tinh lªn quü ®¹o chuyÓn, sau ®ã ®−a sang quü ®¹o ®Þa tÜnh. VÖ tinh thø t− cña Ên §é lμ mét vÖ tinh liªn l¹c thö nghiÖm, gäi lμ Appolo.

Còng nh− n¨m 1981, vμo cuèi n¨m 1982, víi sù gióp ®ì vÒ tªn löa cña Liªn X«, vÖ tinh thø n¨m cña Ên §é Bahskara-2 ®· ®−îc ®Æt lªn qòy ®¹o.

§Ó phãng vÖ tinh thø s¸u INSAT-1, Ên §é ®· tr¶ cho Mü 25 triÖu ®« la (tªn löa Delta). VÖ tinh INSAT-2, theo dù kiÕn sÏ phãng vμo n¨m 1983 trong chuyÕn bay thø t¸m cña tμu con thoi Mü, lÇn nμy còng ph¶i tr¶ tiÒn. Çc vÖ tinh INSAT cña Ên §é (Indian National Satellite System( cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn liªn l¹c b»ng ®iÖn tho¹i vμ truyÒn sè liÖu, truyÒn trùc tiÕp çc ch−¬ng tr×nh mμu tíi çc m¸y thu h×nh ë çc lμng xãm xa x«i, tiÕn hμnh quan s¸t thêi tiÕt sau nöa giê mét vμ lμm tr¹m chuyÓn tiÕp truyÒn sè liÖu cho nhiÒu lo¹i dông cô ®Æt ë mÆt ®Êt.

§Æng Méng L©n (theo J.Eberhart)

Bμi ®äc sè 6


(TrÝch trong "X©y dùng x−a vμ nay" Phªrenx Sªbi«c)

§iÒu kú l¹ cña th¸p mü latinh ViÖc thiÕt kÕ nh÷ng ng«i nhμ bÒn v÷ng ®èi víi

®éng ®Êt trë thμnh mét trong nh÷ng m«n khoa häc míi vÒ nÒn mãng. Ng−êi ta cã quyÒn nãi r»ng nh÷ng thμnh tùu míi nhÊt cña m«n khoa häc trÎ tuæi nμy thËt lμ phi th−êng.

Thμnh phè Mªhic« x©y dùng trªn ®Êt sÐt vμ tro nói löa. S¸ng sím ngμy 26 th¸ng 7 n¨m 1957, trªn bê Th¸i B×nh D−¬ng cña n−íc nμy, ë gi÷a çnh ®ång gÇn Chimpanxingo mét nói löa míi h×nh thμnh vμ có ®Èy ngÇm d−íi ®Êt x¶y ra lóc ®ã ®· lμm rung chuyÓn toμn bé miÒn Trung Mü. Møc ®é tμn ph¸ ë Mªhic« thËt lμ lín. PhÇn lín thμnh phè trong vßng ch−a ®Çy mét gi©y ®· biÕn thμnh g¹ch vôn. Cïng víi çc ®éi ch÷ thËp ®á cßn cã c¶ mét ban gåm chñ yÕu lμ çc nhμ ®Þa chÊt vμ kü s− còng vμo kh¶o s¸t víi môc ®Ých rót ra nh÷ng bμi häc cÇn thiÕt.

Sù xem xÐt s¬ bé cña ban nμy ®· ®−a ®Õn kÕt qu¶ ®¸ng chó ý. Trong thμnh phè, nÕu kh«ng kÓ mét sè h− háng nhá th× tÊt c¶ çc ng«i nhμ hai tÇng ®Òu nguyªn vÑn, cßn hÇu hÕt çc ng«i nhμ nhiÒu tÇng ®Òu bÞ ®æ. Duy cã ng«i nhμ chäc trêi cña c¬ quan Xæ sè nhμ n−íc vμ ng«i nhμ th¸p Mü Latinh 43 tÇng vÉn hoμn toμn nguyªn vÑn, trong hai c«ng tr×nh nμy chØ bÞ vì mÊy m¶nh kÝnh cöa sæ. TÊt c¶ çc dÊu hiÖu ®Òu chøng tá ®éng ®Êt g©y t¸c h¹i lín nhÊt cho nh÷ng

111 112

ng«i nhμ nμo cã tÇn sè dao ®éng b¶n th©n gÇn b»ng tÇn sè cña sãng ®éng ®Êt (hiÖn t−îng céng h−ëng).

ë Mªhic«, t×nh h×nh x¶y ra còng ®óng nh− thÕ: tÇn sè dao ®éng lan truyÒn trong ®Êt trêi ®óng b»ng tÇn sè dao ®éng cña b¶n th©n cña nh÷ng ng«i nhμ bèn - n¨m tÇng. Cßn… th¸p Mü Latinh kh«ng bÞ thiÖt h¹i v× tÇn sè dao ®éng cña b¶n th©n nã kh¸c. Vμ ®iÒu nμy kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn: çc t¸c gi¶ thiÕt kÕ ng«i th¸p tr−íc khi x¶y ra ®éng ®Êt nμy 13 th¸ng ®· c«ng bè çc tÝnh to¸n cña m×nh trong héi nghÞ çc nhμ nghiªn cøu ®éng ®Êt ë Caliphornia.

TrËn ®éng ®Êt nμy ®· më ra b−íc ngoÆt c¨n b¶n trong khoa häc x©y dùng cña thÕ giíi. ë nhiÒu n¬i, ng−êi ta thay ®æi quy ph¹m x©y dùng. Vμ ®iÒu kú l¹ cña th¸p Mü Latinh ®· lμm cho ng−êi ta còng quan t©m ®Õn m«n c¬ häc ®Êt ®ang ngμy cμng ph¸t triÓn.

(Ng−êi dÞch: Bïi V¹n Tr©n)

C©u hái kiÓm tra

* Bμi ®äc sè 1

1. Tªn bμi?

2. T¸c gi¶?

3. Nguån tμi liÖu?

4. Bμi nμy nãi vÒ loμi g×?

5. Cã mÊy lo¹i rïa phæ biÕn ë n−íc ta?

6. §åi måi quý v× nh÷ng ®Æc ®iÓm g×?

7. Rïa biÓn mçi n¨m ®Î mÊy lÇn?

8. Cã mÊy çch b¾t rïa?

9. Vμo mïa nμo b¾t rïa tèt nhÊt?

10. N¬i ®Æt l−íi ®Ó b¾t rïa?

* Bμi ®äc sè 2:

1. Tªn bμi?

2. T¸c gi¶?


113 114

4. ViÖc x¶y ra ë n−íc nμo?

5. Asana lμ g×?

6. Cã mÊy kh©u luyÖn y«ga?

7. Néi dung 2 kh©u luyÖn khÝ?

8. Tr¹ng th¸i dhyana lμ g×?

9. Th−êng nªn tËp ®Õn møc nμo?

10. ý khuyÕn dô cña t¸c gi¶?

* Bμi ®äc sè 3:

Bμi nμy ngoμi viÖc kiÓm tra tèc ®é ®äc, cã yªu cÇu luyÖn nh×n bao qu¸t. H·y ®iÒn çc tõ thÝch hîp vμo chç trèng. Sau ®ã kiÓm tra sè chç ®iÒn ®óng (§) vμ ®o thêi gian ®iÒn (T) tÝnh b»ng gi©y. Kh¶ n¨ng bao qu¸t tÝnh theo c«ng thøc: K = T:§. §¸nh gi¸: K = 3-5: giái, 5,1-7: kh¸, 7,1-10: ®¹t.

* Bμi ®äc sè 4:

Bμi nμy, ngoμi yªu cÇu kiÓm tra tèc ®é ®äc, cßn luyÖn nh×n theo chiÒu th¼ng ®øng trong tr−êng hîp ®äc çc cét b¸o (chó ý: bμi in theo 2 cét).

1. Tªn bμi?

2. T¸c gi¶?


4. Sè d¹ng n¨ng l−îng ®Ò cËp tíi trong bμi?

5. Nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña Nhμ m¸y ®iÖn MÆt Trêi?

6. Nguyªn t¾c biÕn ®æi quang ®iÖn cã kinh tÕ kh«ng?

7. KÓ tªn 2 h·ng cña NhËt phèi hîp thiÕt kÕ víi Liªn X« tr¹m ®iÖn MÆt Trêi c«ng suÊt 150kW?

8. Sè liÖu vÒ nguån n−íc nãng ë n−íc ta?

9. T¸c gi¶ nãi g× vÒ viÖc ̧ p dông khÝ biogas ë ViÖt Nam?

10. KÓ çc ®Þa ®iÓm ®· ®−îc ®Æt m¸y ph¸t ®iÖn b»ng søc giã ë n−íc ta hiÖn nay.

* Bμi ®äc sè 5:

1. Tªn bμi? 2. T¸c gi¶? 3. Nguån tμi liÖu? 4. ChuyÖn x¶y ra ë ®©u, cã liªn quan ®Õn nh÷ng

n−íc nμo? 5. Ên §é ®· phãng ®−îc mÊy vÖ tinh nh©n t¹o? 6. Tªn vÖ tinh ®Çu tiªn? 7. Ên §é phãng vÖ tinh b»ng tªn löa cña m×nh

vμo ngμy nμo? 8. §Æc ®iÓm cña vÖ tinh thø t−? 9. N¨m phãng vÖ tinh thø n¨m? 10. TÝnh n¨ng cña çc vÖ tinh INSAT?

* Bμi ®äc sè 6:

1. Tªn bμi? 2. T¸c gi¶ vμ dÞch gi¶? 3. S¸ch nμo? 4. TrËn ®éng ®Êt x¶y ra vμo ngμy nμo, ë ®©u? 5. HiÖn t−îng l¹ trong trËn ®éng ®Êt? 6. T¹i sao ng«i nhμ cao 43 tÇng kh«ng ®æ?

115 116

7. Ph¸t hiÖn cã gi¸ trÞ vÒ khoa häc? 8. C¸c nhμ nghiªn cøu vÒ ®éng ®Êt ®· ®−îc c¸c

t¸c gi¶ thiÕt kÕ th«ng b¸o nh− thÕ nμo? 9. ý nghÜa cña trËn ®éng ®Êt nμy? 10. B¹n rót ra ®−îc ®iÒu g× lý thó?

Bé b¶ng sunte

15 6 16 9 14 21 5 20 2 8

1 3 20 24 2 12 23 9 14 12

18 22 10 21 12 24 10 1 19 17

17 11 23 5 25 16 7 18 25 6

7 4 13 19 8 3 15 4 11 22

12 21 4 12 8 7 18 4 9 22

1 10 17 19 2 16 25 13 2 11

23 16 5 15 9 6 10 1 20 5

7 24 22 18 25 15 25 17 14 19

11 20 3 14 6 3 12 21 23 8

6 1 18 22 14 22 25 7 21 11

12 10 15 3 25 6 2 10 3 23

2 20 5 23 13 17 12 16 5 18

16 21 8 11 7 1 15 20 9 24

9 4 17 19 24 19 13 4 14 8

9 5 11 23 20 21 12 7 1 20

14 25 17 19 13 6 15 17 3 18

3 21 7 16 1 19 4 8 25 13

18 12 6 24 4 24 2 22 10 5

8 15 10 2 22 9 14 11 23 16

5 14 12 23 2 14 18 7 24 21

16 25 7 24 13 22 1 10 9 6

11 3 20 4 18 16 5 8 20 11

8 10 19 22 1 23 2 25 3 15

21 15 9 17 6 19 13 17 12 4

117 118

Môc lôc Trang

Lêi giíi thiÖu .......................................................................... 5

Ch−¬ng I: Më ®Çu vÒ kü thuËt ®äc nhanh .......................... 7

T¹i sao ph¶i ®äc nhanh h¬n? .................................................. 7

ë ®©u vµ khi nµo cÇn ®äc nhanh? ......................................... 11

VËy, ®äc nhanh lµ g×? ........................................................... 13

Thiªn h¹ ®· ®äc nhanh nh− thÕ nµo? .................................... 15

Mét sè trang bÞ sö dông trong luyÖn kü thuËt ®äc nhanh. .... 21

Ch−¬ng II: Çc ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh ®äc .................... 23

M« h×nh qu¸ tr×nh ®äc .......................................................... 23

Çc nh−îc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p ®äc truyÒn thèng ............ 30

N¨m ph−¬ng ph¸p ®äc .......................................................... 36

Ch−¬ng III: Çc c¬ së khoa häc cña kü thuËt ®äc nhanh .... 40

§äc vµ bé n·o ....................................................................... 40

ThuËt to¸n tÝch hîp cña viÖc ®äc .......................................... 45

Ch−¬ng IV: Nh×n, hiÓu vμ nhí ........................................... 54

tiÕp thô thÞ gi¸c bµi ®äc ......................................................... 54

HiÓu ®iÒu ®· ®äc ................................................................... 61

TËp trung t− t−ëng lµ chÊt xóc t¸c cña qu¸ tr×nh ®äc ............ 66

§äc vµ nhí ............................................................................ 69

Ch−¬ng V: Çc lo¹i bμi tËp chñ yÕu ®Ó luyÖn ®äc nhanh .. 74

X¸c ®Þnh tèc ®é ®äc b»ng çch nµo? ..................................... 74

§äc nh− thÕ nµo? .................................................................. 77

N¾m v÷ng thuËt to¸n tÝch hîp cña bµi ®äc ............................ 80

LuyÖn theo b¶ng sunte .......................................................... 81

LuyÖn tËp ®Ó hiÓu thÊu bµi ®äc ............................................. 84

LuyÖn tËp chó ý cao ®é trong khi ®äc ................................... 84

Ch−¬ng IV: LuyÖn ®äc nhanh nh− thÕ nμo? ................... 86

Ph−¬ng ph¸p luyÖn tËp .......................................................... 86

Ch−¬ng tr×nh luyÖn tËp .......................................................... 89

M−êi quy t¾c vµng cña viÖc ®äc nhanh ................................. 97

PhÇn phô lôc ........................................................................ 99

Rïa biÓn ................................................................................ 99

TËp luyÖn Y«ga ................................................................... 100

Mét ®ãng gãp vµo "kû lôc thÕ giíi" .................................... 103

T×m hiÓu mét sè d¹ng n¨ng l−îng ®iÖn ............................... 103

Çc vÖ tinh nh©n t¹o cña Ên §é .......................................... 107

§iÒu kú l¹ cña th¸p mü latinh ............................................. 109

119 120

C©u hái kiÓm tra ................................................................. 112

Bé b¶ng sunte ...................................................................... 115

kü thuËt ®äc nhanh - sài gòn ocean - homesaigonocean.com/gocchung/html/ky thuat doc...

Documents