język polski da się lubić -...
TRANSCRIPT
Polityka stanowi sferę działalności publicznej. Jej
uczestnicy propagują swoje przekonania w celu zyskania
szerokiego poparcia społecz-nego.
Chcąc budować czytelny
przekaz, wykorzystują słowa-
klucze (np. polskość, europej-
skość, demokracja”.) Stosowanie czasowników
i zaimków w 1 i 2. os. lm ma
podkreślać wspólnotę celów i działań polityków i obywate-
li, stając się jednocześnie środkiem służącym manipula-cji. To wpływanie na odbiorcę
dokonuje się także poprzez
użycie środków, takich jak np.
słownictwo oceniające i po-
toczne, powtórzenia, antoni-
my, eufemizmy czy wulgary-
zmy. Wypowiedzi wspierane są często przez przekaz nie-werbalny, czyli mimikę i ge-
stykulację.
Wymienione środki są wykorzystywane w publicz-
nych wystąpieniach w parla-mencie oraz w programach
publicystycznych w środ-kach masowego przekazu,
do których zapraszani są
politycy, m. in. w czasie kampanii wyborczej.
Dotarcie do potencjalne-go zwolennika ułatwia rów-nież wykorzystanie mediów
społecznościowych. Podpo-rządkowane jest to główne-
mu celowi - próbie zdobycia i utrzymania władzy.
Język polityków
Język polski da się lubić
W tym numerze:
Kalambur 2
Czy wiesz, że…? 2
Miedzy perwazją a
manipulacją
3
Poprawna polszczyzna 3
Po godzinach 4
Nr 6/2019
Publikacja powstała w ramach
szkolnego Tygodnia Kultury
Języka Polskiego
marzec 2019
(oprac. mgr Agata Marszał,
mgr Marta Płuciennik)
Pojęcie „nowomowa” (ang. newspeak) pochodzi z powie-
ści „Rok 1984” G. Orwella,
gdzie oznaczało sztuczny
język obowiązujący w fikcyj-nym, totalitarnym państwie
Oceania.
W sensie przenośnym
„nowomowa” oznacza język
władzy i kontrolowanych przez nią mediów w pań-
stwach totalitarnych, służący do manipulowania ludźmi
i nastrojami społecznymi. To
język propagandy i kłamstwa.
W Polsce rozwijała się
zwłaszcza w okresie PRL-u.
Cechy nowomowy:
- czasowniki i zaimki w 1os.
lm, sugerujące, że nadawca
i odbiorca stanowią jedność, („Chcemy przełamać wieko-
we zacofanie kraju.”),
- polaryzacja pojęć i ich jed-
noznaczne wartościowanie („my/oni”; „swój/obcy”;
„postępowy/wsteczny”),
Nowomowa - budowanie poczucia nieu-stannego zagrożenia i wojny,
np. przez metaforykę militar-
ną („kampania ziemniacza-
na”, „front robót”) i sportową,
akcentującą rywalizację,
- przymiotniki o z góry okre-
ślonym (negatywnym lub pozytywnym) sensie
(„słuszny kierunek”),
- określenia poniżające i ośmieszające przeciwników
(„AK zapluty karzeł reakcji”),
- uogólnienia („każdy”, „wszyscy”, „nikt” – „Każdemu bliskie są nasze
ideały.”),
- konstrukcje o charakterze
postulatywnym („trzeba”,
„należy”, „powinniśmy”),
- slogany (utarte, oklepane zwroty, ogólniki, banały –
„sojusz robotniczo-chłopski, „zgniły kapitalizm”,
„imperializm amerykański”),
- eufemizmy („okresowe przerwy w pracy” zamiast
„strajki”, „regulacje cen”
zamiast „podwyżki cen”,
„przejściowe trudności w zaopatrzeniu” zamiast
„brak towarów w sklepach”),
- przemilczenia, pomijanie
niewygodnych słów
(„wolność”, „solidarność”,
„demokracja”).
Typowe hasła propagandowe
PRL-u:
„Naród z partią, partia z na-
rodem.”
„PZPR – przewodnią siłą
narodu.”
„Razem budujemy drugą
Polskę.”
„Przyjaźń polsko-radziecka
to pokój, niezawisłość,
szczęśliwe jutro naszej oj-
czyzny.”
Kalambur to żartobliwa gra słów
oparta na dwuznaczności wyrazów, po-
dobieństwie ich brzmienia lub zmianie ich formy przez dzielenie, łączenie czło-
nów znaczących, przestawianie ich oraz
inne modyfikacje.
Np.: Panie Jerzy, czy pan wierzy, że na
wieży włos się jeży?
Wy-pustki macie w kieszeni.
Kalambur jest jednym z chwytów języka poetyckiego oraz może być podstawą
dowcipu językowego.
Antykwariat – ona antyk, a on wariat.
dzban – osoba niezbyt inteligentna, niewygadana, a do tego bardzo niemi-
ła; cham, a przy tym głupek.
masno – dobrze, odpowiednio, fajnie;
tłusto, dobrze.
XD - słowo, a raczej emotikon wyraża-
jący zdziwienie/podziw/rozbawienie
jakąś sytuacją.
sztos - coś fajnego, niesamowitego,
fantastycznego.
Str. 2 Język polski da się lubić
Kalambur
Czy wiesz, że…?
Kalambur to również odmiana szarady,
zagadka słowna, opisująca (często
żartobliwie, czasem przewrotnie) frag-menty (wyrazy lub sylaby) rozwiązania,
będącego kalamburem.
ROZWIĄZANIE:
zespół – Kombi organy – nerki
w torbie z narzędziami – kombinerki
Popularna gra towarzyska
„Kalambury” poza nazwą nie ma nic
wspólnego z prawdziwymi kalambu-
rami.
Młodzieżowe Słowo Roku to ple-
biscyt organizowany od 2016r. przez
PWN, Instytut Języka Polskiego UW i „Miejski słownik slangu”.
W 2018r. wśród internautów nie-
kwestionowanym zwycięzcą okazał się wyraz dzban. Na to słowo odda-nych zostało prawie 30 % głosów.
Drugie miejsce zajęły epite-
ty masny/masno, a trzecie –
prestiż/prestiżowy.
W pierwszej piątce znalazły się
także zwycięskie słowa z poprzednich
edycji plebiscytu – XD (2017r.) i sztos
(2016r.) Dodatkowo, jury postanowiło wy-
różnić także trzy oryginalnie zbudo-wane słowa: „zwyklak”, normik”
oraz „mamadżer”.
prestiż – 1) poważanie i szacunek,
jakim ktoś lub coś cieszy się w swoim otoczeniu 2) atrakcyjny przedmiot, ciekawe zjawisko; coś bogatego, popu-
larnego i szanowanego.
zwyklak - osoba, bądź rzecz niewy-różniająca się szczególnymi, oryginal-
nymi cechami; ktoś przeciętny.
normik - osoba, która ma takie same
zainteresowania jak większość społe-czeństwa; nie wyróżniająca się niczym
z tłumu.
mamadżer – młoda mama i menad-żer w jednym; nazwa dla osoby, która
jest jednocześnie mamą oraz menadże-
rem swojego dziecka..
(www.sjp.pwn.pl)
Perswazja - przekonywanie o czymś, namawianie lub odradzanie przy uży-
ciu argumentów popierających słusz-
ność zdania.
Manipulacja – podstępne wykorzy-
stanie jakichś okoliczności, naginanie,
przeinaczanie faktów w celu kierowa-
nia kimś bez jego wiedzy, wpływania
na cudze zachowania dla osiągnięcia
własnych korzyści.
Odmieniaj:
LP
M. ów kolega, owa kobieta, owo dziecko;
D. owego, owej, owego
C. owemu, owej, owemu
B. owego, ową, owo
N. z owym, z ową, z owym
Msc. o owym, o owej, o owym
LM
M. owi koledzy, owe kobiety, owe dzieci
D. owych, owych, owych
C. owym, owym, owym
B. owych, owe, owe
N. z owymi, z owymi, z owymi
Msc. o owych, o owych, o owych
Między perswazją a manipulacją
Str. 3
ÓW to zaimek wskazujący, oznaczający:
1. ten (o którym już była mowa), 2. bliżej nieokreślona osoba lub rzecz
3. on
„Ten i ów” „To i owo”
„Tego i owego”
„Ni to, ni owo”
„Ni z tego, ni z owego”
(niespodziewanie)
„Tak zginął ów rycerz bez skazy.”
„Pamiętał wiele z owych lat wojny.”
„Jak na owe czasy była bardzo postępo-
wa.”
„Spojrzał na ojca, a ów się uśmiechnął.”
Techniki manipulacji stosowanie
w mediach to np.:
1. Kreowanie wroga lub kozła ofiarne-
go – budowanie poczucia zagrożenia lub wskazywanie winnego („polowanie na
czarownice”). 2. Oddziaływanie na emocje (np. wzbu-
dzanie litości, współczucia, sympatii,
antypatii).
3. Powtarzalność – wielokrotne powta-rzanie tych samych przekazów w celu zapamiętania ich przez odbiorcę, np. na-
trętne reklamy).
4. Dezinformacja – podawanie obok
informacji prawdziwej, ale niekorzystnej dla zarządców mediów– kontrinformacji
mającej za zadnie neutralizowanie tej pierwszej. Niekiedy podawanie informa-
cji zmyślonych. 5. Opóźnianie przekazu informacji –
celowe podawanie informacji np. pod koniec wiadomości w TV, na dalszej
stronie w gazecie lub w późniejszym terminie.
6. Natychmiastowość przekazu in-
formacji – podawanie informacji „na gorąco”, dlatego że są nowe bez
sprawdzenia ich wiarygodności.
7. Ustawienie informacji w określo-
nej kolejności – największą wagę mają informacje prezentowane jako pierwsze.
8. Mieszanie wiadomości ważnych i nieważnych, z pominięciem najważ-
niejszych.
9. Wzbudzanie sensacji.
10. Milczenie – pomijanie istotnych
informacji.
A ponadto: tendencyjny komentarz,
tendencyjny montaż, stereotypy, mity, kamuflaż, moralizatorstwo, prowoka-
cje, ośmieszanie osób i in.
(Źródło: Grzegorz Demczak, Perswa-zja i manipulacja w środkach masowe-
go przekazu,www.profesor.pl)
HUMOR Z ZESZYTÓW
Sofokles napisał 3 tragedie: „Antygonę”, „Króla Edypa”
i „Elektrownię”.
W teatrze angielskim, jak to widać w „Makbecie”, akto-
rzy byli trupami.
Stosunek między Balladyną a Kirkorem był dziwny – ona
się bała jego, a on jej.
Żona Jacka umarła wcześnie, bo nie zaznała ciepłoty mę-
ża.
Wokulski został przywalony resztkami feudalizmu w po-
staci Izabeli Łęckiej.
Tytuł dzieła Żeromskiego „Siłaczka” świadczy o kultury-
stycznych zamiłowaniach autora.
PO GODZINACH...
PRZYSŁOWIA MĄDROŚCIĄ NARODÓW?
„Kto rano wstaje, ten leje jak z cebra, jak wół do karety.”
„Gość w dom, dziecko w drodze.”
„Lepsze kucharki w garści niż złoto bez ognia.”
„Gdzie kucharek 6, tam 07 zgłoś się.”
Chopin przegrał całe swoje życie.
1. Uczeń rodzi się zmęczony i żyje po
to, aby odpocząć.
2. Kochaj swe łóżko.
3. Nauka jest męcząca.
4. Jeżeli zrobienie czegoś sprawia ci
trudność, pozwól to zrobić innym.
5. Nadmiar wypoczynku nigdy niko-
go nie doprowadził do śmierci.
6. Kiedy ogarnia cię ochota do nauki,
usiądź i poczekaj aż ci przejdzie.