Južna Amerika

Vegetacija

Imajući u vidu da je Južna Amerika pretežno u žarkom pojasu, onda dominira tropska vegetacija-tropske šume koje se nazivaju SALVASI. Najveći salvas je Amazonija. Zatim su tu visoke trave LJANOSI (u Brazilu KAMPOSI), te niske trave (stepe) - PAMPE _ PAMPASI. (nije reko gdje šta peovladava od vegetacije)

Priobalni planinski dio na zapadu obiluje crnogoričnim šumama (posebno na visokim nadmorskim visinama).

Stanovništvo

600-700 miliona (oko 650)

heterogeno je

visok natalitet (svijet u razvoju), umjeren mortalitet

obrazovna struktura relativno loša

relativno siromašno stanovništvo

zbog visokog nataliteta i umjerenog mortaliteta vrlo je visok prirodni priraštaj i veoma brzo raste broj stanovnika

Dominiraju mješanci između crnaca i Španjolaca, pretežno Portugalaca; crnaca i Indijanaca i Indijanaca i Španaca

neravnomjerno raspoređeni

u Srednjoj Americi i Meksiku više ka moru i dolinama rijeka

u Južnoj Americi najmanje je smještenih u unutrašnjosti, amazonskom prostoru, i na planinskim ANDAMA???, a najviše na priobalnim dijelovima posebno na istoku (većina višemilionskih gradova, posebno u Brazilu, smješteno je u istočnom dijelu - obala)

Privreda se bazira na velikim rudnim bogatstvima, jer leži na staroj prekambrijskoj ploči ovaj prostor, ? i brazilsko visočje

-veoma živa vulkanska aktivnost daje dosta ruda metala posebno u zapadnom dijelu

-šumska bogatstva, bogatstva ugljena, hidroenergetski potencijal itd.

Privreda je razvijena u Brazilu, Meksiku i Argentini. Prirodni uslovi za razvoj privrede su dobri, ali su društveni loši: neobrazovano stanovništvo, nedostatak kapitala, zastarjele tehnologije...

BRAZIL

-najrazvijenija zemlja Južne Amerike

-P= oko 8,5 miliona km2

-preko 170 miliona stanovnika

-smještena na istočnoj strani zbog boljih uslova života

glavni grad je Brazilija (nekada bio rio)

većina gradova "kreće" se ka unutrašnjosti jer se tu bolje i brže razvijaju, posebno glavni gradovi, njima se najviše pažnje posveti xd -ovo je on nešto općenito rek'o :D)

Reljef

gvajansko gorje na sjeveru dijelom zalazi u Brazil

najveći dio zauzima Brazilsko visočje, a između je Amazonska nizina (vrlo prostrana, uz rijeku Amazon)

Brazil dijelom zalazi u nizinu Grančako -jugozapad

-Zalazi u dva toplotna pojasa: pretežno žarki, dio u južnom umjerenom

Brazil je zemlja koja zauzima istočni i sjeveroistočni dio, pola Južne Amerike pripada Brazilu (od 17.8 mil. km2 8.5 je brazil)

Ne graniči samo sa Ekvadorom i Čileom.

Zemlje Srednje Amerike su.... nabrojati

Meksiko pripada i sjevernoj i južnoj srednjoj americi)....

Brazil je najveći proizvođač kafe; najviše zaposlenih je u primarnom sektoru (poljoprivreda, proizvodnja kafe, uzgoj tropskog voća, šećerne trske, riže, uljarica)... Brazil je veliki izvoznik sirovina (od ruda preko šuma, tr. voće, hrana općenito, meso jer je stočarstvo dobro razvijeno).

AFRIKA

-Afrika je treće po veličini kopno (azijsko, američko, pa afričko dođe tako . tri puta je veće od evrope

P=30 miliona km2

Najviše je u žarkom pojasu, te sjevernom i južnom umjerenom. Ekvator Afriku gotovo polovi. Izlazi na Atlantik na zapadu i Indijski okean na istoku i jugistoku; Crveno more na sjeveveroistoku i Sredozmeno na sjeveru

Evropi je najbliža na Gibraltaru - 14km, sa Azijom je nekada činila jedinstveno kopno do prokopavanja suetskog kanala. Danas vrlo važan vještački napravljen prolaz-taj kanal- ih razdvaja. Afrika je sa Evropom i Azijom činila stari dio svijeta (nekada se iz Evrope moglo jednostavno ući u Aziju te u Afriku. tad su iz azije u afriku prelazili mnogi narodi pretežno hamiti i semiti - narodi arapskog porijekla, danas je Afrika naseljena pretežno arapskim stanovništvom na sjeveru koje je preko Afrike i Gibraltara odlazilo dalje u svijet

Afrika leži na staroj prekambrijskoj pločo gondvana (Južna Amerika, zapad Australije, Dekan, Arabijski poluotok takođe)

-geološki je stara

-bogata rudamam metala, aktivni vulkani

na površini su ugl. sedimenti i neka fosilna goriva nafta ugalj..

mlade vjenačne planine su na sjeverozapadu Atlas i jugoistoku Drakenske (atlas - nastale kad i pirineji, Alpe, Apenini)

Ostalo su prostori koji su na prekambrijskoj osnovi, planine izdignute tokom paleozoika: Kameronsko gorje, Kapsko, visoravni...

Reljef

dijeli se na visoku i nisku afriku

VISOKA

PLANINE: Atlas horstovske, Adamava-Kamerunsko gorje, Etipsko i Somalijsko, Drakenske planine, Karu (Crne) i Kapske

PRAGOVI: Gornjegvinejski, Sjevernoekvatorijalni, Donjegvinejski, Lunda prag, Srdnjeafrički, Istočnoafrički

NISKA AFRIKA: pripada joj cijela sjeverna Afrika osim nabrojanih planina do oblasti Sudan (južno od Sahare), Sahara

Zavale: KOnga ili Zaira, Okavango (na prostoru pustinje Kalahari na jugu; priobalni dio zapadne i istočne Afrike)

KLIMA

-uticaj reljefa veliki, reljef je "valovit"

-ekvator gotovo polovi afrički kontinent i baš tu je zavala Konga. Imena klimata Afrike vezana su za imena vegetacije, tj. bioma. Tu gdje ekvator presjeca afriku vlada tropska klima (ne vlada uz ekvator od krajnjeg zapada do istoka već u u zapadnoj africi uz obalu i u centralnoj africi, a "OVDJE" ne (zbog nadmorske visine) Temperatura opada na svakih 100m po 0,6stepeni C i ne može na planinskim dijelovima da bude tropska klima - tu je snijeg.

Idući sjeverno iz te zavale paralelno (jug-sjever) se smjenjuju klimati. Iz tropske, kako "se penjemo" na pragove (sjeverno - Sjevernoekvatorijalni, južno - Lunda prag) na nagibu vlada savanska klima. na pragovima stepska, spuštanjem prema Sahari odnosno zavali Kongo na tom nagibu je Sahel-polupustinja- sahelska ili polupustinjska klima. u Sahari i okavangu -pustinjska. Idući ravno dolazimo do mediterana gdje vlada mediteranska klima :Di na krajnjem jugu je klima sa odlikama mediteranske. Međutim, "ako bismo krenuli preko brda" XD onda bi od pustinjske klime temperatura počela opadati pa bismo se malo penjali kroz umjerenu do planinske i opet s druge strane ka mediteranskoj kao i na jugu. ako izbjegnemo planine nećemo na sjeveru i jugu naići na planinsku klimu.

Pustinja NAMIB nastala je na jugozapadu Afrike - kao i u Južnoj Americi pustinja ATAKAMA - nastala uz prisustvo samo hladne humboltove struje, nema polariteta, kondenzacije

Klima je važan faktor voda. Za Afriku kažu da su 3/5 suhe, ali raspolaže sa 40% svjetskog hidroenergetskog potencijala (ne misli se tu količinski na vodu, već na snagu)

Šta povećava snagu afričkih rijeka? xd - Česti vodopadi, Afrika je najvisočiji kontinent u prosjeku i rijeke su brze. reljef utiče na snagu ali i geološka građa... Rijeke ne mogu svuda udubiti korito-kada naiđu na prepreke -tvrde metamorfne stijene koje su obogaćene željezom ne mogu usjeći i padaju-vodopadi; i time jačaju. Hidroenergetski potencijal je slabo iskorišten jer nisu ekonomski bogati. Brojna su rudna bogatstva, ali siromašna ekonomski jer ih koristi samo kao sirovine (afrika generalno), zatiiiim eksploatisali su ih kolonizatori, i danas ih najviše prodaju kao sirovine, a ne prerađevine i nemaju novca za ulaganja u privredu.

Društvene odlike

oko milijardu st.

visok natalitet i mortalitet, a opet broj stanovnika raste

19.st. - stanovništvo raslo do 20.st. i stagniralo. rađalo se puno, ali se mnogo i umiralo. Danas je umiranje smanjeno, ali je smrtnost ipak i dalje velika.

-loša higijena, siromaštvo, glad...

Etiopija, Somalija -prostori koji su u posebno lošem stanju

Nigerija također. Bijafra je pokrajina u Nigeriji koja se bila osamostalila, ali im je tako bilo samo još teže te su se vratili u sastav Nigerije.

izražene su migracije

crnci su vođeni kao robovi u mnoge dijelove svijeta

Evropljani kolonizirali cijelu Afriku (Englezi, nijemci, holanđani, italijani....) i imali besplatnu radnu snagu. Afrika je danas siromašna jer je podnijela najveći teret kolonizacije, stanovništvo je neobrazovano, plemenski sukobi neki su bili xd neki Huti i Tuci, ratovi, nedostatak kapitala...

Demografska podjela po boji kože

NEGROIDNA -od Sudana južno do Pigmeja, crno stanovništvo i Evropski doseljenici (nisu većina)

NENEGROIDNA -do Sudana sjever (Arapi su većina)

Arapi-hamiti i semiti

Pigmeji žive u tropskom dijelu afrike; najčešće u džungli," prirodni način" života...

čak do 45% stanovništva je starosti do 15 godina

najviše zaposlenih u primarnom sketiru, posebno poljoprivreda koja se dijeli na samoopskrbnu (koristi je stanovništvo, prehrana i to ) i komercijalnu (koju se započeli kolonizatori; uzgajaju se uglavnom tropske kulture, eventualno neke žitarice; kulture koje se uzgajaju su za izvoz, nisu namijenjene domaćem stanovništvu)

Afrika je bogata rudama, leži na staroj prekambrijskoj ploči gondvana, posebno imaju rude metala

Južnoafrička republika izvozi puno zlata, čak 40% ukupnog izvoza (novac od zarade) čini zlato

-šumska bogatstva, nafta (sjeverno; egipat, Libija, dijelom Alžir)

Mnoge zemlje su multinacionalne, mnoga su plemena, te je dolazilo do sukoba

Afrika je generalno nerazvijen kontinent, posebno istok i centralni dio. U osnovi se teritorij Afrike dijeli na sljedeće cjeline:

- SJEVERNA AFRIKA (sjeveroistočna ili Saharska i sjeverozapadna ili Atlaska -podjela unutar podjele

ZAPADNA

CENTRALNA

ISTOČNA (etiopsko-somalijska oblast, istočnoafrička jezerska oblast

JUŽNA AFRIKA (tu se nalazi najrazvijenija država -Južnoafrička Republika. drugo mjesto pripada Egiptu...

Nisu DOBRO razvijene, ali mediteranske zemlje jesu BOLJE razvijene od saharskih i tropskih zemalja.

EGIPAT

P= oko milion km2

glavni grad Kairo i oko 70miliona stanovnika

70stanovnika po 1km2

Egipat ima izuzetno povoljan položaj (veza sa azijskim kontinentom, izlazi na Sredozemno i Crveno more....) Smješten je u subtropskom klimatskom pojasu.

22 do 32 stepena sjeverne geografske širine

Južni dio zalazi u žarki pojas, a ostatak je u sjevernom umjerenom. 1859.g. imao je kopnenu vezu sa Azijom, tad je prokopan Sueski kanal

Egipat danas ima veliku korist od tog kanala (kao i druge pormorske zemlje jer su skratile put -ne moraju više ići Magelanovim??? putem već jednostavno Sredozemnim i Crvenim morem oko afrike taj put nešto, nisam razumila prof.

Reljef je jednoličan, dio niske afrike.

Dijelovi prema Crvenom moru su nešto visočiji. pojedini su niži od mora -deprsija Quattara -133m

Pretežno je to pustinjski prostor kojeg prekidaju i neke oaze, najpoznatija je KUFRA - PARAFIRA? (a na Internetu piše da pripada Libiji )

Egipat leži na staroj geološkoj osnovi, ali je veoma bogat rudama metala, a površinski dio prekirven je mlađim sedimentima

na ovom prostoru možemo izdvojiti 4 prirodno-geografske cjeline:

1. Libijska pustinja zapadno od Nila

2. Arapska pustinja i Nubijska pustinja istočno od Nila

3. Delta i dolina Nila (najvažniji prostor Egipta, važno poljoprivredno područje)

4. Sinajski poluotok u Aziji

Klima je vrlo jednolična. Pustinjska, polupustinjska i sredozemna. Uz Crveno more vlada subtropska, suha, pretežno. Nije baš pustinjska jer je malo visočiji reljef.

Crveno i Sredozemno more vrlo su važna turistička područja

VODE

-veoma mala količina padavina

nešto više na sjeveru jer su zime vlažne i blage, dok je ostatk pretežno suh

Zahvaljujući Nilu koji dolazi iz centralne afrike ovaj prostor uspijeva osptati, navodnjavanje....

Navodnjava se oko 3,5% egipatske površine što se čini kao malo, ali egipat od te površine zadovolji 60% potreba za hranom (jer mogu više puta godišnje obaviti žetvu...)

biljnji i životinjski svijet je vrlo oskudan osim u oazama.

nastajanje oaza - erozioni eolski oblik; vjetrovi otpušu pijesak, dođu do podzemne vode koja se ne može odvoziti daleko jer je to ipak sve pustinja.... (ukratko)

Društvene odlike

zapad - Libijska pustinja je slabo naseljena

u dolini Nila veliki broj gradova: Veći: Kairo, Aleksandrija, Giza..., manje ne znam xd

Najveće vještačko jezero je Naserovo jezero na Nilu i najvažnije za proizvodnju električne energije

visok je natalitet, smrtnost nešto manja nego u nerazvijenim zemljama afrike

egipat je bio kolonija brojnih zemalja

Kroz historiju su mu položaj i veza sa azijom "stvarali probleme" ali je ipak najstarija država afrike -1922.g. stekao nezavisnost

Autohtono stanovništvo Egipta su NILOVCI??? u dolini Nila žive

Oni su negroidi, ostali su pretežno Hamiti i Semiti

Ima malo i evropljana tamo, neki su tu poslovno, neki su ostali i poslije kolonizacije, ali ih je VRLO malo

Vrlo su izražene migracije posebno arapa preko ovog prostora u ostale dijelove afrike i preko gibraltara u stale dijelove svijeta

-mlado stanovništvo

pretežno islamska vjera, malo je i kršćana

puno zaposlenih u poljoprivredi, ali je sekundarni sektor dominantan (industrija, rudarstvo)

Egipat je bogat naftom, veliki je izvoznik nafte, željeza, fosfata, cinka i dr metala

Dobro razvijen saobraćaj, ali u naseljenim dijelovima

zapadni dio "slabo povezan"?

dobro razvijena trgovina

Turizam je vrlo važan, razvio se zahvaljujući toplom moru

ugodna klima i to

duga morska obala

kulturno

historijski spomenici

piramide

oaze

krstarenje nilom

...

i na kraju časa je spomenuo neku cikličnost -evo otprilike šta je pričao :sahara nije uvijek suha

svakih 1800 godina ima tropsku klimu

i tada bi kod nas

bila

subtropska klima

tako nešto je rek'o (ne pouzdajte se u ovo skroz)

JUŽNA AFRIKA

P= 3,9 milona km2

preko 100 miliona stanovnika

Položaj

južno od rijeke Kunene, zavale Okavango, rijeke Zambezije (to je sjeverna granica)

-zapljuskuju je Indijski okean na istoku i Atlantski okean na zapadu

-orijentaciono je smještena između 17 i 33 stepeni južne geografske širine

-države Južne Afrike su: Namibija, Bocvana, Južnoafrička Republika (Lesoto i Svazi)

Prirodne odlike

-ovo je pretežno visok prostor

-na jugoistoku se nalaze Drakenske, Kapske i Karu planine (Drakenske su mlade, a ostali prostori su stari)

-velika visoravan uglavnom dijeli planinski prostor od pustinje Kalahari, odnosno zavale Okavango

-zapad: Namibijsko gorje, Namibijska pustinja, priobalna nizina

-sjever: lunda prag

Klima

-centralni dio ima suhu stepsku klimu koja prema zapadu prelazi u pustinjsku, a prema sjeveru u polupustinjsku ka stepskoj

-planinski prostor ima kontinetalnu do planinske klime

-Kalahari, Namib -> pl. stepska (sjeverno prelazi u savansku)

-suha stepska zove se još i ? nekako xd (nešto sa S... ; slična je umjerenokontinetalnoj sa nešto manjom količinom padavina)

-Padavine su važan faktor voda, a najviše padavina je u mediteranskom tipu klime (preko 1000mm); prema unutrašnjosti opada, a prema sjeveru opet raste - prema savanskom prostoru

* zaboravila sam spomenuti mediteransku klimu, o njoj ništa nije rekao gdje je i to, samo ju je spomenuo *

Najznačajnije rijeke su Kunena (koja završava u Atlantskom okeanu), Oranje (izvire u Drakenskim planinama i završava u Indijskom okeanu na istoku; najznačajnija je rijeka na ovom prostoru; njena velika pritoka je rijeka Val), zatim Zambezi i Popo. Ove rijeke nisu plovne, koriste se za navodnjavanje

Biogeografski, ovo je raznolik prostor.

-od mediteranske vegetacije na jugu preko bjelogoričnih šuma (na nižim planinskim dijelovima) i crnogoričnih (na višim) prelazimo u unutrašnji prostor stepe, sahela i polupustinje

-sjever: savanski prostor-oblast visokih trava

-životinjski svijet nekad je bio veoma raznovrstan, ali su danas mnoge vrste ugrožene i žive uglavnom u rezervatima

JUŽNOAFRIČKA REPUBLIKA

P= oko 1 220 000 km2

ima oko 50 miliona stanovnika

najrazvijenija je država kontinenta

zauzima krajnji jug

glavni gradovi su Keptaun (jugozapad) i Pretorija (unutrašnjost, blizu Johanesburga - "Zlatnog grada" koji je nekada bio glavni grad)

Prirodne odlike

-pretežno planinski prostor, prema obali su nizine

-geološki star prostor bogat rudama

Klima je pretežno mediteranska, planinska i polupustinjska do polupustinjske

Najznačajnija rijeka je Oranje sa velikom pritokom Val.

Društvene odlike

-mnogo stanovnika za "mal" prostor, mlado stanovništvo, 3% prirodni priraštaj

-izražene su migracije

-neravnomjerno raspoređeno stanovništvo; veći dio je u priobalnom dijelu i rudama bogatom sjeveroistoku

-najveći gradovi su Keptaun, Johanesburg, Pretorija, ....

Do 1994. godine vlast su držali Englezi i Holanđani

Rasna diskriminacija APARTHEID -vladavina bijele manjine nad crnom većinom

oko 76% -crnci

oko 18% -bijelci

dosta je mješanaca, azijata....

-zemlja koja je podnijela najveći teret kolonizacije, rasne diskriminacije...

-preko 20 godina trajala je borba za pravo glasa za crnce

Nelson Mendela borio se za prava crnaca

-27. aprila 1994. godine uspjeli su dobiti mogućnost glasanja, a već 9. maja izglasali Nelsona za predsjednika; prvi "crni" predjsednik

-nisu time mnogo dobili; sva bogatstva ostala su u rukama bijelaca

Na ovaj prostor prvi su došli Holanđani i 1814.g. prostor predali Englezima na upravljanje (nešto je pričao kako nisu bili zadovoljni odnosima Engleza... )

-pomjeraju se u unutrašnjost i formiraju pokrajinu Transval

-postoji 9 pokrajina na ovom prostoru, ali su 4 najvažnije: Transval, Natal, Kapland i Oranje

- Holanđani - Buri

-potomci Evropljana rođenih u Africi -Afrikaneri (imaju i svoj jezik "afrikaans" )

-više je službenih jezika; koriste engleski, taj afrikaans, zulu...

Zulu je najbrojnije crnačko pleme (24% stan.); ostala plemena Svazi,...

-većina stanovništva su kršćani (pretežno katolici i protestanti)

-1,5% muslimani

-hindusi....

-spomenuo je neki savez britanskih kolonija -comonwelth nations

-najviše uposlenih u rudarstvu i industriji (šire od Južnoafričke Republike -poljoprivredi i rudarstvu); metalurgija

-na privredni razvoj uticalo je mnogo faktora: mlado i neobrazovano stanovništvo, rudna bogatstva, bogatstva energentima, ugljen, nafta, plemeniti i drugi metali, dijamanti, .... -nisu izvoznici kad je u pitanju nafta ?

-crna i obojna metalurgija su razvijene, veliki su izvoznici plemenitih metala, prerađevina, zlata;

-rudna bogatstva pretežno u sjeveroistočnom dijelu, priobalni dijelovi i pustinje -nalazišta nafte, ugljena itd.

-u okviru poljoprivrede uzgajaju dosta agruma (limun, naranče, mandarine, vinove loze;) pamuk, šećerna trska, kukuruz u unutrašnjosti, važno je i stočarstvo

-u planinskim i sahelskim dijelovima bave se govedarstvom i ovčarstvom