50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Jubileusz Ośrodka

Adopcyjno-Opiekuńczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci

w Warszawie

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Dlaczego Towarzystwo Przyjaciół Dzieci powołało Ośrodek Adopcyjno-Opiekuńczy?

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

W okresie powojennym ze względu na zaangażowanie się przede wszystkim w odbudowę naszego kraju ze zniszczeń, wiele sfer życia społecznego było zaniedbanych. W tym, problematyka dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Działały przepełnione domy dziecka, funkcjonowały nieformalne rodziny zastępcze i zaprzyjaźnione. Jednak jakość opieki w placówkach budziła zastrzeżenia, a rodziny zastępcze dotkliwie odczuwały brak profesjonalnego wsparcia. Podobnie zaniedbana była też adopcja.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Brak było jednoznacznych uregulowań prawnych i zasad postępowania adopcyjnego.

Obserwowano trudne do wykrycia, niemniej istniejące wypadki handlu dziećmi, „prywatnego pośrednictwa”, nielegalnej adopcji, fałszowania metryk, obchodzenia istniejących przepisów.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Pojawiła się silna potrzeba powołania specjalistycznej placówki, która zajmowałaby się tworzeniem odpowiedniego klimatu wokół adopcji, pozyskiwaniem i przygotowywaniem rodzin, załatwianiem spraw dzieci: prawnych, medycznych i innych.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Zauważono także, że w tak delikatnej i jednocześnie skomplikowanej sprawie, jak adopcja, pośrednictwo i kontrola czynnika społecznego są ze wszech miar pożądane.

I tak – w odpowiedzi na ówczesne potrzeby - powstała idea powołania Ośrodka.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Pionierskiego zadania zorganizowania takiej

placówki podjęli się działacze skupieni wokół Okręgu Stołecznego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

W 1960 roku – tj. roku założenia Ośrodka Adopcyjno-Opiekuńczego Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, prezesem Okręgu Stołecznego TPD był Jan Starczewski, a wiceprezesem Krystyna Krzywiec – zaangażowani w działalność na rzecz dzieci osieroconych jeszcze w czasach międzywojennych.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

To przede wszystkim z ich inicjatywy, po wielu spotkaniach i dyskusjach, we wrześniu 1960 roku powstał Warszawski Ośrodek Adopcyjno – Opiekuńczy TPD (do 1962 roku nosił nazwę Ośrodek Przysposobienia Dzieci).

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Była to pierwsza w Polsce placówka, która w sposób profesjonalny i całościowy zajęła się sprawami adopcji.

Ośrodek mieścił się początkowo na Nowym Świecie, następnie przy ul. Kredytowej 1a, a od początku lat 80-tych ma siedzibę przy ul. Szpitalnej 5/6.

Do pracy na rzecz Ośrodka włączyło się wiele osób z różnych środowisk.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Jak napisała w 1999 roku, niezwykle zasłużona

dla Ośrodka Anna Tatarkiewicz, Ośrodek ma trzy, obdarzone niezwykłą charyzmą patronki.

Są nimi: Krystyna Krzywiec, Teresa Strzembosz oraz Zofia Dembińska.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Krystyna Krzywiec

była działaczką Towarzystwa Przyjaciół Dzieci od okresu międzywojennego. Problemy dziecka osieroconego były jej szczególnie bliskie.

Pani Krzywiec była człowiekiem wyjątkowym; wymagająca wobec pracowników, ale też i wobec siebie, wierna sprawom, które prowadziła i ludziom, z którymi pracowała.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Teresa Strzemboszbyła działaczką katolicką, była organizatorką Domu Samotnej Matki w Chyliczkach, w którym pracowała aż do śmierci, tj. do 1970 roku. Obecnie Dom nosi jej imię. Współpracując z Ośrodkiem zajmowała się matkami, które będąc w niechcianej ciąży znalazły się w bardzo trudnej sytuacji życiowej.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Zofia DembińskaPrezes Zarządu Stołecznego TPD. W okresie pracy zawodowej zajmowała szereg odpowiedzialnych stanowisk: była Wiceministrem Oświaty i Wychowania, brała czynny udział w pracach Komisji Praw Kobiet w ONZ, pracowała w redagowaniu Deklaracji Praw Dziecka. Była inicjatorką organizowania Domów Rodzinnych już wtedy, gdy pełniła funkcję wiceministra Oświaty. Pod Jej kierunkiem TPD przystąpiło do organizowania tych tak ważnych placówek rodzinnych.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Współdziałanie tych trzech tak różnych

indywidualności nie tylko umożliwiło powstanie prototypowego Ośrodka Adopcyjno-Opiekuńczego, ale też od początku nadało mu pewną cechę, którą warto podkreślić: w Ośrodku „od zawsze” współpracowali ze sobą i nadal współpracują ludzie o różnych przekonaniach, których jednak łączy wrażliwość na krzywdę dziecka.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Pierwszym zadaniem było zorganizowanie zespołu działaczy, zainteresowanych losem dzieci osieroconych.

Współpracę zadeklarowali ludzie różnych zawodów (prawnicy, pedagodzy, lekarze), o różnych światopoglądach. Łączyła ich idea, iż najkorzystniejsza dla rozwoju dziecka osieroconego jest rodzina adopcyjna lub zastępcza.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Obok wymienionych już wcześniej działaczy, tę pionierską pracę zapoczątkowali m.in.:

prof. Andrzej Stelmachowski, prof. Adam Strzembosz, prof. Franciszek Groer,

prof. Seweryn Szer, Alicja Szymborska, mec. Kazimierz

Dyszlewski, dr Lidia Dzieniszewska - Klepacka, Anna

Tatarkiewicz, Helena Zabłocka, Maria Geller, Janina Czaplińska, Hanna Święcicka.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Taka działalność „ponad podziałami” wydaje się dziś przykładem szczególnie aktualnym.

Są sprawy, wobec których spory światopoglądowe powinny schodzić na dalszy plan.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

W pierwszych latach działalności Ośrodek koncentrował się wyłącznie na sprawach adopcji dzieci. W tym celu powołał Sekcję Adopcyjną, która utworzyła poradnię dla kandydatów na rodziców adopcyjnych oraz poradnię dla matek, które nie akceptowały swojej ciąży i rozważały powierzenie dziecka do adopcji.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

W pierwszej kolejności podejmowano działania zmierzające do pomocy i wsparcia matki w samodzielnym wychowywaniu dziecka. Jedną z takich form było umieszczenie matki w pierwszym w Polsce – zorganizowanym przez Teresę Strzembosz w Chyliczkach – Domu Samotnej Matki

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Kolejnym zagadnieniem było kwalifikowanie

dzieci do adopcji. Dużym oparciem w tej kwestii była współpraca Ośrodka z Zakładem Propedeutyki Pediatrii Społecznej Akademii Medycznej w Warszawie, kierowanym wówczas przez doc. Izabelę Bielicką, a w kolejnych latach przez prof. Alicję Blaim oraz prof. Barbarę Rymkiewicz -Kluczyńską.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

W Zakładzie tym został zorganizowany Oddział Preadopcyjny. Umieszczano w nim dzieci na obserwację przed adopcją, co umożliwiało ich wszechstronne badanie, diagnozowanie, a w konsekwencji właściwe kwalifikowanie do adopcji

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Na szczególne wyróżnienie zasługują specjaliści zatrudnieni w zakładzie, prekursorzy diagnostyki choroby sierocej: lekarze – dr Jolanta Zdzienicka, dr Barbara Zawirska, dr Teresa Kibalenko, dr Hanna Karwowska oraz psychologowie: doc. Hanna Olechnowicz, doc. Maria Ziemska, dr Stanisława Lis,

mgr Rozalia Giryńska, mgr Zofia Kowalska. Współpraca z Oddziałem trwała nieprzerwanie do jego zamknięcia (z przyczyn finansowych) w marcu 2007 roku.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Od tego czasu, zgłoszone nam niemowlęta oczekujące na adopcję, umieszczamy przede wszystkim w Interwencyjnej Placówce Opiekuńczej prowadzonej przez Fundację Rodzin Adopcyjnych w Otwocku przy ul. Batorego 44

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Należy także przypomnieć inspirującą rolę Ośrodka w dokonaniu zmian w prawie rodzinnym, dotyczącym adopcji. Specjalny zespół (w skład którego weszli m.in. prof. Seweryn Szer, prof. Andrzej Stelmachowski, prof. Adam Strzembosz) opracował uwagi i wnioski dotyczące zmian przepisów adopcyjnych, które zostały wprowadzone do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w 1964 roku.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Były to: możliwość adopcji pełnej oraz tzw. zgoda blankietowa czyli wyrażenie przez naturalnych rodziców zgody na adopcję ich dziecka przez nieznaną im rodzinę.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

W 1965 roku Ośrodek rozszerzył swoją

działalność o organizację rodzin zastępczych. Jednocześnie rozwijał i doskonalił poradnictwo oraz metody wspierania środowiska zastępczego. Powołano Komisję ds. Rodzin Zastępczych pod przewodnictwem najpierw Władysławy Marynowskiej, wkrótce Anny Tatarkiewicz.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Ośrodek zajmował się nie tylko dokonywaniem właściwego doboru dzieci i odpowiednich dla nich rodzin zastępczych. Powołał także opiekunów rodzin zastępczych, których rolą było utrzymywanie kontaktu z rodziną, odwiedzanie jej w domu, pomaganie w sytuacjach szczególnie trudnych, interweniowanie w szkołach, sądach. Ich pomoc ratowała bardzo często rodzinę przed zwątpieniem, załamaniem, powrotem dziecka do placówki.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Działacze skupieni wokół Ośrodka zainicjowali także zapewnienie finansowania dzieci powierzanych rodzinom zastępczym (miesięczny ekwiwalent na dziecko).

W roku 1979 Ośrodek opracował koncepcję powoływania rodzin zastępczych terapeutycznych – dla dzieci, dla których trudno było znaleźć rodziców zastępczych - odbiegających od normy rozwojowej, chorych, niepełnosprawnych fizycznie lub umysłowo.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

W tym samym roku został opracowany dokument prawny, który uznawał ten nowy rodzaj rodzin zastępczych i przyznawał większe wsparcie finansowe rodzinom zastępczym opiekującym się dziećmi niepełnosprawnymi.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Od roku 1968 Ośrodek organizował także Rodzinne Domy Dziecka. Łącznie utworzył ich 22. Opiekę w nich znalazło w 127 dzieci. Ostatni z Domów zakończył działalność w listopadzie 2009 roku.

Idea domów rodzinnych nie była nowa, jednak autorskim wkładem TPD było prowadzenie ich na nowych zasadach organizacyjnych. Rodzinne domy nie były już filiami domów dziecka. Stały się odrębnymi jednostkami organizacyjnymi opartymi na układzie życia rodzinnego w rodzinie wielodzietnej.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Pracę rodzinnych Domów wspierał powołany w Ośrodku Zespół ds. Domów Rodzinnych, który współpracował zarówno z prowadzącymi Domy jak i z wychowankami. Udzielał porad i pomocy w sprawach wychowawczych, zdrowotnych, szkolnych i osobistych. Było to możliwe dzięki bliskiemu kontaktowi oraz wzajemnej życzliwości i zaufaniu.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

W Zespole pracowały kolejno: Ewa Morstin, Grażyna Jędraszko, Hanna Terelak, Iwona Wiśniewska, Barbara Starosta, Maria Bardowska, Jadwiga Markert - Depta, Alicja Macińska.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Można powiedzieć, że osoby działające w Zespole pełniły rolę wspierającą od momentu doboru dzieci aż do chwili ich usamodzielnienia. Ponadto, Ośrodek organizował cykliczne zebrania wszystkich matek Domów Rodzinnych, podczas których omawiano wszystkie sprawy organizacyjne i finansowe.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Ala Macińska, która odeszła od nas nagle w ubiegłym roku,

była osobą niezwykłą i bardzo zasłużoną dla rozwoju idei rodzicielstwa zastępczego. Wiele lat prowadziła rodzinny dom dziecka, była matką dla wszystkich powierzonych jej opiece dzieci. W zupełnie wyjątkowy, osobisty sposób wspierała rodziny zastępcze. Posiadała miłość, szacunek i ogromne zaufanie rodzin. W środowisku zawodowym cieszyła się wielkim autorytetem. Ala traktowana była jak instytucja, ale zawsze kojarzona z TPD. Przy tym wszystkim była ujmująco ciepła, uśmiechnięta i skromna. Bardzo nam jej brakuje.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Trudno jednoznacznie powiedzieć, dlaczego ta, tak prężnie rozwijająca się rodzinna forma pomocy uległa zahamowaniu. Złożyły się na to niewątpliwie reformy systemu opieki w naszym kraju, ale też problemy z rozliczaniem czasu pracy, urlopami, problemy z usamodzielnianiem wychowanków, pozyskiwaniem mieszkań dla nich.

W lokalach po wygaszonych Domach Rodzinnych organizowano hoteliki dla dorosłych wychowanków. Wkrótce jednak i ta forma została zaniechana.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

W 1990 roku przy Ośrodku uruchomiony został pierwszy w kraju Adopcyjny Telefon Zaufania. Powołano go z myślą o rodzinach adopcyjnych przeżywających trudności, o kandydatach na rodziców adopcyjnych i opiekunów zastępczych, o kobietach rozważających oddanie dziecka do adopcji oraz o dorosłych adoptowanych.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Kolejną inicjatywą także z roku 1990, która miała swoje źródło w Ośrodku był Bank danych o dzieciach oczekujących na adopcję.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Praca z dorosłymi adoptowanymi to kolejny ważny obszar działalności Ośrodka. Posiadamy dokumentację każdej rodziny adopcyjnej i zastępczej zawiązanej za naszym pośrednictwem. Dorośli adoptowani zgłaszają się do nas w poszukiwaniu informacji o biologicznych rodzicach. Jeżeli dana adopcja nie była prowadzona przez nasz Ośrodek dostają informację, gdzie mogą poszukać tych danych.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

W roku 2009 przy Ośrodku rozpoczął działalność Klub Rodzin Adopcyjnych i Zastępczych RAZEM. Jego zadaniem jest integrowanie się środowiska tych rodzin i tworzenie naturalnej grupy wsparcia dla dzieci adoptowanych i wychowywanych w rodzinach zastępczych. Z inicjatywy Klubu uruchomiony został Klubik Dziecięcy „Calineczka” oraz spotkania w Ośrodku pn. „Otwarte Drzwi”.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Trochę statystyki1/ prowadziliśmy 22 Rodzinne Domy Dziecka dla

127 wychowanków

2/do adopcji powierzyliśmy 2602 dzieci

3/ w 1118 rodzinach zastępczych różnego typu umieściliśmy 1345 dzieci

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Toczą się dyskusje o roli, miejscu i przyszłości Ośrodków Adopcyjno-Opiekuńczych. Także w naszym stowarzyszeniu. Czy powinny nadal funkcjonować? W jakiej formie? Czy są już tylko archaicznym przeżytkiem nie odpowiadającym teraźniejszości? Czy są potrzebne?

Czas pokaże.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Jednak 50 – letnie doświadczenie Ośrodka upoważnia do stwierdzenia, ze niezależnie od sytuacji społecznej, demograficznej i ekonomicznej zawsze będą istniały rodziny, matki, które decydują się powierzyć swoje dziecko do adopcji.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Uważamy, że wynika to z powodu niedojrzałości emocjonalnej tych osób oraz braku gotowości i umiejętności podjęcia roli rodzicielskiej. Kierowanie się impulsem, chaotyczność, brak systematyczności. Sposób życia do jakiego przywykli wyklucza staranne zajmowanie się dzieckiem.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Dobrze zatem byłoby, aby były zabezpieczone warunki do godnego powierzania tych dzieci. Przygotowywania rodzin i wspierania ich w pełnieniu funkcji rodzicielskiej. Widzimy konieczność stałego podnoszenia jakości świadczonej pomocy poprzez różnorodne warsztaty i szkolenia.

50 lat działalności na rzecz dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej

Zaprezentowane osiągnięcia i dorobek Ośrodka możliwe były dzięki ogromnej przychylności, poparciu i wsparciu byłych i obecnych władz naszego stowarzyszenia, w tym szczególnie prezesów oraz wielkiemu zaangażowaniu osób wrażliwych na potrzeby dzieci.