IYüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

ISSN: 1302-6879

YÜZÜNCÜ YIL ÜNİVERSİTESİİ İ İ İ İSOSYAL B L MLER ENST TÜSÜ DERG S

JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES

HAKEML DERG D Rİ İ İ

YIL/YEAR : 20 SAYI/ :12 NUMBER 22 BAHAR / SPRING

112 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

-

Doç. Dr. Mehmet Salih ARI

mehmetsalihari@yyu.edu.tr.

Özetel-

-

-seyahat

genel olarak onun Ehl-i

Anahtar Kavramlar: Halid el--

AbstractIn this study, Khalid al-Baghdadi’s perception of prophethood has

been explained and then his love and respect towards the Holy Prophet (s.a.s.) and his companions have been expressed with all sincerity supplications. In the study, it has been pointed out that, in his poems and various other works, Khalid al-Baghdadi emphasised very remarkably his love and respect towards the Holy Prophet (s.a.s.) and his companions, and in his invocation pamphlets, the names of people taking part in Badir battle were invoked and supplicated. In addition, during his visit to India, in order to be a disciple of sufism, the arguments he had with Shiite scholars over the first three caliphs, Abû Bakr (r.a.), Omar (r.a.), Osman (r.a.), and his advocation and support of all these personalities have been reviewed.

113Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Key Words: Khalid al-Baghdadi, Image of the Holy Prophet and his companions, Ahl al-Sunna and Shiite, Love of the Companions, Khalidiyya Sect.

1

-

a dünyaya gelen Hâlid, II. Mahmud devrini

sûfî idi; annesi de bu bölgenin ünlü bir sûfî ailesine mensuptu. Soyunun ba

-

riyaziyat, he

Abdülkerim Berzencî’nin 1213’te (1798-99) vebadan ölmesi üzerine onun S

-iMünevvere üzerinden Ka’be-i Mükerreme’yi ziyaret etti. Hac

1809’da Süleymaniye’yi ziyaret eden Mirza Rahîmullah Azîmâbâdî

l boyunca

1 -- -

114 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

-

erek ona intisap etti.

ir vebadan vefat etti.2

-

-i beyt um

Hâlid el- -i Beyt Tasavvuru ve Sevgisi

Hâlid el-

Feraidü’l-Fevaid

etmektedir:Hz. Muhammed (a.s.), peygamberlerin en üstünü, âlemlerin

Peygamberler, belli bir memlekete, belli bir kavme; Resûl-i Ekrem ise,

2 Hâlid el-Muhammed b. Muhammed Hanî, el-Hadaikü’l-Verdiyye fî Ecillai’n-

, Erbil 2002, s. 303- Mu’cemü’l-Müellifîn, Beyrut 1993, I, 667; Sadreddin Yüksel, Mevlâna Halid-i

-8; Hamit Algar, “Hâlid el-,

283-285.

115Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

is

âhirette kendisine Makâm- -i Kübrâ, Havz-

önce, cemâl-, adalet, mürüvvet, hayâ,

ümmeti, bütün ümmetlerden üstündür.�

3 Bu Peygamber tasavvuru

Hâlid el- Divan Peygamber’i metheden

(Hz. Peygamber) bütü

ben cevap vereyim.

3 Ebü’l-Baha Ziyauddin Mevlana Hâlid b. Ahmed Hâlid-Feraidü’l-Fevaid, (trc. -

116 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

gelince Peygamber oldu.

Onun boyu hem

bulmuyordu.

musibetini anlatmaktan acizdir.

�

4

Halid el-

�

5

Halid el-

pey –o huylar kadar güzel –

4 Yüksel, a.g.e., s. 299-301.5 Yüksel, a.g.e., s. 280.

117Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

siper oldu-kederlere hedef oldu.

– -verir.

Peygamberimizin gözlerine esir – - olan zat, yüce –

–Bu her iki

kâfidir.

– -–dünya

ve ahret-diye) senin üzerine “hicr” koyarlar –seni mali tasarruflardan men edecekler.6

Hâlid el-

di

hanesinde de matlup, sadece yüzünün sureti –resmi- dir. (Kur’an-

maksad-

topraktan olan Hz. Âdem’in ön 7

6 Yüksel, a.g.e., s. 163-164.7

Melekler o nura yönelerek Âdem’e secde ettiler. Gerçekten kendisine secde edilen Cenab-

-i Muhammedî idi. Halid el-

Ahmed b. Zeyni Dahlan, es-Siretü'n-Nebeviyye, I-III, Haleb 1996, I, 18; Yüksel, a.g.e., s. 207, dn., 2-3.

118 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

8 ondaki her -avlar-

münasebeti kâfidir. yüzünü gösterirse yüz tane

9

10

e –kelebek- –herkes

11

Hâlid el-irçok

“Hz.

üst

12

–gönül istila edici-

8 Halid el-

- -u bahis olamaz-at dereceleri üzerinde durulmaz. Bununla birlikte

büyük alim Halid el-kanaat getirmesi de muhtemeldir. Yüksel, a.g.e., s. 201. dn., 1. 9 a.g.e., s. 201-203. 10 Yüksel, a.g.e., s. 173.11 Yüksel, a.g.e., s. 175.12 Yüksel, a.g.e., s. 61-63.

119Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Halid el-

Medine suyu, hayat suyudur. 13

–Medine’den- yüce cennetin kokusu gelir.

Hz. Muhammed’dir) 14

Medine sevgisi benim dar gönlümde öylesine bayrak dikip –gönlümde- yer

bulamaz.

15 kalbini r.) -

ile onu ziyaret etmek için gökten yere inerdi.

13 Bu beyit ile Halid el-

Ebü'l-Fida -Aclûnî, -Hafa ve Müzilü'l- -Ehâdîs ala Elsineti’n-Nas, Beyrut 1932, II, 78. (gayn maddesi); Yüksel, a.g.e., s. 45 dn. ,1.14 Yüksel, a.g.e., s. 46. 15

Muhammed b Ahmed el-Kurtubî, el-Câmi‘u li Ahkâmi’l-Kur’an, I-XX, Beyrut 1965, XVI, 144-145.

120 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Ey Hâlid ne vakte kadar mahcup ve münfeil olarak

16

Hâlid el- -i

Resu

yolculuktan sonra Medine-

-i Nebevî’de geçirdi. 17

Halid el-

–Ka’beden-

Hz. Peygamber’in mihrap, minber ve Ravza-rükleye

götürüyorlar.

Halid! Madem dost her yerde görünebilir. O halde onun 18

Hâlid el- bitirdikten sonra sevgilisi Hz.

mekan –ey Ka’be- elveda. Ey

16 Yüksel, a.g.e., s. 45- 48.17 - haz. Yakup Çiçek),

18 Yüksel, a.g.e., s. 137-138.

121Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

zahire deposu olan Ka’be elveda

Ey Ulu’l-

Hâlid! Madem (hacca) geç geldin ve çabuk da gidiyorsun az sevinç ve bol kederle elveda. 19

Halid el-

el-

E

Bgibi mest oldum. Bu toprak ne kadar güzel ve ne kadar temizdir.

20

-

19 Yüksel, a.g.e., s. 210-212.20 Yüksel, a.g.e., s. 252-253.

122 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

21

Halid el-

Benim gözümde ot ve dikenleri de sümbül ve Reyhan oldu.

oldu.Halit! O geçen gecedeki hayat verici zevkusefa,

22

Hâlid el- Hz. Peygamber ve onun Ehl-i beytine

Muhammed Esad Sahipzade derlenen

��

23

-

Ali, iki torun –Hasan Hüseyin-ile –Muhammedü’l-Cevvad, Muhammed ibnü’l Haseni’l-Halis, Musa

21 el-Muvatta’, (thk. Muhammed Abdübaki), I-22 Yüksel, a.g.e., s. 168-170. 23 Muhammed Esad Sahipzade el-Osmanî, -Hazreti Mevlana Hâlid, -69.

123Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

(Muh -Askeri’yi bil. Hepsinden sonra benim Muhammed Mehdi’m kesindir.��

24

Hâlid el- Dîvân -i Beyt sevgisini büyük bir

��

25

Hâlid el- -i beyt

-��

26

Halid el-Sevgisi

Selmân--

-i- ��

27

- -hususunda Kur’ân-

��

28 -i

Hâlid el-

devleti yöneticilerinin önderidir (imamu’l-eimme). Hz.

24 Yüksel, a.g.e., s. 154.25 Mevlânâ Hâlid- Dîvân, (trc. Abdulcebbar Kavak), Konya 2009, s.76.26 Yüksel, a.g.e., s. 283. 27 Yüksel, a.g.e., a.g.e., s. 188. 28 Mevlânâ Hâlid- a.g.e., s.170.

124 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

slâm’dan önce de,

29

Hâlid el-en üstünü, Fârûk-

-

üce

-i

Resûlullah’tan sonra hadis-

30

önce müslüman olmak, Resûlullah’a son derece uymak, O’nun

-

Ali’n

ha

gelmez”. 31

gerektirmez.Hâlid el- -

-

29 Hâlid el- Feraidü’l-Fevaid, s. 40; 30 Hâlid el- Feraidü’l-Fevaid, s. 40-41.31 Hâlid el- Feraidü’l-Fevaid, s. 41.

125Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

üstünüdürler. Hadîs-efendisi”, Hasan ve Hüseyin de, Cennet gençlerinin efendisi olarak

32

Hâlid el-n en

-

-ahabîlerdir.

Hâlid el- , Resûl-

-

hadîs-

-ü gönülden sever.” 33

Hâlid el- ,

rtmektedir.

32 Hâlid el- Feraidü’l-Fevaid, s. 41.33 Hâlid el- Feraidü’l-Fevaid, s. 41-42.

126 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

belirtmektedir. 34

Hâlid el-

aktan kurtaran, hatta

talebeleri talebesi

Ebî Süfyan ve Amr b. ‘Âs

de; bu büyük35 Bu

un

34 Hâlid el- Feraidü’l-Fevaid, s. 42-43.35 Hâlid el- Feraidü’l-Fevaid, s. 43-44.

127Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

36

Hâlid el-

Resûlullah’ mediler.

muhalifler ile güzel münazara ve müza

-ie onunla

zikred

b. Enes’in Mu’âviye’ye veyâ Amr b. ‘Âs’a söven, kötüleyen kimse,

doldursun! 37

-göstermekte ve yolunda gidenlere asha

36 Hâlid el- Feraidü’l-Fevaid, s. 44.37 Hâlid el- dâdî, Feraidü’l-Fevaid, s. 45-45.

128 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Hâlid el-

Hâlid el- ir

Ferâidü’l-Fevaid

Hâlid el-

durumuna getirir.��

38

güçlü deliller ileri süren Halid el-

-i kerimenin tespit eden Hâlid el-

-güzel!” diye ka

yalan söyleyenleri bilmezden önce niçin onlara izin verdin”��

39 ayet-i

-üzerine Hâlid

el-

38 a.g.e.,39 Tevbe Suresi, 9/43.

129Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

eder ve cevap veremez. 40

Ehl-i sünnet’e göre bu ayet-i kerimedeki ilahi hitap

41

Hâlid el-Divan

a ve 42

Hâlid el-

-Dihlevî onu dört mil kadar yürüyerek yolcu eder. Hâlid el-

lî

43

Halid el- -Ekdâr Risalesi ve Salâvata V

veya el-(Bedir ehli)

sahâbîler için Asr-

ehlini konu alan birçok müstakil eser Muhyiddin Abdulkadir el-Aydarûsî (ö. 1038), el-Anmuzecü’l-Latif fî

- -Sa’dî el-

40 Hanî, a.g.e., a.g.e., s. 20-21; Mecd-i Talid: (Büyük , (haz. Yakup Çiçek), -67.

41 Kurtubî, a.g.e., a.g.e., s. 21-22.42 Yüksel, a.g.e., s. 78.43 a.g.e.,

130 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

Hadramî 1087 tarihinde, -Sadr fî Esmai Ehli Bedr

44

-Tayyib el-Fasî (ö. 1110), Recâu’l- -Bedriyyîn mine’s-Sahabe,

-Menînî ed--Nasr bi’t-Tevessül bi Ehli Bedr

- -Nasr bi’t-Tevessül bi Ehli Bedr 45

Hâlid el- Caliyetül’l-Ekdâr ve’s-Seyfü’l-Bettâr fi’s-Salâti ale’l-Muhtâr (s.a.s.) 46

.Peygamber’e salât ve selam, ona övgüler ve dua cümleleri yer

“Allah ve melekleri, pey

esenlik dileyin).” 47

Risalede Resûlullah, tasavvufi terimlerle

Alfabetik tertiple verilen k

Hâlid el-

d el-

44 Bedir Ehli ile ilgili eserler için bkz. M. Tayyib Okiç, Meseleleri Üzerine Tetkikler, -45. 45 -Sadr

a.g.e., s.43-45.46

47 Ahzâb 33/56.

131Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

.

Sonuç olarak, Halid el-

li-

DivanFeraidü’l-Fevaid

m

KaynaklarACLUNÎ, Ebü'l--Hafa ve Müzilü'l- -Ehâdîs ala

Elsineti’n-Nas, Beyrut 1932.ALGAR, Hamit, “Hâlid el- Türkiye Diyanet

-285.DAHLAN, Ahmed b. Zeynî (1304/1886), es-Siretü'n-

Nebeviyye, I-III, Haleb 1996.- -Baha Ziyauddin Hâlid b.

Ahmed el- Feraidü’l-Fevâid,

Hakikat

- Caliyetül’l-Ekdâr ve’s-Seyfü’l-Bettâr fi’s-Salâti ale’l-Muhtâr (s.a.v.),

- - Dîvân,(trc. Abdulcebbar Kavak), Konya 2009.

HANÎ, Abdülmecid b. Muhammed b. Muhammed, el-Hadaikü’l-Verdiyye fî Ecillai’n- Erbil 2002.

- ,(haz. Yakup Çiçek),

Mu’cemü’l-Müellifîn, Beyrut 1993.

132 Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü

el-KURTUBÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed (671/1272), el-Câmi‘u li Ahkâmi’l-Kur’an, I-XX, Beyrut 1965.

el-Muvatta’, (thk. Muhammed Abdübaki), I-

Mecd- , (haz. Yakup Çiçek), Umran

Hadis Meseleleri Üzerine Tetkikler,

-OSMANÎ, Muhammed Esad, -

YÜKSEL, Sadreddin, Mevlâna Halid-