journal of social work vol. 28 no.1 january-june...

Journal of Social Work Vol. 28 No.1 January-June 2020

251

บทวจารณหนงสอ (Book Review)

ดร. เสาวธาร โพธกลด1 Saowathan Phoglad, Ph.D.2

ปจจบนการปฏบตงานสงคมสงเคราะหโดยเฉพาะอยางยงในลกษณะของงานบำบดนน มการนำวธคดและแนวปฏบตทางดานการแพทยและจตวทยาเขามาผสมผสานกบกระบวนการทางสงคมสงเคราะหเพอสรางแนวทางในการบำบด หรอปรบเปลยนพฤตกรรมของกลมเปาหมาย/ผใชบรการ ดงนนการพฒนาองคความร และกระบวนการทำงานทเกยวของอยางตอเนองสมำเสมอ จงมความจำเปนอยางยงสำหรบนกสงคมสงเคราะหหรอผททำงานเกยวกบการบำบด

1 อาจารยประจำ คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร 2 Lecturer, Faculty of Social Administration, Thammasat University Email: [email protected], [email protected]

“How People Change: Relationships and Neuroplasticity in Psychotherapy” บรรณาธการ: Marion Solomon และ Daniel J. Siegel สำนกพมพ: W. Norton and Company ปทพมพ: 2017 จำนวนหนา: 320 หนา

mailto:[email protected]

วารสารสงคมสงเคราะหศาสตร ปท 28 ฉบบท 1 มกราคม-มถนายน 2563

252

ภาพรวมเน อหาในหนงส อ “How People Change: Relationships and Neuroplasticity in Psychotherapy” ได สะท อนให เห นถ งการเต บโตและ การเปลยนแปลงของมนษย อนเปนหวใจสำคญยงตอการประสบความสำเรจใน การปฏบตงานทจำเปนตองอาศยกระบวนการการบำบด เชน การปฏบตงานของ นกสงคมสงเคราะห หรอนกจตวทยา ดวยแนวทางการบำบดแบบ psychotherapy ซงเปนกระบวนการสรางการเปลยนแปลงทสามารถเกดขนไดทกชวงเวลาระหวางการมปฏสมพนธระหวางผใชบรการและผใหบรการ

“How People Change: Relationships and Neuroplasticity in Psychotherapy” จะทำใหผ อานสามารถเขาใจและตระหนกถงความสมพนธทซบซอนระหวางสมอง จตใจ และรางกาย อนเปนลกษณะความสมพนธทบดเกลยวซ งสามารถเกดข นไดอย เสมอในระหวางการบำบดแบบ Psychotherapy โดยบรรณาธการ, มาเรยน โซโลมอน (Marion Solomon) และ ดาเนยล เจ ซเกล (Daniel J. Siegel) ไดนำเสนอองคประกอบของการเยยวยาความสมพนธและ การสรางปฏสมพนธระหวางผ ใชบรการและผ ใหบรการอนเปนเคร องมอของ การสรางการเปลยนแปลงใหเกดข นกบสมองสวนทเก ยวของกบสงคม (social brain) และการสรางปฏสมพนธทางสงคมของบคคล ผานขอคนพบจากการศกษาวจยของนกวชาการทมความเชยวชาญในมตสงคมศาสตร และวทยาศาสตรส ขภาพ จำนวน 13 ทาน (Philip M. Bromberg, Louis Cozolino , Vanessa Davis, Margaret Wilkinson, Pat Ogden, Peter A. Levine, Russell Meares, Dan Hughes, Martha Stark, Stan Tatkin, Mar ion Solomon, Daniel J. Siegel และ Bonnie Goldstein) ใน 11 บท1 ซ งแบงลกษณะของ

1 Psychotherapy as the Growth of Wholeness: The Negotiation of Individuality and Otherness by Philip M. Bromberg 2. How People Change by Louis Cozolino and Vanessa Davis 3. A Whole-Person Approach to Dynamic Psychotherapy by Margaret Wilkinson 4. Beyond Words: A Sensorimotor Psychotherapy Perspective by Pat Ogden 5. Emotion, the Body, and Change by Peter A. Levine 6. The Disintegrative Core of Relational Trauma and a Way Toward Unity by Russell Meares


253

การบำบดออกตามวธ การท ผ บำบดนำมาใช ไดแก การบำบดแบบรายบคคล (individual), การบำบดแบบค (couples) และการบำบดแบบกลม (group work)

สาระสำคญโดยรวมของหนงสอเลมน เปนการรวมเนอหาและองคความรทเกยวกบการสรางความสมพนธทด (มตทางสงคม) และ ความเขาใจของกลไกทางสมอง (มตทางดานการแพทย) ในกระบวนการบำบดแบบ psychotherapy ซงบรรณาธการทงสองทานไดมงเนนและใหความสำคญอยางยงยวดตอการสรางส มพ นธภาพระหวางการบำบด ( therapeutic relationship) การร บฟ งและตอบสนองตอความตองการของผใชบรการ และโดยเฉพาะอยางยงการสราง “ทฤษฎสวนบคคล” ทจะทำใหเกดการเปลยนแปลงระหวางการสรางสมพนธภาพของผใชบรการและผใหบรการ (โดยเฉพาะอยางยงความสามารถของผใหบรการทสามารถตอบสนองตอความตองการของผใชบรการ ประกอบรวมกบการสราง การเปลยนแปลงใหเกดขนกบกลไกทางสมอง และการเปลยนแปลงความรสกนกคด เพอนำไปสการบรรลเปาหมายสงสดของการบำบด

การใหความสำคญของการสรางความสมพนธเชงบวกหรอความสมพนธ ทด (healthy relationships) ของผเขารวมการบำบดทงผททำหนาทบำบดและผรบบำบด โดยอาศยฐานคดของกระบวนการสรางสมพนธภาพจากหลายแนวคดจากทฤษฎด งเดม คอ ทฤษฎจตวเคราะหของ ซกมน ฟรอยด (psychoanalytic theory) ส แนวคดทางดานชวจตใจ (psychobiological) และ แนวคดการมงเนนการสรางสมพนธภาพ (attachment-focused) เปนเนนกระบวนการใหผ รบ

7. How Children Change Within the Therapeutic Relationship: Interweaving Communications of Curiosity and

Empathy by Dan Hughes 8. The Therapeutic Use of Optimal Stress: Precipitating Disruption to Trigger Recovery by Martha Stark 9. How Couples Change: A Psychobiological Approach to Couples Therapy (PACT) by Stan Tatkin 10. How Couple Therapy Can Effect Long-Term Relationships and Change Each Of The Partners

by Marion Solomon 11. Feeling Felt: Cocreating an Emergent Experience of Connection, Safety, and Awareness in

Individual and Group Psychotherapy by Daniel J. Siegel and Bonnie Goldstein


254

การบำบดเปนศนยกลาง และเนนการสรางสมพนธภาพทดตอกนเพอการบำบด เป นหน งในใจความสำค ญของ “How People Change: Relationships and Neuroplasticity in Psychotherapy” ทบรรณาธการไดพยายามนำเสนอตลอดทงเลมผานการศกษาของผเขยนทง 13 ทาน เชน ในการศกษาและงานเขยนของ Allen Shore, Stephen Porges, William James, Donald Winnicott, J. H. Jackson และ Hans Selye) เชน เน อความสรปจากงานเขยนของ Louis Cozolino และ Vanessa Davis ในบทท 2 How People Change

“…แมในปจจบนมนษยเรายงคงไมเขาใจอยางแจมชดถงจดเรมตนของจตใจ แตอาจจะเปนไปได วามบางสวนในสมองของมนษยท ทำงานรวมกน และ สรางกระบวนการบางอยางททำใหเกดกลไก ทางจตใจและกระบวนการทางสงคม ดงนนเราจงสามารถคาดเดาไดวา สมอง คอ สวนสำคญของอวยวะ ทางสงคม และจตใจ คอ ผลผลตของกระบวนการของสมอง...” นอกเหนอไปจากการใชทฤษฎเปนกรอบแนวคดในการอธบายการบำบด

แบบ psychotherapy แลว องคความร อ น ๆ ท กระบวนการบำบดดวยวธการ psychotherapy ได นำมาใช เพ อพ ฒนาเป นว ธ การสำคญ (methods) ของ การบำบดอยางมประสทธภาพคอการอาศยองคความร และความเขาใจทางวทยาศาสตรการแพทยในปจจบน เชน การเกดขนของ “ความยดหยนของสมอง” (brain plasticity) ซ ง เป นกลไกและความสามารถทางสมองของบ คคลท ม การเปลยนแปลงไปตลอดชวอายไข การเปลยนแปลงของยนทสามารถสงผานจากรนสรนอนจะกอใหเกดการพฒนากระบวนการทางจตใจ บทบาทของการควบคมทางอารมณ และการใหนยามความหมายของลกษณะทางอารมณตาง ๆ รวมทง การสะทอนใหเหนถงกระบวนการบำบดดวยวธการ psychotherapy จะสามารถกอใหเกดการเปลยนแปลงไมเพยงแตเฉพาะผเขารบการบำบดเทานน หากยงหมายรวมถงผใหการบำบดดวย โดยรายละเอยดของกระบวนการจะปรากฏอยในเนอหาทง 11 บทของหนงสอเลมน ซงไดถกนำเสนอในลกษณะของการเชอมรอยตอเนองและสนบสนนซงกนและกน


255

ผเขยนในแตละบทตางสะทอนมมมองทงศาสตรและศลป ( the science and the art) ผานวธการนำเสนอทมเอกลกษณเฉพาะของแตละทาน ซงผ อาน แมจะไมใชนกบำบดแบบ psychotherapy นกจตวทยา หรอไมเคยมพนความรทางดานการแพทย เช น น กส งคมสงเคราะห ผ ท ศ กษาเก ยวกบการสร าง การเปลยนแปลงทางสงคม หรอแมกระทงผ ท สนใจการนำองค ความร ทางดานจตวทยาและการบำบดไปปรบใชกบการออกกำลงกายทตองใชความตงมนจากจตหรอกำหนดจตเขารวม เชน การฝกโยคะ ไทเกก จ กง และการเตนรำบำบด กสามารถเขาใจโดยไมยากนกไดดวยการเขยนทไมใชศพทเฉพาะทางการแพทย

เมอพจารณาเนอหาในรายบท ผวจารณขอสรปสาระสำคญของแตละบทใหผอานทราบโดยคราว ดงน

บทท 1 Psychotherapy as the Growth of Wholeness: The Negotiation of Individuality and Otherness โดย Philip M. Bromberg เน อหาสาระสำคญของบทแรกของหนงสอเลมน คอ แนะนำใหผ อ านเขาใจถงคณลกษณะและ การทำงานของจตใจมนษย โดย Bromberg ไดเนนยำถงแนวคด “การแลกเปลยนสถานะ” จากสมองส จตใจ, จตใจส สมอง ซ งเปนการอธบายผานกระบวนการ การเชอมโยงความสมพนธระหวาง จตใจ สมอง และรางกาย รวมทงการสรางความสมพนธระหวางมนษย (ในทนคอการสรางความสมพนธระหวางผบำบดและผรบการบำบด) ซงเปนปจจยสำคญทกอใหเกดกระบวนการเยยวยาตนเอง และทำใหเกดการพฒนาทางดานอารมณและจตใจของท งผ ร บการบำบดและผ บำบด Bromberg ไดยกตวอยางกรณศกษาผรบการบำบดทมอาการบอบชำทางจตใจ (trauma) วาสามารถอธบายดวยแนวคดความความสมพนธดงกลาว

บทท 2 How People Change โดย Louis Cozolino and Vanessa Davis ผ เขยนท งสองทานยกตวอยางการเปรยบเทยบระหวางหนกบมนษยกบ การหาเนยแขงในกลอง ซงผเขยนกลาววาเมอหนเจอเนยแขงในกลองใดกตามมนกจะไปหายงเนยแขงในกลองเดม ๆ ซำ ตราบทมนยงพบวามเนยแขงวางไวอยในกลอง


256

นน และเมอใดกตามทพวกมน พบวา ไมมเนยแขงอยในกลองนนแลว พวกมน กจะเรยนรท จะไมกลบไปหาเนยแขงทกลองเดมอก ซงพฤตกรรมนแตกตางจากมนษยทจะยงคงพยายามหาเนยแขงในกลองเดม ๆ แมจะไมพบเนยแขงชนดใด ๆ อย เพยงเพราะ “ความเชอ” ของตนเองทวา เนยแขงควรจะอยในกลองของมน ในประเดนนผเขยนตองการสอใหเหนวา สมองของมนษยถกพฒนาและสามารถวเคราะหไดวาจะทำใหรางกายของตนอยรอดไดอยางไรจาก “ขอมล” ทสมองไดรบ “เพยงเลกนอย” เทานน ผเขยนยงกลาวประเดนสำคญเกยวกบการทำงานของสมองไวอยางนาสนใจวา สมองเปนอวยวะทางสงคม (social organ) ทการเตบโตและ การบรหารจดการภายในสมองนนถกสรางและมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาโดยอาศยขอมลจากประสบการณตาง ๆ ทพบเจอ

บทท 3 A Whole-Person Approach to Dynamic Psychotherapy โดย Margaret Wilkinson สาระสำคญของบทน สะทอนจากประสบการณตรงของตนเอง ทพบวาผรบการบำบดสวนใหญจะเขาพบกบผบำบดดวยความกงวลใจและพยายามหาบคคลทสามารถยดเหนยวทางจตใจ เมอ Wilkinson ใชวธการสรางความเชอมนและสรางความความรสกทางบวกทมตอตนเองแกผรบการบำบดเพอใหสามารถดำรงชวตอยได Wilkinson พบวาผรบการบำบดมความกงวลใจลดนอยลงอยางเหนไดชด Wilkinson ยงกลาวยำวาการสรางสมพนธภาพระหวางผบำบดและผรบการบำบด จะสงผลตอ การสรางกฎระเบยบของการดำเนนชวต การสรางความหมายใหเกดขน (meaning making) การรบรและความเขาใจถงความรสกระหวางบคคล และการสรางสารในสมองใหเกดการเปลยนแปลงตอตนเอง

บทท 4 Beyond Words: A Sensorimotor Psychotherapy Perspective โดย Pat Ogden สาระสำคญท Ogden กลาวคอ การตระหนกรและการสอสารทสามารถเช อมโยงระหวางผ บำบดและผ ร บการบำบดสามารถเกดข นภายใต การบำบดโดยไรการสอสารรปแบบของคำพดหรอการปลอบโยน อนเปนแนวคดทใชกลไกของการสอสารของมนษยแบบไรคำพด เชน การเคลอนไหว การสอสารทาง


257

สายตา การสมผส เปนเครองมอทเหมาะอยางยงสำหรบการบำบดผมความเจบปวดภายในจตใจ หรอผทลมเหลวในการสรางความสมพนธ

บทท 5 Emotion, the Body, and Change โดย Peter A. Levine Levine มงทำความเขาใจถงองคประกอบและโครงสรางทางอารมณสามารถเปนฐานของกระบวนการทางรางกายและระบบการทำงานของสมองสวนกลางไดอยางไร โดยอาศยขอสรปจากการศกษาวจยของ วลเลยม เจมส ทวา “แทนทเราวงเพราะเรากลว แตเรารสกกลวเพราะเราวง [จากหม, (ในสถานการณตวอยาง)] ลกษณะของความคดดงกลาวสะทอนใหเหนวาเปนการคดในรปแบบยอนกลบ คอ การทคนเรารสกกลวเพราะอนเนองมาจากสาเหตของการวงหนบางสงบางอยางทสำคญตอจตใจหรอกระทบกระเทอนตอความรสกภายใน

บทท 6 The Disintegrative Core of Relational Trauma and a Way Toward Unity โดย Russell Meares ผเขยนไดอธบายความเชอของเขาไววาการบอบชำทางความสมพนธเปนผลมาจากการเกดพยาธสภาพของสมอง เขาไดเนนยำวาหนวยของจตใจและความรสกของมนษย (ในทนคอผรบการบำบด) จะถกเยยวยาโดยลกษณะของถอยคำ/คำพดเฉพาะท เกดข นระหวางผ บำบดและรบ การบำบดซงสามารถเชอมอารมณและความรสกของทงสองฝายได

Meares ไดใหความสำคญกบลกษณะของภาษาทนกบำบดจำเปนตองนำมาใช ในกระบวนการบำบ ด ท นอกเหน อไปจากจะตองแสดงใหเห นถง “ความสามารถในการเช อมตอ” ถงผ รบการบำบดไดแลว ยงตองมลกษณะทกอใหเกด “การพฒนาสมองซกขวา” ของผเขารบการบำบด อนเปนสมองสวนทควบคมกำกบดแลพฤตกรรมของมนษยในมตของความสรางสรรค จรยธรรม อารมณ

บทท 7 How Children Change Within the Therapeutic Relationship: Interweaving Communications of Curiosity and Empathy โ ด ย Dan Hughes Hughes ไดอางองการศกษาวจยของ Cozolino เรอง “Children need their parents’ curiosity about them as an avenue of self-discovery” โดย


258

Hughes ไดกลาวเพมเตมวาเดกมความตองการไดรบการบำบดจากนกบำบดในลกษณะเชนเดยวกนกบลกษณะของความตองการทเดกตองการจากพอและแม โดยเฉพาะอยางยงการสรางสมพนธภาพทดผานทางบทสนทนา การมปฏสมพนธระหวางกน และความสนใจใครรและการมความรสกทางบวกตอกน

บทท 8 The Therapeutic Use of Optimal Stress: Precipitating Disruption to Trigger Recovery โดย Martha Stark ผ เ ข ยนพ จารณาท ง การเปล ยนแปลงของมนษยและการยบย งการเปล ยนแปลง โดยใช แนวคด ของซกมนฟรอยด คอ พฤตกรรมของการกลบไปส ส งเดม หรอหลกการทำซำ (repetition compulsion) และ การยดตดกบแรงปรารถนา หรอความตองการ ทงทางดานรางกายและจตใจ (adhesiveness of the id) เปนกรอบในการอธบาย นอกจากน Stark ยงใชทฤษฎความอลวน (Chaos Theory) เปนพนฐานการอธบายและทำความเขาใจกระบวนการการเปลยนแปลง/เตบโต ของมนษยในรปแบบตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงกระบวนการเปลยนแปลง/เตบโตทางดานจตใจ และมลเหตปจจยแรกเรมททำใหเกดการเปลยนแปลง/เตบโตนน

บทท 9 How Couples Change: A Psychobiological Approach to Couples Therapy (PACT) โดย Stan Tatkin ผ เข ยนไดนำเสนอแนวคด การบำบดโดยใชวธการ Couple Therapy ซงเปนกระบวนการบำบดทพยายามเพมกระบวนการตระหนกร การเรยนรทางพฤตกรรม และโมเดลทางจตวเคราะห ใหกลายเปนรปแบบการบำบดท เสรมสรางการมปฏส มพนธระหวางบคคลขน นอกจากน Tatkin ยงกลาววาแนวคดการบรณาการทางดานชวจตใจ ( integrated psychobiological approach) เปนการสรางระบบความสมพนธ (ในทนคอระหวางคบคคล) จากลางขนบน เปนการฟนคนความทรงจำเชงกระบวนวธ (procedural memory) ซงเปนความทรงจำทไมไดอยภายใตอำนาจของจตใจ (เปนความทรงจำประเภทหนงของความทรงจำระยะยาว) โดยองคประกอบทางแนวคด/ทฤษฎท Tatkin ไดนำใชประกอบไปดวย 3 แนวคด/ทฤษฎทสำคญ คอ 1) ทฤษฎความผกพน


259

(attachment theory) 2) การตอบสนองตอการกระตน/สงเราและผลกระทบจากการควบคมการตอบสนองตอส งเราน น และ 3) การพฒนาการและการทำงานรวมกนของสมองทงในรปแบบแนวขวางและแนวตง (สมองซกซาย-ขวา, สมองซกขวา-ซาย, สมองสวนบน-สมองสวนลาง สมองสวนลาง-สมองสวนบน)

บทท 10 How Couple Therapy Can Effect Long-Term Relationships and Change Each Of The Partners โดย Marion Solomon Solomon สะทอนใหเหนถงพลงอำนาจของสมองทไมเพยงเตมไปดวยเครอขายของเซลลประสาทเพอสงตอสารสอประสาทระหวางกนเทานน แตการเชอมโยงระหวางกนของเซลลประสาทเหลานยงสามารถสรางและเปลยนแปลงประสบการณทเกดขนของมนษยไดอกดวย Solomon ไดยกตวอยางของความสมพนธระหวางค ร กโดยปกตท พยายามอยางมากท จะประคบประคอง “พนทแหงความรก” ไวโดยปฏเสธหรอยอมรบการตอตานผทจะมาทำลายพนทน น แตในทางกลบกนกบผท ประสบกบปญหาความลมเหลวของการมความสมพ นธ ใด ๆ Solomon พบวา บ คคลเหล าน เป นผ ท จำลองเหตการณ ความผดหวงในวยเยาวของตนเองกบพอแม และฝงประสบการณเหลานไวในความทรงจำของตนเองผานกระบวนการทำงานของเซลลประสาทในสมอง ซงในทายทสดแลวจะเกดการสรางเกดกลไกการตอตานความผดหวงตาง ๆ และกลไกการปองกนตนเองขนเมอเรมตนทจะมความสมพนธในทสด

บทท 11 Feeling Felt: Cocreating an Emergent Experience of Connection, Safety, and Awareness in Individual and Group Psychotherapy โดย Daniel J. Siegel และ Bonnie Goldstein บทสดทายของหนงส อเล มน ค อ การอธบายธรรมชาตของจตใจมนษย ประสบการณของ การตระหนกร ผลกระทบทางวฒนธรรมตอสขภาพจต สมองสวนทเก ยวของกบสงคมทมผลตอการมปฏสมพนธกบบคคลอน การรจกปรบอารมณและการสรางความยดหยนทางจตใจ และการบรณาการแนวความคดของการพฒนาการทางสมองตอพฤตกรรมการเปลยนแปลงของมนษย


260

Siegel และ Goldstein ใหความสำคญกบประสบการณการปลกฝงจตใตสำนกของบคคลตอการสนบสนนใหเกดการเปล ยนแปลงหรอมความสมพนธ อยางยงยวดตอลกษณะการเปลยนแปลงทางรางกาย และพฤตกรรมการแสดงออก ดงนนกระบวนการบำบดตอผเขารบการบำบดจำเปนอยางยงทผบำบดเองจะตองพจารณาใหเกดกระบวนการสรางจตสำนกใหมทเนนการตระหนกรในปจจบน ทงการเปลยนแปลงของรางกาย สญชาตญาณ และจตใจทเกดขนกบผรบการบำบด แนวคดทางดานวทยาศาสตรการแพทย ผสมผสานกบแนวคดทางดานจตสงคมจะเปนกรอบ หรอเปนแนวทางททำใหผบำบดสามารถแนะนำผรบการบำบดใหประสบความสำเรจตามเปาประสงคได

ผเขยนในแตละบท (ซงเปนผเชยวชาญทางดานการบำบดดวย) ในหนงสอ “How People Change: Relationships and Neuroplasticity in Psychotherapy” ยงไดนำเสนอความทาทาย และขอจำกดทตนเองไดประสบจากการปฏบตงานของตนเอง คำถามทเกดขนเมอพบวาการเปลยนแปลงของผรบการบำบดแตละรายนนมความแตกตางดวยมลเหตปจจยทบางครงไมสามารถอธบายไดดวยกรอบของแนวคด ทฤษฎ หรอ “ภาษาทางวชาการใด ๆ” ผอานหนงสอเลมนนอกจากจะสามารถนำประสบการณ แนวทางในการแกไขปญหา หรอความหลากหลายของลกษณะ การบำบดทผเขยนไดรบจากประสบการณตรงและพฒนาขนจากการศกษาวจยมาใชเปนแนวทางในการปฏบตงานดานการบำบด ประโยชนของการสรางสมพนธภาพกบการทำงานทตองมกระบวนการสรางปฏสมพนธ หรอแมกระทงการใชชวตโดยทวไปแลว เนอหาหรอขอคนพบจากตวอยางการบำบดของผเขยนในหนงสอเลมน ยงสะทอนใหเหนวาสงทผอานเคยรบทราบและทำความเขาใจเกยวกบเปลยนแปลง การเตบโตของมนษยกอนหนานแลวนนอาจกลายจะเปนสงใหมทผอานไมเคยไดรบทราบมากอนเลยกสามารถเปนได

journal of social work vol. 28 no.1 january-june...

Documents