john ronald reuel tolkien - yüzüklerin efendisi - yüzük kardeşliği

8/14/2019 John Ronald Reuel Tolkien - Yzklerin Efendisi - Yzk Kardelii

1/246

YZKLERN EFENDtS

Yzk gn altnda yaayan Elf Krallar 'naYedisi tatan saraylarnda Cce Hkmdarlar'a',

Dokuz Yzk lml nsanlar'a, lecekler ne yazkBir Yzk glgeler iindeki Mordor Diyar 'nda

Kara tahtnda oturan Karanlklar Efendisi'neHepsine hkmedecek B ir Yzk, hepsini o bulacakHepsinibir araya getirip karanlkta birbirine balayacak

Glgeler iindeki Mordor Diyar 'nda

J. R. R. Tolkien

YZKLERN EFENDtSl

Birinci Ksm YZKKARDEL

ikinci Ksm KKULE

nc KsmKRALIN DN


2/246

iiNDEKiLER

YAYINCININ NOTU 9

SUNU "EVRLM Bi R YAPITA NSZ" 11NSZ,Hobbttler ve Dier Baz Meseleler Hakknda 15

Bi Ri NCi KiTAP

I DRT GZLE BEKLENEN DAVET 35II GEMN GLGES 61

m KAFADAR 89IV MANTARLARA IKAN KESTRME YOL 114V SU ORTAKLARI ORTA YA IKIYOR 128

VI YALI ORMAN 141VII TOMBOMBADlL'lN EViNDE 157

VIII HYK Y AYLALARINDA SiS 171IX SIRAYANAf/D/LL/HANINDA 187X ^YOLGEZER 203

XI KARANLIKTA BiR BIAK218 XI NEHiR GEDNE KAI 242

iKiNCi KiTAP

I NiCE BULUMALAR267 UELROND'UNDVANI 291

III YZK GNEYE GiDiYOR 330IV KAR ANLIKTA YOLCULUK 356

V KHAZAD-DMKPRS 386VI LOTHLRlEN 399

VII GALADRlEL'lNAYNASI 423 VIII

LRlEN'EVEDA 44 0 IX ULU NEHiR 45 5

X KARDELiK DAILIYOR472


3/246

YAYINCININ NOTU

Yzklerin Efendisi, Tolkien'n kitaba yazd Ek'lerden birinde debelirttii gibi,Krmz Kitap'tum yaplm bir "eviri". Her ne kadarOrta Dnya'nn nc a'nda Elfler, Hobbitler, insanlar ve Cceler

bir Ortak Lisan konuuyorlardysa da, bu lisann zellikleri rktan rkave blgeden blgeye deiiyor. Tm bu zelliklerin "ingilizce'yeevrilmesi", Tolkien gibi bir dilbilimcinin onyllann alm. Aynzellikleri bozmadan Trke'ye evirmek daha da zor.

Zorluklarn birincisi, isimler konusunda. Birok isim zaten OrtakLisan'da deil, kahramanlarn zgn dillerinde. Dolaysyla Elfe birisim zaten ingilizce'ye evrilmemi, Elfe kalm. Biz de bu kuralauyduk. Ancak baz isimler, zellikle de Hobbitlerin soyadlar ingiliz-ce'ye evrilmi; biz de yapabildiimiz kadaryla bu soyadlar Trk-e'ye evirdik. Ayn ey yer isimleri iin de geerli. Bu yzden, rnein,ngilizce'ye Brandywine olarak evrilen Baranduin, Trke'de

Brendbadesi oldu. Ayn ekilde, hanc Barliman Butterbur, Arpa-dam Kaymakprz;BucklandiseErdiyar olarak evrildi.

Bir de Yzklerin Efendisi'nin yaynlanmasndan sonra ingiliz kl-trne yerlemi olan terimler var. rnein, Frodo Baggins'in klcnnad "Sting" ("an inesi"). Ancak bir ingiliz rock yldz da kendisine buadseti, bu adla nlendi (Sting'in eskinden ingilizce retmeni olduuve Yzklerin Efendisi'ni ok sevdii biliniyor); bu yzden Sting'"ine" diye evirmeyi tercih etmedik.

Bunun gibi birka rnek dnda metinde ingilizce'ye benzeyenisimler, okuyucuyu aldatmamah. rnein Sam Gamgee, bir ingilizad olan "Samuel"den ksaltlan bir ad deil, tersine "Samwise"dan k-saltlyor; bunu evirmeye kalksaydk, Samwise Efendi'ye "yarmakll" demek zorunda kalacaktk; o yzden "Sam" olarak kald.

Orta Dnya'nnhalklar farkl leheler konuuyor. rnein Elfler


4/246

10.- YZK KARDEL

olduka resmi ve adal, byk lde "Shakespeare dnemi" tngiliz-cesi ile konuurken, Rohirrimlerdaha da eski bir ingilizce'ye sahipler.Trke'de Elf lehesini daha ziyade "Lisan- Osman" ile karlarken,gebe, at srtnda yaayan Rohirrimler'in lehesini daha bir "OrtaAsya" Trkesi ile karlamay setik.

SUNU

"EVRLM BR YAPITA NSZ"

"One book to charm them ali and ingladness bina them..."'

Bir ocuk filminin son sekansnda, bana ok yakn gelen bir cmleduymutum: "iki tr hikye vardr," diyordu filmin esrarengiz sihirbaz."Gerek hikyeler, ve gerek olmas gereken hikyeler. Bu izlediinizikinci tr hikyelerdendi."

J.R.R. Tolkien'm klt eseri Yzklerin Efendisi'nde ikinci tr hik-yelerden biri, belki de en gzeli anlatlmakta.

Peki ama, nedir bana ve daha yz ksur bin okuyucuya "FrodoBaggins'le sekiz yol arkadann yks gerek olmalyd" dedirten?ok mutlu bir dnyada m yayorlar, olaylar ok mu keyifli, "keke

bu maceralar benim bamdan geseydi" diye mi dnyor insan?Hi deil. Yzklerin Efendisi'nin izdii Middle-Earth yani Orta

Dnya'nn bir topya olmad kesin. En az bizim d dnyamz kadarzor ve karmak bir yer oras da. Olaylar deseniz, en korkusuz okuyu-cunun dudan uuklatr. Kendi adma, yknn kahramanlarndanen anslsnn bile yerinde olmak istemezdim. Gene de, btn iyi fanteziykleri gibi, Yzklerin Efendiside gerek olmalyd.

Basan h bir fantezi eserinin okuyucudabu tad brakmasnn sanrmiki nedeni var. Birincisi, bildiimiz gereklii askya alp bir sre iinyknn temel varsaymlarna inanmay kabul ettiimiz andan

* Deniz Erksan'n bu yazs ilk kez Metis eviri 'nin 1991 Bahar tarihli 15.saysnda, "evrilmemi Yaptlara nszler" blmnde yaynlanmt. Aynyazy bu kez "evrilmi Bir Yapta nsz" olarak yaynlamaktan mutluluk du-yuyoruz, -y.n.

1. Bunu aklamayacam, ama size by yaptm tahmin etmisinizdir.


5/246

12 YZK KARDEL f)

itibaren, olaylar zaten gerektir. Herey iyi gitmeyebilir, herkes mutlusona ulamayabilir, ya da Yzklerin Efendisi'nde olduu gibi zaferin

bedeli ok yksek olabilir; fakat byle balayan bir yk ancak bylesrebilirdi diye dnrz.

ikinci ve ok daha nemli sebebiyse, Tolkien insanolunun zamannve meknn dna kma, kendisi dnda akll varlklarla iletiimkurma ihtiyacyla aklamakta. Bu yle derin bir ihtiya ki, tarih bo -yunca anlatlm tm masallarn, tm mitlerin kaynan oluturuyor.Zaman ve meknn tesine geip, bulunduumuz yere dardan bak-mak; bize benzemeyen canllarla alverie girip dnya zerindeki bilin

sahibi tek rk olmann yalnzlndan kurtulmak... Belki bu perspektif,bu alveri, bu kyaslama sayesinde insanolu bir rk olarak kendisinive kozmik dzendeki yerini anlayabilecektir. Bu anlamda yalnzfantazi deil, bilimkurgu da bu tarih kadar eski dilee cevapvermekte.

Ve gene bu anlamda Yzklerin Efendisi fantazi trnn kusursuz birrnei. Arka planda hemen hibir edebiyat rnyle mukayese kabuletmeyecek zenginlikte bir tarih ve corafya var. Zamann ve meknndna adm atan okuyucu kendisini bu zenginliin ipulanyladonatlm Orta Dnya'da buluyor. Bizim bildiimiz Dnya buras,ama "gnein ve dnyann ok daha gen olduu bir zaman." nca'nn sonuna'yaklaan Orta Dnya bir yanda Elf, Cce, Hobbit,Ent, tnsan ve Bycleriyle, dier yanda Ork ve Trol gibi "hilkat gari-

beleri"yle, hepsinin gerisinde de varlklar sezilen Vala ve Maia'larlabilinli canllar ynnden sonsuz bir eitlilie sahip, te bu fonunnnde drt Hobbit, iki nsan, bir Byc, bir Elf ve bir Cce'den oluandokuz kiilik topluluk, Orta Dnya'y Yzn Efendisi Sauron' dankurtarmak iin umutsuz bir yolculua kyor.

Birinci ve kinci alar'da neler olmu, Eldarin, yani Yksek Elflerniin Orta Dnya'da srgnde, Bycler insan deilse nedir, umutlar veyakarlar neden denizin tesine Bat'ya yneltiliyor? Btn bu sorularncevabn vermiyorYzklerin Efendisi? Bunlar sadece hikyenin burada

balamadn ve burada bitmeyeceini sezdiren usuz bu-

2. Tolkien fantazi edebiyat konusundaki grlerini "On Fairy-Stories" adlmakalesinde kapsaml bir ekilde anlatyor.

3. Bu sorularn cevab ve daha baka ykler iin, Tolkien'n lmndensonra yaynlanan Silmarillioriabakmanz gerek.Silmarillion Birinci a anlatyor.

S U N U

caksz bir dokunun ipular. Kitabn bize anlatt, yknn yalnzca bir blm. Ama bu kadar bile, mtevaz hobbit Frodo Baggins'in"Sauron'un planlarn boa karmak iin herkesten ok alan" B-yc Gandalf, yurtsuz kral Aragorn ve dier arkadalarnn yardmylasonuca ulatrd yolculuu Aray Edebiyat (Quest Literatre)trnn klasik rnekleri arasna dahil etmek iin yeterli.Hayranlarna "bu yk gerek olmalyd" dedirten de, bu Aray'n (yanisembolik anlamda ruhan olgunlama srecinin) itenlii belki de.Yzklerin Efendisi belki bu yzden bir klt. Tolkien'n ocuk kitab

Hobbit'le kendi yaratt dillerin gerisine kurduu mitoloji arasnda birkpr oluturan ve yazm tam on yedi yl sren bu kitap, ilkyaymland 1954 ylndan benim elimdeki nshasnn ait olduu1968 ylna kadar yalnzca ingiltere'de tam 38 kere baslm. AmerikaBirleik Devletleri'nde 60'l yllarn renci hareketleri erevesindeyle gl bir yank uyandrm ki, kampslerde "Frodo yayor" ya da"Cumhurbakan adaymz Gandalf gibi rozetler grlr olmu. ** Bukadar youn bir ilgi karsnda edebi evreler de tepkisiz kalmam tabii.Fantazi teriminin henz yerlemedii o ilk yllarda ancak"mitoloji" diyetanmlanabilen Yzklerin Efendisi, eletirmenleri Tolkien hayranlar veTolkien dmanlar diye ikiye blm ve bu kamplama zerinden sayszmakale ve kitaba konu olmu.

Akademik tartmalar yle dzeylere varyor ki, kahkahalarla gl-memek imknsz. Bir yanda Tolkien severler Yzklerin Efendisininmuhteem bir edebi yapt olduunu sylyor, Jung'un teorilerindendestek alan psikolojik zmlemeler yapyor, derin alegorik anlamlarkaryorlar. Oysa Tolkien ok ak bir dille Yzklerin Efendisi'ninalegori olmadn belirtmekte. "Varln sezecek kadar yalanp bez-diimden bu yana, alegorinin her trl tezahrnden btn kalbimlenefret ederim," diyen Tolkien'a gre, alegori, yazar da okuyucuyu da

kk dren bir slup. Yzklerin Efendisi ise bir tarih yks.Kar kamptaki eletirmenler bu tavra iyice fkeleniyorlar elbette.

Yzklerin Efendisi bir alegori olsa, mesela ikinci Dnya Sava'nsembolize etse, tuhaf tuhaf yaratklarn olmayacak maceralara giripkmasn anlayla karlayabilecekler belki de. Gelgelelim iinde

** Bu arada, nl ingiliz rock arkcs Sting'in adn Frodo'nun klcndan,nl new age topluluu Shadowfax'in ise adn Gandalf m atndan (Glgeyele:Shadowfax) aldn hatrlamakta yarar var. -y.n.

13


6/246

14 Y Z K K A R D E L

yaadmz dnyayla dorudan paralellik kurmaya yanamayan buhikye, d dnya iin bir anlam tamayarak gnahlarn en byniliyor. Yani koskoca Profesr Tolkien, bin ksur sayfa boyunca res-men "Ka Edebiyat" yapyor.

tyi kt bir hayalgc olan ve grd her satrda ille kendi strajedilerinin yansmasn aramayan okuyucu, Yzklerin Efendisi'ningndelik hayatmz iin bir anlam tayp tamadna kendisi kararverecektir. Bana sorarsanz, Orta Dnya d dnya iin anlaml m bil-mem, ama daha anlaml olduu kesin.

Ka edebiyat sulamas ise yazarn umurunda bile deil. Ka

szcne haksz yere olumsuz anlam yklendii grnde Tolkien:"Kendini hapiste bulan bir insan kalkp evine gitmek istedi diye onunasl kmseyebiliriz? Ya da, kaamyorsa bile duvarlar ve gardiyanlardnda bireylerden sz etmesi su mu? Mahkm onu gremese de,dardaki dnya hl gerektir." Bir baka deyile, hapisten kamaklakavgadan kamay birbirine kartrmamak gerek. nk tpk Thore-au'nun inzivaya ekilmesi gibi, "gerek Ka ou zaman irenme,fke, itham ve Isyan'la el ele gider".

Her fantazi severin iten ie hissettii gerei de en iyi Tolkienzetliyor: "Ka ihtimali en ok kimi telalandrr? Kimi olacak, gar-diyanlar!"

Deniz Erksan, stanbul 1991

NSZ

Hobbitler Hakknda

Bu kitap byk lde hobbitler hakkndadr ve okuyucu kitabn say-falarndan onlarn zelliklerinin birounu ve tarihlerinin de biraznkartabilir. Bu konuda daha fazla bilgi iin, Hobbitad altnda yayn-lanm olan Batmdan Krmz Kitab'ndan alnan sekilere bakabi-lirsiniz. Oradaki yk, dnya apnda n kazanm ilk hobbit olanBilbo tarafndan yazlan Krmz Kitap'n ilk blmlerinden bir arayagetirilmitir ve Dou'ya gidip dnd yolculuu konu ald iinGittim ve Dndm adn tamaktadr. Bu macera daha sonra, buradaanlatlan o a'n byk hadiselerinde btn hobbitleri balayacakolan bir maceradr.

Bununla beraber, kimileri o ilk kitaba sahip olmayabilir; birok kiide daha ilk bandan bu tuhaf halk hakknda daha ok ey renmekisteyebilir, ite bu okurlar iin burada, hobbit irfanndan nemlisaylabilecek noktalar zerine birka not bir araya getirilmi ve ilkmacera ksaca hatrlatlmtr.

Hobbitler pek kendilerini gstermeseler de kadim bir halktr. Eskidenimdikine nazaran daha kalabalklard; nk ban, huzuru ve iyisrlm topra ok severler: Hobbitlerin en ok sevdikleri urakyerleri dedi toplu, gzelce ekilip biilmi krlk yerlerdi. Alet kullan-mada maharetli olmalarna ramen demirci krkleri, su deirmenleriveya el dokuma tezghlarndan daha karmak makinalardan anla-mazlard; hl anlamazlar ve sevmezler. Eski gnlerde dahi, "BykAhaliden" - bize byle derlerdi- genellikle uzak dururlard; imdi isekorkuyla kendilerini bizden saknmaya balamlardr ve artk hobbitleri

bulabilmek ok zordur. Kulaklar delik, gzleri keskindir ve yap olarakkilo almaya msait olmalarna ve gereksiz yere acele etme eilimleriolmamasna ramen yine de hareketlerinde evik ve marifetli-


7/246

16 YZK KARDEL dirler. Her eyden nce, karlamak istemedikleri iri halktan biri patavatszca yollarna karsa hzla ve sessizce kaybolma sanatna sahiptirler ve bu sanat o kadar gelitirmilerdir ki insanlara byclkgibi gelebilir. Fakat aslnda hobbitler hibir zaman, hibir eit byyle uramamlardr; bu ele gemezlikleri de tamamen soya ekim, idman ve toprak ile olan yakn bir dostluun onlara bahetmi olduu, daha iri ve daha hantal rklar tarafndan taklit dahi edilemeyen

profesyonelce bir hnerden kaynaklanmaktadr.nk bunlar ccelerden de ufak tefek, minik bir halktr; yani c-

celerden daha ksa boylu saylmasalar da, pek o kadar salam yapl vetknaz deillerdir. Boylan hobbitten hobbite deiir, bizim llerimizegre 60 santim ile 120 santim arasndadr. Gnmzde bir metreye peknadiren ulamaktadrlar; fakat kendi sylediklerine gre artk klmeye

balamlardr, eski gnlerde daha uzun boylu imiler. Krmz Kitap'agre II. sengrim'in olu Bandobras Took (Boakk-reten) bir buukmetre kadarm ve ata bile binebiliyormu. Btn hobbit kaytlarndaonu sadece eskinin iki nl ahsiyeti geebilmitir; fakat bu ilgin olay,zaten bu kitapta anlatlacaktr.

Bu yklerle ilgisi olan Shire'l Hobbitlere gelince, bar ve refahgnlerinde onlar mutlu bir halk idi. Bata san ve yeil olmak zerecanl renkler giymeyi sever, fakat ayaklarnn kselemsi tabanlar ol-duu ve zerleri genellikle kahverengi olan salan gibi sk kvrcktylerle kapl bulunduu iin ok nadiren ayakkab kullanrlard. Oyzden aralarnda pek gelimemi olan tek zanaat kunduraclkt; fakatuzun ve maharetli parmaklara sahiptiler ve birok kullanl, zarif eyayaparlard. Yzleri genellikle gzelden ziyade neeli, ablak, gzleri

parlak, yanaklan krmz, dudaklan her an glmeye, yemeye veimeye hazr olurdu. Sk sk ve gnlden glerler, her zaman iin basit

akalardan holanrlar, (ve imkn bulduka) gnde alt n yemekyerler, ierlerdi. Dost canlsydlar, partilere ve cmerte hediyeler alpvermeye baylrlard.

Zamanla uzaklam olmalarna ramen hobbitler ile aramzda birakrabalk olduu aktr: Bize ciflerden hatta ccelerden daha yakn-drlar. Hobbitler eskiden insanlann dillerini konuurlarm kendiUsullerince ve genellikle insanlarn holandklar eylerden holanr,holanmadklarndan holanmazlarm. Fakat aramzdaki akrabalntam olarak ne olduunu bu zamandan sonrabulmak mmkn deildir.Hobbitlerin balangc artk kaybolmu ve unutulmu olan Eski

NSZ

Gnler'e dayanr. Sadece cifler hl o yitip giden zamanlarn kaytla-rn saklarlar ve detlerine gre de neredeyse sadece tamamyla kenditarihleriyle ilgilenirler ki bunun iinde insanlar ok az grnr, hob-

bitlerin ise hi sz edilmez. Yine de, dier halklann onlarn varlnfark etmesinden epey yllar ncedir hobbitlerin Orta Dnya'da sessizsakin yaamakta olduuna phe yok. Ve sonu olarak dnya sayla-mayacak kadar garip yaratklarla dolu olduu iin bu minik halk pek denemli grlmemitir. Fakat Bilbo ve varisi Frodo'nun zamanndaaniden, kendi istekleri dnda hem nemli hem de nl oluverip Ariflerinve Ulularn akln kartrmlardr.

O gnler, yani Orta Dnya'nn nc a artk oktan geride kald,ktalann ekilleri deiti; ama hobbitlerin yaam olduklan blgeler hikuku yok ki hl bulunduklar yerlerdir: Eski Dnya'nn kuzey bats,Deniz'in dousu. Bilbo'nun yaad dnemde, hobbitlerin aslyurtlarna dair bilgiler tamamen unutulup gitmiti. renme sevgisi(ecerelerine ait bilgiler hari) aralannda yaygn olmaktan okuzakt; ama yine de eski aileler arasnda kendi kitaplann inceleyen,hatta ciflerden, ccelerden ve insanlardan eski zamanlar ve uzak di-yarlarla ilgili malumat toplayan birka kii kmtr. Kendi kaytlanShire'a yerlemelerinden sonra balamt; en eski efsaneleri de Gez-ginlik Gnleri'nden pek geriye uzanmaz. Yine de bu efsanelerden, garipszckleri ve detlerinden, dier birok deiik halk gibi hobbitlerin deuzak gemite batya doru geldii aktr, lk ykleri, Andu-in'inyukar vadilerinde, Koca Yeilorman'n saaklarnn alt ile DumanlDalar arasnda oturduklar bir zamandan dem vururadeta. Daha sonradalardan zorlu ve tehlikeli bir gei yaparak Eriador'a nedengelmilerdir, artk bilinmez. Kendi ykleri, lkede insanlann o-aldndan, gelip orman karartan ve adn dntren bir glgeden

sz eder.Daha dalar amadan nce hobbitler deiik soya ayrlm gi-bidirler: Klayaklar, lkenler ve Samanpostlular. Klayaklar daha esmer,daha kk ve ksa, sakalsz ve izmesiz hobbitlermi; elleri veayaklar dzgn, hnerliymi; yksek yerleri ve da yamalann se-verlermi. lkenler daha csseli, daha ar yaplym; eleri ve ayaklandaha iriymi; ovalar ve nehir kylarn tercih ederlermi. Saman-

postlulann tyleri ve ciltleri daha ak renkliymi ve dierlerine nazarandaha uzun ve inceymiler; onlar aalan ve ormanlk lkeleri ok

17


8/246

YZK KARDEL

severlermi.Kadim zamanlarda Klayaklar'n ccelerle ok alverii varm ve

uzun sre dalarn eteklerinde yaamlar. Batya en nce gelenler onlarolmu; dierleri hl Yabaneller'de oyalanrken onlar Eriador zerindenFrtnaba'na kadar uzanmlar. Bunlar hobbitlerin en normal, en tipikrnekleri ve en kalabalk olanlarym. Bir yere yerleip atalarnntneller ve delikler iindeki yaay biimlerini muhafaza etmeye en okeilimi olan da bunlarm.

lkenler uzun sre Ulu Nehir Anduin'in kylarnda oyalanmlarveinsanlardan daha az ekiniyorlarm. Onlar da Klayaklar'dan sonra

batya gelmiler ve Grltlsu'yu izleyerek gneye inmiler; Orada,Tharbad ile Garpeli snn arasnda epey bir zaman yaayp, neden sonrayeniden kuzeye g etmiler.

Sayca en kk soy olan Samanpostlular kuzey kolunu oluturu-yormu. Dier hobbilere nazaran ciflerle daha dosta geiniyorlarmve el iiliinden ok dilde ve mzikte maharet gsteriyorlarm; es-kiden beri iftilikten ok avclktan holanrlarm. Aynkvadi'ninkuzeyindeki dalar gemiler ve Akpnar Nehri'nden aaya inmi ler.Ksa bir sre sonra Eriador'da onlardan nce oraya gelmi olanlarlakarmlar fakat biraz daha cesur ve maceraperest olduklarndanKlayak ve lgen klanlar arasnda sk sk lider ve reis konumuna gel-miler. Bilbo'nun zamannda dahi, Tooklar ve Erdiyan'nn Efendilerigibi byk ailelerde Samanpostlu soyunun gl kan kendisini gs-teriyordu.

Eriador'un bat topraklarnda, Dumanl Dalar ile Mavi Dalararasnda hobbitler hem insanlar hem de elfleri bulmulard. Gerektende Dnedain'den, yani Deniz'i ap Batil'den gelen insanlarnkrallarndan arta kalan bir ksm burada yayordu; fakat hzla azal-maktaydlar, onlara ait olan Kuzey Krall topraklan gn be gn ya-

bana kanmaktayd. Gelenler iin bol bol yer vard ve ok gemedenhobbitler dzenli topluluklar halinde yerlemeye balamt, ilk yerleimmerkezlerinin ou daha Bilbo'nun zamannda oktan kaybolmu veunutulmutu; fakat nem kazanan ilklerden biri, zamanla klse devarln korumay baarmt; buras Shire'n krk mil kadar dousunaden Bree ve etrafndaki Tokay Orman idi.

Kukusuz bu ilk gnlerde hobbitler yazy renmiler ve bu sanatok daha nce ciflerden renmi olan Dnedain tarznda yazmaya

balamlard. Yine o gnlerde daha nce hangi dili kullanyorlarsa

NSZ

onu unutmular ve ondan sonra hep Westron ad verilen Arnor'danGondor'a kadar krallarn lkelerinde ve Belfalas'tan Mavi'ye kadar

btn sahillerde geerli olan Ortak Lisan' kullanmlard. Yine de aylarnve gnlerin kendi isimleri ve gemiten kalan byk bir ahsisimleri birikimine ilaveten, kendilerine ait birka kelimeyi alkoy-mulard. Bu sralarda hobbitler arasnda, yllar dikkate alnmaya ba-ladka efsane, tarih halini almtr. nk nc a'n bin alt yz

birinci ylnda Samanpostlu kardeler Marko ile Blanko, Bree'den yolakmlard ve Fornost'taki* yksek kraln izniyle arkalarnda oksayda hobbitle kahverengi nehir Baranduin'den gemilerdi. Kuzey

Krall'nn gl gnlerinde ina edilmi olan Tayay Kprs'nap, kar kyda nehir ile Irak Yaylalar arasndaki topraklarn tamamnkendi yerleim blgeleri olarak ilan etmilerdi. Tek ykmllkleri iseKoca Kpr'y ve dier trn kprlerle yollar bakml tutmak, kralnhabercilerinin yolunu amak ve kraln egemenliini kabul etmekti.

Byle balamt Shire Hesaplar; nk (hobbitlerin taktklarisimle) Brendibadesi'nin geilmesi Shire'n ilk yl kabul edilmi vedier btn yllar buna gre hesaplanmt.** Batl Hobbitler yenitopraklarna ilk grte vurulup burada kalarak ksa bir sre sonra in-sanlarn ve ciflerin tarihlerinden silinmilerdir. Grnte hl szdeteba olduklar bir kral vard ama aslnda onlar kendi reisleri tarafndanidare ediliyor ve d dnyada olanlarla hi ilgilenmiyorlard. For-nost'taAngmar'n Byc Hkmdar ile yaplan son savaa kadar, insanlaraait hibir kaytta gemese de, kendi iddialanna gre kral desteklemekiin birka oku yollamlard. Fakat o savata Kuzey Krall son

bulmutu; sonra da hobbitler topra mlkiyetlerine geirip, giden kralnhkimiyeti yerine reisleri arasndan Reis semilerdi. Orada bin yl

boyunca savalardan pek rahatsz olmamlard ve Kara Musibet'ten (S.

H. 37) sonra Uzun K'ta yaanan byk felakete ve onu takip edenala kadar mreffeh yaayp oalmlard. O karanlk dnemde binlercesi yok oldu fakat Yokluk Gnleri (1158-60) bu yknnanlatld zamanlarda oktan geip gitmiti ve hobbitler ye-

* Gondor kaytlarna gre bu, yz yl sonra Arvedui ile son bulan Kuzeysoyunun yirminci kiisi II. Argeleb idi.

** Bylece elflerin ve Dnedain'in hesabna gre nc a'n gnleri,Shire hesaplanna 1600 eklenerek bulunabilir.

18 19


9/246

niden bollua almlard. Toprak zengin ve mfikti ve onlar geldik-lerinde uzun zamandan beri terk edilmi olduu halde eskiden gzelekilip biilmi olduu anlalyordu; bir zamanlar kraln orada birokiftlii, dan tarlalar, balan ve ormanlar vard.

Irak Yaylalar'dan Brendibadesi Kprs'ne kadar krk fersah, kuzeyavlaklarndan gneydeki bataklklara kadar da elli fersah uzanyordutopraklar. Hobbitler, Reislerinin yetki alann oluturan bu der-li toplu i

blgesine Shire adn verdiler. Ve dnyann bu ho keci-inde derlitoplu yaama ilerine iyice dalp, darda karanlk eylerin hareketegetii dnya ile ilgilerini gitgide kaybettiler; yle ki, sonunda bar ve

bereketin Orta Dnya'nn deimez bir kural ve aklselim sahibi her

ahalinin hakk olduunu zanneder oldular. Muhafzlar hakknda zatenpek az olan bilgilerini ve Shire'daki uzun bar mmkn klan tm oabalan ya unutmulard ya da hatrlamazdan geliyorlard. Aslndakorunuyorlard ama bunu hatrlarna getirmeyi brakmlard.

Hibir zaman, hobbitlerin hibir rk savac olmamtr ve kendiaralannda hi savamamlardr. Eski z?rnanlarda, elbette, zorlu birdnyada hayatta kalabilmek iin savamak zorunda kalmlard; fakatBilbo'nun zamannda bu kadim bir tarih olmutu. Bu yk balamadannce son ve aslnda Shire snrlan iinde yaanm olan tek sava daartk hatralardan silinmiti: Bu, S. H. 1147'de yaanan, BandobrasTook'un ork istilasn bozguna uratt Yeiltarlalar Sava'dr. klim

bile daha lml olmu, o bembeyaz k aylarnda Kuzey snrlanndadolanan kurtlar sadece dedelerin masallarnda kalmt. Yani, Shi-re'da hl bir miktar silah stoku olmasna ramen bunlar daha ok yadigrolarak kullanyor, ocaklann zerine, duvarlara aslyor ya da UhKazn'daki mzede toplanyordu. Mzeye Belek Evi deniyordu; nkhobbitlerin artk kullanm olmayan fakat atmaya kyamadkla-n eylerehep belekismi verilirdi. Evleri beleklerle dolup tamaya pek elveriliydi

ve elden ele dolaan hediyelerin ou da bu cinstendi.Her eye ramen, rahatlk ve bar bile bu halkn alacak ldesalam yapl kalmasn engelleyememiti. Aslna baklacak olursahobbitlerin gzn korkutmak veya ldrmek pek kolay olmazd; gzeleylerden ylesine bkmadan usanmadan zevk almalarnn nedeni, belkide mecbur kalnca pekl da bunlarsz yapabilecek olmalaryd; bir dekederden, dmandan ve iklimden kaynaklanan zahmetlerle onlan iyitanmayan ve gbeklerinden ve besili yzlerinden daha deri-

NSZ

nine bakmayanlan hayrette brakacak lde iyi ba edebilmeleriydi.Kolay kolay tartmaya girmeyen ve yaayan eyleri zevk olsun diyeldrmeyen hobbitler keye sknca ok yiit olurlard ve zorda ka-lnca silahlanm beceriyle kullanrlard. Keskin gzl olduklanndanve hedefi armadklarndan ok iyi okuydular. Sadece ok ve yay dadeil. Eer hobbitin biri bir ta almak iin eilirse, izinsiz arazilerinegiren btn hayvanlann gayet iyi bildikleri gibi siper almakta faydaolurdu.

Eskiden tm hobbitler yerdeki deliklerde yaard, ya da yle olduunuzannediyorlard ve hl kendilerini en ok o tr yerleim yerlerinderahat hissederler; fakat zaman iinde dier ev biimlerini de gelitirmeyemecbur olmulardr. Aslnda Bilbo'nun zamannda Shire' da, genellikleen zenginler ve en fakirler eski detlere uyuyorlard. Fakirler, gerektende sadece birer delik olan, ya da ya tek pencereli ya da penceresiz, enilkel biimiyle oyuklarda yaamaya devam ediyordu; te yandan halivakti yerinde olanlar eskinin basit ukurlannaan ok daha konforlukovuklar ina ettiriyordu. Fakat bu geni ve kollara ayrlan tneller (yada onlarn deyimiyle iyin'ler) iin gerekli alanlar her yerde

bulunmuyordu; bylece hobbitler nfuslar arttka dzlklerde ve alakarazilerde yer zerinde evler yapmaya balamlard. Hatta Hobbitkyve Tkkazas veya Ak Meralar'daki Shire'n en byk kazas UlKazn gibi tepelik blgelerde ve eski kylerde bile gerek ahap olsun,gerek tula veya ta, bir sr ev yaplmt. Bunlar zellikledeirmenciler, demirciler, urganclar, araba yapmclar gibi meslekerbab tarafndan tercih ediliyordu; nk hobbitlerin daha deliklerdeyaadklar zamandan beridir, baraka ve atlyeler yapma alkanlklarvard.

iftlik evleri ve samanlk ina etme detinin ilk nce Brendibadesi

boyunda bulunan Batak'ta balad sylenir. Bu taraflann hobbitleri,yani Doudirhem'den olanlar daha iri ve ar ayakl olurlar, amurluhavalarda da cce izmeleri giyerlerdi. Fakat damarlannda daha ziyadelken kan akard ve gerekten de bu, ounun enesindeki incesakallardan da belli olurdu. Hibir Klayak ve Samanpostlu'nun y-znde sakaln izine bile rastlanmazd. Aslnda Batak, Erdiyar ve dahasonra igal ettikleri Nehir'in dou tarafndaki topraklann halknn oudaha sonralan gneyden Shire'a gelmilerdi ve Shire'n baka hibiryerinde rastlanmayan garip isimleri ve tuhaf szcklerinin birounumuhafaza etmilerdi.

YZKKARDEL 20

21


10/246

Dier birok meslek gibi yapclk mesleini de Dunedain'den alm

olmalar muhtemeldir. Fakat hobbitler bu meslei dorudan, genlikzamanlarnda insanlarn retmeni olan ciflerden de renmi olabilir.nk Yksek Soya sahip cifler, o zamanlar henz Orta Dnya'y terketmemilerdi ve hl batda, uzaktaki Gri Limanlar'da ve Shireyaknlarnda baka baka yerlerde yayorlard. Bat snrlarnngerisindeki Kule Tepeleri'nde hatralardan silinmi zamanlardan kalma Elf Kulesi hl grlebiliyordu. Mehtapta uzaktan parlarlard. Enyksek olan en uzakta, yeil bir tepeciin zerinde tek bana dururdu.Batdirhem'de yaayan hobbitler, o kulenin tepesinden De-niz'ingrlebileceini sylerlerdi; fakat herhangi bir hobbitin o kuleyetrmand da duyulmu deildi. Gerekten de Deniz'i grm olan veyaDeniz'de yolculuk yapm olan ok az sayda hobbit vard; geri dnpgrdklerini anlatanlarn says daha da azd. Hobbitlerin ou nehirlereve kayklara bile derin bir kukuyla bakard ve aralarnda yzme

bilene pek rastlanmazd. Shire'da geirdikleri zaman boyunca ciflerdengitgide daha az sz edilir oldu; ciflerden korkmaya ve ciflerle ilikisiolanlara tekin gzle bakmamaya baladlar; Deniz ise aralarnda korkun

bir szck, lmn bir nian gibi kullanlyordu ve zamanla yzlerinibatdaki tepelerden evirdiler.

Yapclk meslei ister ciflerden ister insanlardan gelmi olsun,hobbitler bunu kendi usullerince kullanyorlard. Kuleler falan yap-maya kalkmyorlard. Evleri genellikle uzun, alak ve konforlu olurdu.En eski olanlar, ot veya samandaml veya imle kapl damlan ve kavisliduvarlar olan, yin'ler'm taklitlerinden baka bir ey deildi. Geri budnerrt Shire'n ilk yllarna aitti; hobbit yapcl ccelerden alnanveya kendi icat ettikleri aletler sayesinde gelierek ok zaman ncedeimitir. Yuvarlak pencerelerin hatta kaplarn tercih edilmesihobbit mimarisinin garipliklerinin en belli bal kalntlarndan biridir.

Shire'h Hobbitler'in evleri ve delikleri genellikle geni olur ve bykaileleri barndrrd. (Bilbo ve Frodo Baggins gibi bekr olanlara pekender rastlanrd; zaten bu ikisinin ciflerle olan dostluklar ve birokdier gariplikleri de az rastlanan trdendi.) Byk yinler'de yaayanTooklar'da veya Brendi Kona'nda yaayan Brandybucklar'dagrld gibi bazen birka kuak akraba (nispeten) huzur iinde atadankalma tek ve bol tnelli bir konakta yaard. Her halkrda btnhobbitler aile balarna meraklyd ve akrabalklarnn hesabn b-

yk bir titizlikle tutarlard. Saysz dallan olan uzun ve dikkatle meydanagetirilmi aile aalan izerlerdi. Hobbitlerle ilgilenirken kim kiminakrabasdr ve akrabalk dereceleri nedir bilmekte yarar vardr. Buyklerde anlatlan zamanda yaam olan en nemli ailelerin,nemli yelerini kapsayan bir soy aac izmek bile imknsz olurdu.Batsnrlar Krmz Kitab'nn sonundaki ecere aalar kendi balarnakk birer kitap saylr ve hobbitler dnda herkes bunlar son dereceskc bulur. Titizlikle hazrlanm olduu srece, hobbitler byleeylere baylrlard: Haka gelitirilmi, hi elikisi olmayan, zaten

bildikleri eylerle dolu kitaplara sahip olmak ok holarna giderdi.

Pipo Otlar Hakknda

Eski hobbitlerle ilgili anlatlmas gereken bir konu da, son derece a -rtc bir detleridir: Byk ihtimalleNicotiana trlerinden olan vekendilerininpipo otuya dayapra adn verdikleri bir otun yaprakla-nn kil veya tahta pipolannda yakarak duman ilerine ekerlerdi. Bugarip alkanln, ya da hobbitlerin tercihan syledikleri ekliyle bu"sanatn" kayna, srlara kanm durumdadr. Bu konuda eski a-lardan gelen tm bilgiler (daha sonra Erdiyan Efendisi olacak olan)Meriadoc Brandybuck tarafndan derlenmitir ve hem Meriadoc, hem deGneydirhem'in ttn bu kitapta anlatlacak olan tarihte bir yertuttuundan Shire'n Ot Bilgileri adl kitabnn nszndeki mtalaa-larn burada tekrarlamakta fayda var.

"Bu," der, "bizim olduunu kesin olarak iddia edebileceimiz biricattr. Hobbitlerin ilk ne zaman pipo imeye baladklar bilinmez,

btn efsanelerde ve ailelerin gemilerini ilgilendiren yklerde buolduu gibi kabul edilmitir; nk alar boyunca Shire halk kimikt, kimi gzel eit eit ot imitir; fakat herkes Gneydirhem'denUzundipli Tobold Boynuzfleyen'in, Shire Hesab'na gre 1070 ylla-rnda, ikinci sengrim zamannda kendi bahelerinde gerek pipo otunuyetitirmi olduu konusunda hemfikirdir. Memleketimizde yetitirilenen kaliteli otlar, zellikle de Uzundip Yapra, Yal Tobi ve GneyYldz diye bilinen cinsler hl o yreden gelir.

"Yal Tobi'nin bu otu nereden bulduu hi anlatlmaz nk l-

NSZ22 Y Z K K AR DE L 23


11/246

YZK KARDEL

d gne kadar bunu saklamtr. Kendisi ifal otlar hakkndaok ey bilirmi, fakat bir gezgin deilmi. Genliinde sk skBree'ye gittii sylenir fakat Shire dnda gittii en uzak yerin de burasolduu kesindir. O yzden -en azndan artk tepenin gneyyamalarnda bol bol yetien- bu otu Bree'den renmi olmasmuhtemeldir. Bree' li Hobbitler pipo otu ien ilk hobbitler olduklarniddia ederler. Zaten her eyi, "gmenler" diye adlandrdklar Shirehalkndan nce yaptklarn iddia ederler hep; fakat bu kez, sanrm buiddialarnda hakl olabilirler. Cceler ve bu kadim drt yol azndanhl gelip geen Kolcu, Byc ve gezginler gibi dier ahali arasndagerek otun iim sanatnn, yakn yzyllarda Bree'den yaylm olduukesindir. Sanatn yuvas ve merkezi de bylece, zamann tesinden beriKaymakp-rz slalesi tarafndan iletilen, Bree'deki eski SrayanMidilli han olarak saptanabilir.

"Sonu olarak gneye kendi bama yaptm yolculuklar sonucuyaptm gzlemler, otun kendisinin dnyann bize ait olan blmnehas olmad, aa Anduin'den kuzeye geldii ve buraya da ilk olarakBatil insanlar tarafndan Deniz zerinden getirilmi olduu konu-sunda beni ikna etmeye yetti. Bu ot Gondor'da bol bol yetimektedir; ot

burada, hibir zaman yabani halde bulunmad ve sadece Uzundip gibilk ve korunakl yerlerde yetiebildii Kuzey'dekinden daha gr vedaha bykr. Gondor'lu tnsanlar ota tatl galenas adn takmtrveieinin kokusu iin ota kymet verirler. O topraklardan, Elendi!' ingelii ile gnmze kadar geen uzun yzyllar boyunca Yeil Yolzerinden tanm olmaldr. Fakat Gondor'lu Dnedain dahi bizi bukonuda takdir eder: Otu pipoya ilk koyanlar hobbitler olmutur. B-ycler bile bunu bizden nce akl edememitir. Geri benim tandm

bir byc bu sanat ele alarak, akln koyduu btn dier konulardaolduu gibi bu ite de tam bir usta olmu bulunmaktadr."

Shire Dzeni Hakknda

Shire drt eit blgeye ayrlmt; daha nce de sz edildii gibi, Kuzey,Gney, Dou ve Bat Dirhemler; bunlar da yine kendi ilerinde, butarihin yaand zamanlarda bu isimlere artk kendi topraklan dndada rastlanmasna ramen kimisi hl belli bal eski ailelerin

NSZ

isimlerini tayan, ailelere ait topraklara ayrlrd. Hemen hemen b-tn Tooklar hl Tukeli'nde yayorlard ama bu Bagginsler ve Bof-finler gibi dier birok aile iin geerli deildi. Dirhemler dnda daDou ve Bat Snrlar vard: Erdiyan (I. 138-9) ve Shire'a S. H. 1462ylnda eklenen Batsnn.

O devirlerde Shire'da pek bir "hkmet" yoktu. ounlukla ailelerkendi ilerini kendileri hallediyorlard. Yiyecek yetitirmek ve bunlaryemek zamanlannn ounu alyordu. Genellikle dier konulardaagzl deil, son derece cmert olurlard, fakat hallerinden memnun,lml kimseler olduklar iin mlkleri, iftlikleri, ilikleri ve kk aplticaretleri nesiller boyu deimeme eilimi gsterirdi.

Elbette ki Shire'n kuzeyinde, uzaklarda Fornost'taki, ya da onlanndeyimiyle Norbury'deki yksek kral ile ilgili kadim detler devamediyordu. Fakat yaklak bin yldr kral yoktu ve Kraln Norbury'sini

bile otlar brmt. Yine de hobbitler vahi halklarla, (troller gibi)kt eylerin kraldan hi haberdar olmadklarn sylerlerdi. Onlar

btn kkl kanunlarn eskilerin krallarna atfediyorlard; genellikle bu kanunlara kendiliklerinden uyuyorlard nk (onlarn deyiiyle)Kurallar hem kadim hem de adildi.

Took slalesinin uzun zamandr sekin bir slale olduu doruydu;nk birka yzyl nce Reislik grevi (Yaler'lerden) onlaragemi ve Tooklar'n by o gn bugndr bu rtbeyi tamt. ReisShire idare meclisinin bakan, Shire erlerinin ve hobbit silahl kuv-vetlerinin komutanyd, fakat erler ve silahl kuvvetler sadece acil du-rumlarda toplanrd ki bu da ok uzun zamandr hi olmuyordu ve Re islikde ismen mevcut bir payeden baka bir ey deildi artk. Took ai lesigerekten de hl zel bir sayg gryordu, nk hem kalabalkhem deok zengindiler ve her nesilde garip alkanlklara hatta macerac biryapya sahip, gl kiilikli bireyler karma eilimleri vard. Bununla

beraber son zellikler genel olarak pek tasvip edilmeseler bile artk(zenginlerde) bir miktar hogryle karlanyordu. Yine de aile reisineTuk diye hitap etme gelenei devam etmi ve gerektiinde de ismine birrakam eklenmitir: ikinci Isengrim gibi rnein.

Bu tarihlerde Shire'n tek gerek resmi grevlisi Ul Kazn'da(veya Shire'da) yedi ylda bir, Ak Meralar'daki Kvrak'ta kurulan SerbestPanayr'da, yani Yazortas'nda seilen Belediye Reisi idi. Belediye Reisiolarak hemen hemen tek grevi sk aralklarla tekrarlanan Shirebayramlannda verilen ziyafetlere bakanlk etmekti. Posta Ami-

24 25


12/246

26 YZK KARDEL

ri ve Kolluku Ba memuriyetleri belediyeye balyd; yani hemUlak Servisi'ni hem de Nbetiler'i idare ediyordu. Bu ikisi Shire'nyegne memuriyetleriydi; Ulak bu iki memuriyet arasnda daha kala-

balk ve daha megul olanyd. Hobbitlerin hepsinin okur yazar olmasgibi bir ey mevzubahis olmad halde, okur yazarl olanlar, ksa biryry mesafesinde oturmayan btn arkadalanna (ve akrabalararasndan setiklerine) durmadan mektup yazarlard.

Kolluku, hobbitlerin polislere ya da polise benzer yegne grev-lilerine verdikleri isimdi. Elbette niformalar yoktu (byle eyler bi-linmezdi), sadece apkalarnda bir tyleri olurdu; uygulamada polistenok birer kr bekisine benzerler, insanlardan ziyade srden ayrlan

hayvanlarla ilgilenirlerdi. Btn Shire'da, i ilere bakmak zere herDirhem'de er tane olmak zere sadece on iki Kolluku vard, ihtiyacagre deien ve biraz daha kalabalk olan bir topluluk da "hudutlarkollamak" amacyla kullanlr, bunlar byk olsun kk olsunherhangi bir Yabanc'nn sorun karmamasn temin ederlerdi.

yknn balad srada Hudutular-onlara byle denirdi-byklde artmt. Hudutlarda veya hudutlar geen garip tipler veyaratklarhakknda bir sr rapor ve ikyet vard: Her eyin olmasgerektii ve uzun yllar ncesinin masallaryla efsaneleri hari her zamanolageldii gibi olmad yolundaki ilk iaretti bu. ok az buna kalakasmt, hatta Bilbo'nun bile henz bunun neyin habercisi olduuhakknda bir bilgisi yoktu. O unutulmaz yolculuun zerinden altm ylgemiti ve yz yan aanlarna pek sk rastlanan hobbitler iin bileyal biri saylrd artk; yine de yannda getirdikleriyle hl nemli birservete sahip olduu akt. Ne kadar olduunu kimselere bellietmiyordu, hatta en gzde "yeeni" Frodo'ya bile. Ve bulmu olduuyz hl bir sr olarak saklyordu.

Yzk'n Bulunuu

Hobbit'te de anlatlm olduu gibi, gnn birinde Bilbo'nun kapsnaByk Byc, Gri Gandalf kagelmiti, yan sra on cce ile birlikte:Bunlar krallarn soyundan Thorin Meekalkan ile srgndeki on ikiarkadandan bakas deildi. Onlarla birlikte yola koyulmutu Bilbo

bir Nisan sabah, Shire Hesabna gre 1341 ylnda, byk bir

NSZ

hazinenin, yani Da'n, ta uzaklarda, Dou'da, Vadi'deki Erebor'un al-tndaki Krallar'n cce hazinelerinin peinde, bir yandan kendi dekendine hayret ederek. Maceralar baarya ulam, hazineyi koruyanejderha yok edilmiti. Yine de, her ey olup bitmeden nce Be Ordu larMuharebesi yaplm, Thorin can vermi, birok kahramanlklargsterilmiti; fakat yolda bir "kaza" meydana gelmemi olsayd olanlartarihi pek ilgilendirmeyecek veya nc a'n vakayinamelerindeksa bir nottan baka bir yer edinmeyecekti byk bir ihtimalle.Yabaneller'e doru giderken topluluk yksek bir geitte orklann sal-drsna uramt; bylece Bilbo bir sre dalarn derinlerinde karaork madenleri iinde kaybolmu ve burada aresizlik iinde el yorda-

mylayolunu bulmaya alrken eline tnelin zemininde duran biryzk taklmt. Yz cebine atmt. O zaman bu tamamen bir te-sadf gibi gelmiti ona.

Darya kmak iin yolunu ararken Bilbo dalarn kklerine, artkdaha fazla ilerleyemeyecei yerlere kadar inmiti. Tnelin dibinde,klardan ok uzak souk bir gl vard ve suyun iindeki kayalardan biradada Gollm yayordu. Gollm iren, kk bir yaratkt: Soluk

parlak gzlerle etraf gzetleyip, uzun parmaklaryla kr balklaryakalyor ve onlar i i yiyor, koca yass ayaklann krek gibikullanarak kk bir kaykla dolayordu. Kolayca yakalayp boaz-layabilecei her canly, orklar bile yerdi. ok ok uzun yllar nce,Gollm hl kta yaarken eline gemi olan gizli bir hazinesi vard:Takan kiiyi grnmez yapan altn bir yzk. Sevdii tek eydi o,onun "kymetli"siydi ve Gollm onunla konuurdu, yannda olmadzamanlarda bile. nk avland veya madenlerdeki orklan gzetlemekistedii zamanlar hari adasnda bir delikte emniyet iinde saklyorduyzn.

Eer karlatklarnda yzk yannda olsayd belki de Bilbo'ya

hemen saldrrd; ama yannda deildi ve stelik hobbit elinde, klgibi kulland bir elf ba tutuyordu. O yzden zaman kazanmakiin Gollm Bilbo'yu bir Bilmece oyununa davet etti; eer Bilbo soraca

bilmecenin cevabn bilemezse onu ldrp yiyecekti; ama eer Bilboonu yenerse o zaman o da Bilbo'nun isteklerine boyun eecek, onu butnellerden geirerek dar kartacakt.

Karanlkta btn midini yitirmi bir halde kaybolmu olduundanve ne ileri ne geri kprdayabildiinden, Bilbo Gollum'un oyundavetini kabul etti; birbirlerine birok bilmeceler sordular. Sonunda

27


13/246

YZK KARDEL

zeksndan ziyade (anlald zre) daha ok bir ans eseri,Bilbo oyunu kazand; nk sonunda soracak bilmece bulamaynca veeline de bulup unutmu olduu o yzk gelince, banvermiti:Cebimde ne var? Bu soruya Gollm cevap hakk talep ettii halde,cevap verememiti.

Yetkililer'in sorulan son sorunun Oyun'un kat kurallarna gre sa-dece bir "soru" mu yoksa bir "bilmece" mi olduu konusunda deiikfikirlere sahip olduklar bir gerektir; fakat herkes, soruyu kabul edip bircevap bulmaya altna gre, Gollum'un kendini verdii szle

balad konusunda hemfikirdir. Bilbo da onu, szn tutma konu-sunda sktrmt; nk verilen bu tr szler kutsal saylsa ve eskiden

en kt eyler bile bu szleri tutmamaktan korksa bile bu yapkanyaratn sznde durmayacan tahmin etmiti. Fakat karanlktageirdii yzyllardan sonra Gollum'un gnl de kararmt; gnlndeihanet vard. Gollm svarak, Bilbo'nun varlndan haberdar olmad,karanlk sular zerinde pek uzakta bulunmayan adasna dnmt.Burada durduunu zannediyordu yznn. Artk ok ackmt,kzgnd da; bir kez "kymetli"sini alsa hibir silahtan korkmasna gerekkalmayacakt.

Fakat yzk adada deildi; kaybetmiti, gitmiti. Ac ve tiz lneler olup bittiini anlamam olsa da Bilbo'nun tylerini diken dikenetmiti. Bylece sonunda Gollm bir tahminde bulunabilmiti, amaok geti. Cebinde nesi var? diye baryordu. Hobbiti ldrp "ky-metli"sine kavumak iin btn hzyla geri dnerken gzlerindekik yeil bir alev halini almt. Bilbo tam zamannda grd bu tehli-keyi; krkriine sudan uzaktaki geitlerden birine kat ve bir kezdaha ans eseri kurtuldu. nk koarken elini cebine sokmu ve yzkde parmana geivermiti. Bylece "hrsz" kamasn diye kkapatmak iin onu grmeden yanndan geip gidenGollm olmutu.

Bilbo, kendi kendine konuup "kymetli"si hakknda sylenen Gol-lum'u yorgun argn izlemiti; sonunda bu konumadan Bilbo bile ger-ekleri tahmin edebilmi ve iine karanlktan kurtulup kaabilmemidi dmt: Bu olaanst yz kendisi bulmutu ve orklarlaGollum'dan kaabilirdi.

Sonunda madenlerin alt kaplarna, dalarn dou tarafna alangzden rak bir kapnn nnde durdular. Burada Gollm etraf kollaypdinleyerek pusuya yatt; Bilbo'nun da iinden onu klcyla kesmekgeldi. Fakat acma duygusu engel oldu Bilbo'ya; kamak iin tek

NSZ

midi olan yz alkoysa bile, onu kullanarak savunmasz haldekibu kt yarat ldremezdi. Sonunda cesaretini toplayarak karanlktaGollum'un zerinden srad ve dmannn nefret ve aresizlikhaykrlar onu izlerken geitten koarak kamaya balad: Hrss,hrss! Baggins! Sonsuzlara kadar nefret edicess!

Olaylar Bilbo'nun arkadalarna ilk anlatt eklinin byle olma-mas ilgin bir gerektir. Onun anlatt ykde, oyunu kazanrsaGollm kendisine bir armaan vermeye sz vermiti: Fakat Gollmadaya gidip bu eyi aradnda hazinesinin orada olmadn fark et-miti: Bu ey ok ok nce ona ya gnnde verilmi sihirli bir y -zkt. Bilbo bunun kendi bulduu yzk olduunu tahmin etmiti veoyunu zaten kazanm olduu iin ona sahip olmak Bilbo'nun hakkyd.Fakat skk bir durumda olduu iin bu konudan hi sz etmemi vedl olarak armaan yerine Gollum'un kendisine k yolunu gs-termesini salamt. Bu yky Bilbo anlarnda da byle kaydetmiti ve

bunu, Elrond'un Divan'ndan sonra dahi hi deitirmemi olduuanlalmaktadr. Anlalan yk Krmz Kitap'ta da muhtelif kop-yalarnda ve zetlerinde olduu gibi bu ekilde gemitir. Fakat kop-yalarn birou, phesiz ki gerei kendileri de renmi olduklarhalde yal hobbit tarafndan yazlm olan herhangi bir eyi bozmaya

pek gnll olmayan Frodo veya Samwise'n notlarndan kartlangerek yky de ierir (alternatif olarak).

Bununla beraber Gandalf duyduu andan itibaren Bilbo'nun ilkyksne inanmam ve yz merak etmeye devam etmiti. Za-manla, bir vakit dostluklarn zorlayan uzun sreli sorgu suallerdensonra Bilbo'dan gerek yky renmiti; byc gerein nemliolduuna inanyordu. Bilbo'ya bunu aklamasa da, ayn zamanda dahailk bandan iyi yrekli hobbitin doruyu sylememi olmasn

nemli ve rahatsz edici bulmutu: Bu onun alkanlklarna oldukaters dyordu. "Armaan" fikri tamamen hobbitvari bir icat sayl-mazd gene de.Daha sonra itiraf ettiine gre bunun ilhamn Bilbo,Gollum'a kulak misafiri olunca duyduu eylerden almt; nkGollm gerekten de yzk iin "doum gn armaanm" demiti

birok kez. Bunu da Gandalf garip ve kuku uyandrc bulmutu; fakatbu konudaki gerei daha uzun yllar zemeyecekti, bu kitapta daanlatld gibi.

28 29


14/246

Bilbo'nun daha sonraki maceralar hakknda burada daha fazla bir

ey sylenmesine gerek yoktur. Yzn yardmyla kapdaki ork n- betilerden kam ve arkadalarna katlabilmiti. Maceras boyuncayz, zellikle arkadalarna yardm etmek iin birok kez kullanmfakat mmkn olduu srece yz arkadalarndan gizlemiti. Evinegeri dndkten sonra Gandalf ile Frodo hari kimseye bir dahayzkten

bahsetmemiti; Shire'da baka kimse yzn varlndan haberdardeildi, ya da yle zannediyordu. Sadece Frodo'ya yapm olduuYolculuk'un yazmakta olduu yksn gstermiti.

Klc Sting'i ocann zerine asmt Bilbo; ccelerin Ejderha ha-

zinesinden ona armaan olarak verdikleri p harika zrh da mzeye,daha dorusu Ul Kazn'daki Belek Evi'ne geici olarak vermiti. Fakatkn kmaz'nda bir ekmecede yolculuklarnda giymi olduu eski

pelerin ile bal saklamt ve yzk, ince bir zincirle emniyetealnarak cebinde kalmt.

kn kmaz'ndaki evine elli iki yanda (S. H. 1342) Haziranaynn 22'sinde dnmt ve yz on birinci ya kutlamalar iin (S. H.1401) hazrlklara balayncaya kadar Shire'da Bay Baggins geri dn-dnden beri pek kayda deer bir ey olmamt, tte tam bu noktada,

bu tarih kitab balamaktadr.

SHlRE KAYITLARI HAKKINDA BR NOT

nc a'n sonunda Shire'm Yeniden Birlemi Kralla dahil ol-masna neden olan byk olaylarda hobbitlerin stlendikleri rol, ile-rinde kendi tarihlerine kar daha kapsaml bir ilginin uyanmasna neden

olmutur ve o gne kadar daha ok szl olan detleri toplanarakyazlmtr. Byk aileler Krallk'ta meydana gelen olaylarla byklde ilgiliydi ve bu aileye mensup kiilerin byk bir blm kadimtarihleri ve efsaneleri aratryordu. Drdnc a'n ilk yzylnnsonunda Shire'da ok sayda tarihi kitap ve kayt bulunan birokktphane bulabilirdiniz.

Bu koleksiyonlarn belki de en bykleri Byk yinler'de, BrendiKona'nda ya da Kuledipleri'ndeydi. nc a'n sonuna ait buanlatlar daha ok Batmdan Krmz Kitab'ndan alnmtr. YzkMuharebesi'nin bu en nemli kaynana bu ismin verilmesi, eserin

uzun sre Batmdan Bekileri Kumralbalalar'm oturduu Kuledip-leri'nde kalmasndandr. Aslnda bu eser Bilbo'nun yannda Aynkva-di'ye gtrm olduu ahsi gnlyd. Frodo bunu, notlarla dolu birsr sayfayla birlikte Shire'a geri getirmi ve S. H. 1420-1 yllarndasayfalann Sava anlatlanyla doldurmutur. Fakat bunlara ilaveten,Bilbo'nun kendisine ayrl armaan olarak verdii, byk bir ihtimalletek bir byk krmz kutuda saklanan, krmz deriyle birbirine

balanm koca cilt daha vard. Bu drt byk cilde Batmda--r'ndaerhler, ecereler ve Birlik'in hobbit yelerini ilgilendiren birok dierkonunun eklenmi olduu bir beincisi ilave edilmiti.

zgn Krmz Kitap muhafaza edilememi ama birok kopyasyaplmtr, zellikle de Efendi Samwise'n slalesinin kullanm iin, ilkcildinin. En nemli kopyann ise ayn bir yks vardr. Bu kopyaByk yinler'de muhafaza ediliyordu fakat byk bir ihtimalle Pe-regrin'in torununun torununun ricasyla Gondor'da yazlm ve S. H.1592'de (F. H. 172) tamamlanmt. Gneyde yazlan kopyasna unot eklenmitir: Kraln Ktibi Findegil bu kitab IV 172'de bitirmitir. BuMinas Tirith'teki efin Kitab'nn tpk kopyasdr. O kitap ise KralElessar'n ricas zerine Periannathlann Krmz Kitab'ndan elde edilmive kendisine IV 64 ylnda Gondor'a ekildiinde Reis Peregrin tarafndangetirilmitir.

Bylece Reis'in Kitab, Krmz Kitap'tan yaplan ilk kopya ol-mutur ve daha sonra kartlan veya kaybolan ksmlarn ounu dakapsamaktadr. Minas Tirith'te kitaba birok ilaveler ve zellikle isimler,kelimeler ve elf dillerinden yaplan alntlar konusunda dzeltmeleryaplm ve Sava'n yks dnda kald iinAragorn ile Ar-wen'inyks'nn zetlenmi bir eitlemesi eklenmitir. yknn tmnn,Kral gtkten bir sre sonra Vekilhar Faramir'in torunu Barahir

tarafndan yazld sylenmektedir. Fakat Findegil'in kopyasnn en byk nemi Bilbo'nun "Elfe'den eviriler"ini de kapsyorolmasndan kaynaklanr. 1403 ile 1408 arasnda Aynkvadi' de bulunanhem canl, hem yazl btn kaynaklardan yararlanlarak hazrlanan bu cildin byk bir beceri ve bilgi rn olduu sylenmektedir. Fakat

bunlar Frodo tarafndan pek kullanlmadklarndan ve hemen hementamamen Eski Gnler ile ilgili olduklarndan bu konuda burada baka birey sylenmemektedir.

Meriadoc ile Peregrin byk ailelerinin bana getikleri ve biryandan da Rohan ve Gondor ile balarn devam ettirdiklerinden, Er-

YZK KARDEL NSZ30 31


15/246

ehir ve Tkkazas'ndaki ktphanelerde Krmz Kitap'ta bulunmayan birok ey mevcuttur. Brendi Kona'nda Eriador ve Rohan tarihiyleilgili birok eser bulunmaktayd. Bunlarn bir ksm Meriadoc' unkendisi tarafndan bir araya getirilmi veya balanm eserlerdi. Ama

Meriadoc Shire'da daha okShire 'm Ot Bilgileri ve Shire ile Bree' dekitakvim ile, Ayrkvadi, Gondor ve Rohan'daki takvimleri birbiriylekyaslayan Yllarn Hesab olarak bilinen eserleriyle tannrd. Aynzamanda Shire'daki Eski Kelimeler ve (simleradl ksa bir bilimsel in-celeme de yazm, yer adlarndaki eski unsurlar ve belekkelimesindeolduu gibi baz "shire kelimeleri" ile Rohirrim lisan arasndaki akra-

bal ortaya kartarak bu alana zel bir ilgi gstermitir.Byk yinler'de kitaplar, geni kapsaml tarihler iin byk bir

nem tad halde Shire halknn daha az ilgisini ekmitir. Bunlardanhibiri Peregrin tarafndan yazlmamtr ama hem o, hem de ardllarGondor ktipleri tarafndan yazlm birok el yazmasn toplamlardr:zellikle de Elendil ve varisleriyle ilgili tarih ve efsane zet-leriylekopyalarn. Sadece burada, Shire'da Nmenor tarihi ve Sau-ron'un

uyan ile ilgili geni kapsaml malzeme bulunabilir. Yllarn yks byk bir ihtimalle, Meriadoc'un toplam olduu malzemeninyardmyla Byk lyin'de biraraya getirilmitir. Geri verilen tarihlerinou tahminidir, zellikle de ikinci a ile ilgili olanlar; ama gene de

bunlar dikkate deerdir. Meriadoc'un, birka kez ziyaret etmi olduuAynkvadi'den yardm veya bilgi alm olmas ok byk bir ihtimaldir.Elrond ayrlm olduu halde oullan Yksek Elf Hal-k'nn birksmyla Aynkvadi'de kalmlardr. Celeborn'un, Galadriel ayrldktansonra buraya gidip yaad sylenir; fakat onun da nihayet GriLimanlar'n yolunu tuttuu ve bylece Eski Gnler'in OrtaDnya'daki son canl tannn da buralardan ayrlm olduu gnntarihi, hibir yerde gememektedir.

YZK KA RDE L 32

BRNC KTAP


16/246

BLM I

DRT GZLE BEKLENEN DAVET

kn kmaz'ndan Bay Bilbo Baggins ksa bir sre sonra yz on birinciyagnn debdebeli bir davet ile kutlayacan ilan ettiindeHobbitky'de byk bir heyecan yaanm ve sylentiler alp yr-mt.

Bilbo hem ok zengin hem de acayip biriydi; ayrca tuhaf bir bi -imde ortadan yokolup beklenmedik bir ekilde geri dnnden beri,yani altm yldr, Shire'n merak konusuydu. Yolculuklarndan alpgetirdii servet yresel bir efsane halini almt bile; yallar ne dersedesin hemen hemen herkes kn kmaz'ndaki Tepe'nin azna kadardefine dolu tnellerle rl olduuna gerekten inanyordu. Ve btnbunlar Bilbo'yu nl yapmaya yetmezmi gibi, ayan hayret bir

zellii daha vard: Bitmek nedir bilmeyen dinlii. Zaman, akp gitsede Bay Baggins'e pek etki etmiyor gibiydi. Doksan yanda, elliyandaki halinden pek farkl grnmyordu. Doksan dokuz yandaona yam gstermiyordemeye baladlar; fakat yalanmyor demekdaha isabetli olurdu. Balarm sallayp byle bir eyin haddinden fazlaiyi olduunu syleyenler de vard; bir kiinin, hem (rivayete gre)

bitmek tkenmek bilmeyen bir servete, hem de (grnte) ebedi birgenlie sahip olmas hakszlkt. "Bunun hesabn verecektir," diyor-lard. "Bu tabii bir ey deil, sonu selamet olmaz."

Fakat henz bir bela gelmemiti Bay Baggins'in bana ve BayBaggins paradan yana eli ak biri olduu iin hobbitlerin ou onungaripliklerini ve talihli olmasn ho grmeye hazrd. Akrabalarylailikisini karlkl ziyaretler seviyesinde tutmutu (elbette ki Torba-Kyl Bagginsler hari), ayrca yoksul ve nemsiz hobbit aileleri ara -snda da bir sr sadk hayran vard. Ama gen kuzenlerinden bazla-nyetinceye kadar hi yakn arkada olmamt.


17/246

36 YZK KARDEL

Bu kuzenlerin en by ve Bilbo'nun en gzde kuzeni gen Fro-doBaggins idi. Bilbo doksan dokuz yama geldiinde Frodo'yu evlat ediniponu varisi yapm ve bundan sonra yaamm srdrmesi iin knkmaz'na getirmiti; bylelikle sonunda Torbakyl Baggins-ler

bozguna uram oluyorlard. Bilbo ile Frodo'nun yagn ayn gnedenk geliyordu: Eylln yirmi ikisine. "Frodo, en iyisi sen de gel

burada yaa evlat," demiti Bilbo bir gn, "o vakit yagnlerimizirahatlkla birlikte kutlayabiliriz." O zamanlar Frodo daha ara yllann-dayd; bu, hobbitlerin ocukluk yllan ile reit olduklar otuz yaarasnda, balarnda kavak yellerinin estii yirmili yalardr.

Aradan on iki yl daha gemi, Bagginsler kn kmaz'nda heryl son derece canl geen ifte yagn davetleri vermilerdi; fakatartk bu gz, olduka beklenmedik bir eylerin tasarlanmakta olduu anlalyordu. Bilbo yz on biryana basacakt; 111, bu bir hayli ilgin bir say ve bir hobbit iin son derece saygn bir yat (Yal Took j

bile sadece 130 yana ulaabilmiti) ve Frodo otuz , 33 yandajolacakt, bu da nemli bir saydr: "rtne erme" zaman.l

Hobbitky ile Suba'nda, eneler durmak nedir bilmeden maya veyaklamakta olan davetin sylentileri tm Shire'da gezinme-1 ye balad.Bay Bilbo Baggins'in gemii ve kiilii bir kez daha mu- ,j habbetlerin

ba konusu halini ald ve yallar aniden hatralarnn ky-1mete bindiinifark ettiler.

Kimsenin, Babalk olarak bilinen ihtiyar Ham Gamgee kadar prdikkat kesilmi dinleyicileri olamazd. Babalk, Suba yolunda k-"k bir han olan Sarmak'tu, hakl bir salahiyetle konuup duruyor-* du;

nk tam krk yldrkn kmaz'ndaki baheye o bakyordu! vedaha nce de ayn ite alan yal Holman'a yardm etmiti. Ar kendisiyaland ve mafsallar sertlemeye balad iin iin ounu en kkolu Sam Gamgee stlenmiti. Baba oul, her ikisi d birkez daha dinlemeye hazrdlar.

"Eh, yle diyorlar," dedi Babalk. "imdi baknz: Bay Drogo, fukaraBayan Primula Brandybuck ile evlenmiti. Primula bizim BayBilbo'nun anne tarafndan birinci dereceden kuzeni olur (annesininYal Took'un en kk kz olmas dolaysylan) ve Bay Drogo da

ikinci dereceden kuzeni olur. Bylece Bay Frodo onun bir nesil alttanhem birinci, hem de ikinci dereceden kuzeni olmu oluyor, bizde yledenir ya, hesab sizden. Bay Drogo itahna pek dkn olduu, ka -ynpederi ihtiyar Gorbadoc'un Brendi Kona'nda da hep mkellefsofralar kurulduu iin, evlendikten sonra sk sk kaynpederinin ko-nana yatl misafir gidermi; gene byle bir misafirlikte Brendiba-desi'nde kayabinmi; kans da kendisi de boolup gitmiler, zavallBay Frodo da ocuk baylakalakalm."

"Benim duyduuma gre, akam yemeinden sonra, mehtapta su-

37


18/246

ya almlarm," dedi yal Noakes, "kayk da Drogo'nun arlndan

batm.""Ben de kadnn onu suya ittiini, onun da kadn kendisiyle birlikte

suya ektiini duydum," dedi Hobbitky'n deirmencisi Kumluki-i."Her duyduuna inanma Kumlukii," dedi deirmenciden pek

holanmayan Babalk, "itmekten, ekmekten konumann lemi yok.Sen bela aramadan yerli yerinde olursan da, kayk dediin yeterincetehlikelidir zaten. Her neyse: Sonunda bizim Bay Frodo, hem kszhem de btn o garip Erdiyarllar arasnda mahsur kalakalp her naslsaBrendi Kona'nda bym. Dediklerine gre Konak da handan

betermi hani. Yal Efendi Gorbadoc'un orada hep birka yzdenfazla akrabas olurmu. Bay Bilbo, delikanly dorudrst bir halkarasna getirip gelivermekle yapt iyilik kadar byn yapmamtrimdiye kadar.

"Hem bylece o Torbakyl Bagginsler de gnlerini grm oldular.Vaktiyle Bay Bilbo burdan gidip ld diye duyulduunda, bunlar knkmaz kendilerine kald diye heveslenmilerdi. Scnra bizimkikageliyor ve onlar kovuyor; stelik yayor babam yayor; u ie

bakn, bir gdm bile yalanm grnmyor! Sonra birdenbire bir devaris kartyor ortaya, btn ktlar da yoluyla yordamyla ha-zrlatyor. Artk Torbakyl Bagginsler, kn kmaz'n ryalarnda

bile gremezler hayrlsyla.""Oraya, epey bir miktar para istiflenmi diye duymuluum var,"

dedi Batdirhem'deki Ul Kazn'dan bir i iin gelmi olan bir yabanc."Duyduuma gre sizin u tepenin st ksm tnellerle delik deik-mi,hepsine de azna kadar altn, gm ve zynatla dolu sandklaristiflenmi."

"O halde sen benim diyeceimden fazlasn duymusun," diye cevap

verdi Babalk. "Ben zynat falan bilmem. Bay Bilbo'nun eli boldur;grnd kadar, paradan yana bir eksii de yok; ama ben tnelkazldn duymadm. Bay Bilbo'yu geri dnd zaman grmtm;

bu altm yl ncesinin, benim delikanl olduum zamanlarn hikyesidir.Yal Holman'n yanna rak olarak gireli pek olmadyd (babamnkuzeni olmas dolaysyla rak gittiydim) o da sat zaman, ellem

baheden geip oray buray inemesin, etrafa bakarak olaym daona yardm edeyim diyebeni kn kmaz'na getirdiydi. Birdenbire negrelim, btn o kargaann tam ortasnda Bay Bilbo

bir midilli, dev gibi birka boha, birka da sandk ile Tepe'den yukarkagelmesin mi? Yknn ksm kllisi, dalan bile altndandr de-dikleri o yabanc yerlerden toplanm definelerle doluydu mutlak;ama yle tneller dolduracak kadar bir ey yoktu. Geri benim Sam bukonulan daha iyi bilir. Habire kn kmaz'na girip kyor. Baylyoreski zamanlarn hikyelerine, Bay Bilbo'nun da btn hikyelerinidinliyor. Bay Bilbo ona harfleri de gsterdi - kt bir niyetle deilama, yanl anlamayn. Umarm sonu da kt gelmez.

"Elfler ile Ejderhalar m, diyorum ona. Lahanalarla patatesler,seninle bana daha ok yarar. Gidip burnunu senden daha byklerin

iine sokma, yoksa boyundan ok byk bir belaya bularsn, diyorum.Bakalar da bu szmden kendine hisse karsa fena olmaz," diyeekledi, yabanc ile deirmenciye bir bak atarak.

Fakat Babalk dinleyicilerini ikna edemezdi. Bilbo'nun servetininefsanesi, gen hobbit neslinin aklna artk iyice nakolunmutu.

"iyi ho da, herhalde getirdii o ilk servete durmadan bir eyler ek-leyip duruyordur," diye savundu deirmenci, genel dnceyi dile ge-tirerek. "Sk sk evinden ayrlyor. Sonra onu ziyaret edip duran u ya-kksz tiplere bir bakn: Geceleri gelen cceler, sonra o yal gezginhokkabaz Gandalf falan. Sen ne dersen de, Babalk, kn kmazgarip bir yer ve evin ahalisi evden de garip."

"Asl sen ne dersen de, Bay Kumlukii; kayklan ne kadar bilirsen,bu konudan da o kadar anlarsn ancak," diye cevab yaptrd Babalk.Deirmenciye artk iyice siniri kalkmt. "Eer bu gariplikse, bizim

buralara daha ok gariplik lazm gelir. Pek uzaklarda olmayan birileri varki, duvarlar altndan yaplm bir oyukta yaasa bile arkadana bir

bakra bira smarlamak aklna gelmez. Ama kn kma-z'ndakilerhrmete layk eyler yapyorlar. Bizim Sam herkesin davete

arlacan ve gelen herkese armaanlar, dikkatinizi ekerim, ar-maanlar, verileceini sylyor -bu iinde olduumuz aydan bahse-diyoruz."

Eyll ayndaydlar; yle bir eyll ki eylllerin en gzeli. Bir ikign sonra, davette havai fiek gsterileri olacak ve dahas, hemen he-men bir asrdr, hatta Yal Took ldnden beri Shire'da byle birgsterinin grlmemi olduu hakknda bir sylenti (byk bir ihti-malle olaylara vakf Sam tarafndan) yayld.

Gnler geti ve O Gn yaklat. Bir akam, acayip denklerle dolu

38 YZK KARDEL 39DRT GZLE BEKLENEN DAVET


19/246

40 YZK KARDEL

acayip grnl bir yk arabas Hobbitky'e girip kn kmaz'ndaki Tepe'yi zahmetle trmanmaya balad. Bu ie aran hobbitler,azlan bir kar ak, lambalarn aydnlatt kaplarndan at arabasnseyre koyuldular. Arabada garip arklar syleyen darlkl kiilervard: Uzun sakall, uzun kukuletal cceler. Bunlardan birka knkmaz'nda kald. Eylln ikinci haftasnda baka bir at arabas dagnn ortasnda, Brendibadesi tarafndan, Suba'ndan geerek geldi.Arabay yal bir adam tek bana kullanyordu. Uzun gri bir cbbegiymi, sivri ulu yksek mavi bir apka ve gm rengi bir boyun atkstakmt. Uzun beyaz bir sakal ve apkasnn kenarndan taan orman

gibi kalar vard. Kk hobbitocuklar btn Hobbitky boyunca, tatepenin stne kadar at arabasnn ardndankotular. Tahmin ettiklerigibi, arabann yk havai fieklerdi. Yal adam Bilbo' nn nkapsnda yklerini boaltmaya balad: Her biri, iri krmz bir Gharfi T ve elf rn f. ile iaretlenmi, eit eit, boy boy havai fiekvard arabada.

iaretGandalfn iaretiydi elbette ki; yal adam da, Shire'dekin daha ok ate, duman ve k konusundaki becerilerinden kaynak-lanan Byc Gandalf tan bakas deildi. Asl ii ok daha zor vetehlikeliydi ama Shire halk bu konuda hibir ey bilmiyordu. Onlariin Gandalf, Davet'teki elence kaynaklarndan biriydi. Hobbito-cuklann heyecan da bundand zaten. "En byk G!" diye bartlar;yal adam glmsedi. Gandalf Hobbitky'de ancak arada bir grldve hibir zaman uzun sreli kalmad halde, ocuklarn bir gzainal vard; fakat ne onlar, ne de en yallarn haricindeki yetikinleronun havai fiek gsterisini grmlerdi - bu gsteriler artk efsa-nelemi bir gemie aitti.

Yal acb.i Bilbo ve ccelerin bazlarnn da yardmyla ykn

indirmeyi bitirince Bilbo etrafa birka kuru datt. Seyredenler epeyhayal krklna uramlard, ne bir maytap, ne de bir fiek kmtortaya.

"Dahn bakaym hemen!" dedi Gandalf. "Zaman gelince istedi-iniz kadar greceksiniz." Sonra Bilbo ile birlikte ieriye girip gzdenkayboldu; kap da arkalarndan kapand. Kk hobbitler bir sre

boubouna kapya bakp durdular, sonra davet gn bir gelse diye sa-brszlanarak svtlar.


kn kmaz'nn iinde Bilbo ile Gandalf kk bir odann bat -ya, baheye bakan ak penceresinin kenarna oturmulard. Aka-mstnn ilerleyen saaeri parlak ve huzur doluydu. iekler krmzkrmz ve aln rengi parlyorlard: Aslanazlar, gnebakanlar, top rakduvarlarn zerine yaylm, yuvarlak pencerelerden ieri burunlarnuzatan latin iekleri.

"Bahen ne kadar parlak grnyor!" dedi Gandalf. "yle," dedi Bilbo. "Gerekten de baheme ok dknmdr;

baheme ve aziz, emektar Shire'n tmne. Yine de bir tatile ihtiyacmolduunu dnyorum."

"Tasarlarnda kararl msn yani?""Kararlym. Kararm aylar nce verdim ve hi deitirmedim.""ok iyi. Baka bir ey sylemeye hacet yok. Tasarladn eylere -

tasarladn her eye ama, hatrlatmak gibi olmasn- sadk kal; hereyin hem senin, hem de hepimiz iin en iyisi olmasn dilerim."

"Umarm. Ama ne olursa olsun perembe gn iyi vakit geirmeyiplanlyorum, elenip kk akam yapmay."

"Acaba glen kim olacak?" dedi Gandalf ban sallayarak."Greceiz," dedi Bilbo.

Ertesi gn, baka arabalar da trmand Tepe'yi, ardndan baka ara-balar. Yerli esnaf bu ie homurdanmaya balayabilirdi, ama hemen ohafta Hobbitky, Suba ve civardan tedarik edilebilecek her trl erzak,eya ve lks eyler iin kn kmaz'ndan sipariler sel gibi akmaya balad. Herkesin hevesi artt; takvimdeki gnleri iaretlemeye,sabrszlkla postacy gzleyip davetiye beklemeye koyuldular.

ok gemeden davetiyeler de yamaya balad ve Hobbitky pos-tahanesi kilitlendi, Suba postahanesi bouldu, gnll yardmc pos-

taclar ie arld. Tepe yukar, Teekkr ederim, mutlaka geleceimmesajnn birbirinden kibar yzlerce eitlemesini tayan, durmayan birpostac ak olutu.

kn kmaz'nn bahe kapsna bir ilan asld: DAVETLE iLGiSiOLMAYANLAR GlREMEZ. Aslnda Davetle ilgisi Olan ya da ilgisivarm gibi yapanlar bile ieri nadiren alnyorlard. Bilbo ok me -guld: Davetiyeler yazyor, cevaplar iaretliyor, armaanlar paketliyorve kendi kendine gizli baz hazrlklar yapyordu. Gandalfn orayageliinden beri, gzlerden uzak durmaya balamt.

Hobbitler bir sabah uyandklarnda, Bilbo'nun n kapsnn gne-

41


20/246

YZK KARDEL

yindeki byk ayrn adrlar iin kullanlan ipler ve direklerledolu olduunu grdler. Yola doru inen eime zel bir giri blmkesilip alm, buraya geni basamaklar ve byk beyaz bir kapyaplmt. ayrn yannda bulunan lansamas Srakovuklan'ndaki aile drt gz kesilmiti, hobbitlerin ou da onlara gptayla bakyor-du. Yal Babalk Gamgee artk bahede alyor gibi yapmaktan bilevazgemiti.

adrlar ykselmeye balad. adrlarn arasnda zellikle ok bykbir adr vard; o kadar bykt ki, ayrdaki aa olduu gibi adrniinde kalyor ve tm azametiyle birkede, eref masasnn ba-ucundaykseliyordu. Btn dallarna fenerler aslmt. Bir ey daha vard ki bu

aatan da cazipti (hobbitler iin, tabii): ayrn kuzey kesinekurulmu, muazzam bir ak hava mutfa. kn kmaz'na yerleenccelere ve tm o dier tuhaf ahaliye ek olarak, bir de civardaki btnhan ve aevlerinden akn akn alar gelmiti. Heyecan doruknoktasna vard.

Sonra hava bulutlamverdi. Bu, aramba gn olmutu, partininarifesinde. Endie korkun bir boyuttayd. Derken, perembe gn,eylln yirmi ikisi, nihayet geldi att. Gne ykseldi, bulutlar yokoldu, bayraklar zld ve elence balad.

Biibo Baggins buna bir davet demiti ama aslnda birbirine har-manlanm bir elenti eitlemesiydi bu. Yakn civarda yaayan hemenhemen herkes arlmt. Kazara ok az birka kii gzden kamt amaher halkrda onlar da geldiinden, bu pek bir ey deitirmiyordu.Shire'n baka yerlerinden de birok kii arlmt; hatta snrlarndndan bile birka kii vard. Bilbo davetlileri (ve fazlalklar) bizzatkendisi, yeni beyaz kapda karlad. Girene kana -bu ikinciler,arkadan kp dolap kapdan tekrar girenler oluyordu- hediyelerdatt. Hobbitler kendi yagnlerinde bakalarna hediye verirler.

detlerine gre, pek pahal, hele hele bu durumda olduu gibi de bolkeseden hediyeler deildir verdikleri; ama fena bir sistem deildir bu. Normalde Hobbitky ve Suba'nda hergn birilerinin ya-gndr,yle ki bu yrelerdeki her hobbit, en az haftada bir, en azndan bir hediyealma ansna sahiptir. Yine de hediyelerden usanmazlar.

Bu sefer ise hediyeler olaanst gzellikteydi. Hobbitocuklar okadar heyecanlandlar ki bir sre iin az kalsn yemek yemeyi bileunutuyorlard. Benzerini mrleri boyunca grmemi olduklar oyun-


caklar vard; hepsi ok gzel ve bazlar besbelli sihirli oyuncaklar.Hakikaten de oyuncaklarn birou bir yl nceden smarlanm ve taDa ile Vadi'den gelmiti ve gerek cce iiydi. Btn konuklar tektek karlanp, sonunda herkes kapdan girince arklara, danslara,mzie, oyunlara ve elbette ki yiyecek ile ieceklere geildi. aynresmi yemek vard: len yemei, be ay ve akam yemei. Fakatlen yemei ile be ayn dier zamanlardan ayrantek zellik, buzamanlarda btn konuklarn oturup birlikte yemek yemeleri idi. Dierzamanlarda ise -on birler nnden, havai fiek gsterilerinin

balad alt buua kadar mtemadiyen- sadece yiyip ien bir sr

kii vard.Havai fiekler Gandalf aaitti: Onlan sadece getirmekle kalmam,bizzat kendisi tasarlayp yapmt; ayrca zel efektleri, kurgulu fieklerive roket filolarn da kendisi ateliyordu. Fakat bunlarn yan sra birsr fiek, bonbon fiei, kaynanazrltlar, maytaplar, mealeler,ccemumlar, elffskiyeleri, gulyabanihomurtular ve gkgmbrt-leride cmerte datlmt etrafa. Hepsi de muhteemdi. Gandalf in sanatyayla birlikte ilerlemiti dorusu.

Kvlcm saan kularn tatl tatl akylarn andran roketlervard. Kara duman gvdeli yeil aalar vard: Dallan, btn bir baharn

bir anda fkr gibi ayor ve parlayan dallar, hayretler iindekihobbitlerin zerine, k saan ve yukar doru evrilmi yzleredemeden hemen nce tatl kokular salarak yok oluveren iekler d-kyordu. Prldayarak aalarn iine doru uan kelebek fskiyelerivard; ykselip kartal veya yelken am gemi veya uan bir kuu srs

biimi alan rengrenk alev stunlar vard; krmz bir frtna vebardaktan boanrcasna yaan san bir yamur vard; meydan muha-rebesinde savaan bir ordunun haykr gibi bir haykr ile anidenhavaya frlayan ve tekrar yzlerce kzgn ylan gibi tslayarak su iineden bir gm mzrak orman vard. Ve Bilbo'nn erefine, son birsrpriz daha vard; aynen Gandalf in umduu gibi, hobbitleri an derecedeartan bir srpriz... Iklar snd. Byk bir duman ktlesi ykseldi.Bu ktle uzaktan grlen bir da biimim ald ve zirvesi parlamaya

balad. Yeil ve al alevler fkrtyordu, iinden bir ejderha uuverdi -gerek boyutta deil, ama korkun derecede geree benzeyen birejderha: Azndan alevler ykseliyor, gzlerinde imekler akyordu;

bir kkreme duyuldu ve ejderha tam kez imek gibi kalabalnzerinden geti. Herkes ban edi, birou da yz-

42 43


21/246

koyun yere kapand. Ejderha ekspres bir tren gibi gelip geti, bir taklaatt ve kulaklar sar eden bir patlamayla Suba zerinde infilak etti.

"Bu, akam yemei iin bir iaret!" dedi Bilbo. O sanc ile korkuluhava aniden yok oldu ve yzkoyun yatmakta olan hobbitler ayaafrladlar. Herkese yetecek mkellef bir sofra vard; yani zel aile ye-meine arlmam herkese. Bu zel davet, iinde aa bulunan o

byk adrda veriliyordu. Davetli says on iki dzine ile snrland-rlmt (Hobbitler tarafndan bir Grosa denen sayyd bu, geri bu sa -ynn kii saymada kullanlmas pek mnasip saylmazd); davetliler(Gandalf gibi) akraba olmayan birka zel dosta ilaveten, Bilbo ve

Frodo ile akrabal olan aileler arasndan seilmiti. Konuklarn ara-snda, ebeveynlerin izniyle orada bulunan birok gen hobbit de vard;nk hobbitler, ge yatma konusunda ocuklarna msamahaldavranrlar, zellikle de ucunda bedava bir yemek imkn varsa. Genhobbitleri bytmek iin gerekten de bol yemek gereklidir.

Bagginslerle Boffinler, bir sr de Took ile Brandybuck; birkaGrubb (Bilbo Baggins'in bykannesi tarafndan akrabalar), birkaChubb (Took bykbabasnn akrabalar) ve Barnaklardan, Toluklar-dan,Belkuaklardan, Porsukevlerden, yikiilerden, Boynuzfleyen-lerden veAyakibirlilerden zenle seilip davet edilmi bir grup vard. Bunlarn

bazlar Bilbo'nun sadece uzak akrabalaryd ve bazlar Shire'n uzakkelerinde oturuyor olduklarndan Hobbitky'e daha nce hemenhemen hi gelmemilerdi. Torbakyl Bagginsler de unutulmamt.Otho ile kars Lobelia da davetteydi. Bilbo'dan ho-" lanmaz, Frodo'yuhi sevmezlerdi ama davetiye hem yaldzl kalemle yazlmt, hem de okadar aaalyd ki bu davetiyenin geri evrilemeyeceinidnmlerdi. Ayrca kuzenleri Bilbo, geen yllar iinde yemekkonusunda son derecede ustalam ve sofras da etrafa n salmtdorusu.

Yz krk drt davetlinin hepsi, her ne kadar evsahibinin (kanlmazbir ey olan) yemek sonras nutkundan korkuyorlarsa da, ho birdavet beklentisi iindeydi. Nutkuna iir dedii eylerden paralar katmaeilimi vard Bilbo'nun; bazen de, bir iki kadehten sonra, esrarengizgezisinin sama sapan maceralarndan bahsetmeye balard. Davetlilerhayal krklna uramadlar: Son derece ho bir ziyafet, hatta ok dolu

bir elenceydi: Zengin, bereketli, eitli ve uzun sreli bir elence.Daveti takip eden haftalarda btn civardaki erzak alm-satmhemen hemen durdu; fakat etraftaki dkknlarn, kilerlerin ve

depolarn ounun stounu Bilbo'nun yemek servisi tketmi olduuiin buna nem veren olmad.

Ziyafetten sonra, (ya da hemen hemen ziyafetten sonra) Nutuk balad. Mamafih misafirlerin ou artk o latif aamadayd; yani "k-eleri doldurma" adn taktklar hogrl bir havaya girmilerdi. Ensevdikleri ikilerini yudumluyor, en sevdikleri yemeklerden pleni-yorlard; korkularn unutmulard. Her eyi dinlemeye ve her noktaiaretinde tezahrat etmeye hazrdlar.

Sevgili millet, diye balad Bilbo bulunduu yerde ayaa kalkarak."Konu! Konu! Konu!" diye bard herkes ve bunu koro halinde

tekrarlamaya devam etti; belli ki kendi szlerine kendileri kulak asm-yordu. Bilbo yerini terk etti, gidip klandrlm aacn altndaki birsandalyenin zerine kt. Lambalarn Bilbo'nun glmseyen y-zne dyordu; ilemeli ipek yeleindeki altn dmeler parlamak-tayd. Bir eli havada, dierini pantolonunun cebine sokmu, ayakta,herkesin grebilecei bir yerdeydi.

Aziz Bagginsler ve Boffinler, diye yeniden balad, ve aziz Took-lar, Brandybucklar, Grubblar, Chubblar, Barnaklar, Boynuzfleyen-ler, Toluklar, Belkuaklar, lyikiiler, Porsukevler ve Ayakibirliler,"AyakLARkibirliler!" diye bard yalca bir hobbit adrn arkasndan.Ad elbette ki Ayakibirli idi ve tam adnn hobbitiydi; ayaklan hem

byk, hem de fevkalade tylyd ve her ikisi birden masannzerinde duruyordu.

Ayakibirliler, diye tekrarlad Bilbo. Ayn zamanda, nihayet knkmaz'na tekrar hogeldiniz diyebildiim iyi yrekli Torbakyl

Baggins'lerim. Bugn benim yz on birinci doum gnm: Bugn yz onbir yandaym.' "Yaasn! Yaasn! Daha nice yllara!" diye barpmasalar nee iinde yumrukladlar. Bilbo harika gidiyordu dorusu. Bu,tam onlarn houna giden cinsten bir eydi: Ak seik ve ksa. Umarmhepiniz en az benim kadar eleniyorsunuzdur. Kulaklar sar eden birtezahrat. Evet (ve hayr) haykrlar. Borazan, boru, flt ve diermzik aletlerinin grltleri. adrda, daha nce de belirtilmi olduugibi bir sr gen hobbit mevcuttu. Yzlerce mzikli fiek datlmt.Fieklerin birounun zerinde VADl iareti vard; bu hobbitlerin ouiin bir ey ifade etmiyordu ama hepsi bunlarn fevkalade olduklarkonusunda hemfikirdi. Fieklerde mzik aletleri saklyd, kk amamkemmel yaplm, byleyici ezgilere sahip mzik aletleri. Hatta birkede gen Tooklar'n ve BrandybuckJar'n

DRT GZLE BEKLENEN DAVET 45YZK KARDEL 44


22/246

bir ksm, (zaten gerekli olan eyleri ak seik bir ekilde sylemiolduuna gre) Bilbo Amca'mn sznn bittiini zannederek ani birilhamla bir orkestra kurmu, canl bir dans ezgisine balamlard.Efendi Everard Took ile Bayan Melilot Brandybuck ellerinde zillerle

bir masann zerine karak Cokuhalkas'n oynamaya koyuldular:Gzel, ama ziyadesiyle de hareketli bir danst bu.

Fakat Bilbo szn tamamlamamt. Yaknndaki bir knelinden borusunu kaparak kere bayku gibi ttrd. Grlt yatt.Sizi ok tutmayacam, diye haykrd. Btn meclisten bir alktrkoptu. Sizleri belli bir Ama iin bir araya topladm. Bunu syleyitarzndaki bir ey, oradakiler zerinde bir etki yaratmt. Hemen hementam bir sessizlik hkim oldu etrafa; bir iki Took da kulaklarn diktiler.

Aslnda ayr Ama nedeniyle! Her eyden nce, hepinizden nekadar ok holandm, yz on bir yln bylesine mkemmel ve ayantakdir hobbitler arasnda yaamak iin ok ksa bir sre olduunu

sylemek iin.Mthi bir onay galeyan.inizden en az yansn, arzuladmn yans kadar bile tanmyorum;

ve yarnzdan azm hak ettiinizin ancak yars kadar sevebiliyorum. Bu pek beklenmeyen ve biraz da anlamas zor bir eydi. Orada burada birka alk sesi oldu ama ounluk ne dendiini ve bunun birkompliman olup olmadn kartmaya alyordu.

kinci amacm, yagnm kutlamakt.Tekrar tezahrat. AslndayagnMZ demeliyim. nk elbette, bugn varisim ve yeenimFrodo'nun da yagn. Bugn rtne ve veraset hakkna eriiyor.Yallar tarafndan birka ilgisiz alk; genler tarafndan da "Frodo!Frodo! Bizim kerata Frodo!" haykrlar. Torbakyl Bagginsler isekalarn atarak "veraset hakkna eriiyor" ile neyin kastedildiinidnmeye koyulmutu.

kimiz birlikte yz krk drt saysna ulayoruz. Sizin saynz da bu

harikulade toplama uysun diye ayarland: Affnza snarak, birGrosa. Hi tezahrat yok. Bu maskaralkt. Konuklarn birou, zelliklede Torbakyl Bagginsler, belli ki, ayn bir paketteki mallargibi gerekliolan sayy tamamlamak iin arldklarn dnerek alnmlard."Bir Grosa ha! Terbiyesizce bir tabir."

Ayn zamanda, eer fi tarihine deinmeme msaade buyurursanz,bugn benim bir varilin iinde Uzun Gl'deki Esgaroth'a varmn

yldnm; geri o zaman yagnm olduu gerei aklmdan k-

mt. O zamanlar sadece elli bir yandaydm ve yagnleri o kadarnemli gelmiyordu bana. Gene de, ziyafet mkemmeldi, o zamanlarok tm olduum ve sadece "tok teekkr ederib," diyebildiimhalde bunu hatrlyorum. Simdi bunu daha dzgn bir biimde tekrar-layabilirim: Verdiim bu kk ziyafete geldiiniz iin ok teekkrederim. nat bir sessizlik. Hepsi artk bir ark veya bir eit iirin anmeselesi olmasndan korkuyor ve sklyordu. Neden konumay brakp,onun salna imelerine izin vermiyordu sanki? Fakat Bilbo ne arksyledi, ne de iir okudu. Bir an iin durdu.

ncs ve sonuncusu, dedi, bir ey LAN edeceim, ilan szc-

n o kadar yksek sesle ve o kadar ani sylemiti ki, ayakta durabi-lecek kadar ayk olan herkes yerinde dikildi.Daha nce de sylemiolduum gibi yz on bir yl sizlerin arasnda geirmek iin ksa bir sreolduu halde bunun SON olduunu bildirmekten mteessirim. Gi-diyorum. MD ayrlyorum. HOA KALIN!

Aaya bir adm att ve yok oldu. Gzleri kr edici bir k parlamve btn konuklar gzlerini krptrmlard. Gzlerini atklarzaman Bilbo grnrde yoktu. Yz krk drt tane dillerini yutmuhobbit, sessiz sedasz oturuyordu. YalOdo Ayakibirli ayaklarnmasadan indiririp yere vurdu. Bunu l bir sessizlik takip etti, derken

birdenbire, birka derin i ekiten sonra btn Bagginsler, Boffinler,Tooklar, Brandybucklar, Grubblar, Chubblar, Barnaklar, Toluklar,Belkuaklar, Porsukevler, lyikiiler, Boynuzfleyenler ve Ayaki-

birliler hep bir azdan konumaya balad.Genelde herkes akann kt bir zevk rn olduu ve konuklan

girdikleri oktan kurtarabilmek iin daha ok iecek ve yiyecek ge-x-rektii konusunda hemfikir olmutu. "Deli. Hep sylemiimdir," sz belki

de en ok tekrarlanan yorumdu. Tooklar bile (birka hari) Bil-bo'nundavrannn sama sapan olduunu dnyordu. O anda birouBilbo'nun yok oluunu maskaralk trnden bir gsteri olarak cabuletmiti.

Fakat yal Rory Brandybuck o kadar emin deildi. Ne ilerleyenya, ne de muazzam bir akam yemei onun akln glgelemeye yet-memiti; gelini Esmeralda'ya: "Bu iin iinde bir bit yenii var ekerim!Korkarm bu kak Baggins gene i banda. Aptal ihtiyar. Ama bizene? Kaynty gtrmedi ya, sen ona bak," dedi ve arab bir kere dahadolatrmas iin Frodo'ya seslendi.

46 Y Z K K AR DE L DRT GZLE BEKLENEN DAVET 47


23/246

Tek bir sz bile sylemeyen tek kii Frodo olmutu. Bir sre iinBilbo'nun bo sandalyesi yannda sessiz sedasz oturup btn szlerive sorulan duymamazla geldi. Elbette ki nceden bildii halde buakaya pek elenmiti. Konuklarn hiddetli aknlklarna glmemekiin kendisini zor tutuyordu. Fakat ayn zamanda derinden derine ra-hatsz hissetti kendini: Aniden yal hobbiti ne kadar ok sevdiinifark etmiti. Konuklarn ou yemeye, imeye ve Bilbo Baggins'ingemiteki ve imdiki tuhaflklarn konumaya devam etti; yalnzTorbakyl Bagginsler hmla kp gitmilerdi bile. Frodo artk da-vetten uzaklamak istiyordu. Yeniden arap getirilmesini emretti; sonra

ayaa kalkp sessizce kendi kadehini Bilbo'nun salna dikti veadrdan szlp ayrld.

Bilbo Baggins'e gelince; o daha konumasn yaparken cebindekialtn yz ellemeye balamt bile: Bunca yldr bir sr olarak sak-lad sihirli yz. Aa inerken yz parmana geiriverdi ve

bir daha Hobbitky'de hibir hobbit tarafndan grlmedi.Bilbo neeli bir ekilde oyuuna geri yrd, bir an durup yznde

bir tebessmle byk adrdaki grlty patrty ve ayrn dieryerlerinden gelen keyif seslerini dinledi. Sonra ieri girdi. Davet giy-silerini kard, katlad, ilemeli ipek yeleini ince bir kda sararakkaldrd. Sonra aceleyle eski ve stnden dklenbir esvab giyerek

belini ypranm deri bir kemerle skt. Kemerine, eski psk siyahderi knnda duran ksa bir kl ast. Naftalin kokulu kilitli bir ekme-ceden eski bir pelerin ve kukuleta kartt. Bunlar sanki ok deerlieylermi gibi kilitli tutulmulard ama o kadar yamalydlar ve o kadarsandk lekesi olmulard ki gerek renklerini tahmin etmek bile zordu:

belki koyu yeil olabilirlerdi. Bu giysiler Bilbo'ya gre epey bykt.

alma odasna geti, byk bir kasadan eski kuma paralarnasarlm bir kn ve deriyle bal bir el yazmas ald; bunlara ilavetende byk, kabark bir zarf. Kitap ile km orada duran ve hemen hemenazna kadar dolmu olan ar bir torbann stne tkt. Zarfn iineyz ile yzn ince zincirini koydu ve zarf kapatp zerineFrodo'nun ismini yazd. Zarf nce mine rafnn zerine brakt fakatsonra aniden geri ald ve cebine soktu. Tam o anda kap alarakGandalf hzla ieri girdi.

"Hah!" dedi Bilbo. "Gelip gelmeyeceini merak ediyordum.""Seni gzle grnr bir ekilde bulduuma memnun oldum," diye

cevaplad byc bir sandalyeye oturarak. "Seni yakalayp son birkakelam etmek istedim. Sanrm her eyin ok mkemmel ve tam senin

planladn gibi yrdn dnyorsundur?""Evet, aynen yle,"dedi Bilbo. "Geri o imek srpriz oldu:

brleri bir yana, beni olduka artt. Senin kendinden kattn bireydi bu sanrm?"

"yleydi. Bunca yldraklllk edip yz gizli tuttun; senin aniyok oluunu konuklarna aklayabilecek baka bir ey sunmanndoru olacan dndm."

"Bylelikle de, benim akam bozacak bir ey. Sen her eye burnunu

sokan yal bir igzarsn," diye gld Bilbo, "ama herhalde endorusunu sen bilirsin, her zamanki gibi.""yle, bir eyi bildim mi, dorusunu bilirim.Fakat tm bu olanlar

hakknda pek emin deilim. Artk bitim noktasna vard her ey. Senakan yaptn ve tandklarnn ounu korkutup alnmalarna ve dokuzgn hatta muhtemelen doksan dokuz gn boyunca tm Shire'dakonuacak bir konunun kmasna neden oldun. Daha da ileri gidecekmisin?"

"Evet, gideceim. Bir tatile ihtiyacm olduunu hissediyorum, okuzun bir tatile, sana daha nce de sylemi olduum gibi. Byk birihtimalle de srekli bir tatil: Geri dneceimi sanmyorum. Daha dorusudnmeye niyetim yok, btn ilerimi ayarladm.

"Yalandm Gandalf. Gstermiyorum ama bunu gnlmn ta de-rinliklerinde hissediyorum. Yan gstermezmil" diye homurdand."Yahu, kendimi incelmi hissediyorum, bir yerde gerilmi gibi, bil-mem anlyor musun: Aynen byk bir para ekmee srlm az birmiktarda tereya gibi. Byle bir ey doru olamaz. Bir deiiklieveya, ne bileyim, bir eylere ihtiyacm var."

Gandalf merakla ve ilgiyle bakt ona. "Evet, bu pek doru grn-myor," dedi dnceli dnceli. "Evet,her ey bir yana, sanrm seninyaptn plan gene de en iyisi.""Eh, zaten her halkrda ben kararm verdim. Dalan tekrar grmekistiyorum Gandalf - dalar; sonra da huzura ereceim bir yer

bulmak. Huzur dolu sessiz bir yer, akrabalarn beni gzetlemedikleri,ortal birbirine katan ziyaretilerin kap ziline almad bir yer. Ki-tabm bitirebileceim bir yer bulabilirim. Kitabm iin gzel bir sontasarladm: ve mrnn sonuna kadar mutluluk iinde yaad."Gandalfgld. "Umarm yle olur. Fakat her nasl biterse bitsin

DRT GZLE BEKLENEN DAVET 49YZK KARDEL48


24/246

52 YZK KARD EL tl

den kyor btn bunlar? Yzk benim, yle deil mi? Onu buldumve eer onu alkoymasaydm Gollm beni ldrecekti. O ne derse desin,

ben hrsz deilim.""Sana hibir zaman hrszsn demedim ki," diye cevap verdi Gan-

dalf. "Ayrca ben de hrsz deilim. Seni soymaya deil, sana yardmetmeye alyorum. Bana gvenmeni isterdim, eskiden olduu gibi."Arkasn dnd, glge geti. Tekrar klp yal, kr bir adam oldu, iki

bklm ve kaygl bir adam.Bilbo elleriyle gzlerini kapatt. "zr dilerim," dedi. "Fakat kendimi

ok garip hissettim. Aslnda artk onun derdiyle uramamak benim iinde bir rahatlama olacak. Son zamanlarda hi aklmdan kmazolmutu. Bazen onun beni izleyen bir gz olduunu hissediyordum. Vedurmadan onu takp ortadan yok olmak istiyordum, dnsene; veyaemniyette mi deil mi diye bakmak iin cebimden kartpduruyordum. Kilitli tutmay denedim, ama cebimde olmad m rahat

edemedim bir trl. Nedenini bilmiyorum. Ve bir trl karar veremi-yorum."

"O halde benim karanma gven," dedi Gandalf. "Ben kararmverdim. Git ve onu arkanda brak. Ona sahip olmaktan vazge. Fro-do'ya ver onu, ben Frodo'ya gz kulak olurum."

Bilbo bir sre iin gergin ve kararsz durdu. Sonra derin bir i ekti."Tamam," dedi biraz zoraki. "yle yapacam." Omuzlarn silke-rek,daha ok mahcubiyetle glmsedi. "Ne de olsa, btn bu davetinaltndaki neden oydu aslnda: Bir sr doumgn hediyesi vererek, biryerde onu da ayn anda vermeyi daha kolay klmak. Sonuta bu, iikolaylatrmad fakat btn yaptm hazrlklar yabana gtrmek yazkolur. Byle bir ey akay da bozar."

"Aslnda bu olayda benim grebildiim yegne manay ortadankaldrr," dedi Gandalf.

"Pekl," dedi Bilbo, "bu da dierleriyle birlikte Frodo'ya gide-cek." geirdi. "Benim de hemen harekete gemem gerekiyor ger-ekten de, yoksa birileri beni yakalayacak. Hoakaln dedim, bir kezdaha bunu tekrarlamaya dayanamayacam." Bohasn alarak kapya

doru davrand."Yzk hl cebinde," dedi byc."Aa, yleymi!" diye bard Bilbo. "Vasiyetim ve dier belgeler

de cebimde kalm. En iyisi sen bunlar al da benim yerime veriver.En emniyetlisi byle olur."


"Hayr, yz bana verme," dedi Gandalf. "minenin zerinde-ki rafa koy. Frodo gelinceye kadar onun iin en emniyetli yer oras.Onun gelmesini bekleyeceim."

Bilbo zarf kartt fakat tam saatin yanna koyaca srada eli anidengeriye doru ekildi ve paket yere dt. Bilbo daha paketi yerdenalamadan byc eilerek paketi kapt ve yerine koydu. Hobbitinyznde arabuk gelip geen bir kzgnlk nbeti grnd tekrar.Sonra bu grnt aniden yerini ferahla ve bir tebessme brakt.

"te bu kadar," dedi. "imdi gitme zaman."Birlikte hole ktlar. Bilbo bastonluktan, en sevdii bastonu seti;

sonra bir slk ald. cce, megul olduklar ayr odadan karakgeldiler.

"Her ey hazr m?" diye sordu Bilbo. "Her ey paketlenip etiketlendimi?"

"Hem de her ey," diye cevap verdiler.

"Eh, yleyse harekete geelim!" n kapdan darya admn attBilbo.

Gzel bir geceydi, kapkara gk yldzlarla beneklenmiti. Havaykoklayarak yukan bakt. "Ne byk bir zevk! Tekrar gitmek, tekrarccelerle birlikte yollara dmek ne byk bir zevk! Senelerdir zleminiduyduum ey ite buydu! Hoakaln!" dedi, eski evine bakp, kapyadoru eilerek selam verirken. "Hoakal Gandalf!"

"imdilik hoagit Bilbo. Kendine iyi bak! Yeterince yalsn, hattabelki yeterince akllsndrda."

"Sen kendine iyi bak! Ben artk hibir eyi umursamyorum. Benihi merak etme! u anda, en az her zamanki kadar mutluyum, bu da az

bir ey saylmaz. Fakat zaman geldi. Sonunda benim de ayaklarmyerden kesildi!" diye ekledi ve sonra alak bir sesle, sanki kendi kendinesylenirmi gibi, karanln iinde yava bir ark tutturdu:

Yol hi bitmez, uzar giderBalad kapdanAz

gittik uz gittik ama

Gcm yettike yola devamBacaklarm yorulsa daYrrm varana dek anayola

Yollarla iler birleir oradaBilmem yolculuk sonra ne yana

r53


25/246

54 YZK KARDEL

Durdu, bir an sessiz kald. Sonra baka bir sz sylemeden ayr-lardaki ve adrlardaki klarla seslere arkasn dnerek peindeki yoldayla uzun yoldan aa doru hzla yrd. Aadaki itin alakyerinden atlad ve krlara vurup tpk otlar arasndaki bir hrt gibigeceye kart.

Gandalf bir sre daha onun arkasndan bakarak durdu karanlkta."Gle gle sevgili Bilbo -bir dahaki karlamamza kadar!" dedi ya-vaa ve tekrar ieri girdi.

Az sonra ieri giren Frodo onu karanlkta, derin dncelere dalm

bir halde buldu. "Gitti mi?" diye sordu."Evet," diye cevap verdi Gandalf, "sonunda gitti.""Keke... yani, bu akama kadar her eyin sadece bir aka olmasn

ummutum," dedi Frodo. "Ama iimden bir ses onun gerekten git-meye niyetli olduunu sylyordu. Ciddi konulan hep akaya vururduzaten. Keke daha nce gelseydim de onu uurlasaydm."

"Bence o gerekten de, sonunda sessizce szlp gitmeyi tercihediyordu," dedi Gandalf. "Fazla akln taklmasn, yi olacaktr - artk.Sana bir paket brakt, ite orada!"

Frodo zarf mine rafnn zerinden ald, bakt ama amad."Zarfn iinde vasiyetnamesi ile dier belgeleri bulacaksn san-

rm," dedi byc. "Artk kn kmaz'nn efendisi sensin. Sonra,zannedersem bir de altn yzk bulacaksn."

"Yzk!" diye haykrd Frodo. "Onu bana m brakt? Neden acaba?Yine de, iime yarayabilir."

"Belki yarar, belki yaramaz," dedi Gandalf. "Yerinde olsam onu

kullanmaya kalkmazdm. Bunu bir sr olarak gizler, saklardm! Artk

yatyorum."kn kmaz'nn efendisi olarak Frodo btn konuklara gle gle

demeyi kendisine skc bir grev bildi. Daha imdiden garip olaylarhakknda sylentiler ayra yaylmt bile ama Frodo sadece, eminim

yarn sabah her ey aa kavuacaktr, diyordu. Gece yarsna dorunemli konuklar iin arabalar geldi. Tka basa doymu ama hi mi hitatmin olmam hobbitleri yklenip teker teker gzden kayboldular.Daha nceden ayarlanm olduu gibi bahvanlar gelip, istemeden gerikalm olanlar da elarabalanyla gtrdler.

Gece yava yava geti gitti. Gne uyand. Hobbitler de epeyce


gecikerek onu takip ettiler. Sabah ilerledi. Grevliler gelip (verilenemirlere gre) adrlar, masalar, sandalyeleri,kaklar, baklar, i-eleri, tabaklan, fenerleri, saks ieklerini, ekmek krntlarn, maytapktlann, unutulmu antalan, eldivenleri, mendilleri, yenmemiyemekleri (bunlar ok az yer tutuyordu) toplamaya baladlar. Dahasonra bakalar da geldi (emir d): Bagginsler ile Boffinler,Toluklar, Tooklar ve yaknlarda oturan ya da yaknlarda kalan dierdavetliler. Gn leni bulup davette en ok doymu olanlar bile dankacak kadar kendini topladnda, kn kmaz'nda byk bir ka-labalk olumutu; davetsiz, ama beklenen bir kalabalk.

Frodo yznde bir tebessm ile, ama olduka yorgun ve endieli birhalde basamakta beklemekteydi. Her ziyaretiyi karlyordu ama, dahance sylemi olduundan baka syleyebilecei bir ey yoktu. Btnsorgu ve suale verdii cevap sadece uydu: "Bay Bilbo Bag-gins

buradan gitti; benim bildiim kadanyla, btn btn gitti." Misafirlerdenbir ksmm, Bilbo onlara bir "mesaj" brakt iin eve buyurediyordu.

erde holde, eit eit paketlerden, knlardan ve minik mobilya paralarndan oluan byke bir yn vard. Her parann zerinebir etiket balanmt. u trden bir sr etiket vard:

Bir emsiyenin zerinde,ADELARD TOOK'a, ZAT-1 LLERNEmahsus, Bilbo'dan yazyordu. Adelard etiketlenmemi epey emsiyegtrmt zamannda.

Byk bir p sepeti zerinde,DORA BAGGlNS'e, UZUN bir mek-tuplamann ansna, Bilbo'dan sevgilerle, yazyordu. Dora Drogo'nn kz kardei ve Bilbo ile Frodo'nun yaayan en yal kadn akraba-syd; doksan dokuz yandayd ve yarm yzyldan daha fazla bir s-redir, nasihat zerine nasihat yazp dururdu.

Altn bir dolma kalem ve mrekkep hokkasnn zerinde, MLOBARINAKLAR'a, iine yarayaca umuduyla, B.B.'den, yazyordu. Mi-lo

imdiye kadar hibir mektuba cevap yazmamt. Yuvarlak dbkey bir aynann zerinde, ANGELJCA 'ya, Bilbo Am-

c

john ronald reuel tolkien - yüzüklerin efendisi - yüzük kardeşliği

Documents