johan deklerck

[email protected]

Stadsontwikkeling: sociale verbondenheid en interculturaliteitVlaams-Nederlandse expertmeetingDonderdag 19 november 2009, Dordrecht

TUSSEN ‘VEILIGHEID’ EN ‘ONTMOETING’bruggen bouwen in een

postmoderne samenleving

[email protected]


1. EEN SAMENLEVING IN DESINTGRATIE

2. TUSSEN VEILIGHEID EN ONTMOETING

3. POSTMODERNE BRUGGEN BOUWEN

4. WERKEN AAN SOCIALE VERBONDENHEID

[email protected]

RECENTE MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN

Herfsttijd der moderniteit:* 150-200 jaar natiestaten: van ‘lente’ naar ‘herfst’, of: * Van een consensus-, naar dissensus-, naar

assensussamenleving

assensus-samenleving2000-

dissensus-samenleving1970-

consensus-samenleving1800-

INTEGRATIE

DESINTEGRATIE:

* individualisering * zingeving * overinstitutionalisering * natuur

[email protected]

DRIE TIJDPERKEN IN 200 JAAR MODERNITEIT:

consensus – dissensus – assensus

ZOMER

CONSENSUS-SAMENLEVING1800 -

proces van INTEGRATIE

HERFST

DISSENSUS-SAMENLEVING1970 -

proces van DESINTEGRATIE

WINTER

ASSENSUS-SAMENLEVING2000 -

LENTE

[email protected]

SAMENLEVING IN DESINTEGRATIE

* PERSOONLIJK:. herfst-wintergevoel. gevoel van controleverlies. angst en onveiligheidsgevoelens

* MAATSCHAPPELIJK:. afbrokkeling van de traditionele structuren. verandering, instabiliteit en onvoorspelbaarheid. de toekomst als dreiging . afbraak van consensus en hiërarchie. horizontalisering van relaties. groeiende afstanden, toename aan conflicten

[email protected]






[email protected]

OF: TUSSEN VEILIGHEID EN ONTMOETING I

Het vroegere middenveld van de impliciete consensus is gepolariseerd, tussen twee moeilijk verzoenbare, conflicterende kwaliteiten:

* van collectief optimisme -> welvaart en groei* naar individueel pessimisme -> overleven in een bedreigende omgeving

impliciet samenhorenkollektief behoren

individuele

veiligheid ontmoeting

consensus-samenleving

assensus-samenleving

[email protected]

OF: TUSSEN VEILIGHEID EN ONTMOETING II

VEILIGHEID:

• Ontstaan van de veiligheids- en risicosamenleving (U. Beck), het preventie- en veiligheidsdiscours in de politiek, de media, de publieke opinie;

• Veiligheidsobsessie, met criminaliteit in de (semi-)publieke sfeer als focus;

• Overlast en intolerantie;

• De diepere (achter-)grond: ‘existential Insecurity’ (Z. Bauman) - ‘ontological Insecurity’ (A. Giddens);

[email protected]

OF: … TUSSEN VEILIGHEID EN ONTMOETING III

ONTMOETING:

• omgaan met diversiteit, verandering, onbekendheid

• van macro-conflict (het vrije Europa vs. communisme) naar een opeenstapeling van micro-conflicten

• onderhandeling op alle maatschappelijke domeinen

• opkomst van bemiddeling: dader-slachtoffer, familie, milieu, arbeid, intercultureel, school, internationaal, buurt, etc.

[email protected]






[email protected]

POSTMODERNE BRUGGEN BOUWEN I

Als we elkaar ‘ontmoeten’ dan moet het ‘veilig’ zijn:

*VEILIGHEID leidt tot ONTMOETING

*ONTMOETING leidt tot VEILIGHEID

[email protected]

POSTMODERNE BRUGGEN BOUWEN II

MICRO (IK EN MIJN BUUR):

. onveiligheid tussen concrete betrokkenen leidt tot:. agressie, verweer en angst. een verhardende en blokkerende communicatie

. nood aan concrete oplossingen voor concrete problemen

. sociale verbondenheid:. dialoog. een beschermde, veilige, vertrouwencreërende communicatie. het doorbreken van vooroordelen. een herstel van ontmoeting

[email protected]

POSTMODERNE BRUGGEN BOUWEN III

MESO (DE BUURT, DE GEMEENTE, DE STAD):

. sociale verbondenheid in de buurt biedt een antwoord op: . objectieve onveiligheid: reële conflicten en agressie, en hiermee samenhangende geruchten. subjectieve onveiligheid: kennis en communicatie binnen de buurt doorbreekt vooroordelen, en stereotypering

. communicatie als middel tot het verhogen van de leefbaarheid

. communicatie als preventie

[email protected]

POSTMODERNE BRUGGEN BOUWEN IV

MACRO (DE BREDERE SAMENLEVING):

. een reëel antwoord op bredere maatschappelijke ontwikkelingen van desintegratie: . antwoord op fragmentering en individualisering (sociale cohesie). herwaardering van het informele (vrijwilligers vs. professionelen)

. bouwen aan:. een cultuur van communicatie. actief burgerschap en een vernieuwd maatschappelijk middenveld. een democratische samenleving

[email protected]






[email protected]

RECENTE MAATSCHAPPELIJKE ONTWIKKELINGEN

Herfsttijd der moderniteit:* 150-200 jaar natiestaten: van ‘lente’ naar ‘herfst’, of: * Van een consensus-, naar dissensus-, naar

assensussamenleving

assensus-samenleving2000-

dissensus-samenleving1970-

consensus-samenleving1800-

INTEGRATIE

DESINTEGRATIE:

* individualisering * zingeving * overinstitutionalisering * natuur

[email protected]

WERKEN AAN SOCIALE VERBONDENHEID vier tendensen

. herstel van het sociale web(fragmentering en individualisering)

. een ervaringsgerichte zingeving (de afbrokkeling van zingevingssystemen)

. de kracht van het informele(de teloorgang van het gewone leven door overinstitutionalisering)

. de herontdekking van het procesmatige (de afbrokkeling van de band met de natuur)

[email protected]

WERKEN AAN SOCIALE VERBONDENHEID tendens I

* fragmentering en individualisering -> herstel van het sociale weefsel

. ‘sociale verbondenheid’ in enge zin

. assensus-samenleving: relaties zijn in beweging, veranderlijkheid in tijd en ruimte, onstabiliteit

. heimwee naar een ‘consensus’-samenleving? + en -

. netwerkvorming en ontmoeting

. bouwen met scherven: conflicthantering en bemiddeling

[email protected]

WERKEN AAN SOCIALE VERBONDENHEID tendens II

* de afbrokkeling van zingevingssystemen -> een ervaringsgerichte zingeving:

. ervaringsgericht

. niet moraliserend of evaluerend, wel ‘ont-moeten-d’

. ‘proces’-karakter, veel minder ‘product’-karakter

. existentiële of ingrijpende gebeurtenissen als aanknopingspunt bv. verjaardagen van personen of gebeurtenissen, de wijk, geboortes, overlijden, cultuurfeesten, incidenten

. leidt tot een ‘diepe’ sociale verbondenheid (“… dat vergeet ik nooit meer…”)

[email protected]

WERKEN AAN SOCIALE VERBONDENHEID tendens III* de teloorgang van het gewone leven door

overinstitutionalisering-> de kracht van het informele, het autonome

. de autonome of vernaculaire levenskwaliteit is het doel niet het middel

. ‘georganiseerd’ is niet steeds beter

. sociale verbondenheid is niet gelijk aan georganiseerde en professionele netwerken, het heeft ook te maken met informele netwerken, bekenden, familie, vrienden, buren,…

. activiteiten die leiden tot groei in autonomie: participatie, beslissingsrecht en -kansen, particuliere initiatieven stimuleren

[email protected]

WERKEN AAN SOCIALE VERBONDENHEID tendens IV

* de afbrokkeling van de band met de natuur -> de herontdekking van het procesmatige

. de herontdekking van de natuur, het ecologische, ook in de stad

. concrete ecologische projecten

. het herontdekken van levens-cycli

. het herontdekken en een plaats geven van ‘leven’ en ‘dood’

bv. ook kansen voor nieuw begin, of omgaan met compost, afvalverwerking, verval,…

. een antwoord op de ‘materiële’ en ‘mentale’ vervreemding

. alle levende wezens hebben ‘levens-cycli’ gemeen: dit besef leidt tot sociale cohesie

[email protected]






[email protected]

AANDACHT VOOR DE DIEPERE LAGEN

de levensstroom: een model voor het procesmatige:. proceskwaliteiten zijn er steeds. grote problemen -> steeds een diepe geraaktheid. ‘kleine’ materiële symptomen zijn soms ‘grote’ verhalen

ontmoeting: . ontmoeting is het centrale antwoord bij proces-vraagstukken. kan nooit overgeslagen worden . van methodiek naar persoonskwaliteit

menselijke herkenning en ontmoeting: . is een “voor-waarde” -> middel . is een “waarde” -> een/het doel

[email protected]

DE BETEKENIS VOOR DE SAMENLEVINGSOPBOUW

integrale en positieve benadering: . problemen kordaat aanpakken (niveau 4, preventiepiramide). van problemen naar welzijn: alle niveaus (integraliteit) . naar een nieuwe identiteit van de wijk

een nieuwe identiteit: procesmatig karakter. meerlagig, met existentiële diepgang (de levensstroom). doel ligt niet in de toekomst maar in het “hier en nu”. resultaten voor de toekomst zijn dan een gevolg

overdraagbaarheid en veralgemeenbaarheid:. andere accenten in het SLO-beleid. trainingen in nieuwe benaderingen en kaders. streven naar aanpassing evaluatiecriteria en subsidieregelingen

[email protected]

[email protected]

autonome-heteronome levenssfeer als systemische

spanning (I. Illich)

formele, heteronome levenssfeer

. formele netwerken

. institutionele en professionele omkadering. ruilwaarden-economie. ‘recht’ als sleutelbegrip

informele, autonome of vernaculaire levenssfeer

. informele netwerken

. persoonlijke, existentiële levensdoelen . gebruikswaarden-economie. ‘vrijheid’ als sleutelbegrip

MIDDEL DOEL

synergetisch evenwicht

[email protected]

PRODUCT EN PROCES (2) (Bron: Deklerck, 2005)

tijd (bemiddelingsverloop)

product

proces

verschuiving van het proces naar het product

bemiddelingsproces: van ‘proces’ naar ‘product’de kwaliteit van het ‘proces is de kwaliteit van het product

[email protected]

PRODUCT EN PROCES (3)

* geen probleem?

. productgericht werken

. menselijke contacten zijn ‘instrument’

* wel probleem?

. procesmatig werken

. menselijke contacten worden ‘doel’: ontmoeting

[email protected]

PRODUCT EN PROCES (4)

emotionele en existentiële kwaliteiten zijn proceskwaliteiten bv. vreugde, boosheid, angst, agressie, ergernis, vriendschap, veiligheidsbeleven -> cf. de “levensstroom”. hoe sterker ze zijn, hoe meer tijd ze vragen. ze komen in beweging door resonantie in de ander (ontmoeting). ze laten zich niet instrumentaliseren

ze zijn (ook) een doel op zich

ze kunnen project-doelen van de SLO in de weg staan

hiermee omgaan is een leerproces en vereist vaardigheidstraining: vormingsopdracht binnen SLO ?

johan deklerck

Documents