POsITIONEs NONNULLAE

NEGOTIUM INsITIONIs VARIOLARUM TUTO.RIARUM PUBLICUM in E1NLANDIA,

QUAs

Venia Expek. Fac. Me d.

1’RiEssDE

JOH. AGAP.M, D. Chir. & Art. ‘Obst, Prosessore P, & O,

PBO GEADU MEDICO

PUBltCi CENsURAE sUBMITTIT

MATT HI As HAECK.Philqsophice Mngijler. Ojlrobolhnienjls,

In Auditor. Medico die XXI Junii MDCCCXYII.sc. *, &, p, m, s.

ABOiE, Typis FRENCiLEurisis.

Inventionem Cl. Jexneri Felicissime factam assrecepnvsitatem, qua contagium morbi variolosi ex-cipitur, contagii alius indolis ope, quod variolasVaccinas vel tutorias efficit, delendam, eandemsubiisse fortem ac antea inventa aiia magni mo-menti, & proposita nova, ex. c. Cl. Virorum Har-Veyi, Halleki, Lavotsiert, &c. merito dicas:eousque enim admirationem ejus, formidationem,applausum, dubitationem, errorem, contradictionem,reprobationem, investigationem, dijudicationem, &

persvalionem sese invicem excepisse, donec nodumdubitationum solvere sida valeret experientia, iiisto-riam inventi pervesiigantcs novimus. Nulli Medi-corum, qui nunc sumus, de utilitate contagii veltutoria ejusdem vi contra variolas contagiosas ge-nuinas dubitamus., quam etiam extra omnem dubi-tationis aleam adeo politam censemus, ut de ea renon amplius sit inquirendum: jam contagio bocceuri & Imperantes & subduos medica jubet ars:jussa ejus sequi haud negligunt periti: sed eadem

2

assequi non aeque intelligit vulgus. Quamdiu veromulca incolarum millia in flore aetatis contagiosarumvariolarum vi rapiuntur, & instituta ad dirum ma-lum praecavendum idonea in patria satis susticien--tia desiderantur «), uniuscujusque est, rem saluti-seram pro virium modulo promovere, ut sinis, inquem intenditur, deletio variolarum contagiosarum.habeatur. Hac menste, quae in deliberationibus dere gravissima anxie versatur, quaestionern cum prae-mio junctam de negotio iositionis variolarum vacci-narum nuperrime ponere voluit Imperialis societasOeconomica bennica b). Nullum quidem est du-bium,, quin Membra ejusdem societatis, omni hono-re colendae, quippe quae scientia rei pleniori instru-cta experientiam per quindecim annos comparatamsibi habent, propositam quaestionern optime sine solu-tura: nec materiem bancae perfecte tractare nos me-ditemur, submittentes tantummodo censurae publicaeobservationes nonnullas circa negotium insitionis va-riolarum tutoriarum, idque ut & Legibus Academi-cis satissiat, & simul vocis Imperialis jam dictae so-cietatis, quae sententias civium de ea re intelligerecupit, quantum ame fieri potest, respondeat, Quae

«) Expolitio rerum gellarum pro anno proXime p-aeteritoab Imperiali societate' Oeconomica data: K jserligJ Fin-Ika Hushallnings salllkapet d, i Nov, 1816. p. 57 ictq.

b) 1. c, pag, 38.

3

vero breviter exponere conor, propense ut accipiasB, L. est quod opto.

Quaestio, cujus solutioni praemium positum est,satis superque indicat, quod quidem & experientiadocuit, negotium inserendarum variolarum tutoria-rum in patria, si non in angusiis plane esse, certenimis habitare arcte, nec esse, quod tamen resipsa jubet, ubique cultum & disseminatum. Vetanthujus opellae limites in istius rei causam curate in-quirere: sed desectus illos omnes in eos summatimdividi posse existimamus, qui in Institutis ad conta-gium viriolarum tutoriarum sovendum, & Medicosvel Insirores edocendos paratis haerent; in eos, quiin Inliturum institutione, vel educatione, & compro-b rione. inveniuntur; in eos, qui de contagio tutorioex mliitutis ad Paroecias Provinciales transmittendoobservantur; demumque in eos qui in cura insitio-mmi generalium in Paroeciis ubique agendarum sunt;& hos circa cardines negotii insitionis variolarumvaccinarum publici praecipuos sencentias nonnullasdijudicationi aliorum, qui rem gravissimam attentio-ne l’ua prosequi amant, proponimus»

Perlustrando Edicta patriae Medica, quae indeab a. 1668 promulgata servataque suerunt, facile in-telligitur, id semper Legumlatoribus nostris curae cor-dique suisse, ut Medentes plena rei medicae cognitio-ne, & sida experientia instructi civibus valetudinem

4

ip sorum curaturi adessent, & remedia ad morbospraecavendos vel sanandos optima, aptis in locis coi’locata, ubique provinciarum, ut res egerent, habe-rentur,- utque utrisque pauperes in easu necessiradspublico sumtu uterentur; quibus etiam hi usi lunt,& praecipue ad morbos omnes contagiosos praeca-vendos vel sanandos; cum reliqui omnes impen te

Valetudinis curandae causa serendae i pii pares iisdemin usus suos, sed propria ex penu remunerandis gau-derent. Ad Itanc normam remedium etiam novum,,quod jam probatum est,. insitionem puta variolarumtutoriarumcivibus Medendum ope & Auctoritatumres publicas patriae regentium providentia compa-randum esse oensemus: qui enim Variola Tutorianuncupatur levis morbus, medium potius salutise-rum & praesidium tutum ratione effectuum saludsVro--rnm certo inseqaentium, quam remedium anceps &

negligendnm, quod cura & attentione indignum es-si-t, asstimandum est: leve malum ratione phaenome-nornm levium insttionem insequentium est, quod er-go sub certis conditionibus inserre medica svadesscientia, ut morbo graviori periculosissimo praeca-veatur, haud secus ac probatorum remediorum ope,,alius indolis, motus corporis alienos, vd praeterna-turales ejus mutationes in sinem salutarem ciere do-cet; quae sebrim sic dictam mercurinlem medicami-num ex Hydrargyro praeparatorum vi ad miasmaVenereum delendum excitare scienter proponit, &

aorum etiam ope moibosam humorum dissolutionem,

5

& rationem corporis aiteratam cito inserre conve-nienter jubet, ut satali inflammatoriorum morborum,exitui obsistatur; quaeque narcoticorum renudiorumvirtute JVlydriasin Pupillae ad coarctationes ejus no-xias, Myoses, & synecbias avertendas prudenterinvenit, & vahementissima venena, sed salutari con-Hlio ab arris peritis optimo cum eventu propinaripermittit, &c: Eaque serentia plane jam offendit,contagium Viriolarum Tutoriarum, ut remedium-optimum, & ad contagiosum morbum discriminis-plenum avertendum probatum, eadem cura <k pru-dentia ae remedia alia utilitate conspieua & atten-tione digna civibus esse comparandum; contagiumvero certis tantum Ibb conditionibus a Medentibusinsitionem ejus agentibus probe observandis effectus,tutelares edere monet, & memorias etiam eorumde ea re medica dictum illud:;

Occidit , qui non servat ,

inculcatum poscit. Quem itaque in sinem & quem inmodum antea inditura alia ad artisicia medica alia•apte docenda, discendaque, & loca idonea ad re-media optima civibusque utilissiraa praeparanda &

con-servanda publicis sumtibus & publica cura pa-rata suerant, lustituta etiam publica & negotio in-sitionis variolarum tutoriarum juvando idonea, val-de neeessaria idoneis in locis collocanda esse cen-semus, in negotium bocae ex arte docendum, di-scendumque, & in contagium tutorium convenien-

6

ter savendum, ut sini, in quem intendendum est,inserviant, alumni (scudiosi rei medicae & chirur-gicae omnes, omnes Editimorum munera cupientes,& reliqui omnes hujus rei studiosi) ad regulas ar-tis a Doctore Medico instrui possint, & contagiumad insitionem generalem quovis anno peragendumgenuinum, esficaxque, & sufficiens incolis omnibuscertis &; indicatis in locis adsit. Quaeque praeceptade remediis aliis ad curam prophylactica»! & curamadversae valetudinis valde necessariis, bonae indolis,egentibus in Pharmacopoliis ubique provinciarumcomparatis & ab artis peritis propinandis valent,valeant multo etiam magis de praesidio prophylacti-co omnium optimo, quod ad morbum contagiosue ,

in patria frequentem & periculosum avertendum ssi-cacissimum habetur, 6: maxime idoneum. Medicoverum enim vero nec ni si cognitione rei plenissimainstructo publicum infltionis docendae munus sit de-mandandum, quo publice ad praecepta idonea in u-suna studiosorurn quavis septimana bis, I. saepiussi res egeat, & certa indicataque diei hora suncturusest: insirione contagii facta, 6; enclieiresi chirurgicahunc in sinem demnnsirata, sit ei occatio discipulisinsitos infantes ter 1. saepius, si opus fuerit, tertiavel saltem qvarta quavis die offendendi, necesse est,ut initium morbi tutorii & decursum ejus per omniastadia, signa illius characteristica, & conditiones o-mnes ad indolem ejusdem in statu dubio dignoscen-dam dijudicandamque uecessarias hi rite intelligant;

7

quo etiam iisdem optima paratur opportunitas prae-cepta artis de lympha vei crusta exanthematis tutorii,contagium continentis, justo tempore, certis sub ra-tionibus incerto, rite colligenda, conservanda, & inquocunque casu ob circumstantias diversas diversomodo inserenda, discendi, atque sequelas morbi mo-lestas nonnunquam obvenientes cognoscendi, & cu-randi; quoque simul, insirione duorum roinkne velplurimum insimum bis quavis septimana a brachioad brachium, ut dicitur, facti. Contagium tuto so-tum pro necessirate, ut res poscat, multiplicatur, &

civibus omnibus eo egantibus propinatur. Ipsarusane encheiresin in(itionis Variolarum Tutoriarum sa-cile doceri & diici, non est dissimulandum, & exan-thema morbi tutorii statusque ejus sebrilis aliquandoconspicuus, quae iusitum contagium excitat, levissi-mae indolis sunt, quaeque naturae vi & convenientidiaetaabsque ulla therapia, vulgo sanantur; scientiaautem circumstantiarum omnium, quae in spectandoindolem exanthematis contagium continentis versatur,quatnns nempe id’aut vi tutoria gaudeat, aut non,verum Iit aut. spurium, & in dijudicando valetudineminseri ndorum. quatenus rei apri, vel morbo quodamaut diatsii (i cujusdam morbi insitionem VariolarumTutoriarum dissvadente laborent, haud facile absqueoccasione sese exercendi a\ ta & diligentia omni com-paratur., Morbus tutelaris haud semper libi limilisob causas diversas diversis in individuis irregularissictus phaenomena, tesie experienti/, saepe edit du-

8

bia: complicatione enm morbis exanthematicis aliis-»epidemicis, vel endemicis facta, varias subit muta-tiones, & aliam sibi induit indolem spuriam, speciemexanthematis veri prae se nonnunquam serentem;quo in judiciis &: de vi exanthematis, & de naturaejus ad alios inserendos apta serendis non semel sesein arte peritissimi sesellerunt medici, satentes dein in-genue ignorantiam suam rationibus figurationis pra-vae allatis cj. Diagnosin itaque & prognosin morbitutorii valde necessarias, cognitu dissiciles haud raroesse judicamus, & saepe dubias, quas igitur bene di-scant & calleant Insitores. signa autem morbi cer-ta & dubia discentibus non nisi peritus indicet Medi-cus, qui phaenomena in quocunque casu & individuooccurrentia ad leges pathologicas dijudicans interexanthema verum &: spurium vel simularum in casudubio destingvere valet dj. Ossicium praeterea Di-rectoris totius negotii in quovis loco primario, velin quavis Praesectura Doctor! Medico optime injun-gendum esse putamus, qui, Auctoritatibus res patriaecurantibus adjutus, negotia sua, & Insitores insirtuen-do & generales ab illis peragendas insitiones dirigen-

r) Journal der pradischen Keilkunde &c. von C. W Huse-land q. K. HtMLY. Berlia 1812. 55 B. 2. st. pag, 81.&c. — Horn Archiv sur Medicinische Ersalmuig, Jahr-gang 1811. pag. 269. &c.

d) Huselakd u, Himly, Horn &c. 1. x.

9

do, convenienter curaturus est, atque acturus. Nequede Medicis publicis hunc in sinem eligendis, qui mune-ra haecce explere possunt, ambigimus: Medici enimProvinciales, qui ad mandata medica in locis illisin.ficatis sanitatis conservandae sunt praesecti, mune-ribus Directorum insitionis Variolarum Tutoriarumex officio sungi debent; quodque una cum reliquispartibus officii publici expediendis convenienter essi-cere possunt: optima illis est opportunitas indolemmorborum epidemicorum & endemicorum diversisin locis cito cognoscendi, & res alias inter itineraper provincias facienda insitionem Variolarum Tu-toriarum attingentes ohservandi, quo Insitores Pa-roeciarum praslcriptionibus & considas saepe adjuva-re, & iusitiones generales impedimenta earum ad loco-rum & circutnstantiarutn diversitatena tollendo opti-me dirigere posstnt. Nec de locis primariis ad artemdocendam diseendamque, & ad contagium sovendumidoneis, ullum est dubium: primaria etenim Urbs ac-commodatistima est in quavis Praesectura, ubi & Prae-tor Provinciae, & Medicus Provincialis, & ChirurgusProvinciae Nosocomialis, qui omnes valetudinemincolarum in quavis Praesectura curant, domicilia,sedes, & sunctiones publicas habent, quo generalenegotium tutorium in provincia peragendum con-junctim eo melius regere & promovere possunt,pariter ac alias res medicas in Praesectura gerunt.Ad generales hocce negotium & in urbibus & inParoeciis: provincialibus persiciendum ver praecipue

10

eligendum est, ni si forte alio anni tempore ingruatmorbus variotarum contagiosarum epidemicus, quisane, quandoeunque inciderit, insitiones contagii tu-

torii generales r omni qua fieri potest celeritate ubi-que Paroeciarum in quavis Praesectura peragendas,posiulat; quod vero post generalem insirionem u-nam 'm patria ubique locorum peractam raro eve-niet: ablente autem morbo variolarum contagiosa-rum, tempus vernale aestivumque, & quidem abinitio vel medio Mensis Maji ad sinem Mensis Julii,ceteris anni temporibus praserendum est;, rationeenim loca litatis patriae facillimo negotio & rurico-lae & orae maritimae insularumqne incolae ad locain Paroeciis indicata convenire possunt; ratione va-letudinis tempus etiam bocae,. ad curas sic dictas-vernales prophylacticas instituendas & seminia mor-borum latentia eradicanda maxime idoneum- anti-quitus judicatum,, quo infantes morbis epidemicis,quibus aesiate ad sinem vergente & autumnali tem-pore frequenter occurrentibus laborant, vacui sunt,s- se commendat; & hyemale tempus, quo frigus& valetudini insancum sub portatione inter domici-lia eorum & loca insirioni indicata est inimicum,& contagio tutelari noxium ,

& decursum exanthe-matis tutorii quominus recte procedat impediens,minime idoneum merito habetur e).. Tempus- ita-

r) Horn 1, c. jahrgang 1815. pag, 161, &c.

11

que vernale negotio generalis insitionis morbi tu-torii in Praesecturis persiciendo maxime idoneumesse ponimus, Praesectura una excepta, in qua in-stitutum totius negotii primarium eil collocandum,ad contagium tutelare verum inlitione ejus bis qua-vis septimana ; diebus ex. gr. Mercurii & saturni, con-tinuo renovandum, cura & diligentia omni id vera»indolis sovendum, & pro necesdtate multiplicandum,nt, appropinquante vere, vel antea ex improvisoirruente morbo variolarum contagiolarum, conta-gium tutorium vere indolis omnes sufficienter adi-piscantur Praesecturae. Praesidium autem hocce ma-ximi momenti alendum & conservandum praeter ce-teras lib Praesectura polcit Aboensis, aptissirna huic-ce scopo merito censeuda, in qua quippe urbs pa-triae prima numero incolarum adeo frequens est, utomni tempore infantes negotio peragendo aptos &

numerosos prosicere possit, quod reliquae omnesnumero incolarum inseriores continuo explere haudpossunt. Prsetereaque institutum hoc in loco ita com-paratum apportunitatem adhuc desideratam sese inea artis medicae parte exercendi alumnis discendehujus prophylaxeos asserret omnibus: &; siudiolis reimedicae atque chirurgicae, qui eruditionem harum re-rum plenam ad ctcademion nostram sibi compararestudenc, perutile esset; & institutioni candidatorumnumera AEditimorum quaerentium, qui numero fre-quentissimi rei chirurgicae in Nosocomio Provincialiadsvefieri expetant; & candidatis sacerdotiorum rei

12

isti ad hanc Academiam studentibus, qui simul peri-tiam insitionis Variolarum Tutoriarum haud poe-nitendam sibi comparare ament, occasionem daretoptimam; nec obstetricibus, quas impensa publicapublicus hoc in loco instruit Doctor, notitia insi-tionis Variolarum Tutoriarum plane inutilis esset,quarum nempe ministerio nonnunqnam, urgentenecessitate, uti possunt Medici, etsi ipsnm munusVariolas Tutorias inserendi iliis committi non ni siMedico Moderante, a quo ratio rei repeti debet,svadernus; praeterquam quod Institutum primariumhac in urbe fixum Institutis Praesecturarum reliquismaximum asserret commodum, ex praesentia Impe-rialis Collegii Medici hauriendum, cujus ope & desi-deria Praelecturarum irruente morbo Variolarumcontagiosarum cito comperire potest [nssitutum Pri-marium, & praesidium indigentibus tuto serre; quod-que materiem tutoriam fortuitu vel negligenter mittinihil cogat, sed urgente discrimine per studiosos reimedicae pnesidio bonae indolis munitos, & jam inarte peritos, hujnsque rei causa ablegatOvs serri pos-sit, quos in officia ejusmodi publica praedanda obsiipendia medica ab Imperatore Clementissimo iliisdata obligatos habeat Imperiale idem Collegium,quosque Medicum Provincialem in casu necestitatisadjuvare, vel officium ejus, ubi vocat, explere pos-se judicet, & commendet.

losirorum ad generales V iriolarum Tutoriaruminficiones quotannis in putida agendas ordinationem,

13

& electionem, rem esse maximi momenti censernus:negotium enim insitoris, quod leve adeo esse sibi sin-xerant, ut omnibus iu ipsa encheiresi insitionis tan-tillum versatis & negotiolis mulieribusabsque ulla hsesitatione id committendum esse vellent,sed quod tamen non nisi Medico in ea re perito & com-probato concredere merito svaserant alii, qui sidalongioris temporis experientia insiructi rem bancae,levis etiamsi videatur, grave revera esse munus, oblevitatem apparentem, sed sequelas haud raro noxiasoriundas diligeiltissime tractandum, &: omni attentio-ne prosequendum cognoverant /'). Qvantum ad du-bitationes noxias de utilitate insitionis VariolaruraTutoriarum in publicum divulgandas, Variolas Vac-cinas spurias Verarum loco agnoscendo, & nego-tium totum negligenter agendo inseii contulerint ln-sitores, annales testantur; quamobrem etiam illis sesehuic rei immisetre merito interdictum suit ab imperan-tibus haud paucis g), qui mala ex inseiria Insitoruraserpentia perrimeseentes negotium totum Medicis de-mandando fructus remedii salutiseros subditis suiscomparare studuerunt. Vestigiis autem eorum fru-ctus proserentibus saluberrimos per omnia insisterevetant rationes loca!itatis patriae diversae, &; nume-rus medicorum, ratione spatiositatis quam loca illis

j) Huffland 1 c. 29 B. 1 st. p. 114%

g) Hosuakd i. c. 19 B. 1 st* p., 110, 23 B. 1 st. p. 27 &c.

14

indicata habent, infrequens. Negotium deinde insi-tionis Variolarum Tutoriarum generale sacerdotibusParoeciarum juxta Medicos Provinciales apte com-mitti posse putamus //J, qui quippe in commodumpublicum longe majus id agere posiunc, quam pos-lint AEditimi, sed otium illorum in bocae negotioconsumi vetabit, ut veremur, gravis operosi munerisratio. Id igitur in patria nostra AEditioris, ut j;mEdicta Imperii paterne data jubent, tradere necesseell; quod vero certis sub conditionibus huicce reiidoneis fieri prudentia svadet medica, ut malis indepertiraeseendis, quantum res concedat, praeveniatur:quem in sinem institutionem vel educationem Insito-rura rem seriam censemus, omni studio aggredien-dam, ut non io Ium encheiresin insitionis VariolarumTutoriarum, sed etiam dignosin earum, & verae & spu-riae indolis, simulque diagnosin morborum vulgo prae-existentium & co-exisientium, decursum, indolem, &

speciem morbi tutorii valde alterantium, probe di-scant, & tantum saitem cognitionis horum morbo-rum & conditionum aliarum rem diseendam attingen-tium habeant, quantum sufficiat ad signa eorum ob-servanda, & ad conditiones exanthematis veri, conta-gio praeservatrice praediti ab exanthemate spurio velsimulato speciem veri prae se serente, sed vi tamen tu-toria carente, dignoscendasj vel tantum sakern diseant,

h) Huseland 1. e, 13 B. IU. st. p. 61 — 69,

15

quantam sufficiat ad probe recteque dubitandum inquocunque casu dubio illis occurrente; quo & solumcontagium verse indolis inserere, multiplicare, & cu-rare discant, & Isetara spera vis tutelaris non nilipost decursura morbi tutorii normalem signis ejuspathagnomicis cognitum; sacere imelligant i). Qua

i) De negotio in fixionis Variolarmrr Tutoriarum rite agendo*bene monet CL Heck.er; 5>Nur der sache genau kun?dige Personen diirsen impsen, das heislt die Aerzte,Wundarzte, u. wer die Kentnisse, die man von diesemstande sordert, wirklich belitzt. Die Wahl der Impsmaterie, die an lich zwar leichte Operation selbst, dieBeobacbtung ch?» regelmastigen Ganges der Krankheit,,die Entscheidung, ob die Geimpsten aehxe eder unachteschutzsxlattern gehabt haben: — das alles sind Haupt-puncte,, die Kentnisse u. Uebuxig voraussetzen. Nocbgiebt es Dunkelheiten u, Zweisel, nocsi mogliche unbe-kannte u. unerwartete Ersoige, siber die nuc ein sach-kundiger Arzt urtbeilen, und nach sortgesetzten genaueniBeobachtungen entscheiden ka-nn. Wir haben schon Fallegesehen, dass selbst Aerzte in der Wahl der Materie,, iaBestimnrung der Aechtheit der Impspustel, in Erklarungder sicherheit ihrer Geimpsten vor den Menschenpoc-ken u, s. w. sidi geirret baben, Was haben Wir nuain allen diesen Riickiichten zu erwarten, wenn Nicht-A jrzte die Impsung betreiben? Was soll aus unserergroslen Angelegenheit werden,. wenn sie lich in den Haa-den Isilcher blos gutmuthiger, aber unwissender Lentebesindet, die hochstens eine Impsnadel in die H'aut ste-chen konnen? Mit diesem stechen iil es wahrlich nichscgethan! Man impst Kinder,, unbekuramert ura den. aehten.

16

vero re AEditimos insiniat Medicus, qui periculumejus in Praesectura (ibi demandata praedae, eosquesaltem ab alio instructos, quos rem callentes exami-ne insiituto comperit, approbet, quosve inscios ha-bet, illis pleniorem rei cognitionem acquirendi occa-sionem praebeat idoneam. Instituti itaque ad arteminsitionis Variolarum Tutoriarum discendam parata,sana mente, attentione <k diligentia omni per tresminimum menses frequentent AEditimi; iisdemqne li-brum ad cognitoncm rei necessariara facilius imper-tiendam, & memoria conservandam, idoneum com-parandum esse putamus, praecepta & monita artisde insitione Variolarnm Tutoriarum, officiaque Insi-toris publici continentem, censentes illum eundem inmodum ad vulgarem intelligentiae!, quo ad obstetri-ccs institueudas utimur, esse disponendum & censeri-

oder unachten Ecsolg, u. beruhiget sidi dabei, daCs ih-nen die Kuhpocken geimpst iind,” &c. Hecker, DiePocket! smd ausgerottet! Ein Handbuch sur Aerztc u.Nicht-aerzte pag. 223. — Ejusd, Kmist unsere Kinderzu gesunden staatsbiirgern zu erziehen, p. 445. — & Kunstdie Krankheiten der Menschen zu heilen. Ersiirt 1813.II. Theil. pag. 73. — Idem Cl. schutz(Huseland 1, c, 29 B.I. st. p. 114.) eidem materiae adlaborans docet; ’ 3so leichtaucht das Werk dieser neuen impsung von Ungelehr-ten selbst unternommen werden konnte, io solte siedoch nicht unbedingt, d. i. so ganz ohne Belehrung,ohne Priisung, ohne planmasiige Aussicht und Leitungvon Oben dergleichen Leuten, wie bisher, iiberlassenwerden,3 ’ &c.

17

bendum; eidemque praecepta reliqua chirurgici argu-menti, AEditimis cognitu, ut jub< nt leges, necessariaaptata optamus: limites enim rei chirurgicae in quam;tum AEditimis committi illa potesi, ut Medicos nonsidum in negotio insitionis Variolarum Tutoriarumadministrando verum etiam iu manuariis aliis chirur-gicis incolarum valetudinem conservandam vel resii-tuendam spectantibus negotiis adjuvent, indicati illisck cogniti adeo esse debent, ut scientiam rei neces-saria in libi comparare ituelligaut, &: ad imperata sa-cienda, accepto numere, obligari possint; quo malaex ignaris rei chirurgicae AEditimis merito pertime-sienda averti posle, optandum est! Quantum vale-tudini hominum vento sectionibus intempesiive velinepte institutis diu nocuerint AEditimi, tesiaturexperientia, quae etiam eos iuscios, multis jamscabiem Veneream aliosque morbos cutaneos con-tagiosae indolis una eum contagio morbi tutorii inse-rendo, noxas jure metuendas intulisse docet k), &

de necessitate eos in ea rei chirurgicae parte, quaeillis sit indicata, informandi saepissime monet.

De tempore maxime idoneo, quo lympha ex-anthematis vaccini, contagium tutorium verae indo-lis continens, ex Instituto Primario ad Instituta Prae-secturarum reliqua, indeque ad iusitores Parocbiales

k) Husex. \, c. 29 B. I. st, p. 101, &c.

18

ableganda sit, in antecessum jam nosiram proposut-mus sententiam; quandocunque autem tutorium mit-tetur contagium, curandum est, ut verae & esticacis-siraae indolis sit, nuperrime collectum, convenienterclausum & obsignatum, utque cito & tuto ad locadelignata perseratur. De indole igitur contagii de-portandi vera ad artis regulas judicet Medicus, quiInstituto praeest, sitque id, ipso praesente, e cellulisperipheriae exanthematis collectum & obsignatum;quod vero mitiore anni tempore ad regiones proxi-me adsitas per cursum publicum convenienter able-getur, ad regiones longe dissitas tion nisi nuntio se-stinanter misso est avehendum; quodque effectus tu-torios conservaturum est, qua tetnpestate friget, nun-tiis sollerter id & intelligenter ad idoneas praeseri-ptiones soventibus committendum est: teste enim ex-peruntia, & frigoris vi, & temporis diuturnitateocius vel serius hebetatur, vel etiam plane exstin-gvitur contagii vis /j: Quamobrem praedium utilis-

1) Rationes depravationis, saltem non omnes, quam contagiumtutorium facile subit, qure seqvuntur, probe indicant;?,Es verliert Z. E. seine Krast, wenn es init Wasser ver-mischt wird, oder nach Herrn Rehmanm bei einer Kaltevon 18 bis Grad* oder nach sacco bis zum 50 Grad*R. erwarmten Wasler, so wie auch, wenn es mit mehrernandern substanzen vermischt wird_ Nach Herrn saccOjst der Ersolg der Vaceinimpsung im allgemeinen gewiss,wenn raan dass Gist zwisehen den 3 u. &ten Tag aus

19

simum veredariorum ope rarius mittendum esse sva-demus, sed plerumque illis iblis committendum, quiid pro dignitate & natura rei curare & renovareintelligunt.

Inter cardines negotii Insitionis Variolarum Tu-toriarum in Paroeciis generaliter agendae praecipuoscura merito numeranda est, qua in ssinnere admint-sirando Publicus adjuvetur Insitor, quaque sides ejusin efficio snngeudo exploretur; & inter curas hujusrti primarias reseruntur: qua'* de contagio verae in-dolis Paroeciae prospiciendo habenda est, quae de eosovendo, multiplicando, & rite adhibendo docetur,quae de diagnosi morbi tuta, quasque de prognosi ejuscerta ve! dubia sit observanda. Quas vero res perFatoecias Insitor publicus bene riteque curare haudporest, qui jactura temporis magna domicilia rurico-larum & ad maris oram versantium dissita habitato-

der Pustel nimmt, oder zwischen clen 3 u. 0 Tag, von

dem Augenblicke an, wo die ersle spur derFustel wahrznnehmen isl, Wenn er es den 6aen slagnahm, l'o gliickte die Impsung nur 93 in 100 nwlil-;das Gi st vom 7;ten Tage nur 92; das vom 8:ten nur 88£das von 9 ten nur 83, das vom lO.ten nur 80; das vomillten nur 50 in 100 mahl- das vora 12lten Tag end-lich nur 10 in 15 tnahl. Je alter das Gilt ist, jc mehrgiebt es zu suppurationen die Veranlassung,” sce.Huseland, 1. c. 36 B. I. st. p. 113. ctr, Horn*.1. c. Jahrg, 1815. I. st, p, 161,

20

res earum quaerendo & persvadendo invisit, ut op-

portunitatem munere libi d mandato sungendi impe-tret: ad morbum enim tutorium verae indolis certo

excitandum, & pro necessitate cito multiplicandumnecesse est ei methodo inlitionis utendi, qua lymphaexanthematis veri justo tempore a brachio ad bra-chium translata inseritur; quaque optime verum ali-tur contagium, & exanthema spurium simulatumque,& incommoda inde oriunda plurima felicistime evi-tantur: quamobrem methodus haecce omnium opti-ma reliquis omnibus anteponenda est, & AEditimispraecipue ad generales inlitiones agendas commen-danda vel injungenda. Ad methodum autem laudatamrite exsequendam requiritur, ut omnes praefinio tutorioegentes in loca in quavis Paroecia idonea & indicatacerto & praestituto tempore bis saltem conveniant,& ad contagium tutorium, liquida lympha a brachioad brachium translatum & optime impertitum, ex-

cipiendum, atque ad explorationem morbi insequen-tis, diebus septem poli insitionem factam elapsis,valde necessariam subeundam; quasque duas publiciofficii partes Publicus expleat Insitor sub au spiciisfestimatorum, quibus est intelligens judicium, qui-busve antea officium sidem ,AEditimorum vel Insito-rum in munere obeundo explorandi suit demanda-tum, ut totum hocce negotium in utilitatem publi-cam rite sit comparatum. Curam autem de convo-catione, & conventione, vel congregatione inseren-dorum & explorandorum necessariam Paroeciis ipsis

21

vel delectis earum r & Auctoritatibus res alias pa-triae medicopoliticas, urgente discrimine morborumcontagiosorum, regentibus coramissum esse facile vo-lumus;. & sio negotium generalis insitionis Variola-rum Tutoriarum ad mandata Imperii clementissimioptime promoveri posse speramus; pariter ac ab illispraemia vel e gaza publica pendenda, vel acivibus solvenda, ob molesiias & sumtus diversos di-Vtrlis in regionibus in munere administrando occur-rentes, optime definiri posse putamus, existimantes deea re numerum insitionum longe minorem in Paroeciisinsulatiorum & regionum aliarum domicilia incola-rum maxime dissita praebentium, quam in Paroeciisreliquis est, sidum jam dixisse testimonium.