jgz-richtlijn voorkeurshouding en schedelvervorming m.m. boere – boonekamp, e. anten – kools,...

JGZ-richtlijn Voorkeurshouding en SchedelvervormingM.M. Boere – Boonekamp, E. Anten – Kools, E.J.C. Coenen – van Vroonhoven,

H.B.M. van Gameren – Oosterom, M.P. L’Hoir, B.E. van Sleuwen, L.A. van

Vlimmeren, A.A.G. Winkel – Veninga

Mei 2012

Inhoud

1. Wat is voorkeurshouding en schedelvervorming?2. Prevalentie3. Oorzaken en gevolgen4. Achtergrond, doel en afbakening van de richtlijn5. Inhoud van de richtlijn6. Preventieve voorlichting en advies7. Signalering8. Differentiaal diagnostiek9. Ondersteuning en begeleiding10. Verwijzen en nazorg11. Veranderingen t.o.v. de huidige werkwijze12. Registratie13. Randvoorwaarden

2 2012

3

Wat is voorkeurshouding (VKH)?

Naar één kant:

- driekwart van de tijd het hoofd naar één zijde gedraaid

- volgen met ogen en hoofd naar andere zijde is onvoldoende (vanaf 8 wk)

- beweeglijkheid van de nek is normaal

Boere-Boonekamp, Pediatrics 2001

In middenpositie

- onvoldoende spontaan draaien van het hoofd in rugligging

- hoofd wordt bij voorkeur in de middenpositie gehouden

Van Vlimmeren 2009

JGZ-Richtlijn Voorkeurshouding en Schedelvervorming

2012

4

Wat is (deformatieve) schedelvervorming (SV)?

- het hoofd van de baby is vervormd

- als gevolg van prenatale en/of postnatale krachten op de groeiende schedel

Bron: Collett 2005


woensdag 12 april 2023JGZ-Richtlijn Voorkeurshouding en Schedelvervorming

Prevalentie voorkeurshouding

- Dwarsdoorsnede-onderzoek: bij zuigelingen < 7 mnd in 1997: 12,2% (Boere-Boonekamp 2001, 2005)

- Cohortonderzoek: bij pasgeborenen 0% en bij 7 wk 17,9%

(Van Vlimmeren 2007)

5

6

Prevalentie schedelvervorming

- Onderzoek bij geboorte: plagiocefalie bij 6-15%

(Rubio 2008, Peitsch 2002, Van Vlimmeren 2009, Stellwagen 2008)

- Cohortonderzoeken:

- bij 6 wk en 4, 8, 12 en 24 mnd:

- plagiocefalie bij resp. 16%, 19,7%, 9,2%, 6,8% en 3,3%

(ringmeting) (Hutchison 2004)

- bij geboorte, 7 wk, en 6, 12 en 25 mnd:

- plagiocefalie bij resp. 5,8%, 21,5%, 17,3%, 17,2% en 13,7%

- brachycefalie bij resp. 0,0%, 2,2%, 8,3%, 2,9% en 2,0%

(plagiocefalometrie) (Van Vlimmeren 2009)


Oorzaken en gevolgen

- Factoren die bij het ontstaan een rol spelen:

- verzorging: overwegend rugligging, geen variatie ligging hoofd in bed in eerste 6 weken, geen buikligging

- obstetrisch: stuit, vroege indaling

- kind: eerstgeborenen, jongens, kinderen met VKH van het hoofd, inactieve kinderen

- sociodemografisch: laag opleidingsniveau

- Gevolgen (fysiek, psychosociaal)

- natuurlijk beloop vrijwel altijd gunstig

- gemiddeld < 5% houdt SV met mogelijk negatieve gevolgen

(pesten, negatief zelfbeeld, onzekerheid)

2012

Bron: Turk et al. 1996JGZ-Richtlijn Voorkeurshouding en Schedelvervorming

7

Aanleiding en doel

- Aanleiding: wisselende preventieve voorlichting, hoge prevalentie, onrust ouders, wisselende aanpak na (soms late) signalering

- Doel:

- eenduidige adviezen over positionering en hantering van een zuigeling om voorkeurshouding en schedelvervorming te voorkomen

- tijdige en adequate signalering, diagnosestelling en eventuele verwijzing naar een medisch specialist en/of kinderfysiotherapeut

- ontraden van interventies waarvan bekend is dat ze risicovol zijn

- uniforme verzorgingsadviezen door de JGZ na signalering

- monitoring van het vervolg na verwijzing

2012JGZ-Richtlijn Voorkeurshouding en Schedelvervorming

8

Afbakening richtlijn

- Wie zijn de richtlijn gebruikers?

• Primair: Jeugdarts (JA) en Jeugdverpleegkundige (JV)

• Secundair: verloskundigen, kinderverpleegkundigen, kraamverzorgenden, huisartsen, kinderfysiotherapeuten, kinderartsen, plastisch chirurgen.

- Voor wie is de richtlijn bedoeld?

• alle zuigelingen vanaf de geboorte tot de leeftijd van ca. een half jaar

• zuigelingen met een VKH/SV tot de leeftijd van 1 jaar

- Afbakening

• preventie, signalering, aanpak in JGZ, verwijzing, en behandeling buiten JGZ


9

10

Inhoud van de richtlijn

- H1 Inleiding

- H2 Voorkeurshouding en schedelvervorming

- H3 Etiologie

- H4 Risicogroepen

- H5 Natuurlijk beloop

- H6 Preventie, signalering en aanpak in de JGZ

- H7 Therapeutische interventie

- H8 Criteria voor verwijzing voor diagnostiek en behandeling

- H9 Ketenzorg

- H10 Ouderperspectief

- H11 Stroomdiagram


2012

13

Preventieve voorlichting en advies

- Wanneer?

alle contactmomenten in het eerste half jaar

- Wie?

jeugdarts en jeugdverpleegkundige- Wat

de drie kernadviezen

- Hoe?

preventiefolder uitreiken en tijdens contactmomenten aansluiten bij deze folder


2012

14

Preventie: drie kernadviezen (preventiefolder)

- Bij het wakker zijn

De baby minimaal drie keer per dag op de buik leggen, wanneer hij wakker én onder toezicht is. Begin hiermee in de eerste week met 3-5 keer per dag gedurende 1-5 minuten. Breid dit uit naar 5 keer 15 of 3 keer 30 minuten per dag op de leeftijd van 3 maanden. De baby ontwikkelt hierdoor sterke nekspieren waardoor hij gemakkelijker naar alle kanten kan kijken.

- Bij het voeden

De baby afwisselend op de rechter en linker arm vasthouden of recht voor op de benen leggen.

- Bij het slapen

De baby altijd op de rug te slapen leggen en het hoofd afwisselend per slaap naar links en naar rechts draaien. Laat het kind niet op de zij of buik slapen, want dan is er een grotere kans op wiegendood.

2012

17

Signalering

Wanneer en wie? - eerste zuigelingenhuisbezoek door JV- 1 keer door de JA in de eerste 6 wk op het CB, en 3 keer door de JA of JV

tussen 6 wk en 6 mndHoe?- anamnese

- bij voorkeur kijken naar één kant? voorkeurskant bij het voeden? - schedelvervorming

- lichamelijk onderzoek- voorkeurshouding hoofd- schedelnaden en fontanellen (alleen JA)- schedelvervorming (notatie volgens Argenta, alleen JA)- romp-asymmetrie (alleen JA)- Van Wiechen items, passend bij leeftijd

2012

18

Uitgebreider onderzoek schedelvorm

- Met het gezicht van de onderzoeker afgekeerd:

- van bovenaf:

- symmetrie van voor- en achterhoofd

- verhouding tussen dwarse diameter en lengte schedel

- vorm voorhoofd (afplatting, opbolling)

- horizontale verplaatsing van oren t.o.v. elkaar (oordeviatie)

- van achter: uitstulping van het mastoïd en/of verticale verplaatsing van een oor

- Met het gezicht naar de onderzoeker toegekeerd:

- oogstand, draaiing van neus(punt), symmetrie gelaat

19

Classificatie Argenta Plagiocefalie

(modificatie van Vlimmeren 2011)

2012

21

Differentiaal diagnostiek door arts

1. Craniosynostose

2. Gelokaliseerde asymmetrie van:

- hoofd/hals/schouders/armen

- wervelkolom

- heupen/benen

3. Gegeneraliseerde asymmetrie:

- functioneel, waarschijnlijk op basis van omgevingsfactoren

- op basis van neurologische problematiek


2012

22

Beleid bij vermoeden craniosynostose of voorkeurshouding met achterliggende pathologie

- Verwijzen, evt. in overleg met huisarts, naar medisch specialist

- Verwijsbrief meegeven


2012

Ondersteuning en begeleiding bij ‘gewone’ VKH of SV

2012

- Classificering volgens Argenta

- De drie kernadviezen staan centraal; nagaan of deze door de ouders worden begrepen en toegepast

- Intensivering hanteringadviezen uitreiking interventiefolder: uitleg met voordoen door JA of JV

- Telefonische opvolging of evt. huisbezoek op indicatie door JV

- Monitoring verloop afwijking door JA controle binnen 2 - 4 wk (regulier CB-bezoek)


24

Verwijzen en nazorg

- Bij onvoldoende effect na maximaal 4 wk verwijzen naar kinderfysiotherapeut; brief meegeven

- Verwijzing naar manueel therapeut, osteopaat, chiropractor of craniosacraal therapeut wordt ontraden, omdat:- effectieve behandeling wordt uitgesteld- wetenschappelijke onderbouwing ontbreekt- in enkele gevallen van wervelmanipulatie zijn complicaties

opgetreden- Terughoudendheid t.a.v. verwijzing helmtherapie; op leeftijd 4-5

mnd afwegingen bespreken: - gegevens over effectiviteit op lange termijn en over negatieve

effecten ontbreken

12-04-23JGZ-Richtlijn Voorkeurshouding en Schedelvervorming

26

Veranderingen t.o.v. de huidige werkwijze

- Preventieve advisering: eenvoudig, haalbaar, uniform naar aard en vorm (preventiefolder)

- Signalering: tijdig en adequaat

- Aanpak in JGZ: direct en intensief, uniform (behandelfolder), controle op begrip adviezen

- Verwijzing naar aanpak buiten JGZ: transparant, tijdig, gebaseerd op evidence (KFT, huisarts of medisch specialist)


27

Registratie

- Tijdens alle contactmomenten in eerste 6 mnd:

- kind heeft VKH en/of SV

- bij VKH en/of SV: voorlichting over voor- en nadelen alternatieve therapie

- bij SV: voorlichting over voor- en nadelen helmtherapie

- Tijdens contactmoment bij 8 wk: verwijzing naar KFT, huisarts of specialist, en indicatie voor verwijzing is VKH/SV

- Tijdens extra contactmoment voor follow-up: indicatie voor contactmoment is VKH en/of SV


28

Randvoorwaarden

- Benodigde competenties en deskundigheid

• scholing in kennis en vaardigheden, vooral ook in het kunnen voordoen van de houdingsadviezen

- Samenwerking met (keten)partners

• afstemming in de keten van zorg


29

Vragen en discussiepunten


30

31

Contactinformatie

- Bregje van Sleuwen - [email protected] 088-866 61 52

- Magda Boere-Boonekamp: - [email protected] 088-866 61 36

- [email protected]

Met dank aan


mailto:[email protected]

mailto:[email protected]

woensdag 12 april 2023Presentatie-titel | Wijzig deze tekst onder 'Beeld'>'Koptekst en voettekst' |

jgz-richtlijn voorkeurshouding en schedelvervorming m.m. boere – boonekamp, e. anten – kools,...

Documents