jezyki ludów europy - utw pw · język niemiecki język włoski język hiszpański język rosyjski...

Klasyfikacje języków świataKlasyfikacja genetyczna

Klasyfikacja geograficznaKlasyfikacja typologiczna

Języki ludów Europy

Anna Kozł[email protected]

Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

Anna Kozłowska [email protected] Języki ludów Europy



1 Klasyfikacje języków świata

2 Klasyfikacja genetycznaPodstawy klasyfikacji genetycznejRodzina indoeuropejska

3 Klasyfikacja geograficznaPodstawy klasyfikacji geograficznejLigi językowe Europy – cykl europejski

4 Klasyfikacja typologicznaPodstawy klasyfikacji typologicznejRóżne klasyfikacje typologiczne – wybrane przykłady




Klasyfikacje języków świata

Klasyfikacja genetyczna (historyczna) – grupujejęzyki ze względu na ich pokrewieństwo, czyli pochodzenie odwspólnego prajęzyka.

Klasyfikacja geograficzna (arealna) – grupujejęzyki ze względu na podobieństwa wynikającez długotrwałych wzajemnych kontaktów lub z oddziaływaniapodobnych czynników.

Klasyfikacja typologiczna – grupuje języki ze względuna podobieństwo pewnych cech ich struktur.




Podstawy klasyfikacji genetycznejRodzina indoeuropejska

Podstawy klasyfikacji genetycznej

W 1786 roku sir William Jones zauważył podobieństwo pomiędzysanskrytem, greką i łaciną, i uznał, że wszystkie te trzy starożytne języki

wywodzą się z jednego prajęzyka, z którego początek wzięły takżejęzyki germańskie i celtyckie.





Jednostki klasyfikacji genetycznej

gwara

dialekt

język

grupa językowa

rodzina

gałąź

fyla





Języki indoeuropejskie





Podrodzina indo-irańska





Podrodzina indo-irańska cd.





Podrodzina armeńska





Podrodzina albańska





Podrodzina grecka





Podrodzina germańska





Podrodzina słowiańska





Martwe języki słowiańskie

dialekty Meklemburgii

scs

język staroruski

język połabski

język słowiński





Podrodzina bałtycka





Podrodzina celtycka





Podrodzina italska – języki romańskie





Wymarłe podrodziny indoeuropejskie

rodzina anatolijska, czyli luwi-hetycka

rodzina tocharska





Pidżiny i kreole na bazie języków indoeuropejskich –przykłady

eskimoski pidżin grenlandzki

tok pisin z Nowej Gwinei

język haitański (na bazie francuskiego)

język senegalski(na bazie portugalskiego)

język dalekowschodni (na bazie rosyjskiego)

afrikaans (na bazie holenderskiego i angielskiego)





Liczebność rodzin językowych (ze względu na liczbęjęzyków)





Języki izolowane – przykłady

język baskijski

język etruski

język sumeryjski




Podstawy klasyfikacji geograficznejLigi językowe Europy – cykl europejski

Początki klasyfikacji geograficznej

Franz Miklosich w 1862 roku zwrócił uwagę nastrukturalne zbieżności niektórych języków bałkańskich.

Monografia bałkańskiej ligi językowej zostałaogłoszona w 1948 roku.





Jednostki klasyfikacji geograficznej

Liga językowa to grupa języków, które wykazują podobnecechy systemowe z powodu wzajemnych oddziaływań na siebiew wyniku kontaktów mówiących nimi społeczności lub/orazw wyniku działania identycznych albo podobnych czynnikówspołecznych, historycznych oraz geograficznych itp.

Ligi grupuje się w cykle językowe, które są ligami lig.

Zarówno ligi, jak i cykle charakteryzuje się poprzez wyliczenieistotnych cech tworzących je języków.





Liga bałkańska

język rumuński

język mołdawski

język bułgarski

język macedoński

język albański

język grecki

*język turecki

*język serbski

*język cygański (bałkański)

*język gagauski

*język arumuński

*język szpaniolski (język Żydów bałkańskich)





Kontakty językowe w obrębie ligi bałkańskiej





Liga wielkich języków Europy (SAE – Standard AverageEuropean)

język angielski

język francuski

język niemiecki

język włoski

język hiszpański

język rosyjski





Liga wikingijska

język duński

język norweski

język islandzki

język farerski

język szkocki





Liga wikingijska cd.

język walijski

język bretoński

język szwedzki

język lapoński

język fiński





Liga pobrzeżna

język fryzyjski

język holenderski

język baskijski

język portugalski

język maltański





Liga pejpuska

język estoński

język liwski

język łotewski





Liga dunajska

język czeski

język słowacki

język węgierski

język słoweński

język chorwacki

język serbski*





Liga rokytnicka

język polski

język litewski

język białoruski

język ukraiński

język kaszubski





Języki wyspowe i diasporowe Europy

Języki wyspowe.

Przykłady: język luksemburski, język retoromański, językłużycki, język gagauski*.

Języki diasporowe.

Przykłady: jidysz, język karaimski, język cygański (romski),język ormiański.




Podstawy klasyfikacji typologicznejRóżne klasyfikacje typologiczne – wybrane przykłady

Podstawy i jednostka klasyfikacji typologicznej

Języki klasyfikuje się według różnych kryteriówwewnątrzjęzykowych – cech strukturalnych.

Języki grupuje się w typy.





Typologia fonologiczna – repertuar fonemów

języki spółgłoskowe

języki samogłoskowe (samogłoski stanowią powyżej 30 procentinwentarza fonemów)





Typologia fonologiczna – miejsce akcentu

języki z akcentem stałym

na sylabie inicjalnej wyrazu

na sylabie inicjalnej rdzenia

na sylabie ostatniej

na sylabie przedostatniej

na sylabie trzeciej od końca

języki z akcentem ruchomym





Typologia morfologiczna – struktury morfologiczne(klasyfikacja Wilhelma von Humboldta)

typ izolujący

typ aglutynacyjny

typ fleksyjny

typ alternacyjny





Typ izolujący – przykład z języka mandaryńskiego

wo chi- fan – ‘Ja jem posiłek’wo – ‘ja’chi – ‘jeść’fan – ‘posiłek’

wo chi- guo- fan – ’Ja zjadłem/am posiłek’guo – ‘minąć, ominąć’ (stosowane po czasowniku)

wo yao chi- fan – ‘Ja zjem posiłek’yao – ‘chcieć, mieć zamiar’ (stosowane przed czasownikiem)





Typ aglutynacyjny – przykład z języka węgierskiego

konyv – ‘książka’

konyvem – ‘moja książka’konyved – ‘twoja ksiażka’

konyvemrol – ‘o mojej książce’

konyvedben – ‘w jego ksiażce’





Przykład formy aglutynacyjnej w polszczyźnie

zrob-i-ł-a-by-m





Typ alternacyjny – przykład z języka kabylskiego

afeg – ‘leć!’

affug – ‘lot’

yufeg – ‘odleciał’





Typologia syntaktyczna – stopień stałości szyku członówskładniowych

języki o stałym szyku

języki o szyku swobodnym





Bibliografia

Języki indoeuropejskie, 1986-1988, red. L. Bednarczuk i in., t.1-2, Warszawa.

Luschutzky H. Ch., 2005, Zarys typologii języków, Kraków.

Majewicz A., 1989, Języki świata i ich klasyfikowanie,Warszawa.

http://www.lancs.ac.uk/fss/organisations/alt (oficjalna stronaAssociacion of Linguistic Typology).





Źródła ilustracji i danych

http://www.ship.edu/cgboeree/languagefamilies.html

http://www.ethnologue.com

wolne zasoby: http://www.wikipedia.org





Dziękuję za uwagę :)


jezyki ludów europy - utw pw · język niemiecki język włoski język hiszpański język rosyjski...

Documents