JEROME K. JEROME

TRZECH PANW W DCE (NIE LICZC PSA)

Tumaczy Tomasz BieroOD AUTORA

Ksika ta na caym wiecie spotkaa si z bardzo przychylnym przyjciem. Liczba sprzedanych egzemplarzy rnych jej anglojzycznych wyda przekroczya ptora miliona. Wiele lat temu, w Chicago, pewien emerytowany ju piracki wydawca zapewnia mnie, e sprzeda na terenie Stanw Zjednoczonych osigna milion egzemplarzy. Chocia nie przynioso mi to adnych korzyci materialnych, jako e ksika zostaa wydana, zanim weszo w ycie prawo autorskie, sawa i popularno, jak sobie zdobyem na rynku amerykaskim, to kapita nie do pogardzenia. Ksik przetumaczono, jak sdz, na wszystkie jzyki europejskie, jak rwnie na niektre azjatyckie. Zawdziczam jej wiele tysicy listw od ludzi modych i starych, zdrowych i chorych, wesoych i smutnych. Nadchodz ze wszystkich stron wiata, od mieszkacw rnych krajw. Listy te ju byyby dla mnie wystarczajc nagrod za napisanie ksiki. Zachowaem kilka poczerniaych kartek z egzemplarza przysanego mi przez pewnego modego oficera kolonialnego z Poudniowej Afryki. Zostay wyjte z plecaka martwego kolegi znalezionego na

Spion Kop. Tyle dowodw rzeczowych. Pozostaje ju tylko wyjani zalety, ktrym ksika zawdzicza swoje niezwyke powodzenie. Zadanie to przekracza moje moliwoci. Napisaem ksiki, ktre wydaway mi si bardziej inteligentne bd bardziej dowcipne. Publiczno upiera si jednak, by pamita mnie wanie jako autora Trzech panw w dce (nie liczc psa). Niektrzy z krytykw sugerowali na pocztku, e powodzenie u czytelnikw ksika zdobya sobie sw pospolitoci i cakowitym brakiem humoru. Teraz ju jednak wydaje si, e hipoteza ta nie rozwizuje zagadki. Za sztuka moe odnie chwilowy sukces u ograniczonej liczby odbiorcw; nie poszerza krgu swych mionikw przez prawie p wieku. Doszedem do wniosku, e jakkolwiek tumaczy powodzenie ksiki, nie przynosi mi ujmy, e j napisaem. Jeli rzeczywicie j napisaem. Wcale sobie bowiem tego nie przypominam. Pamitam tylko, e czuem si bardzo mody i idiotycznie zadowolony z siebie z przyczyn, ktre tylko mnie obchodz. Byo lato, a Londyn jest latem taki pikny. Rozpociera si przed mymi oczyma niczym baniowe miasto spowite zot mgiek, pracowaem bowiem w pokoju pooonym wysoko nad wierzchokami kominw. Noc za wiata jarzyy si hen pode mn, tote patrzyem w d, jakbym zaglda do jaskini skarbw Aladyna. Podczas tych letnich miesicy napisaem ksik. Wydawao mi si to jedynym rozsdnym zajciem.

PRZEDMOWA DO PIERWSZEGO WYDANIA

Urok tej ksiki zasadza si nie tyle na jej stylu literackim czy te uytecznoci informacji, jakie zawiera, ile na jej niewolniczej wiernoci prawdzie. Kada stronica jest sprawozdaniem z autentycznych zdarze. Ja owe zdarzenia tylko odpowiednio ubarwiem (za co nie dam osobnego wynagrodzenia). George, Harris i Montmorency nie s poetyckimi ideaami, lecz osobnikami z krwi i koci - szczeglnie George, ktry way dwanacie pudw. Inne ksiki mog przewysza moj pod wzgldem gbi intelektualnej i wnikliwej analizy natury ludzkiej; jeszcze inne mog j przecign oryginalnoci i gruboci. Co si jednak tyczy rozpaczliwej, nieuleczalnej prawdomwnoci, nie odkryto jeszcze nic, co mogoby i z ni w zawody. Nie myl si chyba, sdzc, e ta wanie cecha, bardziej ni wszystkie pozostae powaby ksiki, zaskarbi jej szacunek w oczach powanego czytelnika, jak rwnie doda wagi nauce, jaka z tej historii pynie.

Londyn, sierpie 1889 rokuROZDZIA 1

Trzech inwalidw - Cierpienia George'a i Harrisa - Ofiara stu siedmiu

miertelnych chorb - Skuteczne recepty - Lekarstwo na dziecice dolegliwoci wtroby - Zgadzamy si, e jestemy przepracowani i potrzebujemy wypoczynku - Tydzie wrd spienionych grzywaczy? - George sugeruje Tamiz - Montmorency wnosi sprzeciw - Pierwotny wniosek przechodzi stosunkiem gosw trzy do jednego

Byo nas czterech - George, William Samuel Harris, ja i Montmorency. Siedzielimy w moim pokoju, palilimy i rozmawialimy o tym, jak bardzo z nami le - oczywicie z medycznego punktu widzenia.

Czulimy si wszyscy podle, co budzio w nas powane obawy. Harris powiedzia, e miewa czasem tak gwatowne zawroty gowy, e nie wie, gdzie gra, a gdzie d. Na to odezwa si George, e i on ma czasem podobne wtpliwoci. U mnie z kolei szwankowaa wtroba. Wiedziaem, e szwankuje mi wtroba, poniewa dopiero co przestudiowaem prospekt opatentowanych piguek na wtrob, gdzie wyszczeglnione byy rozmaite objawy, na podstawie ktrych czowiek moe rozpozna, e szwankuje mu wtroba. Miaem je wszystkie.

Dziwna rzecz, ale jeszcze mi si nie zdarzyo, abym przeczytawszy prospekt opatentowanego lekarstwa, nie uzna, e cierpi na odnon chorob w jej najbardziej zjadliwej formie. Diagnoza zdaje si zawsze dokadnie odpowiada wszelkim boleciom, jakie kiedykolwiek odczuwaem.

Pamitam, jak pewnego dnia poszedem do British Museum, aby poczyta o metodzie leczenia pewnej dolegliwoci, ktra w stopniu ladowym u mnie wystpia - bodaje katar sienny. Zdjem ksik z pki i przeczytaem wszystko, co na ten temat znalazem. Potem, z czystego roztargnienia, zaczem bezmylnie przewraca kartki i leniwie przyswaja sobie wiedz o rnych chorobach, bardzo ogln. Wyleciao mi z gowy, w jak dolegliwo zagbiem si na pocztku - na pewno w jak straszliw, miercionon zaraz - lecz zanim dotarem do poowy listy objaww ostrzegawczych, nie miaem najmniejszych wtpliwoci, e mnie dopada.

Dusz chwil siedziaem zmartwiay z przeraenia; potem, zobojtniay z rozpaczy, zaczem znw wertowa ksik. Doszedem do tyfusu - przeczytaem objawy - odkryem, e mam tyfus, i to od wielu miesicy - pomylaem sobie, ciekawe, co jeszcze mam. Przewrciem stronic na taniec w. Wita: zgodnie z oczekiwaniami stwierdziem, e i plsawica mi nie przepucia. Postanowiem za-pozna si ze swoim przypadkiem dogbnie. I tak, rozpoczynajc alfabetycznie, przestudiowaem chorob Addisona, stwierdziem, e na ni zapadam, a faza ostra

czeka mnie za jakie dwa tygodnie. Z ulg si dowiedziaem, e choroba Brighta wystpuje u mnie w formie zagodzonej i, jeliby na tym si skoczyo, mog liczy na wiele lat ycia. Choler miaem z powanymi powikaniami, a z dyfterytem chyba si urodziem. Sumiennie przebrnem przez wszystkie litery alfabetu i jedyn chorob, ktrej mogem si nie obawia, byo zapalenie kaletki maziowej rzepki (cierpi na to sprztaczki, ktre duo klcz).

Z pocztku zrobio mi si do przykro. Czuem si spostponowany. Dlaczego nie mam zapalenia kaletki maziowej rzepki? W czym jestem gorszy od sprztaczki? Po chwili jednak wziy we mnie gr mniej zachanne uczucia. Zreflektowawszy si, e miaem wszystkie pozostae choroby znane medycynie, powcignem swj ego-izm i postanowiem si oby bez zapalenia rzepki. Podagra, w swej najbardziej zoliwej postaci, dorwaa mnie, jak si zdaje, bez mojej wiedzy; na taczk za najwyraniej cierpiaem od dziecistwa. Po taczce nie byo ju adnych innych chorb, doszedem zatem do wniosku, e nic wicej mi nie grozi.

Siedziaem pogrony w mylach. Jakime ciekawym musz by przypadkiem z punktu widzenia nauki, jakim cennym bybym nabytkiem dla adeptw medycyny! Majc mnie, ywy almanach wszystkich chorb, nie musieliby chodzi od szpitala do szpitala. Ja sam wystarczaem za szpital, za materia na prac dyplomow dla wszystkich studentw.

Potem zaczem si zastanawia, ile mi jeszcze zostao ycia. Sprbowaem si zbada. Ujem palcami przegub. Z pocztku w ogle nie wyczuwaem ttna. Potem ni std, ni zowd jakby si wzbudzio. Wyjem zegarek i zaczem mierzy. Wyszo mi sto czterdzieci siedem na minut! Pooyem do na sercu. Nic nie czuem. Przestao bi. Pniej doszedem do przekonania, e cay czas jest na swoim miejscu i pracuje jak naley, tylko ja nie potrafi tego dowodnie stwierdzi. Opukaem si po caym tuowiu, od talii a po gow, zahaczajc odrobin o boki i grn cz plecw. Niczego si jednak nie domacaem ani nie dosuchaem. Sprbowaem obejrze sobie jzyk. Wysunem go maksymalnie do przodu, za-mknem jedno oko i usiowaem mu si przyjrze drugim. Widziaem tylko koniuszek, co nic mi nie dao, prcz tego, i utwierdziem si w przekonaniu, e mam szkarlatyn.

Wszedem do czytelni jako szczliwy, zdrowy czowiek. Wyszedem jako niedony wrak.

Udaem si do swojego lekarza. To mj stary kumpel, wic kiedy mi si zdaje,

e jestem chory, mierzy mi ttno, oglda jzyk i opowiada o pogodzie, nie biorc za to wszystko ani grosza. Pomylaem sobie, e mu si odwdzicz, idc do niego teraz. Lekarz potrzebuje praktyki - mylaem. Ja mu j zapewni. Wypraktykuje na mnie wicej ni na tysicu siedmiuset zwyczajnych, tuzinkowych pacjentw z dwiema chorobami na krzy. Poszedem wic prosto do niego, a on spyta:

- No, co tam? Co ci dolega? Odparem:- Nie bd zabiera ci czasu, drogi chopcze, mwic, co mi dolega. ycie jest

krtkie, wic mgby nie doczeka koca. Powiem ci za to, co mi nie dolega. Nie mam zapalenia rzepki. Dlaczego nie mam zapalenia rzepki, to dla mnie zagadka, ale

fakt pozostaje faktem. Wszystko inne mam jednak bezapelacyjnie.

Nastpnie opowiedziaem mu, w jaki sposb to odkryem. A on otworzy mi usta i zajrza do rodka; zapa mnie za przegub, potem zaprawi mnie bykiem w klatk piersiow, gdy si tego najmniej spodziewaem - co musz uzna za objaw tchrzostwa. Nastpnie usiad i wypisa recept, zoy na p i poda mi, a ja wsunem j do kieszeni i wyszedem.

Nie zajrzaem do recepty. Udaem si prosto do najbliszej apteki. Aptekarz wzi ode mnie recept, przeczyta i odda mi.

Powiedzia, e tego nie prowadzi.- Jest pan aptekarzem? - spytaem.- Jestem aptekarzem - odpar. - Gdybym mia sklep spoywczy Poczony z

pensjonatem, by moe zrobibym co dla pana. Jako aptekarz mam ograniczone moliwoci.

Przeczytaem recept. Brzmiaa nastpujco:1 x befsztyk, plus 1 x kwarta piwa co sze godzin.1 x dziesiciomilowy spacer co rano.1 x ko punkt jedenasta co wieczr.I nie zamiecaj sobie gowy sprawami, ktrych nie rozumiesz.Zastosowaem si do wskazwek, z tym szczliwym - mwi za siebie -

rezultatem, e memu yciu chwilowo nie zagraa niebezpieczestwo.Wracajc jednak do prospektu piguek na wtrob - ponad wszelk wtpliwo

miaem wszystkie wymienione tam objawy, z ktrych najwaniejszym bya oglna niech do wszelkiego rodzaju pracy.

Nie da si opisa, co ja si w tym wzgldzie nacierpiaem. Ju jako osesek byem mczennikiem tej choroby. W wieku chopicym do rzadkoci naleay dni,

kiedy wypuszczaa mnie ze swych szponw. Nikt wtedy nie wiedzia, e przyczyna tkwi w wtrobie. Medycyna bya wszak znacznie sabiej rozwinita, tote wszyscy skadali to na karb lenistwa.

- Ty paskudny leniu, ty - mawiali - moe by tak wsta i zabra si do jakiej pracy, co? - Nie wiedzieli, oczywicie, e jestem chory.

Nie aplikowali mi adnych piguek, tylko kuksace w gow. Jednak, cho wyda si to dziwne, owe kuksace w gow czsto mnie uzdrawiay, ale tylko na jaki czas. Jeden taki kuksaniec znacznie skuteczniej leczy moj wtrob i znacznie silniej pobudza mnie do tego, by bez dalszej zwoki zrobi, co mi ka, ni teraz caa fiolka piguek.

Powiem wam zreszt, e czsto tak jest - te proste, starowieckie rodki czasem dziaaj skuteczniej ni caa ta nowoczesna farmakologia.

Siedzielimy tak przez p godziny, opisujc sobie nawzajem swoje dolegliwoci. Wyjaniem George'owi i Williamowi Harrisowi, jak si czuj, gdy wstaj rano; William Harris opowiedzia nam, jak si czuje, gdy kadzie si spa, George za stan na dywaniku przed kominkiem i odegra przejmujc scen, ktra nam zobrazowaa, jak si czuje w nocy.

George tylko wyobraa sobie, e jest chory, ale powiem wam, e tak naprawd to okaz zdrowia.

W tym momencie zapukaa do drzwi pani Poppets, aby spyta, czy jestemy gotowi do kolacji. Umiechnlimy si do siebie melancholijnie i orzeklimy, e chyba lepiej bdzie co przeksi. Harris powiedzia, e na pusty odek czowieka atwiej imaj si choroby. Gdy pani Poppets wniosa tac, zasiedlimy przy stole i przegrylimy odrobin steku z cebul, a na deser zjedlimy po kawaeczku ciasta z rabarbarem.

Musiaem by wtedy bardzo osabiony, albowiem ju po pgodzinie robiem wraenie czowieka mao zainteresowanego jedzeniem - co mi si bardzo rzadko zdarza - i nie miaem ochoty na ser.

Dopeniwszy tego obowizku, dolalimy sobie wina, zapalilimy fajki i wrcilimy do rozmowy na temat stanu naszego zdrowia. Co nam tak naprawd dolegao, aden z nas nie by pewien. Bylimy jednak cakowicie zgodni w opinii, e cokolwiek to jest, przyczyn naley szuka w przepracowaniu.

- Potrzeba nam odpoczynku - zawyrokowa Harris.- Odpoczynku i cakowitej odmiany - potwierdzi George. - Przecienie

szarych komrek doprowadzio u nas do oglnego wyczerpania organizmu. Zmiana otoczenia i brak koniecznoci mylenia przywrc nam rwnowag psychofizyczn.

George ma kuzyna, ktry w kartotekach policyjnych zazwyczaj figuruje jako

student medycyny, std te wypowiedzi George'a zatrcaj czasem lekarskim argonem.

Zgodziem si z nim i zasugerowaem, e powinnimy znale jakie odludne miejsce z dala od tumu i zgieku, gdzie przenilibymy soneczny tydzie pord ospaych uliczek; jaki na poy zapomniany zaktek, ktry dobre wrki ukryy przed zakusami haaliwego wiata; jakie orle gniazdo na skalnych turniach czasu, gdzie docieraby tylko cichutki poszum wezbranych fal dziewitnastego stulecia.

Harris odpar, e umrzemy z nudw. Powiedzia, e wie, o jakim miejscu myl: wszyscy kad si spa o smej, za adne pienidze nie mona dosta dziennikw sportowych, a po tyto trzeba dyma dziesi mil.

- Nie - odpar Harris - kiedy potrzeba odpoczynku i odmiany, nie ma jak podr morska.

Stanowczo zaprotestowaem przeciwko podry morskiej. Podr niorska moe wyj czowiekowi na zdrowie, jeli trwa par miesicy, ale tygodniowa bywa zabjcza.

Wyruszasz w poniedziaek, wbiwszy sobie uprzednio do gowy, e spdzisz przyjemnie czas. Beztrosko machasz chopcom rczk na poegnanie, zapalasz swoj najwiksz fajk i paradujesz po pokadzie, jakby by kapitanem Cookiem, Sir Francisem Drakiem i Krzysztofem Kolumbem w jednej osobie. We wtorek aujesz, e nie zostae w domu. W rod, czwartek i pitek aujesz, e si urodzie. W sobot jeste w stanie przekn kapk bulionu, usi na pokadzie i odpowiedzie sodkim, boleciwym umiechem, gdy yczliwi ludzie zapytaj, jak si czujesz. W niedziel zaczynasz znowu chodzi i przyjmowa stae pokarmy. W poniedziaek rano, gdy z torb i parasolem w doni stoisz przy burcie, wyczekujc zejcia na ld, morze zaczyna ci si bardzo podoba.

Pamitam, e mj szwagier wybra si kiedy dla zdrowia w krtk podr morsk. Wykupi kajut na rejs z Londynu do Liverpoolu i z powrotem. Gdy dopyn do Liverpoolu, interesowao go ju tylko, czy zdoa odsprzeda bilet powrotny.

Wie gminna gosi, e oferta krya po caym miecie, z olbrzymi znik. Ostatecznie sprzeda bilet, za osiemnacie pensw, pewnemu modziecowi o tawej cerze, ktremu lekarz zaleci, aby uda si nad morze i zay troch ruchu.

- Nad morze! - zakrzykn mj szwagier, serdecznym gestem wciskajc mu bilet w do. - Starczy panu morza na cae ycie. A co dopiero ruch! Zayje pan wicej ruchu, siedzc na tym statku kokiem, ni gdyby pan na suchym ldzie fika kozy.

On sam - mj szwagier - wrci pocigiem. Powiedzia, e Kolej Pnocno- Zachodnia jest dla wystarczajco dobroczynna.

Inny go, ktrego znaem, popyn na tygodniowy rejs wok wybrzea. Zanim podnieli kotwic, steward przyszed go zapyta, czy bdzie wybiera poszczeglne posiki, czy te z gry zamwi pene wyywienie.

Steward poleci metod drug jako znacznie tasz. Powiedzia, e za dwa funty pi szylingw mona je do syta przez cay tydzie. Na niadanie bdzie ryba, a nastpnie miso z rusztu. Lunch, o godzinie pierwszej, skada si z czterech da. Na obiad, o szstej, podaje si zaksk, zup, ryb, piecze, drb, saat, sodycze, ser i deser. O dziesitej lekka kolacja z wdlin.

Mj przyjaciel pomyla, e abonament to rzeczywicie lepszy interes (ma niezy spust), tote dobi targu.

Gdy przysza pora lunchu, statek wanie odpyn z Sheerness.Mj znajomy nie czu si tak godny, jak tego oczekiwa, wic zadowoli si

odrobin gotowanej woowiny i poziomkami ze mietan. Po poudniu duo rozmyla i momentami mu si wydawao, e od tygodni nie je nic innego prcz gotowanej woowiny. Byy jednak chwile, kiedy odnosi wraenie, e od lat ywi si wycznie poziomkami ze mietan.

Rwnie woowina i poziomki ze mietan nie robiy wraenia szczliwych - wydaway si wrcz wzburzone.

O szstej przyszli mu powiedzie, e obiad gotowy. Owiadczenie to nie wzbudzio w nim entuzjazmu, lecz czu, e musi odrobi cz z dwch funtw piciu szylingw, tote, trzymajc si lin i innych przedmiotw, zszed na d. U dou drabiny przywita go przyjemny aromat cebuli i szynki na ciepo, zmieszany z zapachem ryb i warzyw. Gdy podszed steward i zapyta z przymilnym umiechem: - Co panu poda? - odpar sabym gosem: - Niech pan mnie poda na gr.

Byskawicznie wcignli go po drabinie, umiecili po zawietrznej i zostawili samego.

Przez nastpne cztery dni wid skromne, wolne od szalestw ycie na kapitaskich sucharach dietetycznych (na dietetycznych sucharach kapitana,

powiedzmy dla wikszej jasnoci) i wodzie sodowej. Wszake gdy miao si ku sobocie, stan na nogi i zszed na d na cienk herbat i such grzank, w poniedziaek za zajada ze smakiem ros z kury. We wtorek opuci statek i spoglda z alem, jak odpywa pod par w morze.

- Zaraz zniknie - powiedzia - zaraz zniknie z arciem za dwa funty, ktre mi si naley.

Doda, e jeliby mu dali jeszcze jeden dzie, zdoaby wyrwna rachunek.Caym sercem opowiedziaem si wic przeciwko podry morskiej. Nie ze

wzgldu na mnie, wyjaniem. Ja nigdy nie miewam nudnoci. Baem si jednak o George'a. George powiedzia, e nic mu nie bdzie, a pomys mu si dosy podoba, ale radziby Harrisowi i mnie, ebymy nie byli chojrakami, bo jest pewien, e obaj si pochorujemy. Harris powiedzia, e dla niego zawsze byo tajemniej w jaki sposb ludzie dostaj choroby morskiej - musz chyba symulowa - on sam wiele razy prbowa, ale nigdy mu si nie udao.

Potem opowiada anegdoty o tym, jak pywa przez La Manche Przy tak rozszalaym morzu, e pasaerw trzeba byo przywizywa do koi, a jedynymi ludmi na pokadzie, ktrzy nie mieli nudnoci, byli on i kapitan. Czasami nudnoci oszczdzay jego i drugiego bosmana, ale oglnie zawsze jego i jeszcze kogo innego. Z wyjtkiem tych rejsw, kiedy tylko jego jednego.

To dziwne, ale nikt nigdy nie cierpi na chorob morsk na ldzie. Na morzu spotyka si tumy ludzi w bardzo zym stanie, caa zaoga i wszyscy pasaerowie, jeden w drugiego. Nie widziaem jednak jeszcze czowieka na ldzie, ktry dowiadczyby choroby morskiej. Gdzie si podziewaj niepoliczone tysice kiepskich marynarzy, gdy zejd na ld, jest dla mnie zagadk.

Gdyby wikszo ludzi bya podobna do gocia, ktrego spotkaem kiedy na statku do Yarmouth, miabym do proste wytumaczenie tej pozornej tajemnicy. O ile sobie przypominam, wanie odbilimy od Poudniowego Mola, a czowiek ten bardzo niebezpiecznie wychyla si przez otwr adunkowy. Podbiegem mu z pomoc.

- Halo! Niech si pan troch cofnie - powiedziaem, szarpic go za rami - bo si pan znajdzie za burt.

- Czciowo o to chodzi - jkn, po czym nic wicej nie udao mi si z niego wydoby, tote musiaem go zostawi.

Trzy tygodnie pniej spotkaem go w kawiarni hotelu w Bath, gdzie

opowiada o swych wojaach i wyjania z entuzjazmem, jak bardzo kocha morze.- Prawdziwy wilk morski nigdy nie choruje! - zakrzykn w odpowiedzi na

zawistne dociekania pewnego niemiaego modego czowieka. - Chocia, musz przyzna, e raz mi si zdarzyo dosta lekkich mdoci. Byo to koo Cape Horn. Nastpnego dnia statek poszed na dno.

- Czy nie by pan kiedy troch roztrzsiony na Poudniowym Molu i chcia pan si znale za burt? - wtrciem.

- Na Poudniowym Molu! - odpar z wyrazem zdumienia na twarzy.- Tak, kurs do Yarmouth, trzy tygodnie przed zeszym pitkiem.- A, tak, tak - pojania - ju sobie przypominam. Rzeczywicie bolaa mnie

gowa tego popoudnia. Od tych korniszonw, wie pan. Najbardziej skandaliczne korniszony, jakich zdarzyo mi si skosztowa na porzdnym statku. Pan te jad?

Jeli o mnie chodzi, odkryem znakomity rodek zapobiegawczy przeciwko chorobie morskiej - balansowanie. Trzeba stan na rodku pokadu, a gdy statek wznosi si i opada, naley tak manewrowa ciaem, eby zawsze byo wyprostowane. Kiedy dzib statku idzie do gry, trzeba si pochyli do przodu, prawie dotykajc nosem pokadu; kiedy za unosi si rufa, naley si odchyli do tyu. Ta metoda jest jednak dobra na par godzin: trudno tak balansowa przez tydzie.

- Popymy w gr Tamizy - odezwa si George.Oznajmi, e potrzebujemy wieego powietrza, ruchu i ciszy; staa zmiana

otoczenia pozwoli nam zaj czym myli (tylko co zrobi ze sob Harris, ktry nie myli?), cika praca za znakomicie wpynie na apetyt i sen.

Harris powiedzia, e George nie powinien robi nic, co by zwikszao jego naturaln senno, gdy moe si to le skoczy. Powiedzia, e nie wyobraa sobie, w jaki sposb George moe spa wicej ni teraz, skoro niezalenie od pory roku doba ma tylko dwadziecia cztery godziny. Uzna jednak, e jeli George zdoa spa wicej ni teraz, bdzie jak martwy, dziki czemu zaoszczdzi na wyywieniu i zakwaterowaniu.

Harris doda jednak, e nie liczc tej sprawy z George'owym spaniem, pomys z Tamiz pasuje mu jak ula (nie wiem, czy to mia by dowcip, czy tak mu si palno od rzeczy).

Harris i ja uznalimy pomys George'a za cakiem dobry. Dalimy przy tym do zrozumienia, e jestemy zdziwieni, i George'a sta na tak bystro umysu.

Jedyny, ktremu nie spodobaa si ta propozycja, by Montmorency.

- Wam dobrze mwi, wy to lubicie, ale ja nie lubi. Dla mnie nie ma nic do roboty. Krajobrazy mnie nie rajcuj, fajki nie pal. Jeli zauwa szczura, nie zatrzymacie si, a jeli pjd spa, zaczniecie si wygupia z dk i wywalicie mnie za burt. Jeli o mnie chodzi, to ta caa sprawa jest pomylona.

Byo nas wszake trzech na jednego i wniosek zosta przegosowany.ROZDZIA 2

Omawiamy plany - Rozkosze nocowania pod chmurk przy adnej pogodzie - To samo przy pogodzie deszczowej - Rozwizanie kompromisowe - Montmorency, pierwsze wraenia - Obawy, e ma zbyt niewinn dusz do ycia w tym wiecie, nastpnie odrzucone jako bezpodstawne - Zebranie odroczone

Wyjlimy mapy i omawialimy plany.Uzgodnilimy, e wyruszymy w nastpn sobot z Kingston. Harris i ja

pojedziemy rano, eby przewie dk do Chertsey, skd zabierzemy George'a, ktry bdzie mg wydosta si z City dopiero po poudniu (George chodzi pokima do banku codziennie od dziesitej do czwartej, z wyjtkiem sobt, kiedy o drugiej budz go i wystawiaj za drzwi).

Powinnimy nocowa pod chmurk czy spa w gospodach?George i ja bylimy za tym pierwszym rozwizaniem. Uznalimy, e byoby

tak dziko i swobodnie, po kawalersku.

Zociste wspomnienie martwego soca powoli zamiera w wyzibionych, smutnych sercach obokw. Milczce, niczym dziateczki opakujce matk, ptaki zaprzestay swej pieni, tylko bagalne woanie pardwy i rzewny lament derkacza zakca uroczysty bezgos wok wodnego posania, na ktrym konajcy dzie wydaje ostatnie tchnienie.

Z mrocznych ostpw po obu brzegach wypezaj szare cienie, upiorna armia Nocy, aby bezszelestnym krokiem przepdzi ocigajc si ariergard wiata, po czym, na bezszelestnych, niewidzialnych stopach przemkn nad sfalowanym, rozszemranym sitowiem; Noc za, niepodzielna wadczyni usadowiona na mrocznym tronie w widmowym paacu, rozpociera swe smoliste skrzyda nad czerniejcym wiatem skpanym w ciszy i nikym wietle gwiazd.

My zawijamy nasz dk do jakiej spokojnej zatoczki, rozbijamy namiot, a nastpnie gotujemy i spoywamy skromn wieczerz. Potem nabija si i zapala wielkie faje, a w powietrzu rozbrzmiewaj muzyczne tony pogodnej pogawdki. Rzeka, igrajca z odzi, wtrca si do naszej rozmowy, bajdurzy stare opowieci i

sekrety, ciszonym gosem piewa star dziecic pie, t sam, ktr nuci ju od tysicleci - i bdzie nuci jeszcze przez wiele tysicy lat, nim jej gos stanie si chrapliwy i stary - pie, ktrej zmienne oblicze pokochalimy, ktrej chtna pier czsto suya nam za przytulisko, pie t nauczylimy si rozumie, cho nie potrafilibymy uj w zwyczajne sowa opowieci, ktrej suchamy.

I gdy tak siedzimy na skraju rzeki, ksiyc, ktry rwnie darzy j mioci, pochyla si, aby zoy na jej czole braterski pocaunek i zarzuci jej na szyj srebrzyste ramiona. Patrzymy, jak pynie, rozpiewana, rozszeptana, na spotkanie z morzem, swym krlem - pki nasze gosy nie zamr w milczeniu, a fajki pogasn - pki my, zwyczajni, przecitni modzi ludzie, nie poczujemy si tak niezwyczajnie peni myli, na poy smutnych, na poy radosnych, e minie nam ochota do mwienia - pki nie zaniesiemy si miechem, po czym, powstawszy, wystukamy popi z wypalonych fajek i powiemy sobie dobranoc, a nastpnie, ukojeni agodnym pluskiem wody i szelestem lici, zapadniemy w sen pod wielkimi, niewzruszonymi gwiazdami, aby ni, e Ziemia znw jest moda - moda i cudna, jak za dawnych czasw, nim stulecia trosk i zgryzot pooray bruzdami jej pikne oblicze, nim grzechy i szalestwa jej dzieci postarzyy jej miujce serce - przepeniona sodycz, jak w owych minionych dniach, kiedy, jako wieo upieczona matka, karmia nas, swoje dzieci, ze swej przepastnej piersi - zanim kuglarstwa pstrej cywilizacji podstpnie wyrway nas z jej yczliwych ramion, a zjadliwe szyderstwa sztucznoci kazay nam si wstydzi zwyczajnego ycia, ktre z ni wiedlimy, i prostego, lecz szlachetnego domu, w ktrym tyle tysicy lat temu zrodzia si ludzko.

- A jeli bdzie pada? - spyta Harris.Harrisowi nie sposb przemwi do serca. Nie ma w nim ani krzty poezji - ani

krzty szalonej tsknoty za nieosigalnym. Harrisowi nie zdarza si roni ez, nie znajc przyczyny. Jeeli Harris ma zy w oczach, mona by pewnym, e jad surow cebul lub naoy sobie za duo pikantnego sosu do kotleta.

Jeliby stan z Harrisem noc nad brzegiem morza i powiedzia:- Cyt! Czy nie syszysz? To to syreny piewaj w falujcej wd gbinie. A

moe duszki smtne nuc pie aobn za zbielaych topielcw uwizionych w sitowiu?

Harris wziby ci za rami i powiedzia:- Ja wiem, co to jest, staruszku, zmarze. Lepiej chod ze mn. Znam tu

pewien lokal, dwa kroki std, gdzie dostaniesz najlepsz szkock whisky, jak

kiedykolwiek pie. Natychmiast postawi ci na nogi.Harris zawsze zna jaki lokal dwa kroki std, gdzie mona dosta co

wymienitego na gardo. Przypuszczam, e gdyby spotka Harrisa w Raju (zamy, e to moliwe), powitaby ci sowami:

- Tak si ciesz, e ci widz, stary druhu, dwa kroki std jest sympatyczny lokal, gdzie mona dosta naprawd pierwszorzdn ambrozj.

Co si jednak tyczy naszej dyskusji o biwakowaniu, pragmatyzm Harrisa zaowocowa bardzo rozsdn uwag. Biwakowanie w deszczow pogod nie naley do przyjemnoci.

Zapad wieczr. Jestecie przemoczeni do nitki, na dnie odzi stoj dwa cale wody, a wszystkie rzeczy s wilgotne. Znajdujecie na brzegu miejsce, ktre jeszcze nie zdyo zamieni si w bajoro, przybijacie, wywlekacie namiot i we dwjk zaczynacie go rozbija.

Jest nasiky wod i ciki, lepi si do gowy, gdy si z nim tarmosisz, i doprowadza ci do szalestwa. Cay czas leje jak z cebra. Namiot trudno postawi nawet przy dobrej pogodzie; kiedy pada, zadanie staje si icie herkulesowe. Wydaje ci si, e zamiast pomaga, twj towarzysz stroi sobie arty. Wanie kiedy wszystko piknie ponacigae ze swojej strony, on szarpie ze swojej i caa twoja praca idzie na marne.

- Hej tam! Co ty wyprawiasz?! - woasz do niego.- Co ty wyprawiasz?! - replikuje. - Puszczaj!

- Nie cignij, wszystko pochrzanie, ole gupi! - krzyczysz.- Nic nie pochrzaniem! - odkrzykuje. - Popu swoj stron!- Mwi ci, e wszystko pochrzanie! - ryczysz, aujc, e nie moesz mu si

dobra do skry, po czym szarpiesz za swoje odcigi, wyrywajc wszystkie jego koki.

- Co za piekielny dure - syszysz, jak mruczy do siebie.Czujesz brutalne szarpnicie i twoja strona pada jak duga. Odkadasz motek i

obchodzisz namiot, aby mu przemwi do rozsdku, a jednoczenie on wyrusza w tym samym kierunku, aby ci nawietli swoje zapatrywania. Chodzicie tak za sob wkoo i zioniecie przeklestwami, a namiot zwali si na kup. Stajecie wtedy twarz w twarz nad gruzami i woacie z oburzeniem jednym gosem:

- No i masz! A nie mwiem?Tymczasem trzeci towarzysz podry, ktry od dziesiciu minut klnie pod

nosem w ywy kamie, bo wybierajc wod czerpakiem, nala jej sobie do rkawa, chce wiedzie, co sobie, psia ma, za szopki urzdzacie, i dlaczego ten zatracony namiot jeszcze nie stoi.

Kiedy jakim cudem wreszcie jednak staje, wynosicie na brzeg ekwipunek. Rozpalenie ogniska jest marzeniem citej gowy, zapalacie wic maszynk spirytusow, wok ktrej si gromadzicie.

Podstawowym skadnikiem wieczerzy jest deszczwka. Chleb w dwch trzecich skada si z deszczwki, zapiekany pasztet woowy zawiera obfite jej iloci, z demu za, masa, soli i kawy zrobia si zupa.

Po kolacji stwierdzacie, e zamk rwnie tyto, tote nie moecie pali. Na szczcie posiadacie butelk pynu, ktry, jeli spoyty w odpowiednich dawkach, poprawia humor i mi zmysy; on to przywraca wam ochot do ycia w wystarczajcym stopniu, bycie poszli spa.

W nocy macie sen, e nagle przysiad na was so oraz e wybuch wulkanu cisn was na dno morza - przy czym so nadal smacznie pi na waszej piersi. Budzicie si i pojmujecie, e naprawd wydarzyo si co strasznego. Najpierw mylicie, e przyszed koniec wiata; potem dochodzicie jednak do wniosku, e to mao prawdopodobne. Nastpn moliwoci s zodzieje i mordercy bd te poar. Pomoc jednak nie nadchodzi i czujecie ju tylko, e kopi was tysice ng, tamsz tysice cia.

Wyglda na to, e jeszcze kto jest w tarapatach. Syszycie stumiony gos, ktry dobiega spod waszego legowiska. Powziwszy silne postanowienie, e tanio skry nie sprzedacie, rozpoczynacie paniczny bj, wymachujecie rkami i nogami na lewo i prawo, nie Przestajc wrzeszcze na cae gardo, a w kocu udaje si wam wyswobodzi gow. Dwie stopy dalej majaczy niewyranie posta pnagiego zbira, ktry szykuje si do miertelnego ciosu. Gdy gotujecie si do walki na mier i ycie, zaczyna wam wita, e to Jim.

- A, to ty? - mwi, rozpoznajc was w tym samym momencie. - To ja - odpowiadacie, przecierajc oczy. - Co si stao? - Chyba zdmuchno ten przeklty namiot - mwi. - Gdzie Bili? Podnoszc gos, krzyczycie Bili!, po czym ziemia koysze si pod wami i dry, a zduszony gos, ktry syszelicie ju wczeniej, od-powiada spord ruin:

- Zejd z mojej gowy, dobra?Po chwili Bili, ubocony, zdeptany wrak, gramoli si na wierzch w

niepotrzebnie agresywnym nastroju - najwyraniej mu si ubzdurao, e zrobilicie to naumylnie.

Rano jestecie wszyscy bez gosu, gdy noc zapalicie ostre przezibienie; jednoczenie jestecie nastawieni bardzo swarliwie, tote przez cae niadanie wyklinacie na siebie chrapliwym szeptem.

Dlatego te postanowilimy, e bdziemy spa pod namiotem tylko w pogodne noce. Gdy bdzie pada albo zachce si nam odmiany, zanocujemy jak ludzie w hotelu, zajedzie lub gospodzie.

Montmorency powita ten kompromis z wielkim uznaniem. Nie dla niego uroki romantycznego odosobnienia. Im wicej haasu, tym lepiej, a jeli doda szczypt rubasznoci - sama rado. Nie znajc Montmorency'ego, mona by pomyle, e to anio, ktry z jakich trzymanych przed ludzkoci w tajemnicy powodw zstpi na ziemi pod postaci maego foksteriera. Jego mina, ktra zdaje si mwi: Och, jaki ten wiat jest nikczemny, jakebym chcia uczyni go lepszym i szlachetniejszym, wzruszya do ez niejedn nabon starsz pani.

Kiedy przeszed na moje utrzymanie, nie sdziem, bym zdoa zatrzyma go przy sobie na duej. Siadaem na krzele i przygldaem si mu, podczas gdy on siedzia na dywaniku, odwzajemniajc moje spojrzenie, i mylaem: Och, ten pies dugo nie poyje. Zostanie zabrany do jasnego nieba w rydwanie, i tyle go zobacz.

Kiedy jednak zapaciem za kilkanacie kur, ktre zadusi; kiedy wycignem go za kark, warczcego i wierzgajcego apami, ze stu czternastu ulicznych bjek; kiedy pewna rozjuszona niewiasta podsuna mi pod nos martwego kota i nazwaa mnie morderc; kiedy ssiad przyszed z pretensj, e puszczam samopas gronego psa, ktry pewnej mronej nocy przez dwie godziny nie pozwoli mu wyciubi nosa z wasnej szopy na narzdzia; kiedy si dowiedziaem, e ogrodnik, bez mojej wiedzy, wygra trzydzieci szylingw, stawiajc na niego w zawodach w zabijanie szczurw na czas - zaczem myle, e moe mimo wszystko pozwol mu zosta na ziemi troch duej.

Pokrci si koo stajni, skrzykn band najbardziej podejrzanych czworonogw w caym miecie i poprowadzi j do walki z innymi psami spod ciemnej gwiazdy - oto jak Montmorency rozumie ycie. Z tego te powodu, jak ju zostao nadmienione, z najwysz aprobat zareagowa na sugesti zajazdw, gospod i hoteli.

Gdy ju poczynilimy zadowalajce nas wszystkich ustalenia noclegowe,

pozostao tylko omwi, co zabierzemy ze sob. Ledwie rozpoczlimy dyskusj, gdy Harris powiedzia, e do ma gadania na jeden wieczr i zaproponowa, bymy wyszli troch odetchn, znalaz bowiem lokal, dwa kroki std, gdzie daj niezgorsz irlandzk whisky.

George doda, e go suszy (nie pamitam chwili, eby go nie suszyo), ja za miaem przeczucie, e kropelka grogu z plasterkiem cytryny dobrze mi zrobi na moj dolegliwo, tote obrady zostay jednomylnie odroczone do nastpnego wieczoru. Zgromadzenie woyo kapelusze i wyszo na dwr.

ROZDZIA 3Ustalenia organizacyjne - Harrisa metody pracy - Jak starszy wiekiem

domator zawiesza obraz - George wygasza sensown uwag - Rozkosze porannej kpieli - Zabezpieczenia na wypadek wywrotki

Nastpnego wieczoru znw si wic spotkalimy, aby omwi i uzgodni plany. Harris rozpocz:

- Po pierwsze trzeba ustali, co zabieramy ze sob. Ty, Jerome, wyjmij kartk papieru i zapisuj, ty, George, przynie katalog ywnoci, i niech no kto mi da owek, to sporzdz list.

Cay Harris, cay on - zawsze gotw dwign brzemi obowizkw i woy je na cudze barki.

Zawsze mi przypomina mojego biednego wujka Podgera. Cay dom stawa na gowie, gdy tylko wujek Podger postanowi wykona jak robot. Zamy, e od ramiarza przynieli obraz, ktry sta w jadalni i czeka, by go powiesi na cianie. Ciocia Podger pytaa, co z nim zrobi, a wujek Podger odpowiada:

- Och, zostaw to mnie. Niech adne z was nie zaprzta sobie tym gowy. Ja to zrobi.

Po czym zdejmowa marynark i zabiera si do pracy. Najpierw posya suc po gwodzie za sze pensw, potem rozkazywa ktremu z chopcw, eby j dogoni i powiedzia, jakie to maj by gwodzie; od tego momentu stopniowo bra do galopu cay dom.

- Id i przynie mi motek, Will! - woa - a ty, Tom, przynie linijk. Bd potrzebowa drabin, i taboret kuchenny te si przyda. Aha, Jim! pobiegniesz do pana Gogglesa i powiesz: Tato pozdrawia i pyta, jak szanowna noga i czy mgby poyczy waserwag? Ty zosta, Mario, bo bd potrzebowa kogo do przytrzyma-nia wiata. Kiedy wrci suca, pjdzie jeszcze raz po kawaek sznurka. Aha, Tom!

Gdzie jest Tom? Tom, chod no tutaj, podasz mi obraz.Potem podnosi obraz, upuszcza go, a gdy dzieo wypadao z ramy, chwyta

za szyb, eby si nie stuka, i przecina sobie do, po czym goni po caym pokoju, szukajc chusteczki do nosa. Nie mg znale chusteczki, bo bya w kieszeni marynarki, ktr zdj, a poniewa nie wiedzia, gdzie pooy marynark, domownicy musieli zaprzesta poszukiwa narzdzi, aby zacz szuka marynarki, podczas gdy on przetwiera si i wszystkim przeszkadza.

- Czy w caym domu nie ma nikogo, kto wie, gdzie jest moja marynarka? Sowo daj, nigdy w yciu nie spotkaem takiej udanej paczki. W sze osb nie potrafi znale marynarki, ktr odoyem ledwie pi minut temu! A niech was...

Gdy potem wstawa i okazywao si, e cay czas na niej siedzia, woa do wszystkich:

- Moecie si ju nie wysila! Sam znalazem. Rwnie dobrze mgbym kaza kotu, eby mi co przynis.

Kiedy po pgodzinie palec zosta obwizany, przyniesiono now szyb i narzdzia, i drabin, i wiec, podejmowa jeszcze jedn prb, a rodzina, cznie z dziewczyn na posyki i suc, stawaa pkolem, gotowa do pomocy. Dwie osoby musiay trzyma krzeso, trzecia pomagaa wujkowi na nie wej, czwarta podawaa mu gwd, pita motek. Bra gwd do rki i upuszcza na podog.

- No masz! - mwi obraonym tonem. - Teraz znowu gwd diabli wzili.Rodzina padaa na kolana i myszkowaa po ktach, podczas gdy on sta na

krzele, jcza i pyta, czy ma tak sta cay wieczr.Gdy wreszcie gwd si znalaz, wujek stwierdza, e zapodzia gdzie

motek.- Gdzie motek? Co zrobiem z motkiem? wici pascy! Stoicie tu jak

cielta, gapicie si i nie wiecie, co zrobiem z motkiem!Znajdowalimy motek, a wwczas traci z oczu miejsce, ktre sobie

zaznaczy na cianie pod gwd. Musielimy kolejno stawa obok niego na krzele i prbowa dojrze znak. Kade z nas dostrzegao go gdzie indziej, tote wyzywa nas od durniw. Nastpnie bra linijk i mierzy od nowa, a kiedy wychodzio, e potrzeba mu poowy z trzydziestu jeden i trzech smych cala, dostawa biaej gorczki.

Wszyscy usiowalimy policzy to w gowach, kade z nas dochodzio do innego wyniku i szydzilimy z siebie nawzajem. W oglnym harmidrze

zapominalimy, jak liczb naleao podzieli, w zwizku z czym wujek Podger musia dokona kolejnego pomiaru.

Tym razem uywa do tego celu kawaka sznurka, i w momencie krytycznym, gdy stary gupiec wychyla si na krzele pod ktem czterdziestu piciu stopni, aby sign trzy cale dalej, ni pozwalao mu prawo cienia, sznurek wylizgiwa mu si z palcw i wujek spada na fortepian, a nago, z jak jego gowa i tuw uderzay we wszystkie klawisze naraz, wytwarzay znakomity efekt muzyczny.

Ciotka Maria mwia wtedy, e nie zgadza si, aby dzieci suchay takiego jzyka.

Wreszcie wujek Podger ustala ponownie miejsce pod gwd, lew rk przytyka go do ciany, a w praw bra motek. Pierwszym uderzeniem rozbija sobie kciuk i z wrzaskiem upuszcza motek na czyje stopy.

Ciotka Maria wystpowaa z postulatem, aby nastpnym razem wujek uprzedzi j odpowiednio wczenie o zamiarze wbicia gwodzia, to zorganizuje sobie na ten okres tygodniowy wyjazd do swojej matki.

- Ech, wy kobiety, z wszystkiego robicie wielki problem - replikowa wujek Podger. - Przecie ja lubi od czasu do czasu machn jak robtk.

Potem podejmowa jeszcze jedn prb i tym razem, przy drugim uderzeniu, gwd cay znika w cianie, za nim p motka, a wujek nabiera takiego impetu, e prawie rozkwasza sobie nos.

Potem musielimy znowu znale linijk i sznurek, lecz po kolejnych prbach tynk odpada caymi patami. Wreszcie, koo pnocy, obraz wisia - krzywo i niepewnie, a cae poacie ciany dokoa wyglday jak rwnane grabiami. Wszyscy bylimy ledwo ywi i przybici - z wyjtkiem wujka Podgera.

- No prosz! - mwi, schodzc ciko z krzesa wprost na odciski sucej i z dum lustrujc dokonane przez siebie spustoszenia. - S ludzie, ktrzy wzywaj do takiej drobnostki fachowca!

Dokadnie na tego rodzaju czowieka wyronie Harris, jestem o tym przekonany i nie kryem si z tym. Powiedziaem, e nie mog pozwoli, by bra na siebie tyle pracy.

- Nie, ty przyniesiesz papier, owek i katalog, George bdzie zapisywa, a ja zajm si reszt.

Z pierwszej listy, ktr sporzdzilimy, trzeba byo zrezygnowa. Byo oczywiste, e grny bieg Tamizy nie jest eglowny dla tak duych odzi, ktre

zabrayby wszystkie rzeczy uznane przez nas za niezbdne. Podarlimy wic kartk i spojrzelimy po sobie.

- Podeszlimy do tego od zej strony - powiedzia George. - Nie zastanawiajmy si nad rzeczami, ktre by si przyday, lecz nad tymi, bez ktrych nie moemy si obej.

George okazuje si czasem bardzo rozsdny. Zdziwilibycie si. Przemwia przez niego czysta mdro. Jego uwaga na temat bagau ma szersze zastosowanie, take w odniesieniu do naszej eglugi rzek ywota. Ilu to ludzi, pync w ten rejs, niebezpiecznie przecia swoj d niedorzecznymi przedmiotami, ktre wydaj si im niezbdnym warunkiem przyjemnoci i komfortu podry, lecz w istocie s tylko zbdnym balastem.

A po wierzchoki masztw upychaj biedny stateczek piknymi strojami i wielkimi domami; niepotrzebn sub i zgraj szykownych przyjaci, ktrzy nie daliby za nich zamanego szelga, cho sami nie s ani tyle warci; drogimi rozrywkami, ktre nikogo nie ciesz, ceregielami i modami, snobizmem i ostentacj, i wreszcie - och, najciszy to, najbardziej szalony balast ze wszystkich! - obaw przed tym, co pomyli ssiad; zbytkami, ktre tylko zawadzaj, rozrywkami, ktre nudz, pustym przepychem, ktry jest jak dawnymi laty elazna korona na gowie przestpcy, co wykrwawia i blem przepenia dwigajce j skronie!

Wszystko to balast, czowiecze prny - wszystko to balast! Wyrzu go za burt. Czyni on d tak cik, e niemal omdlewasz przy wiosach. Czyni j bezwadn i niebezpieczn w manewrowaniu, tote ani na chwil nie zaznasz ulgi od brzemienia troski i niepokoju, ani na chwil nie pogrysz si w rozmarzonej opiesza-oci - nie znajdziesz czasu, by spojrze, jak muskane wiatrem cienie faluj na mielinie, jak promienie soca mieni si poyskliwie pord wodnych zmarszczek, jak wielkie drzewa nad brzegiem chyl gowy, by zobaczy sw podobizn; nie znajdziesz czasu, by spojrze na zocistozielone lasy, na lilie biae i te, na falowanie sitowia, na turzyce, na storczyki, na niebieskie niezapominajki.

Wyrzu balast, czowiecze! Niech d twego ywota bdzie lekka, zaaduj na ni tylko to, czego naprawd potrzebujesz - przytulny dom, proste przyjemnoci, paru przyjaci godnych tego miana, osob, ktr kochasz i ktra ciebie kocha, kota, psa, zapas fajek, Pod dostatkiem ywnoci i pod dostatkiem ubra oraz troch wicej ni pod dostatkiem napoju; pragnienie jest bowiem rzecz niebezpieczn.

Od razu si przekonasz, e odzi atwiej si steruje, e jest mniej: wywrotna,

a nawet jeli si wywrci, to nie szkodzi: rzetelnemu rzemiosu woda niestraszna. Bdziesz mia czas i pracowa, i myle. Bdziesz mia czas spija sodycz ywota - bdziesz mia czas sucha eolskiej muzyki, ktr boy wiatr wygrywa na harfach ludzkich serc - bdziesz mia czas...

Najmocniej przepraszam, zboczyem z tematu.Sporzdzenie listy pozostawilimy George'owi.- Nie bdziemy bra namiotu - zaproponowa na pocztek - tylko d z

plandek. To duo prostsze i wygodniejsze.Pomys wydawa si dobry, wic go zaakceptowalimy. Nie wiem, czy

widzielicie kiedy co takiego. Mocuje si do burt elazne kabki i rozpina na nich ogromn pacht od dziobu do rufy, wskutek czego d zamienia si w rodzaj domku, gdzie jest cudownie przytulnie, cho odrobin duszno; no ale nie ma ry bez kolcw, jak powiedzia czowiek, ktremu umara teciowa, gdy przyszli do niego po zapat za pogrzeb.

George powiedzia, e w takim razie musimy zabra lamp, po jednym kocu na gow, troch myda, szczotk i grzebie (do wsplnego uytku), szczoteczk do zbw (kady), miednic, troch proszku do zbw, przybory do golenia i dwa due rczniki. Zauwayem, e ludzie czyni gigantyczne przygotowania kpielowe, kiedy si wybieraj w okolice wody, ale kiedy ju s na miejscu, nie kpi si wiele.

Tak samo jest z wyjazdem nad morze. Zawsze sobie postanawiam - kiedy

rozwaam spraw w Londynie - e codziennie wstan wczenie rano, eby si popluska przed niadaniem, w zwizku z czym pieczoowicie pakuj par kpielwek i rcznik plaowy. Zawsze zabieram czerwone kpielwki. Uwaam, e w czerwonych jest mi bardzo do twarzy. Pasuj do mojej karnacji. Kiedy jednak docieram nad morze, wczesna kpiel nie wydaje si a tak kuszca jak w miecie.

Przeciwnie, czuj, e chc przelee w ku do ostatniej chwili a potem zej prosto na niadanie. Par razy sia ducha zwyciya; wstaem o szstej, ubraem si poowicznie, zabraem kpielwki i rcznik, po czym smtnie poczapaem na pla. Nie byo to jednak przyjemne. Trzymaj chyba specjalnie dla mnie siekcy wschodni wiatr, gdy id si wykpa wczenie rano; zbieraj te wszystkie trjgraniaste kamienie i kad na wierzchu, ostrz skay, a szpice przysypuj odrobin piasku, ebym nie zauway, odsuwaj morze dwie mile dalej, ebym musia brn, skulony i drcy, w wodzie po kostki. A kiedy wreszcie dotr do morza, jest wzburzone i traktuje mnie po chamsku.

Wielka fala unosi mnie i ciska w pozycji siedzcej o ska, ktr specjalnie dla mnie tam ustawili. Zanim zd powiedzie Au! Oj! i zorientowa si, co mi strzelio, fala wraca i wynosi mnie na rodek oceanu. Miotam si panicznie w stron brzegu i zastanawiam, czy jeszcze kiedy zobacz dom i znajomych, auj, e w dziecistwie nie byem milszy dla mojej siostry. Gdy ju postradam wszelk nadziej, fala wycofuje si i zostawia mnie rozcapierzonego jak rozgwiazda na piasku. Wstaj, odwracam si i widz, e walczyem o ycie w wodzie gbokiej na dwie stopy. Biegn z powrotem, ubieram si i wlok do domu, gdzie udaj, e kpiel bya wymienita.

Wrmy do naszej dyskusji. Z naszych wypowiedzi mona byo wywnioskowa, e wszyscy mamy zamiar codziennie rano przepyn wpaw par mil. George powiedzia, jaka to rozkosz zbudzi si na odzi o rzekim poranku i da nura do krysztaowej wody. Harris na to, e nic bardziej nie dodaje mu apetytu ni poranne pywanie. Stwierdzi, e u niego zawsze pobudza apetyt. George zagrozi, e jeli wskutek tego Harris bdzie jad wicej ni zwykle, on wystpi o cakowity zakaz kpieli dla Harrisa. Powiedzia, e i bez tego transport zapasw ywnoci dla Harrisa bdzie mordg.

Uprzytomniem wszake George'owi, o ile przyjemniejsze bdzie obcowanie na dce z Harrisem czystym i umytym, nawet jeli bdziemy musieli zabra kilka cetnarw prowiantu wicej; gdy ujrza spraw w tym wietle, wycofa swj sprzeciw wobec kpieli Harrisa. Ostatecznie zgodzi si take, i powinnimy wzi trzy rczniki kpielowe, abymy nie musieli na siebie nawzajem czeka.

Co si tyczy ubra, George orzek, i wystarcz po dwie pary kompletw flanelowych, jeeli bdziemy je sami prali w rzece, gdy si zbrudz. Spytalimy, czy prbowa kiedy pra flanel w rzece, na co odpar, e sam osobicie niby nie, ale zna jakich goci, Ktrzy prali, z dobrym skutkiem. Harris i ja wykazalimy si bra-kiem czujnoci i uznalimy, e wie, o czym mwi; e trzech szanujcych si modych ludzi, pozbawionych pozycji spoecznej i wpyww, jak rwnie dowiadczenia pralniczego rzeczywicie moe pra wasne koszulki i spodnie w rzece za pomoc kawaka myda.

Mielimy si dowiedzie w niedalekiej przyszoci, kiedy byo ju za pno, e George jest ndznym szarlatanem, ktry nie ma w tej sprawie absolutnie nic do powiedzenia. Gdybycie widzieli te ubrania po - ale, jak mawiaj autorzy marnych dreszczowcw, nie uprzedzajmy wypadkw.

George przekona nas, abymy zabrali drug zmian bielizny i mnstwo skarpet, na wypadek wywrotki odzi; take mnstwo chusteczek, gdy przydadz si do wycierania rnych rzeczy oraz par skrzanych butw oprcz kaloszy, rwnie na wypadek wywrotki.

ROZDZIA 4Kwestia ywieniowa - Sprzeciw wobec nafty jako ciaa zbyt lotnego - Zalety

sera jako towarzysza podry - Kobieta zamna porzuca dom - Dalsze zabezpieczenia na wypadek wywrotki - Pakuj - Perfidia szczoteczek do zbw - George i Harris pakuj - Okropne zachowanie Montmorency'ego - Udajemy si na spoczynek

Nastpnie omwilimy kwesti ywieniow. George powiedzia:- Zaczniemy od niadania. - (George jest bardzo praktyczny). - Teraz tak: do

niadania bdzie nam potrzebna patelnia - (Harris wtrci, e to cikostrawne, co uznalimy za kiepski dowcip) - czajniczek i imbryk, i maszynka denaturatowa.

- Nie naftowa - zaznaczy George z wymownym spojrzeniem; Harris i ja zgodzilimy si z nim.

Kiedy zabralimy maszynk naftow, pierwszy i ostatni raz. Przez cay ten tydzie czulimy si, jakbymy mieszkali w rafinerii. Nafta jest substancj nie tylko niezwykle lotn, ale i dociekliw. Wciskaa si wszdzie. Jeszcze nigdy czego podobnego nie widziaem. Trzymalimy maszynk na dziobie, lecz nafta cieka a na ruf, impregnujc ca dk i wszystko, co napotkaa na swej drodze. Nafta przenikaa do atmosfery, naznaczajc swym pitnem krajobraz i psujc klimat. Petrowiatry cigny to ze wschodu, to z zachodu; czasem wiaa petrobryza z pnocy, to znowu petrozefir z poudnia. Czy zrodzony pord arktycznych niegw czy pord piaszczystych poaci pustyni, wiatr nieodmiennie syci nasze nozdrza aromatem nafty. Diabelska nafta szpecia urod zachodw soca, a co si tyczy promieni ksiyca, po prostu cuchny naft.

Prbowalimy si od niej uwolni w Marlow. Zeszlimy z dki koo mostu i wyruszylimy na spacer po miecie, ale posza za nami. Cae miasto byo przesiknite naft. Gdy mijalimy cmentarz, odnielimy wraenie, e nieboszczykw tam nie grzebi, tylko zalewaj naft. Na gwnej ulicy niemiosiernie cuchno naft. Dziwilimy si, jak ludzie mog tam mieszka. Wdrowalimy wiele mil w stron Birminghamu, lecz na prno: cay kraj skpany by w nafcie.

Po zakoczeniu tej podry spotkalimy si wszyscy na odludnym polu pod

rozszczepionym dbem i kllimy si na wszystkie witoci (kllimy, rzecz jasna, przez cay ten tydzie, lecz na zwyczajn, drobnomieszczask mod, teraz sprawa bya powaniejsza) - kllimy si na wszystkie witoci, e ju nigdy nie zabierzemy ze sob na dk adnych produktw rafineryjnych - no, chyba e w celach leczniczych.

Wobec powyszego tym razem zdecydowalimy si na spirytus denaturowany. Nie twierdz bynajmniej, e to sielanka. Nie wszyscy przepadaj za denaturowanym pasztetem i denaturowanym ciastem. Jednake organizm znacznie lepiej toleruje due iloci denaturatu ni due iloci nafty.

Prcz tego do niadania George zasugerowa jaja na boczku (atwo si przyrzdza), wdliny, herbat, chleb z masem i demem Na drugie niadanie, powiedzia, jedlibymy biszkopty, wdlin chleb z masem i demem - lecz adnego sera. Ser, podobnie jak nafta, ma zbyt wielkie wyobraenie o sobie. Chce zagarn dla siebie ca dk. Panoszy si w koszyku i nadaje wszystkiemu serowy smak. Po jakim czasie nie potrafisz powiedzie, czy to, co masz w ustach, to szarlotka, parwka czy poziomki ze mietan. Wszystko jest serowe. Ser zanadto obnosi si ze swoj woni.

Pewien znajomy kupi kiedy w Liverpoolu dwa krki sera. C to byy za wspaniae okazy, dojrzae i soczyste, a ich wysokooktanowy zapach nis si na trzy mile i potrafi z odlegoci dwustu jardw zwali z ng dorosego czowieka. Byem wtedy przejazdem w Liverpoolu. Znajomy spyta, czy bybym tak miy i zabra sery z sob do Londynu, bo on ma zamiar zosta jeszcze par dni, a nie jest wskazane trzyma ser tak dugo.

- Ale z przyjemnoci, drogi przyjacielu - odrzekem - z przyjemnoci.Zabraem sery i wsiadem do doroki. Bya to stara drynda, ktr cigna

saniajca si na nogach szkapina o wiszczcym oddechu (w ferworze rozmowy waciciel nazwa j raz koniem). Pooyem sery na wierzchu, po czym ruszylimy majestatycznie z prdkoci ktrej mgby nam pozazdroci wycigowy walec parowy. Wszystko szo jak z patka nagrobnej chryzantemy, pki nie wzilimy zakrtu. Wiatr tchn serowym aromatem w nozdrza naszego Pegaza. Nagle zbudzona szkapa zaraa ze strachu i pognaa z prdkoci trzech mil na godzin. Wiatr nadal wia w jej kierunku, tote zanim skoczya si ulica, osignlimy ju prawie cztery mile na godzin, nie dajc adnych szans kalekom i najczerstwiejszym ze staruszek. Prcz wonicy potrzeba byo jeszcze dwch tragarzy, eby j zatrzyma na stacji.

Pewnie i to by nie wystarczyo, gdyby ktry nie wykaza si przytomnoci umysu i nie przytkn jej do nozdrzy chusteczki, a nastpnie nie zapali armeskiego kadzida. Gdy kupiem bilet i dumnie wparadowaem na peron z serami pod pach, ludzie z szacunkiem rozstpowali si na boki. Pocig by zatoczony, tote byem zmuszony wsi do przedziau, w ktrym jechao ju siedem innych osb. Pewien gderliwy starszy pan wprawdzie zaprotestowa, lecz mimo to wsiadem, pooyem sery na pce, wcisnem si na siedzenie i z miym umiechem powiedziaem, e mamy adny dzie. Po upywie kilku chwil starszy pan zacz si wierci.

- Straszny tu zaduch - powiedzia.- Siekier mona powiesi - popar go ssiad.Nastpnie obaj zaczli wszy i ju za trzecim niuchem puca odmwiy im

posuszestwa - bez sowa wstali i wyszli. Potem powstaa tga matrona i orzeka, e to skandal, eby zacna zamna kobieta musiaa si tak poniewiera, po czym chwycia swoj torb i osiem pakunkw i wysza. Pozostali czterej pasaerowie przez jaki czas siedzieli spokojnie, dopki pewien mczyzna o uroczystym wyrazie twarzy (sdzc po stroju i oglnej aparycji - z brany karawaniarskiej) nie orzek, e zapach przywodzi mu na myl martwe niemowl. Pozostali trzej pasaerowie nie zmiecili si naraz w drzwiach, tote doznali uszczerbku na ciele.

Umiechnem si do dentelmena w czerni i powiedziaem, e chyba bdziemy mieli przedzia dla siebie. Rozemia si yczliwie i odpar, e niektrzy ludzie potrafi zrobi awantur o byle drobiazg. Jednak gdy ruszylimy, jego rwnie ogarna dziwna melancholia, tote gdy minlimy Crewe, zaprosiem go na drinka. Przebrnlimy do bufetu, gdzie przez pitnacie minut wrzeszczeliby, tupalimy i wymachiwalimy parasolami. Przysza wreszcie moda dama i spytaa, czy mamy jakie yczenie.

- Co dla pana? - spytaem, odwracajc si do mego wsppasaera.- Jeden gbszy. Trzy razy, jeli pani askawa - odrzek.Wypiwszy zamwiony trunek, bez sowa poegnania uda si do innego

wagonu co uznaem za grubiastwo.Od Crewe miaem przedzia dla siebie, chocia pocig by zatoczony. Gdy

przystawalimy na kolejnych stacjach, ludzie, widzc pusty przedzia, biegli ku niemu na wycigi. Chod ino, Maria, kupa miejsca. Szybko, Tom, tu wsiadamy - wrzeszczeli. Gnali po peronie z cikimi toboami i przepychali si, by by pierwszym. Kto otwiera drzwi, wspina si po schodach, po czym bezwadnie

opada w ramiona stojcego za nim innego podrnego. Wszyscy kolejno zagldali, pocigali nosem i rezygnowali, po czym albo wciskali si do innych przedziaw, albo dopacali do miejsca w pierwszej klasie.

Z dworca Euston zaniosem sery do domu znajomego. Kiedy do pokoju wesza jego ona, natychmiast zapaa trop.

- Co to jest? Prosz mwi prawd, znios choby najgorsze.- To sery. Tom kupi je w Liverpoolu i poprosi mnie, ebym je przywiz.

Chyba pani rozumie, mam nadziej, e to nie moja sprawka.Odpara, e jest tego pewna, ale porozmawia z Tomem po jego powrocie.Pobyt mojego przyjaciela w Liverpoolu przecign si. Gdy po trzech dniach

jeszcze go nie byo, jego ona zoya mi wizyt.- Czy Tom mwi co na temat tych serw? - spytaa.- Kaza je trzyma w wilgotnym miejscu i zabroni rusza.- Nie sdz, eby ktokolwiek mia na to ochot. Czy Tom je wcha?Odparem, e chyba tak, po czym dodaem, e wydawa si bardzo do nich

przywizany.- Czy sdzi pan, e miaby do mnie al - drya - jelibym daa komu

suwerena za zakopanie ich w ziemi?

Odparem, e moim zdaniem na jego obliczu ju nigdy nie zagociby umiech. Nagle j olnio.

- Czy byby pan tak askaw i przechowa je dla niego? Ka je przynie, eby si pan nie musia fatygowa.

- Prosz pani - odparem - osobicie przepadam za zapachem sera, a odbyt w towarzystwie tych krkw podr z Liverpoolu zawsze bd uwaa za szczliwe uwieczenie mio spdzonego urlopu. Nie yjemy jednak sami na tym boym wiecie. Dama, ktra askawie udziela mi gociny pod swym dachem, jest wdow, jak rwnie, o ile wiem, sierot. Ma zwyczaj niezwykle stanowczo i dobitnie sprzeciwia si ludziom, ktrzy, jak to okrela, urzdzaj sobie z niej kpinki. Obecno serw pani ma pod swoim dachem uznaaby, czuj to instynktownie, za urzdzanie sobie kpinek, a ja nigdy do tego nie dopuszcz, aby mwiono, e urzdzam sobie kpinki z wdowy i sieroty.

- Dobrze zatem - powiedziaa ona przyjaciela, wstajc do wyjcia. - Nie pozostaje mi nic innego, jak tylko zabra dzieci i przeprowadzi si do hotelu, dopki sery nie zostan zjedzone. Nie zamierzam ani chwili duej mieszka z nimi pod

jednym dachem.

Dotrzymaa sowa, zostawiajc dom pod opiek sprztaczki, ktra, spytana, czy dobrze znosi zapach, odpara: - Jaki zapach? - Gdy przykazano jej, by przytkna nos do serw i mocno wcigna powietrze do puc, powiedziaa, e chyba wyczuwa nik wo arbuza. Uznano zatem, e przebywanie w serowym mikroklimacie nie stanowi dla niej powaniejszego zagroenia i mona j bez obawy zostawi.

Rachunek za hotel wynis pitnacie gwinei; mj przyjaciel, dokonawszy oblicze, stwierdzi, e ser kosztowa go osiem gwinei za funt. Powiedzia, e wprawdzie uwielbia zje kawaeczek sera do obiadu, ale na taki zbytek go nie sta. Postanowi wic pozby si serw. Wrzuci je do kanau, lecz zmuszony by je na powrt odowi, wskutek narzeka flisakw. Powiedzieli, e mno si wypadki niebezpiecznych omdle. Pewnej ciemnej nocy zanis wic sery do kostnicy parafialnej, tam jednak odkry je grabarz i urzdzi dzik awantur. Powiedzia, e to spisek: mj znajomy chce pobudzi umrzykw i pozbawi go rodkw do ycia.

Przyjaciel pozby si nareszcie serw, zawoc je do nadmorskiego miasta i zakopujc na play. Miejscowo zrobia dziki temu olbrzymi furor. Turyci dziwili si, dlaczego wczeniej nie zauwayli, jak musujce jest tam powietrze. Przez wiele lat do stacji klimatycznej zjeday tumy suchotnikw i chorych na bronchit.

Chocia wic lubi ser, uwaam, e protest George'a by suszny.- Z herbatki o pitej zrezygnujemy - (Harrisowi wyduya si mina) - ale

odbijemy to sobie o sidmej i zjemy jednoczenie obiad, podwieczorek i kolacj.Harris rozpogodzi si. George zaproponowa konserwy misne, owoce,

wdliny, pomidory i zielenin. Do picia zabralimy pyszny syrop - odkrycie Harrisa - ktry mieszao si z wod i nazywao lemoniad, mnstwo herbaty i butelk whisky, na wypadek wywrotki, jak powiedzia George.

Pomylaem, e George co za czsto wspomina o wywrotce. Z takim nastawieniem lepiej w ogle nie wybiera si w podr.

Ciesz si jednak, e zabralimy whisky.Z piwa i wina zrezygnowalimy. le su w czasie rzecznej eglugi.

Czowiek staje si po nich senny i ociay. Kufelek piwa, gdy wasacie si po miecie i podrywacie dziewczta - zgoda. Ale nie pijcie, kiedy z nieba leje si ar, a was czeka cika praca.

Zanim rozeszlimy si tego wieczoru do domw, sporzdzilimy wykaz

rzeczy do zabrania, ktry zrobi si cakiem pokany. Nastpnego dnia, czyli w pitek, zgromadzilimy je wszystkie i spotkalimy si wieczorem na pakowanie. Przynielimy du waliz na ubrania oraz dwa kosze wiklinowe na ywno i przybory kuchenne. Przesunlimy st pod okno, uoylimy wszystko na rodku pokoju i zasiedlimy do ogldzin naszego dobytku.

Zaproponowaem, e bd pakowa.Przyznaj bez bicia, e pakowanie jest moj chlub. Naley do tych licznych

umiejtnoci, w ktrych czuj si niedocignionym mistrzem. (Sam jestem czasem zaskoczony, jak wiele jest tych dziedzin). Nie widziaem powodu, by kry si z tym przed George'em i Harrisem. Powiedziaem, eby mnie pozostawili ca spraw. Gotowo, z jak przystali na moj propozycj, miaa w sobie co tajemniczego. George nabi fajk i umoci si w fotelu, a Harris skrzyowa nogi na stole i zapali cygaro.

Rozmijao si to zupenie z moimi intencjami. Chodzio mi, rzecz jasna, o to, bym ja sterowa ca robot, a oni karnie wykonywali polecenia, no, chyba e nie umieliby sobie z czym poradzi - odsuwabym ich wtedy na bok z yczliwym Ech, ty..., Daj, ja to zrobi, Prosz, wcale nie takie trudne! Sowem, chciaem, eby si odrobin podszkolili pod moim kierunkiem. Byem poirytowany, e tak opacznie mnie zrozumieli. Nic mnie bardziej nie irytuje ni widok ludzi, ktrzy si obijaj, gdy ja pracuj.

Mieszkaem kiedy z czowiekiem, ktry doprowadza mnie tym do szalestwa. Rozwala si na sofie i godzinami patrzy, jak pracuj koo domu, chodzi za mn po pokojach i wodzi za mn oczyma. Powiedzia, e to dla niego prawdziwe dobrodziejstwo tak patrze, jak si krztam. Nabiera dziki temu przekonania, e ycie nie jest czczym snem, ktry mona przedrzema, ziewajc z rzadka, lecz wzniosym posannictwem, penym trudw i obowizkw. Nie mg zrozumie, jakim cudem zupenie si nie zaama, zanim mnie pozna, gdy nie mia nikogo, komu mgby si przyglda przy pracy.

Ja jestem z innej gliny. Nie potrafi siedzie bezczynnie i patrze, jak kto inny wypruwa sobie yy. Ja chc wsta i nadzorowa, chodzi dokoa niego z rkami w kieszeniach i mwi, co ma robi. Tak ju mam energiczn natur. To silniejsze ode mnie.

Nic jednak nie powiedziaem, tylko zaczem pakowanie. Robota okazaa si bardziej czasochonna, ni pocztkowo sdziem. W kocu jednak zapakowaem

waliz, usiadem na niej i zapiem rzemienie.- Nie bdziesz pakowa butw? - spyta Harris.Rozejrzaem si dokoa i stwierdziem, e istotnie zapomniaem o butach. Cay

Harris. Nie mg, oczywicie, pisn cho swka, zanim zamknem i zapiem waliz. A George zamia si - tym swoim irytujcym, gupkowatym, rzcym miechem, ktry doprowadza mnie do biaej gorczki.

Otworzyem waliz i woyem do rodka buty. Nagle, gdy miaem j z powrotem zamkn, nasza mnie straszna myl. Czy zapakowaem swoj szczoteczk do zbw? Nie wiem, jak to si dzieje, ale nigdy nie pamitam, czy zapakowaem szczoteczk do zbw.

Szczoteczka do zbw zawsze mnie przeladuje podczas podryI zatruwa mi ycie. W nocy ni mi si, e jej nie zapakowaem, budz si

zlany zimnym potem, wstaj z ka i wszdzie jej szukam. Rano pakuj j, zanim umyj zby, po czym si okazuje, e jest na samym dnie walizki. Przy ponownym pakowaniu zapominam j woy do rodka, w ostatniej chwili biegn po ni na gr i nios na stacj w chusteczce do nosa.

Oczywicie musiaem przetrzsn ca waliz i oczywicie szczoteczki do zbw nie znalazem. Gdy wszystko przerzuciem, dokoa powsta chaos, jaki zapewne poprzedza stworzenie wiata. Oczywicie na George'ow i Harrisow natknem si po sto razy, ale swojej nie znalazem. Wkadaem rzeczy do walizki po jednej, unoszc je i potrzsajc. Znalazem szczoteczk w bucie. Znw wszystko zapakowaem.

Kiedy skoczyem, George spyta, czy jest w rodku mydo. Powiedziaem, e guzik mnie obchodzi, czy jest w rodku mydo.

Z hukiem zatrzasnem wieko, zapiem rzemienie, lecz okazao si, e woyem do rodka kapciuch z tytoniem, wic musiaem znw otworzy. Walizk ostatecznie domknlimy o 22.05, po czym zostay jeszcze kosze wiklinowe. Harris powiedzia, e dobrze byoby wyruszy za jakie dwanacie godzin, wic on z George'em wezm na siebie reszt. Pomylaem, e pozwol im zawalczy.

Zabrali si do pracy rano i wesoo, wyranie zamierzajc mi po kaza, jak si to robi. Wstrzymaem si od komentarzy; tylko czekaem. Kiedy George'a powiesz, najgorszym pakowaczem na wiecie zostanie Harris. Patrzyem na sterty talerzy i filianek, czajnikw i butelek, soikw i konserw, piecykw i ciast, pomidorw i tym podobnych, i czuem, e czeka mnie interesujce widowisko.

Nie omyliem si. Na pocztek zbili filiank. To bya ich pierwsza inicjatywa. Chcieli w ten sposb pokaza, na co ich sta, eby wzbudzi moje zainteresowanie.

Potem Harris zapakowa dem truskawkowy na pomidorze. Pomidor si zgnit i musieli go wybiera yeczk.

Nastpnie przysza kolej na George'a, ktry wdepn w maso. Nie odezwaem si, tylko usiadem na skraju stou, eby nic nie uroni z tego widowiska. Zdenerwowao ich to bardziej ni jakiekolwiek moliwe docinki. Czuem to. Byli roztrzsieni i rozgorczkowani, cigli na co nadeptywali, odkadali rzeczy za siebie, a potem nie mogli nic znale. Postawili cikie przedmioty na ciastach, zgniatajc je apetyczn ma. Przyprszyli wszystko warstw soli, a co si tyczy masa... Jeszcze nigdy nie widziaem, eby kto osign taki efekt za pomoc odrobiny masa. Kiedy George odlepi je wreszcie od podeszwy pantofla, prbowali je woy do imbryka. Nie chciao wej, a to, co ju byo w rodku, nie chciao wyj. Jako je jednak wyskrobali i pooyli na krzele. Harris usiad na nim, przylepio mu si do spodni, po czym szukali go po caym pokoju.

- Przysigam, e je pooyem na tym krzele - powiedzia George wpatrzony w puste siedzenie.

- Sam widziaem, jak dopiero co kade - przyzna Harris. I obaj zaczli kry po pokoju w poszukiwaniu masa.

- To najbardziej niezwyka historia, o jakiej kiedykolwiek syszaem - powiedzia George, gdy stanli przed sob na rodku pokoju

- Tajemnicza sprawa - doda Harris.Potem George przypadkiem znalaz si za plecami Harrisa i tajemnica si

wyjania.- Jest! Moglimy tak szuka do rana! - zawoa z oburzeniem.- Gdzie? - spyta Harris, obrciwszy si na picie.- Nie moesz cho chwil usta spokojnie? - warkn George obiegajc go

wkoo.Odlepili maso i upchnli w czajniczku do herbaty.Montmorency nie by, rzecz jasna, tylko biernym wiadkiem tych wydarze.

Ambicj yciow Montmorency'ego jest plta si pod nogami i wysuchiwa obelg pod swoim adresem. Jeeli zdoa wyrosn tam, gdzie go nie posiali, zale ludziom porzdnie za skr, doprowadzi ich do szewskiej pasji i cign na siebie grad poci-

skw, czuje wtedy, e jego misja yciowa zostaa na ten dzie wypeniona. Sprawi, by kto si na nim potkn i zorzeczy mu przez godzin, to jego najszczytniejszy cel. Kiedy ten majstersztyk si powiedzie, pycha Montmorency'ego przerasta ludzk wytrzymao.

Stale siada akurat na tych rzeczach, na ktre przysza kolej pakowania. Nic nie potrafio go wytrci z przekonania, e kiedy George i Harris sigaj po co, na pewno chc go pogaska w jego zimny, mokry nos. Wkada apy do demu, droczy si z yeczkami, udawa, e cytryny to szczury, tote wskoczy do koszyka i zdy ukatrupi trzy sztuki, zanim Harris dopad go z patelni.

Harris powiedzia, e go podjudzam. Bzdura. Montmorency nie potrzebuje adnego podjudzania. Tego rodzaju postpowanie jest u niego wrodzone.

Skoczyli za dziesi pierwsza. Harris usiad na duym koszu i powiedzia:- Mam nadziej, e nic si nie stuko.George odpar, e co si miao stuc, to si stuko. Refleksja ta wyranie

dodaa mu otuchy. Stwierdzi, e ma ochot pj spa. Wszyscy mielimy ochot pj spa. Poniewa byo uzgodnione, e Harris nocuje u nas, poszlimy na gr. Rzucilimy monet i wypado, e Harris bdzie spa ze mn. Harris spyta, ktr stron ka wol. Odpowiedziaem, e wol na wierzchu. Harris uzna to za kiepski dowcip.

- O ktrej was zbudzi, chopcy? - spyta George.- O sidmej - odpar Harris.- Nie, o szstej - skorygowaem, bo chciaem napisa kilka listw.Doszo do sprzeczki, lecz w kocu kady odda po poowie.- Obud nas o wp do sidmej, George - powiedzielimy.George nie odezwa si ani sowem. Gdy podeszlimy do jego ka, okazao

si, e pi. Ustawilimy miednic tak, eby si na niej potkn, wstajc rano z ka, i poszlimy w jego lady.

ROZDZIA 5Pani Poppets nas budzi - Wako George - Szwindel z prognoz pogody -

Nasz baga - Nikczemno maego urwisa - Tum gromadzi si wok nas - Odjedamy w wielkim stylu i przybywamy na Waterloo - Sodka ignorancja urzdnikw kolejowych w sprawach tak przyziemnych jak pocigi - Pyniemy, pyniemy otwart odzi

Nastpnego ranka zbudzia nas pani Poppets.

- Pan wie, e idzie na dziewit? - spytaa.- Co idzie na dziewit?! - zawoaem, zrywajc si.- Na dziewit godzin - odpara przez dziurk od klucza. - Pomylaam,

ecie panowie zaspali.Zbudziem Harrisa i przedstawiem mu sytuacj.- Jeli si nie myl, chciae wsta o szstej - wymamrota.- Chciaem. Dlaczego mnie nie obudzie?- Jak ci miaem obudzi, skoro sam spaem? Minie poudnie zanim

znajdziemy si na wodzie. e te w ogle chce ci si wstawa.- Masz szczcie, e mi si chce - odparem. - Gdybym ci nie obudzi,

leaby tu przez dwa tygodnie.Warczelimy na siebie w tym duchu przez nastpne kilka minut, pki nie

przerwao nam zgorszone chrapnicie George'a. Przypomniao nam to o jego istnieniu. Czowiek, ktry chcia wiedzie, o ktrej godzinie ma nas obudzi, lea na plecach, z szeroko otwartymi ustami i podcignitymi wysoko kolanami.

Nie mam pojcia, skd si to we mnie bierze, ale na widok czowieka, ktry pi, gdy ja ju wstaem, ogarnia mnie zgroza. Czuj si wstrznity, widzc, jak kto marnotrawi bezcenne chwile swego ycia - chwile, ktre ju nigdy nie powrc - na zwyczajny zwierzcy sen.

Oto George, pomylaem, w swym bezwstydnym prniactwie trwoni nieoceniony dar czasu; oto jego drogocenne ycie, z ktrego bdzie kiedy musia zda rachunek sekunda po sekundzie, odchodzi w przeszo nie wykorzystane. Zamiast wsuwa jaja na bekonie, drani psa lub emablowa pokojwk, lea bezwadnie, pogrony w zabjczej dla duszy bezprzytomnoci.

Bya to straszna myl. Porazia nas z Harrisem dokadnie w tej samej chwili. Postanowilimy go ocali. W obliczu tego szlachetnego celu nasze wasne nieporozumienia poszy w niepami. Rzucilimy si przez pokj, zdarlimy z George'a pociel, Harris zdzieli go pantoflem, ja wrzasnem mu do ucha i obudzi si.

- Zoszdeje? - indagowa, usiadszy na ku.- Wstawaj, beko sada! - rykn Harris. - Za kwadrans dziesita.- Co?! - wrzasn, wyskakujc z ka do miednicy. - Kto to tutaj postawi, do

diaba?Stwierdzilimy, e trzeba nie mie oczu, eby nie zauway miednicy.

Ubralimy si, a kiedy przyszo do toalety, przypomnielimy sobie, e szczoteczki do zbw (ta zmora wpdzi mnie kiedy do grobu), szczotka i grzebie s w walizie na parterze. Kiedy ju je odzyskalimy, Georgewi zachciao si przyborw do golenia. Powiedzielimy mu, e tego ranka musi si obej bez golenia, bo ju wicej nie rozpakujemy tej walizki, nawet dla jego piknych oczu.

- Nie wygupiajcie si. Przecie nie pjd taki do City - zaoponowa.Zaiste, biedne City, ale c dla nas znaczyo ludzkie cierpienie? Jak to uj

Harris, na sw zwyk, prostack mod, City moe si wypcha.Zeszlimy na niadanie. Montmorency zaprosi dwa inne psy, eby go

wyprawiy w drog. Dla skrcenia czasu walczyy ze sob na progu. Uciszylimy je za pomoc parasola, po czym zasiedlimy do kotletw oraz schabu na zimno.

- Podstawowa rzecz to dobre niadanie - powiedzia Harris, poczynajc od dwch kotletw (inaczej by wystygy, a schab moe zaczeka, wyjani).

George otworzy gazet i przeczyta nam kronik wypadkw rzecznych oraz prognoz pogody. Zapowiadano: Deszczowo i chodno, zachmurzenie due z przejanieniami, lokalnie burze, wiatr wschodni, ni nad hrabstwami poudniowymi (Londyn i La Manche). Cinienie spada.

Uwaam, e ze wszystkich gupawych, dziecinnych wybrykw, jakimi jestemy nkani, ta szarlataneria z prognoz pogody nalepy do najdokuczliwszych. Prognozuje pogod dokadnie tak sam jak wczorajsza i przedwczorajsza, dokadnie za odwrotn do dzisiejszej.

Pamitam, e kiedy zupenie sobie zmarnowaem jesienny urlop gdy potraktowaem powanie notk o pogodzie w lokalnej gazecie. Na dzie dzisiejszy przewiduje si moliwo ulewnych deszczw i burz - czytalimy w poniedziaek, wic rezygnowalimy z pikniku i spdzalimy cay dzie pod dachem, czekajc na deszcz. Ludzie mijali nasz dom w kabrioletach i koczach, radoni jak szczygieki, a soce prayo z bezchmurnego nieba.

- Och! - mwilimy, wygldajc przez okno - wrc cali przemoczeni!Rechotalimy na myl, jak strasznie zmokn, dorzucalimy do ognia i

sigalimy po ksiki bd siadalimy do porzdkowania zielnikw i kolekcji muszelek. O dwunastej, gdy upa w nasonecznionym pokoju stawa si nie do zniesienia, zaczynalimy si niecierpliwi, kiedy wreszcie nadcign te ulewne deszcze i przelotna burze.

- Zobaczysz, co si bdzie dziao po poudniu! - mwilimy sobie nawzajem. -

Ale ich zmoczy! Co za ubaw!

O pierwszej gospodyni przychodzia spyta, czy nie zamierzamy nigdzie wyj w taki cudowny dzie.

- Nie, nie - odpowiadalimy z poczuciem wyszoci w gosie - I dzikujemy za rad. Kto chce, niech moknie, jego sprawa!

Kiedy miao si ju ku wieczorowi, a deszcz jak nie pada, tak nie pada, prbowalimy pociesza si myl, e lunie z jasnego nieba, zapie ludzi w drodze do domu, z dala od wszelkiego schronienia i wtedy dopiero wytapiaj si a mio. Nie spadaa jednak ani kropla, a po wspaniaym dniu nadchodzia cudowna noc.

Nastpnego ranka czytalimy, e bdzie ciepo i bezchmurnie, lokalne upay. Ubieralimy si wic przewiewnie i wychodzilimy z domu. P godziny pniej zaczynao plu abami i wzmaga sil ostry, przenikliwy wiatr. Ciepa i bezchmurna pogoda utrzymywaa si przez cay dzie, wic wracalimy do domu przezibieni i poamani reumatyzmem, aby pooy si do ka.

Pogoda jest czym, co mnie zupenie przerasta. Nie potrafi zrozumie, jak to dziaa. Barometr jest bezuyteczny, rwnie zwodniczy jak prognoza w gazecie.

Pamitam barometr, ktry wisia na cianie w hotelu w Oksfordzie, gdzie si zatrzymaem zeszej wiosny. Wskazwka staa nieruchomo na pogodnie. Na zewntrz lao jak z cebra, od samego rana. Co mi si tu nie zgadzao, wic postukaem, a wskazwka zaraz podskoczya i zatrzymaa si na sonecznie. Przechodzcy obok boy hotelowy rzuci w przelocie, e jego zdaniem barometr ma na myli dzie jutrzejszy. Odparem, e chyba ma na myli przedostatni tydzie, ale boy by pewien, e si myl.

Nastpnego ranka znw postukaem w barometr. Poszed jeszcze wyej, a deszcz pada, jakby otworzyy si wszystkie spusty niebieskie. W rod znw postukaem. Wskazwka mina pogodnie, sonecznie, upalnie i chciaa i dalej, ale skoczya si skala. Staraa si, jak moga, ale przyrzd by tak skonstruowany, e bardziej optymistyczne przepowiednie doprowadziyby do jego zniszczenia. Najwyraniej chciaa pj dalej, wywry susz, niedobory wody pitnej, udar soneczny, pustynnienie gleby i temu podobne, lecz skala na to nie pozwalaa; wskazwka musiaa si zadowoli pospolitym upalnie.

Tymczasem deszcz la z nieba miarow strug, a dolna cz miasta znalaza si pod wod, gdy rzeka wystpia z brzegw.

Boy powiedzia, e duszy okres wietnej pogody kiedy bez wtpienia

bdziemy mieli, po czym odczyta poemat wydrukowany nad wyroczni:Po c wry na jutro, skoro dzie mija za dniem, rok za rokiem.

Ku dalszym horyzontom patrz mym proroczym wzrokiem.Tamtego lata pikna pogoda nie nadesza. Sdz, e przyrzd by ju mylami

przy nastpnej wionie.S te te barometry w nowym stylu, dugie i proste. Za nic nie mog si w

nich poapa. Jedna strona pokazuje dziesit rano wczoraj, druga - dziesit rano dzisiaj. Ale przecie trudno dzie w dzie tak wczenie wstawa. Te nowe barometry s strasznie udziwnione: pada, id do gry, nie pada - te id do gry. Jak w nie postuka, wcale nie reaguj. Trzeba wzi poprawk na wysoko nad poziomem morza i przeliczy wszystko na fahrenheity, a potem i tak nie wiem, czy mam zabra ze sob parasol. Ale kto chce, eby mu wywry z pogod? Wystarczy, e nas sponiewiera, jak przyjdzie. Po co si jeszcze wczeniej zamartwia? Ze wszystkich prorokw najbardziej lubimy starca, ktry w wyjtkowo ponury poranek, kiedy nam wyjtkowo zaley na piknej pogodzie mierzy horyzont przenikliwym okiem i mwi:

- Nie ma zmartwienia, askawy panie, na pewno si przejani. Jak nic si rozchmurzy, askawy panie.

Furda barometry, ten si dopiero zna - mylimy, yczc mu miego dnia. - Ale ci staruszkowie czuj te sprawy w kociach!

Naszej sympatii do staruszka nie umniejsza okoliczno, e wcale si nie przejania, tylko leje rzsicie przez cay dzie. No c - mylimy - stara si.

Inaczej z czowiekiem, ktry wry z pogod. Wobec niego ywimy tylko gorzkie, mciwe uczucia.

- Przejani si, myli pan? - woamy wesoo, mijajc go.- Gdzie tam, askawy panie, jeszcze si zacignie - odpowiada, potrzsajc

gow.Stary dure - mruczymy pod nosem - o niczym nie ma pojcia! Jeli jego

proroctwo si sprawdzi, wracamy do domu jeszcze bardziej rozgniewani, gdy drczy nas niejasne podejrzenie, e macza w tym palce.

Tego rzadkiej urody poranka byo zbyt jasno i sonecznie, eby George zdoa nas poruszy swymi mrocymi krew w yach deklamacjami o spadajcym cinieniu i zaburzeniach atmosferycznych przemieszczajcych si na poudnie Europy. Gdy zauway, e prba spaskudzenia nam humoru nie powioda si i e traci tylko czas, zwdzi papierosa, ktrego tak pieczoowicie skrciem dla siebie, i

wyszed.Harris i ja, posiliwszy si marnymi resztkami, ktre zostay po nim na stole,

zacignlimy baga przed drzwi i czekalimy na dorok.Gdymy zgromadzili wszystko w jednym miejscu, nasz ekwipunek urs w

niez stert. Bya tego jedna dua waliza, jedna torba podrna, dwa kosze, gruby rulon kocw, cztery czy pi peleryn, paszcze przeciwdeszczowe i kilka parasoli, dodatkowo melon w osobnej torbie, bo nie chcia si nigdzie zmieci, dwa funty winogron w jeszcze jednej, japoska parasolka z bibuki i patelnia, ktra by wystawaa z kadej torby, wic zawinlimy j tylko w szary papier.

Patrzc na ten cay kram, zawstydzilimy si troch, cho szczerze mwic, nie wiem dlaczego. Nie zainteresowaa si nami adna doroka, w przeciwiestwie do ulicznych urwisw, ktrym taki spektakl nie trafia si co dzie.

Pierwszy zatrzyma si przy nas chopak od Biggsa. Biggs jest naszym dostawc warzyw i ma pewien szczeglny dar: lgn do niego najbardziej wykolejeni i pozbawieni zasad chopcy na posyki, jakich zrodzia cywilizacja. Jeeli w naszej okolicy pojawi si jaki szczeglnie wystpny okaz obuzerstwa, wiemy, e to najwieszy nabytek Biggsa. Powiedziano mi, e gdy zostaa popeniona gona zbrodnia przy Great Coram Street, nasza ulica natychmiast uznaa, e stoi za tym chopak od Biggsa (z wczesnej epoki). Gdyby nie to, e wzity w krzyowy ogie pyta przez numer 19, wezwany nazajutrz po przestpstwie przez numer 21, ktry akurat sta na progu, dostarczy niezbitego alibi, miaby si z pyszna. Nie znaem chopaka od Biggsa z tego okresu, ale dobrze wiem, co to za jedni, wic nie wierzybym za bardzo w to alibi.

Chopak od Biggsa, jak ju wspomniaem, wyszed zza wga. Najwyraniej bardzo si spieszy, ale na widok Harrisa, mnie, Montmorency'ego i caego majdanu zwolni kroku i obrzuci nas spojrzeniem. Harris i ja nasroylimy si. Bardziej subtelna dusza stuliaby uszy po sobie, ale chopcy od Biggsa z reguy nie nale do przewraliwionych. Wyhamowa o jard od naszych stopni, po czym, oparszy si o barierk i wybrawszy sobie trawk do ucia, zacz widrowa nas wzrokiem. Wyranie czeka na rozwj wypadkw.

Chwil pniej drug stron ulicy przechodzi chopak od sklepikarza.- Hej! Parter spod czterdziestego drugiego si wyprowadza!Chopiec od sklepikarza przeszed przez jezdni i zaj stanowisko po drugiej

stronie stopni. Potem do kordonu gapiw przyczy si mody dentelmen z

obuwniczego, natomiast naczelnik dziau pustych butelek z baru Pod Kotwic zaj niezalen pozycj na skraju trotuaru.

- Z godu nie pomr, co? - zagai dentelmen z obuwniczego.- Te by zabra ze sob par rzeczy - odparowa Kotwica - Jakby mia

przepyn cznem Atlantyk.- Oni nie pyn przez Atlantyk - wtrci chopak od Biggsa. - Oni pyn

znale Stanleya.Tymczasem zdy si zgromadzi spory tum i ludzie rozpytywali si, o co

chodzi. Stronnictwo, reprezentujce w tumie modo i zapalczywo, utrzymywao, e to lub, i wskazywao na Harrisa jako pana modego. Ludno starsza i stateczniejsza skaniaa si ku przekonaniu, e to pogrzeb, a ja jestem bratem nieboszczyka.

Nareszcie zjawia si pusta doroka (z reguy nasz ulic jed trzy doroki na minut, wic cho nikt z nich nie korzysta, robi si zator). Zapakowawszy si do niej wraz z dobytkiem, a nastpnie odkopawszy na bok park przyjaci Montmorency'ego, ktrzy wyranie poprzysigli nigdy si z nim nie rozstawa, odjechalimy pord wiwatw tumu, a chopak od Biggsa cisn za nami marchewk na szczcie.

Dotarlimy na dworzec Waterloo o jedenastej i spytalimy, z ktrego peronu odjeda pocig jedenasta pi. Nikt, rzecz jasna, nie wiedzia; na Waterloo nikt nigdy nie wie, z ktrego peronu odjeda pocig, a jak ju ruszy, nikt nie wie, dokd jedzie i na ktr zajedzie. Tragarzowi, ktry wzi nasze rzeczy, obio si o uszy, e pocig odjeda z peronu drugiego, lecz do innego tragarza, z ktrym omawialimy t kwesti, dotara pogoska, e z pierwszego. Z kolei naczelnik stacji optowa za peronem podmiejskim.

Aby raz na zawsze rozstrzygn spraw, poszlimy na gr do zawiadowcy. Powiedzia, e wanie spotka czowieka, ktry widzia pocig na peronie trzecim. Udalimy si na peron trzeci, lecz tamtejsza zwierzchno orzeka, e to bdzie raczej ekspres do Southampton albo linia okrna do Windsoru. W kadym raz zwierzchno bya pewna, e to nie pocig do Kingston, cho nie potrafia wyjani, skd si ta pewno bierze.

Potem nasz tragarz wtrci, e to bdzie grny peron; powiedzia, e chyba wie, o ktry pocig chodzi. Poszlimy na grny peron, ujrzelimy maszynist i spytalimy, czy jedzie do Kingston. Odpar, e tak na sto procent nam oczywicie nie

powie, ale e chyba raczej tak. W kadym razie dowiedzielimy si, e jeli to nie jest pocig z 11.05 do Kingston, to prawie na pewno jest to osobowy z 9.32 do Virginia Water albo ekspres z 10.00 na Isle of Wight czy gdzie w tym kierunku, zreszt na miejscu si zorientujemy. Wsunlimy mu w do p korony i bagalimy, eby by osobowym do Kingston.

- Na tej linii nikt si nie dowie, co pan za jeden i dokd pan jedzie - przekonywalimy. - Zna pan drog, zboczy pan po cichutku i pojedzie do Kingston.

- Tak na chopski rozum z jeden pocig do Kingston musi by - odpar ten poczciwiec. - A, niech strac. Pojad. Pan da jeszcze p korony.

Przyjechalimy zatem do Kingston pocigiem Sieci Poudniowo - Zachodniej. Pniej si dowiedzielimy, e by to pocztowy do Exeter i wszyscy szukali go godzinami na Waterloo, lecz nikt nie wiedzia, co si z nim stao.

Nasza dka czekaa na nas pod mostem. Zaadowalimy bagae, po czym weszlimy na pokad.

- Gotowe? - spyta waciciel dki.- Gotowe! - odkrzyknlimy.Harris przy wiosach, ja przy sterze, a na dziobie gboko nieszczliwy i

nieufny Montmorency, wypynlimy na wody, ktre przez dwa tygodnie miay by naszym domem.

ROZDZIA 6Kingston - Pouczajce uwagi na temat historii staroangielskiej - Filozoficzne

spostrzeenia dotyczce dbowej boazerii i ycia w ogle - Smutny przypadek modego Stiwingsa - Refleksje nad antykami - Zapominam, e steruj - Ciekawe skutki tego - Labirynt w Hampton Court - Harris za przewodnika

Dzie wsta przecudny, u zmierzchu wiosny czy u zarania lata jak wolicie, kiedy nabrzmiae sokami listeczki i dba trawy nabieraj gbszej zieleni, rok za zdaje si pikn dziewczyn na progu kobiecoci, w ktrej rodz si nieznane drgnienia.

Starekie zauki Kingston, opadajce ku wodzie, wygldaa w blasku soca niezwykle malowniczo. Poyskujca rzeka, sunce leniwie barki, drewniana cieka holownicza, wypielgnowane domy na drugim brzegu, Harris w czerwono- pomaraczowym blezerze stkajcy przy wiosach, przewitujcy z oddali szary zabytkowy paac Tudorw - wszystko to skadao si na soneczny obrazek, tak jasny, wszak cichy, tak peen ycia, wszak kojcy; mimo wczesnej pory poczuem si wic

ukoysany w sennej zadumie.Dumaem o Kingston, bd te Kyningestun, jak zwao si mia sto w

czasach, gdy koronowali si tutaj saksoscy krle. Sam Juliusz Cezar przekroczy tu rzek, a rzymskie legiony obozoway na nadbrzenych zboczach. Cezar, podobnie jak w pniejszej epoce Elbieta, by bardzo ruchliwy - nie ma domu, w ktrym by nie nocowa. Prowadzi si jednak porzdniej ni poczciwa krlowa Elbietka: nie kwaterowa po karczmach.

Nasza krlowa dziewica miaa fioa na punkcie karczem! W promieniu dziesiciu mil od Londynu trudno o jak ciekawsz gospod, do ktrej nie zagldna, zasza na chwil albo nocowaa. Tak sobie myl, jeliby, powiedzmy, Harris rozpocz nowy rozdzia w swoim yciu, zosta wielkim i wybitnym czowiekiem, gdyby wybrali go na premiera, to czy na oberach, ktre zaszczyci swoj osob, pojawiyby si tablice: Harris wychyli w tym lokalu kufel ciemnego; Latem 1888 roku Harris wypi tu dwie whisky z lodem; W grudniu 1886 roku Harris zosta std wyrzucony na zbity pysk.

Nie, to byoby zbyt pospolite. Tylko lokale, w ktrych nie zagoci, zyskayby saw. Jedyna gospoda w poudniowym Londynie, w ktrej Harris nie wypi ani kropli! Ludzie toczyliby si, eby sprawdzi, skd te uprzedzenia.

Biedny, saby na umyle krl Edward, jake on musia nienawidzi Kyningestun! Uczta koronacyjna okazaa si ponad jego siy. Moe jego organizm zbuntowa si przeciwko gowie dzika faszerowanej suszonymi liwkami (mj by si zbuntowa), moe krl przedawkowa wino kanaryjskie i mid; wymkn si wic spord rozhulanych biesiadnikw, aby skra cich, ksiycow godzin ze sw ukochan Elgiw.

Moe stali, trzymajc si za rce, przy oknie, wpatrzeni w kojcy blask ksiyca na wodzie, a z odlegych komnat dobiegay ich stumione, urywane odgosy zgiekliwej swawoli. Wtem do zacisznej sali wdzieraj si brutalny Odo i wity Dunstan, miotaj ohydnymi przezwiskami w sodkie oblicze krlowej i cign biednego Edwarda w harmider pijackiej burdy.

Wiele lat pniej, w takt melodii bojowej, saksoscy krlowie zostali pochowani w jednym grobie z saksoskimi hulakami, tote splendor Kingston na jaki czas przygas, by znw zabysn, gdy Hampton Court sta si paacem Tudorw i Stuartw, krlewskie szkuty szarpay za cumy przy nabrzeu rzeki, a galanci w pstrych, jasnych pelerynach zbiegali schodami nad wod, woajc: Prom,

bywaj mi tu! Do kroset piorunw!Wiele okolicznych domw przypomina czasy, gdy Kingston byo miastem

krlewskim. Mieszkaa tam, blisko krla, szlachta i dworzanie, a duga ulica wiodca do bram paacu jak dzie dugi radonie rozbrzmiewaa szczkiem elaza, reniem rozbrykanych rumakw, szelestem jedwabiw i welurw, szczebiotem nadobnych

dam. Due, przestronne kamienice, z wykuszowymi oknami o szybkach w ksztacie rombw, wielkimi kominami i zdobnymi szczytami pamitaj dni poczoch i kaftanw, wyszywanych perami gorsetw i wymylnych przeklestw. Zostay wzniesione w czasach, kiedy mularze znali swj fach. Krzepkie czerwone cegy z upywem czasu jeszcze pewniej osiady w zaprawie, dbowe schody za nie skrzypi i nie jcz, gdy kto chce zej nimi ukradkiem.

Skoro ju mowa o dbowych schodach, przypomniao mi si, e w pewnym domu przy rynku w Kingston rzeczywicie s wspaniae rzebione, dbowe schody. Dzi mieci si tam sklep kapeluszniki lecz niegdy by to z pewnoci paac jakiej wanej osobistoci. Mj przyjaciel, ktry mieszka w Kingston, wszed tam kiedy kupi kapelusz, po czym, z czystej bezmylnoci, sign do kieszeni i zapaci gotwk.

Waciciel (ktry zna mojego przyjaciela) by naturalnie troch oszoomiony. Szybko jednak wzi si w gar, po czym doszed do wniosku, e za taki postpek naley si jaka nagroda, spyta naszego bohatera, czy chciaby zobaczy pikne rzebienia w dbie. Mj znajomy przytakn, na co sklepikarz wzi go na zaplecze i poprowadzi schodami do gry. Supki byy wykonane po mistrzowsku, a paskorzeby dbowej boazerii, ktra pokrywaa ca ciany nie powstydziby si aden krl w swoim paacu.

Nastpnie przeszli do salonu, duego, jasnego pomieszczenia z tapet o nieco zaskakujcym, lecz pogodnym deseniu na niebieskim tle. Salon nie odznacza si jednak niczym szczeglnym, tote mj znajomy zdziwi si, w jakim celu zosta tutaj przyprowadzony Waciciel podszed do ciany i zastuka w tapet. Rozleg si drewniany pogos.

- Db - wyjani. - Wszystko rzebiony db, a po sufit, tak sam jak na klatce schodowej.

- Wszelki duch Pana Boga chwali! - zdumia si mj znajomy. Nie chce pan chyba powiedzie, e przykry pan rzebion boazeri niebiesk tapet!

- Owszem - brzmiaa odpowied - sporo mnie to wynioso. Wpierw musiaem,

rzecz jasna, pooy na wszystko deski. Za te teraz pokj wyglda pogodnie. Przedtem by strasznie ponury.

Nie mog powiedzie, ebym go bez reszty potpia (co z pewnoci stanowi dla niego wielk ulg). Patrzc z punktu widzenia przecitnego gospodarza domu, ktry pragnie sobie moliwie najbardziej uatwi ycie, a nie z perspektywy zwariowanego antykwariusza, racja jest po jego stronie. Na rzebiony db przyjemnie si patrzy i nie od rzeczy jest mie go troch koo siebie, ale cay dom w rzebionym dbie kci si z upodobaniami niektrych ludzi. To tak, jakby mieszka w kociele.

Co innego mnie zasmucio w tej historii. Smutne byo, e czowiek obojtny na uroki rzebionego dbu ma nim wyoony cay salon, podczas gdy wielbiciele rzebionego dbu musz paci za niego krocie. Taka jest chyba zasada dziaania tego wiata. Kady ma to, czego nie chce, a to, czego chce, maj inni.

Maonkowie maj maonki i wyranie ich nie chc, modzi kawalerowie za wypakuj sobie oczy za kandydatk na on. Ludzie ubodzy, ktrym i tak brakuje na chleb, maj omioro dzieci o wilczych apetytach. Bogate stare maestwa, po ktrych nie ma kto dziedziczy majtku, umieraj bezdzietne. Wemy teraz panny, ktre maj zalotnikw. Panny, ktre maj zalotnikw, nie chc ich. Na co im oni, tylko si naprzykrzaj, lepiej by si poszli pozaleca do panny Smith czy panny Brown, ktre s brzydkie, podesze w latach i nie maj zalotnikw. One zalotnikw nie chc. Nie zamierzaj wychodzi za m. Nigdy.

Skoczmy ju z tym tematem. Serce si czowiekowi kraje, gdy o tym myli.U nas w szkole by chopak, ktrego nazywalimy Sandford i Merton.

Naprawd nazywa si Stiwings. Nigdy nie spotkaem takiego chopaka. On chyba naprawd lubi si uczy. Cigle dostawa bur za siedzenie po nocach i nauk greki, a od francuskich czasownikw nieregularnych po prostu nie dao si go oderwa. Roiy mu si w gowie rne przedziwne i wyrodne myli, e przynosi chlub rodzicom i zaszczyt szkole. Wszystko, czego pragn, to zdobywa nagrody i wyrosn na mdrego czowieka, nie liczc innych poronionych pomysw. Byo to najdziwniejsze stworzenie, jakie znaem, ale zupenie nieszkodliwe, jak nie narodzonedzieci.

Chopak rozchorowywa si gdzie ze dwa razy na tydzie i nie mg chodzi do szkoy. Nikt tak acno nie chorowa jak Sanford i Merton. Jeli w promieniu dziesiciu mil trafia si jaka choroba, Sandford i Merton zawsze si na ni zaapa, i to w najciszej postaci. W najwiksze upay cierpia na bronchit, w Boe Narodzenie

na katar sienny. Po szeciu tygodniach suszy zapada na rw kulszow, a w mglisty listopadowy dzie wychodzi na dwr i wraca z udarem sonecznym.

Pewnego roku znieczulili biedaka gazem rozweselajcym i wyrwali wszystkie zby (wstawili sztuczne), takie mia straszne boleci; przerzucio mu si na nerwoble i rwanie w uchu. Przezibienie go nie opuszczao, nie liczc dziewiciu tygodni, kiedy przechodzi szkarlatyn; nawet wtedy nie ustpiy jednak odmroenia. Epidemia cholery w 1871 roku jakim cudem omina nasz parafi. Zanotowano tylko jeden przypadek: by nim mody Stiwings. Kiedy by chory, musia zostawa w ku, je ros z kury, budy i szklarniowe winogrona. Lea tak i szlocha, poniewa nie pozwalali mu odrabia wicze z aciny i odbierali podrcznik do gramatyki niemieckiej.

Tymczasem my, jego koledzy, ktrzy powicilibymy dziesi semestrw szkolnego ycia dla jednego dnia choroby i nie mielimy najmniejszej ochoty dawa naszym rodzicom adnych powodw do dumy, nie potrafilimy si zdoby nawet na ble karku. Siedzielimy w przecigach, co dodawao nam tylko wigoru; jedlimy rne wistwa, eby si zatru, lecz to tylko zaostrzao nam apetyt i tylimy jedynie. Nie potrafilimy wymyli nic, co by nas wpdzio w chorob, dopki nie zaczy si wakacje. Wtedy, w dniu rozdania wiadectw, apalimy gryp, krztusiec i rne inne dolegliwoci, ktre nie ustpoway a do pocztku nowego roku szkolnego. Jeli w ostatnie dni wakacji zdylimy si opamita i przestawalimy bra lekarstwa, przechodzio nam samo, jak rk odj.

Takie jest ycie; a my czyme si rnimy od trawy, ktr kosi si i suszy na siano?

Wracajc do rzebionego dbu, nasi dziadowie musieli mie znakomite poczucie artyzmu i pikna. Bo przecie wszystkie nasze dzisiejsze skarby sztuki to tylko wykopane z ziemi najzwyczajniejsze w wiecie przedmioty, tyle e sprzed trzystu albo czterystu lat. Zadaj sobie pytanie, czy w tych wszystkich starych miskach, kuflach i szczypcach do wiec rzeczywicie tkwi jakie samoistne pikno czy te nadaje im w naszych oczach powabu nimb staroytnoci ktry je otacza. Naczynia ze starej porcelany, ktrymi pozawieszane s dla ozdoby nasze ciany, kilka stuleci temu byy w normalnym, codziennym uyciu, a rowi pastuszkowie i te pastereczki, ktre pokazujemy wszystkim znajomym, spodziewajc si zachwytw, peniy funkcj bezwartociowych bibelotw na kominku, ktre wiek temu matka dawaa dziecku