javni finansii_01_glava 1

8/4/2019 Javni finansii_01_Glava 1

1/37

30.08.2011 11:56 1

AMERICAN COLLEGE

- SKOPJE

JAVNI FINANSII

Predava~: D-r Tome Nenovski


2/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 2

1.Javni finansii

1.1. POIM I PREDMET NA JAVNITE FINANSII/1

- Poimot finansii poteknuva od latinskiot zborfinis granica, kraj,

zavr{etok, a vo sredniot vek zna~el i rok na pla}awe;

- Vo sovremenite jazici najnapred se javuva vo Francija kade voednina lafinance ozna~uva pari~ni raboti na poedincite, a vo

mno`ina les finances gi ozna~uva prihodite i rashodite, no i celoto

dr avno fnnasisko stopanstvo;

- Vo germanskiot jazik vo mno`ina finanzen (finanzwesen) go dobiva

istoto zna~ewe kako i vo francuskiot jazik - celokupnoto dr avno

pazarno stopanstvo (prihodi, rashodi i dolgovi);

-Angliskiot zborfinance zna~i privatni i pari~ni raboti vo ramki na

nacionalnata ekonomija.


3/37


Javni finansii1.1. POIM I PREDMET NA JAVNITE FINANSII/2

- Specijalizirani granki na finansiite:

a) Monetarni finansii(monetarna ekonomija) - aktivnosti nadr avata, {to se odnesuvaat na emisijata na pari i naodr uvaweto ramnote`a me|u stokovnite i pari~nite fondovi;

b) Javni finansii(fiskalni finansii, fiskalna ekonomija) - aktivnostitepreku koi dr avata obezbeduva pari~ni sredstva za izvr{uvawena svoite funkcii (prihodi i rashodi za zadovoluvawe naopredeleni op{testveni potrebi);

v) Delovni finansii- finansii vo korporativnoto rabotewe (banki,pretprijatija, osiguritelni kompanii i dr.).


4/37



g) Razlika me|u monetarnite finansii (Monetary Finance, Monetary

Policy) i javnite finansii (Publicfinance, Fiscal policy);

d) Me|unarodni finansii -se realiziraat vo me|unarodnata trgovija.

^esto, vo nivna pozadina ne se nao|a dvi`eweto na stoki i uslugi

(krediti, portfolio investicii i sl.).


5/37


Javni finansii:


- Nesoglasuvawa me|u ekonomistite okolu najzna~ajnite ekonomskipra{awa;

- Ekonomskite zakoni, za razlika od prirodnite, dejstvuvaat samo kakotendencija, samo kako prosek, so brojni isklu~oci i otstapuvawa nazakonitosta nad i pod normalata;

- Toa ne zna~i deka ekonomskite zakoni ne va`at, ne dejstvuvaat.Otstapuvawata ili kolebawata na zakonot nad i pod normalata, podprosekot, na dolgrok samo go potvrduvaat praviloto, odnosno go

verifikuvaat zakonot.- Ne postoi pravilo bez isklu~ok-Nulleregiesansexception.


6/37


Javni finansii:


- Konsenzus na ekonomistite okolu slednoto:

a) Na dolgrok `ivotniot standard na gra|anite e opredelen od

kapacitetot na zemjata za proizvodstvo na dobra i uslugi;b) Na kus rok, agregatnata pobaruva~ka vlijae vrz obemot na

dobra i uslugi {to go proizveduva zemjata;

v) Na dolgrok stapkata na rast na ponudata na pari jaopredeluva stapkata na inflacija, no nema vlijanie vrznevrabotenosta;

g) Na kus rok kreatorite na monetarnata i na fiskalnata politikase soo~eni so zamena, kompromis, me|u inflacijata inevrabotenosta.


7/37



- Vo site konsenzualni odgovori, direktno ili indirektno e vklu~ena dr avata(javni finansii=finansiska dejnost na dr avata);

- Vo makroekonomskata politika na sovremenite dr avi na fiskalnatapolitika i pripa|a posebno zna~ewe;

- Efektite od koristeweto na merkite i na instrumentite na fiskalnata politika:

promeni na agregatnata pobaruva~ka,

ostvaruvawe stabilnost na cenite,

regulirawe na intenzitetot na investicionata aktivnost,

postignuvawe ramnote`a na platniot bilans,

ramnote`a na vrabotenosta,

preraspredelba na dohodot, i

realizacija na celite na socijalnata politika.


8/37



- Predmet na javnite finansii (na naukata za finansii):Izu~uvawe na

finansiskata dejnost na dr avata i na drugite javno pravni tela.

- Treba da se dade odgovorna pra{awata:{to, kako, kolku, koga i od

kogo treba da se priberat, no i da se raspredelat i potro{at

neophodnite pari~ni sredstva za nepre~eno izvr{uvawe na

funkciite na dr avata.


9/37

30.08.201111:56 D-r

Tome Nenovski 9


- Mo`ni se dva pristapa vo davaweto odgovor na tie pra{awa:

Normativen pristap: Ekonomska analiza {to treba da odgovori

na pra{aweto kako treba da se organizira finansiskoto stopanstvozaradi ostvaruvawe na najdobri efekti;

Pozitiven pristap:Analiza na efektite od merkite na strana na

javnite prihodi (zamena na eden danok so drug) i/ili na javnite

rashodi (namaluvawe na buxetskite rashodi }e predizvika korekcii

i kaj danocite itn.)


10/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 10


- Osven samata vlada,javniot sektorvklu~uva i nefinansiski ifinansiski korporacii i kvazi-korporacii {to gi ima ili gikontrolira vladata;

- Kvazi-korporacijata e formirana od strana na vladata i:

- taa e vklu~ena vo aktivnosti za koi naplatuva za svoiteuslugi ili proizvodi;

- so nea se upravuva i se rakovodi na sli~en na~in kako iso kompaniite od privatniot sektor, i

- ima zbirna smetka {to ovozmo`uva posebnoidentifikuvawe i presmetka na operativnata dobivka,za{tedite, imotot i na obvrskite.


11/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 11


- Vo pazarnite ekonomii, javnite pretprijatija bi trebalo dabidat pazarno orientirani;

- Kade e mo`no, nivna cel treba da bide sozdavawe profit. Zaradi toatie mora da imaat avtonomija pri upravuvaweto i korporativnastruktura. Nivnite prihodi i rashodi ne mo`at da bidat razgleduvanii usvojuvani kako javen buxet;

- Bitno e da se razvie sistem za sledewe i za izvestuvawe za

finansiskite informacii za javniot sektorkako celina;- Nivnite finansii se del od konsolidiranata smetka na javniot sektor

(konsolidiran buxet ).


12/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 12

Javni finansii1.2. ZNAÊWE I ULOGA NA UPRAVUVAWETO SO JAVNITE FINANSII

- Sekoja sloèna definicija za dràvata mora da sodr i trielementi:

a) Dr avata e sobirna institucii od koi najva`ni se tie {to seodnesuvaat na primenata na sila;

b) Dr avata ja so~inuvaat institucii koi se smesteni vovnatre{nosta na edna zemjopisno ograni~ena teritorija, i

v) Monopolizirawe na vlasta vo ramkite na svojata teritorija.


13/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 13

Javni finansii1.2. ZNA^EWE I ULOGA NA UPRAVUVAWETO SO JAVNITE

FINANSII/2

- Dr avata e nositel ili organ na suverena vlast i ima edna centralna

vlast;- Taa vlast e najvisoka na dadenata dr avna teritorija i nejzinata silase protega na celata dr avna teritorija;

- Vo mehanizmot na dr avniot aparat postojat i drugi, poniski organi(necentralni, lokalni), ~ija nadle`nost se prostira na, samo, edendel od taa teritorija, odnosno na edna oblast;

- Vo sekoja dr ava, sekoga{, postojat i dvata vida na dr avni organi;


14/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 14

Javni finansii1.2. ZNA^EWE I ULOGA NA UPRAVUVAWETO SO JAVNITE

FINANSII/3

- Nadle`nosta na necentralnite organi mo`e da bide:

a) teritorijalna, ako nivnata nadle`nost e ograni~ena i svedenana odredena oblast ili region vo vnatre{nosta na dr avata;

b) personalna, ako nivnata nadle`nost e ograni~ena i svedenana odnosi me|u ~lenovite na edna odredena grupa;

v) realna, ako nivnata nadle`nost e ograni~ena i svedena naizvesni specifi~ni predmeti,dejnosti i problemi.


15/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 15

Javni finansii1.2. ZNA^EWE I ULOGA NA UPRAVUVAWETO SO JAVNITE FINANSII/4

- Za izvr{uvawe na ulogata {to i e dodelena od strana na nejzinite gra|ani,vladata, me|u drugoto, mora:

a) Na dostaten i na soodveten na~in da gi sobere planiranite sredstva (odstopanstvoto i gra|anite).

b) Da gi raspredeli i da gi koristi tie sredstva i toa na odgovoren, efikasen idelotvoren na~in.

- Upravuvaweto so javnite prihodi (Public Earning Management PEM) eglaven instrument so koj tie transakcii se planiraat i izvr{uvaat;

- Razgrani~uvawe me|u {to da se napravi (politika na rashodi) i kako dase napravi (upravuvawe so rashodite);

- Obidite na vospostavuvawe kruti granici me|u politikata i implementacijata vodat kon

nerealna politika, ad hoc implementacija i, so vreme, kon nastanuvawe na lo{apolitika ili na nejzina lo{a implementacija.


16/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 16

Javni finansii:

1.3. CELI NA UPRAVUVAWETO SO JAVNITE FINANSII

- Tri osnovniceli:

- Odr`uvawe vkupna fiskalna disciplina - kontrola na vkupnite buxetskiprihodi preku ograni~uvawa na rashodite, kako na vkupno nivo, taka i na

nivo na poedine~ni korisnici;- Alokacija na sredstvata vo soglasnost so prioritetite na vladata -

Mo`nost za vospostavuvawe prioriteti vo buxetot, raspredeluvawe nasredstvata vo soglasnost so vladinite prioriteti i va`nosta na programite,kako i mo`nost za prefrluvawe na sredstvata od stari na novi prioriteti iliod pomalku na pove}e produktivni aktivnosti, a koi se vo soglasnost sovladinite celi;

-Promovirawe efikasnost vo davaweto uslugi- Se odnesuva na mo`nostaza implementacija na programite i davawe uslugi po {to e mo`no poniskitro{oci;

- Efikasnost na potro{uva~kite tela (ministerstva, agencii, javni pretprijatija idr.)


17/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 17

Javni finansii:

1.3. CELI NA UPRAVUVAWE SO JAVNITE FINANSII/2

- Tie tri celi se nezavisni, no i komplementarni.

- Nitu edna od niv ne treba da se nabquduva nezavisno oddrugite dve celi;

- Potrebena e optimalna kombinacija na merkite, vo soglasnostso trite celi, za ostvaruvawe napredok na dadenata zemja;.

- Podobruvaweto vo poleto na nekoja od tie celi mo`e i trebada se prodol`i koga toa uslovite go dozvoluvaat.

- Neophodno e spre~uvawe na poedine~niot napredok nakoja bilo od celite so koj bi se zagrozil napredokot naostanatite dve celi.


18/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 18

Javni finansii:

1.3. CELI NA UPRAVUVAWE SO JAVNITE FINANSII/3

- Golem e brojot na tie {to gi istaknuvaat svoite prava na buxetskisredstva (interesni grupi, ~lenovi na parlamentot, ministerstva);

- Sekoj od niv ima svoja vizija i opredelba kako treba da seraspredelat buxetskite sredstva;

- Zbirot od tie individualni opredelbi sozdava pritisok zazgolemuvawe na buxetskite izdatoci;

- Postignuvaweto na vkupna fiskalna disciplina i efikasnaraspredelbata na sredstvata ~esto ja spre~uva t.n.

tragedija na zaedni{tvoto (tragedy of the commons).


19/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 19

Javni finansii:

1.4.FUNKCII NA JAVNITE FINANSII

- Fiskalni funkcii: obezbeduvawe na potrebnite pari~ni sredstva vo buxetotzaradi finansirawe na rashodite za javnite potrebi;

- Funkcii od ekonomska priroda:a) Alokativna funkcija: Pribirawe i alokacija na ekonomskite resursi(prihodi) od privatniot vo javniot sektor;

b) Distributivna funkcija: So zemawe sredstva od privatniot sektor, odedna, i so obezbeduvawe dobra,od druga strana, dr avata vr{iraspredelba na dohodot i imotot vo soglasnost so modelot na pravi~naraspredelba, se razbira, kako {to op{testvoto ja podrazbira i aplicira vodaden vremenski period;

v) Stabilizaciska funkcija: Obezbeduvawe, kolku {to e mo`no, povisokistapki na rast i vrabotenost; vramnote`en buxet i bilansi na pla}awe;stabilnost na cenite i sl.


20/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 20

Javni finansii:

1.4. FUNKCII NA JAVNITE FINANSII/2

- Javniot sektormora da obezbedi:

a) Vospostavuvawe na dràvniot poredok, koj }e ovozmoì nepre~enofunkcionirawe na pazarnite institucii i na mehanizmot na konkurencija;

b) îsti javni dobra (odbrana, policija, uprava..), ~ija isporaka ne moèda se obezbedi na pazarot, bidej}i tie se karakteriziraat so:

- nekonkurentnost vo potro{uva~kata (nemo`nost drug da

gi vr{i tie funkcii); i- neisklu~ivost (nemo`nost da se spre~i koj bilo da gi

koristi tie dobra).


21/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 21

Javni finansii:


v) Ne~isti javni dobra, ~ie proizvodstvo ili koristewe mo`at da seorganiziraat na pazarni principi, vo vid na privatni dobra. No, tro{ocite zaisklu~uvawe na treti lica od nivnoto koristewe se tolku visoki {to voop{to

ne se isplatuva da se prezemaat raboti so koi bi se obezbedil pristapsamo na tie {to ja pla}aat cenata ili dr avata e zainteresirana takvitepoedinci da imaat pristap do tie dobra nezavisno od nivnata plate`nasposobnost ({kolstvo, zdravstvo, pati{ta..);

g) Re{avawe na problemot na t.n. eksternalii: Situacii vo koi koristaod edno privatno dobro ne mo`e da se internalizira, tuku samo se

prenesuva na treti lica {to ne se podgotveni toa da go platat(vakcinacijata na edno dete od zarazna bolest pravi korist i na ostanatitenamaluvaj}i go rizikot i tie da zabolat);


22/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 22

Javni finansii:


d) Sproveduvawe politika na preraspredelbata na dohodot i naimotot, spored op{toto sfa}awe na pravi~nosta;

|) Obezbeduvawe stabilnost na ekonomskite dvi`ewa (visokavrabotenost, niska inflacija), kako i stapki na ekonomskiot rast {toodgovaraat na op{testvenite preferencii.

Napomena:

Funkciite na javnite finansii treba da se kompatibilni so principite napazarnata ekonomija.


23/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 23

Javni finansii:

1.5. KONCEPCII ZA JAVNITE FINANSII

a) Klasi~na teorija:

- Pazarot e sovr{eno konkurenten; Cenite i platite se fleksibilni i

go ~istat (vramnoteùvaat) pazarot; Poradi toa, nevrabotenostae privremena;

-Adam Smit:Samo vramnoteèn buxet e dobarbuxet.

b) Kejnzijanizam:- Pobaruva~kata e najva`na. Ako taa se namali, se namaluva

proizvodstvoto i se zgolemuva nevrabotenosta. Vo takvi uslovi vladatane moè da sedi mirna i da gleda kako ne se koristat ili kakoneracionalno se koristat raspolo`livite resursi. Taa mora da sproveduvadiskreciska fiskalna politika za da se zgolemat agregatnata pobaruva~kai realniot proizvod vo ekonomijata.


24/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 24

Javni finansii:

1.5. KONCEPCII ZA JAVNITE FINANSII/2

- Neoliberalite (neomonetaristi, novi klasi~ari) poka`uvaat

skepticizam vo odnos na realnata mo} na vladata (DA SEDR@AT PARITE PODALEKU OD RACETE NA

POLITI^ARITE ).

- Takvite pogledi i sfa}awa na neomonetaristite, glavno, se fundirani

vrz dve osnovni premisi:

a) Egzistencija na t.n. time lag.

b) Slabosti vrzani za predviduvawata vo ekonomijata.


25/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 25

Javni finansii:

1.5. KONCEPCII ZA JAVNITE FINANSII/3

- Pra{aweto za buxetskite deficitii kumuliraweto na javniot dolg e posebnoaktualizirano vo poslednite nekolku decenii.

- Neoliberalnite ekonomisti silno se sprotivstavuvaat na buxetskite deficiti i

uka`uvaat na {tetnite posledici od preteranata javna potro{uva~ka vrz:a) [tedeweto (negativno {tedewe, direktno namaluvawe na stapkata nanacionalno {tedewe i silno kontraktivno dejstvo vrz stapkite naekonomskiot raste`;

b) Investiciite (fenomenot na crowding out - istisnuvawe na kompaniiteod sferata na investiciite);

v) Polo`bata na generaciite {to doa|aat (neplateni smetki od strana na

sega{nite generacii {to im se ispora~uvaat na tovarna idnite generacii,itn.

- Sosema e sprotivno misleweto na neokejnzijancite.


26/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 26

Javni finansii:

1.6. TEORIJA NA JAVEN IZBOR (PUBLICCHOICE THEORY)

- Ja ispituva me|uzavisnosta na ekonomijata i politikata;

- Ja objasnuva logikata na funkcioniraweto na t.n. politi~ki pazari;

- Go otvori pra{aweto za neuspehot na dr avata;

- Poa|a od postavkata deka politi~arite, kako racionalni ~ove~ki su{testva,

redovno gi pretpo~ituvaat, gi zastapuvaat i gi prote`iraat li~nite pred

op{tite interesi;

- Politi~arite pravat s za povtorno da pobedat na pretstojnite izbori;

- Politi~arite, sekoga{, go pretpo~itaat kusiot pred dolgiot rok pridonesuvaweto va`ni ekonomski odluki.


27/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 27

Javni finansii1.6. TEORIJA NA JAVEN IZBOR (PUBLICCHOICE THEORY)/2

- Tri osnovni principi na teorijata za javniot izbor:

a) Centralna uloga na individuata vo ekonomskiot `ivot: Nemafundamentalna razlika me|u odnesuvaweto na individuata voekonomskiot proces i vo politikata;

b) Individuata kako homo economicus: ^ovekot nastojuva da gimaksimira korisnosta ili profitot vo uslovi na ograni~eni resursi (dohod iliinputi za proizvodstvo);

v) Razmenata kako proces od koj site beneficiraat:

- Na stokovniot pazarpoedincite gi dobivaat stokite za pari;- Na politi~kiot pazarrazmenata e na relacijata javni dobra ({to

gi nudi dr avata) za soodvetni dava~ki na gra|anite (danoci).

- Poedincite }e im go dadat glasot na tie kandidati za koi veruvaat

deka }e im ponudat najkvalitetni i najevtini javni dobra.


28/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 28

Javni finansii:

1.7. POTREBA OD DR@AVNI INTERVENCII

-Tradicionalno ekonomsko gledi{te:Dr`avnata regulacija e neophodna, zatoa

{to e naso~ena kon korigirawe na pazarnite nesovr{enosti (i kontrolirawe

na ekonomskata mo} na golemite pretprijatija);

- Spored nobelovcite Bjukenen i Stigler:Dr avnata regulacija pove}e im {teti

otkolku {to im pomaga na ekonomiite, bidej}i fakti~ki ja zacvrstuva

monopolskata polo`ba na reguliranite

sektori, namesto da ja namaluva ili spre~uva (pomagawe na soodvetnite

pretprijatija da ostvaruvaat monopolisti~ki profiti)


29/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 29

Javni finansii:

1.7. POTREBA OD DR@AVNI INTERVENCII/2

- Teoreti~arite na javen izborbaraat pravila za ograni~uvawe najavnata mo} poradi toa {to:a) Dr avata ne e benevolenten despot;

b) Izbornite pravila i ograni~uvawa vo postojnite politi~ki sistemi ne sedovolni za ograni~uvawe na mo}ta na dr avata. Neophodni sedopolnitelni pravila;

v) Politi~arite i drugite dr avni funkcioneri mo`at da si zemaat diskreciskiprava i niv da gi koristat za postignuvawe na li~ni celi i interesi;

g) Mo}ta za odano~uvawe e najva`na dimenzija na mo}ta na dr avata vocelina. No, mo}ta na odano~uvawe, po logika, ne ja podrazbira iprirodata na tro{eweto.

d) Fiskalnata sfera e posebno zna~ajna poradi {to treba da bideregulirana so posebni pravila (kritika na postoeweto visoki buxetskideficiti).


30/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 30

Javni finansii:

1.7. POTREBA OD DR@AVNI INTERVENCII/3

- Teorija za neuspehot na dr avata (Government Failure) vo otstranuvaweto naneuspehot na pazarot:

- vladata ne raspolaga so celosni informacii za ekonomskata i za socijalnata

sfera;- nesoodvetnite pottici i motivacii ja namaluvaat efikasnosta na dr avata;

- postoi rasturawe na resursite vo javniot sektor;

- postojat neo~ekuvani reakcii vo odnos na javnite programi;

- vidicite na dr avata ~esto se kratkoro~ni;

- postojat birokratska neefikasnost i birokratska prisila;

- vidlivi beneficii i skrieni tro{oci kaj odredeni proekti (golemi infrastrukturniobjekti);

- instituciite se neefikasni;

- dr avnite intervencii vo ekonomijata predizvikuvaat distorzii na relativnite ceni ineefikasna alokacija na resursite itn.


31/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 31

Javni finansii:

1.8. JAVNITE FINANSII - STOLBOVI NA DOBRO VLADEEWE

- Seopfatnosta na buxetot e od su{tinska va`nost za fiskalnata disciplina i zautvrduvaweto na strate{kite prioriteti: Insistirawe na integralen i univerzalen buxet;

- Mehanizmite na transparetnost i odgovornost se potrebni za utvrduvawe na

implicitnite tro{oci i za eksplicitno sankcionirawe na politi~arite ili na birokratiteporadi kr{ewe na buxetskite pravila;

- Odgovornost vo razli~ni segmenti (od vetuvawata na politi~arite, do operativniaktivnosti): interna (vladina); odnosot me|u vladata i ostanatite nivoa na vlasta;odnosi so nadvore{niot svet;

- Transparentnosta ja potpira odgovornosta;

-Predvidlivosta (na vladinite prihodi i rashodi) e bitna za operativniot u~inok navlasta i na stopanskite sektori. Nedostatak na predvidlivost na finansiskite

sredstva gi zagrozuva strate{kite prioriteti i go ote`nuva planiraweto na vr{ewetouslugi.


32/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 32

Javni finansii

1.8. JAVNITE FINANSII - STOLBOVI NA DOBRO VLADEEWE/2

- Dano~nata sila na obvrznikot e bazi~no stojali{te pri odreduvaweto na dano~nata

obvrska na sekoj poedinec;- Pristapot ne e sporen. Sporno e kako da se utvrdi dano~nata sila na sekoj obvrznik;

- Dali e pova`na dano~nata sila na obvrznikot vo slednata godina ili vo negoviot `ivotenciklus? Iako site na dolgrok sme mrtvi, ostanuva faktot deka site imame minato,sega{nost i idnina;

- Kade e razumnata granica me|u kratkiot rok (individualen pristap) i dolgiot rok (socijalenpristap)?

- Odano~uvaweto na poedincite spored na~eloto na dano~nata sila, trgnuva od `ivotniot

ciklus i bara poblisko odreduvawe na mestoto na poedinecot vo konkretnotoop{testvo.


33/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 33

Javni finansii

1.8. JAVNITE FINANSII - STOLBOVI NA DOBRO VLADEEWE/3

- Za unapreduvawe na procesot na upravuvawe so javnite finansii, posebno e bitnaevaluacijata na institucionalnata ramka na dr avata;

- Pravilata i procedurite se sekoga{ pokompleksni, otkolku {to toa na prv pogled se~ini;

- Neformalnite pravila se ednakvo bitni kako i formalnite (propisi, odluki, upatstva). Tietreba da stanatpovidlivi ;

- Jaknewe na sistemot na upravuvawe so javnite finansii - najdobarna~in zasuzbivawe na korupcijatata i na sivata ekonomija.


34/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 34

Klu~ni termini (Crutial terms)

Javni finansii (Public Finance)

Monetarni finansii Monetarna politika (Monetary Finance, Monetary Policy)

Fiskalni finansii, Fiskalna politika (Fiscal Finance, Fiscal Policy)

Delovni finansii (Bussines Finance)

Me|unarodni finansii (International Finance)

Buxet (Budget) Normativen pristap (Normative Approach)

Pozitiven pristap (Positive Approach)

Kvazi-korporacija (Quasi Corporation)

Javni pretprijatija (Public Enterprises)

Konsolidiran buxet (Consolidated Budget)

Centralna vlast (Central Government)

Necentralna, lokalna vlast (Noncentral, Local Government) Upravuvawe so javni prihodi (Public Earning Management - PEM)

Fiskalna disciplina (Fiscal Discipline)

Alokacija na sredstvata (Resources Allocation)


35/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 35


Efikasnost vo davaweto uslugi (Service Efficiency)

Buxetski prihodi (Budget Revenues)

Buxetski rashodi (Budget Expenditures)

Tragedija na zaedni{tvoto (Tragedy ofThe Commons)

Alokativna funkcija (Allocative Function)

Distributivna funkcija (Distributive Function) Stabilizaciska funkcija (Stability Function)

^isti javni dobra (Cleancut Public Goods)

Ne~isti javni dobra (Uncleancut Public Goods)

Eksternalii (Externalities)

Preraspredelba na dohodot i na imotot (Revenueand Property Redistribution)

Klasi~na ekonomska teorija (Clasic Economy Theory)

Kejnzijanizam (Keynesiasm) Vremenski odlo`eno dejstvo (Time Lag)

Predviduvawa vo ekonomijata (Envisionsinthe Economy)

Buxetski deficit (Budget Deficit)


36/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 36


[tedewe (Savings)

Investicii (Investments)

Teorija na javen izbor(Public Choice Theory)

Homo economicus

Dr avni intervencii (Government Interventions)

Dr avna regulacija (Government Regulation) Teorija za neuspeh na dr avata (Government Failure)

Seopfatnost na buxetot (Integral Budget)

Dano~na sila (Tax Power)

Upravuvawe so javnite finansii (Public Finance Management)


37/37

30.08.201111:56 D-r Tome Nenovski 37

Pra{awa za proverka na znaewe

(Checking Questions)

1. Whatisthedifference between Monetaryand Publicfinance?

2. Whatarethemaineffects ofusing Fiscal policyinstruments?

3.Howisthe Public Financetreated by Classic Economic School?

4. Whatisthemainsubject ofPublic Finance Learning?

5. Whatdoesthe Public Sectorconsist of?6. Define Public Enterprises.

7. Whatarethethreemain Public Financeaims?

8. Whatarethethreemaineconomic Public Financefunctions?

9. Whatdoes timelag mean?

10. Whatisthetraditionalstandpointabout Governmentregulation?

11

. Whataretheelements ofGovernment Failure Theory (say3-4 ofthem);

12. Whatarethe pillars ofGood Public Finance Governing?

javni finansii_01_glava 1

Documents