javne finansije- predavanja -...

JAVNE FINANSIJEJAVNE FINANSIJE

Prof.dr. NEZIR HUSEINSPAHIĆProf.dr. NEZIR HUSEINSPAHIĆ

UNIVERZITET U TRAVNIKUUNIVERZITET U TRAVNIKU

2015/20162015/2016

Opšta teorija o javnim finansijamaOpšta teorija o javnim finansijama

�� Sadržaj i funkcija javnih finansSadržaj i funkcija javnih finansiija;ja;

�� Mjesto i uloga javnog sektora u sistemu Mjesto i uloga javnog sektora u sistemu društvenih računa;društvenih računa;

�� Alokacija, distribucija i javni izbor;Alokacija, distribucija i javni izbor;�� Alokacija, distribucija i javni izbor;Alokacija, distribucija i javni izbor;

�� Javni rashodi;Javni rashodi;

�� Javni prihodi;Javni prihodi;

�� Javni dug;Javni dug;

�� Fiskalni federalizam;Fiskalni federalizam;

Sadržaj i funkcija javnih finansijaSadržaj i funkcija javnih finansija

1.1. Pojam i sadržaj javnih finansija;Pojam i sadržaj javnih finansija;2.2. Zašto postoje javne finansije (javni Zašto postoje javne finansije (javni

sektor)?sektor)?3.3. Temeljne funkcije javnih finansija;Temeljne funkcije javnih finansija;3.3. Temeljne funkcije javnih finansija;Temeljne funkcije javnih finansija;4.4. Javne finansije i njihov odnos Javne finansije i njihov odnos

prema državi;prema državi;5.5. Metode istraživanja u javnim Metode istraživanja u javnim

finansijama.finansijama.

Pojam i sadržaj javnih finansijaPojam i sadržaj javnih finansija

�� Finansije Finansije –– riječ latinskog porijekla i riječ latinskog porijekla i potiče od riječi potiče od riječi finantio;finantio;

�� Riječ finansije uvijek je povezana sa Riječ finansije uvijek je povezana sa nekim aspektima korištenja novca, nekim aspektima korištenja novca, novčanim odnosima i novčanim novčanim odnosima i novčanim transakcijamatransakcijama;;transakcijamatransakcijama;;

�� Drugi dio sintagme, riječ javne, u Drugi dio sintagme, riječ javne, u pravilu znače državne;pravilu znače državne;

�� Javne finansije se najčešće definišu Javne finansije se najčešće definišu kao aktivnosti države vezane za kao aktivnosti države vezane za pribavljanje javnih prihoda i izvršenje pribavljanje javnih prihoda i izvršenje javnih rashodajavnih rashoda;;

Pojam i sadržaj javnih finansijaPojam i sadržaj javnih finansija

�� Razgraničenje između privatnog i Razgraničenje između privatnog i javnog sektora nije nimalo lako;javnog sektora nije nimalo lako;

�� Javne financije obrađuju sve javne Javne financije obrađuju sve javne prihode i prihode budžeta ostalih prihode i prihode budžeta ostalih državnih jedinica i izvanbudžetskih državnih jedinica i izvanbudžetskih fondova; jednom riječju bavit ćemo fondova; jednom riječju bavit ćemo fondova; jednom riječju bavit ćemo fondova; jednom riječju bavit ćemo se se konsolidacijom op će države.konsolidacijom op će države.

�� U novije vrijeme se koriste termini U novije vrijeme se koriste termini kao što su kao što su ekonomika javnog ekonomika javnog sektora ili jednostavno javna sektora ili jednostavno javna ekonomija.ekonomija.

Skupina finansijskih disciplinaSkupina finansijskih disciplina

�� Monetarne finansije;Monetarne finansije;

�� Međunarodne finansije;Međunarodne finansije;

�� Finansijske institucije i tržišta;Finansijske institucije i tržišta;

Poslovne finansije;Poslovne finansije;�� Poslovne finansije;Poslovne finansije;

Opšte o javnim finansijamaOpšte o javnim finansijama

�� Javne finansije predstavljaju Javne finansije predstavljaju ekonomsku disciplinu koja izučava ekonomsku disciplinu koja izučava finansijsku djelatnost države i finansijsku djelatnost države i drugih pravnih lica javnog prava drugih pravnih lica javnog prava drugih pravnih lica javnog prava drugih pravnih lica javnog prava kojima je zakonom povjereno da kojima je zakonom povjereno da vrše takvu djelatnostvrše takvu djelatnost

Naučne oblasti

Javne finansije Hartije od vrijednosti i investicione analize

▪ Koriste se u federacijama, državama i lokalnim vladama

▪ Koriste ih individualni i institucionalni investitori

▪ Proučavaju poreze i druge prihode ▪ Mjere rizik u transakcijama sa hartijama od vrijednosti

▪ Teže neprofitnim ciljevima ▪ Mjere očekivani prinos

Institucionalne finansije Međunarodne finansijeInstitucionalne finansije Međunarodne finansije

▪ Proučavaju banke, osiguravajuće kompanije i penzione fondove

▪ Studiraju ekonomske transakcije između država i pojedinaca na međunarodnom planu

▪ Studiraju štednju i informacije o kapitalu ▪ Odnose se na tokove između država

Finansijski menadžment (poslovne finansije)

▪ Studira finansijske problemeindividualnih firmi

▪ Traži izvore jeftinih sredstava

▪ Traži rentabilne poslovne aktivnosti

Zašto postoje javne finansije?Zašto postoje javne finansije?

�� Ponuda javnih dobara;Ponuda javnih dobara;

�� Ekstrenalije Ekstrenalije –– vanjski učinci;vanjski učinci;

�� Monopol;Monopol;

�� Preraspodjela dohotka;Preraspodjela dohotka;�� Preraspodjela dohotka;Preraspodjela dohotka;

�� Stabilizacijske mjere;Stabilizacijske mjere;

�� Pravne regulative,Pravne regulative,

Temeljne funkcije javnih finansijaTemeljne funkcije javnih finansija

�� Uz ima R. Musgravea, dojena ove struke, s Uz ima R. Musgravea, dojena ove struke, s pravom se vezuju tri temeljne funkcije javnih pravom se vezuju tri temeljne funkcije javnih finansija:finansija:

1.1. Alokacijska Alokacijska –– proces alociranja resursa od proces alociranja resursa od strane države za namirivanje javnih potreba strane države za namirivanje javnih potreba mimo dijelovanja slobodnog tržišta;mimo dijelovanja slobodnog tržišta;

2.2. Distribucijska Distribucijska –– raspodjela dohotka između raspodjela dohotka između 2.2. Distribucijska Distribucijska –– raspodjela dohotka između raspodjela dohotka između pojedinaca i redistribucijom (preraspodjelom) pojedinaca i redistribucijom (preraspodjelom) stvarnog dohotka pomoču programa stvarnog dohotka pomoču programa usmjravanja prikupljenih prihoda (politika usmjravanja prikupljenih prihoda (politika poreza i transfera);poreza i transfera);

3.3. StabilizacijskaStabilizacijska –– uticaj politike poreza na nivo uticaj politike poreza na nivo privrednih aktivnosti i na makroekonomske privrednih aktivnosti i na makroekonomske agregate.agregate.

Javne finansije i njihov odnos Javne finansije i njihov odnos prema državiprema državi

�� Organski teorijski pristupOrganski teorijski pristup

�� Mehanički teorijski pristupMehanički teorijski pristup

Metode istraživanjaMetode istraživanja

�� Normativističke metode utvrđuju Normativističke metode utvrđuju kriterije kako bi nešto trebalo biti, kriterije kako bi nešto trebalo biti, nap. kolika bi trebala biti velićina nap. kolika bi trebala biti velićina javnog sektor;javnog sektor;

�� Pozitivistička metoda polazi od Pozitivistička metoda polazi od stvarnosti kako nešto jeste, kakva stvarnosti kako nešto jeste, kakva je nap. Struktura budžetskih je nap. Struktura budžetskih rashoda i koje su njezine rashoda i koje su njezine ekonomske posljedice.ekonomske posljedice.

Uvodna razmatranja:Uvodna razmatranja:

�� Kako država utiče na privredu?Kako država utiče na privredu?

�� Kako bi država trebala da vrši svoje Kako bi država trebala da vrši svoje funkcije?funkcije?

�� Zašto se neke aktivnosti obavljaju u Zašto se neke aktivnosti obavljaju u privatnom a neke u javnom sektoru?privatnom a neke u javnom sektoru?

Da li bi država trebalo da čini više nego Da li bi država trebalo da čini više nego �� Da li bi država trebalo da čini više nego Da li bi država trebalo da čini više nego što sada čini, ili pak manje?što sada čini, ili pak manje?

�� Da li bi država trebala da radi nešto Da li bi država trebala da radi nešto drugo, ili da promjeni način svog rada?drugo, ili da promjeni način svog rada?

�� Da li bi njena ekonomska uloga trebala Da li bi njena ekonomska uloga trebala da bude efikasnija?da bude efikasnija?

Opšte o javnim finansijama

Finansijski posrednici i tržišta

Javni rashodiJavni rashodi�� Pojam i vrsta javnih rashoda,Pojam i vrsta javnih rashoda,

�� Dinamika rasta javnih rashoda,Dinamika rasta javnih rashoda,

�� Uzroci rasta javnih rashoda,Uzroci rasta javnih rashoda,

�� Vrednovanje javnih rashodaVrednovanje javnih rashoda

1.1. Sistemski pristup vrednovanju javnih Sistemski pristup vrednovanju javnih rashodarashodarashodarashoda

2.2. Analitičke metode za ocjenu Analitičke metode za ocjenu efikasnosti javne potrošnje,efikasnosti javne potrošnje,

�� Racionalizacija javnih rashodRacionalizacija javnih rashod

�� Dudžet i drugi intstrumenti finansiranja Dudžet i drugi intstrumenti finansiranja javnih rashoda.javnih rashoda.

Pojam i vrsta javnih rashodaPojam i vrsta javnih rashoda�� Javni rashodi Javni rashodi podrazumjevaju javne izdatke podrazumjevaju javne izdatke

države u najširem smislu radi obavljanja države u najširem smislu radi obavljanja njezinih ustavom i zakonom određenih njezinih ustavom i zakonom određenih funkcija,funkcija,

�� Javni rashodi se mogu klasificirati na više Javni rashodi se mogu klasificirati na više načina:načina:

Prema njihovom udjelu u stvaranju BDPPrema njihovom udjelu u stvaranju BDP--a,a,1.1. Prema njihovom udjelu u stvaranju BDPPrema njihovom udjelu u stvaranju BDP--a,a,

2.2. Prema nivoima vlasti Prema nivoima vlasti –– državne, lokalnih državne, lokalnih organa uprave i samouprave,organa uprave i samouprave,

3.3. Prema obuhvatu i načunu financiranja Prema obuhvatu i načunu financiranja ––budžetski i vanbudžetski,budžetski i vanbudžetski,

4.4. Vojne i civilne te redovne i izvanredne,Vojne i civilne te redovne i izvanredne,

5.5. Tekuče i kapitalne.Tekuče i kapitalne.

Načela/principi javnih Načela/principi javnih rashodarashoda

PRINCIP OPŠTEG INTERESA

PRINCIP UMJERENOSTI

PRINCIP ŠTEDNJEPRINCIP ŠTEDNJE

NAČELO HITNOSTI

NAČELO IZVORA SREDSTAVA

NAČELO PODUDARNOSTI PRIHODA I RASHODA

SA VREMENSKOG STANOVIŠTA

PO OBJEKTU

SA STANOVIŠTAPRODUKTIVNOSTI

Redovne

Vanredne

Produktivne

Neproduktivne

LičnePO OBJEKTUTROŠENJA

PO SUBJEKTU TROŠENJA

PO KRITERIJU RENTABILNOSTI

Materijalne

Rentabilne

Nerentabilne

Rashode centralnih, kantonalnih, pokrajinskih, regionalnih i lokalnih državnih organa vlasti.

Dinamika rasta javnih rashodaDinamika rasta javnih rashoda

�� Veličina i dinamika javnih rashoda Veličina i dinamika javnih rashoda obično se mjeri sljedećim obično se mjeri sljedećim pokazateljima:pokazateljima:

1.1. Udjelom javnih rashoda u BDPUdjelom javnih rashoda u BDP--u u (R=G/Y);(R=G/Y);

Koeficijentom elastičnosti javnih Koeficijentom elastičnosti javnih 2.2. Koeficijentom elastičnosti javnih Koeficijentom elastičnosti javnih rashoda (E=∆G/G x Y/∆Y);rashoda (E=∆G/G x Y/∆Y);

3.3. Graničnom sklonosti javnoj potrošnji Graničnom sklonosti javnoj potrošnji (g= ∆G/∆Y);(g= ∆G/∆Y);

�� Y Y –– oznaka za BDP, a G oznaka za BDP, a G -- za iznos javnih za iznos javnih rashoda;rashoda;

Uzroci ubrzanog rasta javnih Uzroci ubrzanog rasta javnih rashodarashoda

�� Adolf Wagner Adolf Wagner –– podjela rada, rastući podjela rada, rastući broj stanovništva, povečanoj gustoći broj stanovništva, povečanoj gustoći naseljenosti i procesima urbanizacije,naseljenosti i procesima urbanizacije,

�� Timm Timm –– tzv. Vremenski pomaci: tzv. Vremenski pomaci: prirodnog, sistemskog, instutcionalnog i prirodnog, sistemskog, instutcionalnog i prirodnog, sistemskog, instutcionalnog i prirodnog, sistemskog, instutcionalnog i ideološkog,ideološkog,

Sistemski pristup vrednovanje Sistemski pristup vrednovanje javnih rashodajavnih rashoda

�� Planning Programing Planning Programing –– Budgeting Budgeting System (PPBS);System (PPBS);

�� Bit PPBSBit PPBS--a je u sljedećem: a je u sljedećem:

Analitičke metode za ocjenu Analitičke metode za ocjenu efikasnosti javne potrošnje,efikasnosti javne potrošnje,

�� Cost Cost –– benefit analiza (analiza benefit analiza (analiza troškova i koristi);troškova i koristi);

�� Cost Cost –– efektfiveness analiza (analiza efektfiveness analiza (analiza efektivnosti trošenja i analiza efektivnosti trošenja i analiza ekonomičnosti);ekonomičnosti);ekonomičnosti);ekonomičnosti);

�� Metode planiranja i programiranja;Metode planiranja i programiranja;�� Metode operacionalizacije i kao što Metode operacionalizacije i kao što

je linearno programiranje itd.)je linearno programiranje itd.)

Primjer 1. CostPrimjer 1. Cost--benefit analizabenefit analiza

�� Cost Cost –– benefit analiza u zdravstvu je benefit analiza u zdravstvu je koncept tzv. ukupnih troškova koncept tzv. ukupnih troškova odnosno cijeni bolesti,odnosno cijeni bolesti,

�� Ukupni troškovi bolesti obično Ukupni troškovi bolesti obično obuhvaćaju tri elementa:obuhvaćaju tri elementa:

1.1. Gubitke u usluživanju (proizvodnji),Gubitke u usluživanju (proizvodnji),2.2. Rashode za zdravstvenu zaštitu,Rashode za zdravstvenu zaštitu,3.3. Ovisnost, patnju i druge nevolje Ovisnost, patnju i druge nevolje

povezane sa s oboljenjem.povezane sa s oboljenjem.

Cilj primjene costCilj primjene cost--benefit benefit analize u zdravstvuanalize u zdravstvu

�� Cilj primjene cost Cilj primjene cost –– benefit analize benefit analize u zdravstvu je u tome da utvrdi da u zdravstvu je u tome da utvrdi da li se i koliko dodatnim ulaganjima li se i koliko dodatnim ulaganjima u zdravstvenu zaštitu smanjuju u zdravstvenu zaštitu smanjuju u zdravstvenu zaštitu smanjuju u zdravstvenu zaštitu smanjuju ukupni troškovi oboljevanja od ukupni troškovi oboljevanja od neke bolesti, tj. da se ustanovi neke bolesti, tj. da se ustanovi netoučinak tih dodatnih ulaganja netoučinak tih dodatnih ulaganja (njegovu graničnu efikasnost);(njegovu graničnu efikasnost);

CostCost--effectiveness analizaeffectiveness analiza

�� Za razliku od costZa razliku od cost--benefit analize benefit analize metodom costmetodom cost--effectiveness effectiveness analiza nastoji utvrditi alternativne analiza nastoji utvrditi alternativne programe koji uz najmanje programe koji uz najmanje troškova osigurava ostvarivanje troškova osigurava ostvarivanje troškova osigurava ostvarivanje troškova osigurava ostvarivanje unaprijed utvrđenog cilja ili unaprijed utvrđenog cilja ili skupine komplementarnih ciljeva,skupine komplementarnih ciljeva,

Problemi izbora alternativnog Problemi izbora alternativnog programaprograma1.1. Da se bira program koji uz Da se bira program koji uz

najmanje troškove vodi ostvarivanju najmanje troškove vodi ostvarivanju zadanog cilja ili skupine ciljeva,zadanog cilja ili skupine ciljeva,

2.2. Da se bira program koji u okviru Da se bira program koji u okviru limitiranih sredstava u najvećoj limitiranih sredstava u najvećoj limitiranih sredstava u najvećoj limitiranih sredstava u najvećoj mjeri vode ostvarivanju cilja mjeri vode ostvarivanju cilja odnosno komplementarnih ciljeva,odnosno komplementarnih ciljeva,

3.3. Da se bira program koji osigurava Da se bira program koji osigurava najpovoljniji odnos između najpovoljniji odnos između ostvarivanja cilja ili skupine ciljeva ostvarivanja cilja ili skupine ciljeva uloženih sredstava.uloženih sredstava.

Problemi izbora alternativnog Problemi izbora alternativnog programaprograma�� Veliko pogoršanje fiskalne pozicije i Veliko pogoršanje fiskalne pozicije i rasta rasta

fiskalnog deficita tokom 2009 koje je bilo fiskalnog deficita tokom 2009 koje je bilo uzrokovano značajnim padom prihoda i uzrokovano značajnim padom prihoda i nedovoljnog prilagođavanja na rashodovnojnedovoljnog prilagođavanja na rashodovnojstrani, u 2010.strani, u 2010.

�� U skladu s politikama dogovorenim kroz standU skladu s politikama dogovorenim kroz stand--�� U skladu s politikama dogovorenim kroz standU skladu s politikama dogovorenim kroz stand--by aranžman, by aranžman, u protekloj godini su poduzete u protekloj godini su poduzete mjere za mjere za smanjivanja javne potrošnje (kroz smanjivanja javne potrošnje (kroz ograničavanjeograničavanje plata u javnom sektoru) i reviziju plata u javnom sektoru) i reviziju nekih nekih socijalnih davanjasocijalnih davanja

�� konsolidirani rashodi niži nego konsolidirani rashodi niži nego što što sesepredviđalopredviđalo kao posljedica sporog realiziranja kao posljedica sporog realiziranja kapitalnih stavki u budžetima i zakašnjelog kapitalnih stavki u budžetima i zakašnjelog usvajanja kantonalnih budžeta u FBiHusvajanja kantonalnih budžeta u FBiH

Struktura javnih rashoda u Bosni i Struktura javnih rashoda u Bosni i Hercegovini u 2014. godini (ekonomska Hercegovini u 2014. godini (ekonomska klasifikacija klasifikacija -- % od ukupnih rashoda)% od ukupnih rashoda)

Socijalna zaštita; 35%

Ekonomski poslovi; 7%

Zdravsto; 11%

Obrazovanje; 8%

Kultura, religija i rekreacija;

1%

Stambena politika; 2%

Opšte javne usulge; 24%

Odbrana; 3%

Javni red i sigurnost; 9%

METODOLOŠKI OKVIRI METODOLOŠKI OKVIRI JAVNIH FINANSIJA U FBiHJAVNIH FINANSIJA U FBiH

Prikaz nivoa vlasti u BiH

VLADA DRŽAVE BOSNE I HERCEGOVINE

OHR

Supervizor za

VLADA F BiH VLADA RS

DISTRIKT* BRČKO

KANTONIUkupno 10

OPĆINEUkupno: 84

OPĆINEUkupno: 63

Supervizor za DB

BUDŽET FEDERACIJE

BiHBUDŽET

BiH

BUDŽET REPUBLIKE

SRPSKEUKUPNO 114 JEDINICA UKUPNO 114 JEDINICA UKUPNO 3 JEDINICE

BUDŽETI KANTONA BiH

10 KANTONA

INSTITUCIONALNA STRUKTURA SEKTORA DRŽAVE U B i H

BUDŽET DISTRIKTA

BRČKO

BUDŽETI OPĆINA BUDŽETI OPĆINA

80 OPĆINA 63 OPĆINA

PENZIJSKI FOND BiH PENZIJSKI FOND RS

ZDRAVSTVENI FONDOVI BiH

ZDRAVSTVENI FONDOVI RS 2 FONDA

FONDOVI ZA NEZAPOSLENE BiH

FOND ZA NEZAPOSLENE RS

DRUGI FONDOVI BiHFOND DJEČJE

ZAŠTITE RSUKUPNO 23 FONDOVA UKUPNO 4 FONDOVA

BUDŽETI OPĆINA RS

BUDŽETI OPĆINA BiH

FONDOVI DISTRIKT BRČKO

KLASIFIKACIJA POJEDINIH OBLASTI FUNKCIONALNIH DELATNOSTI PO ODELJENJIMA

01 JAVNA UPRAVA011 Delatnosti izvršnih i zakonodavnih organa, i delatnosti u

oblasti finansijskih, fiskalnih i spoljnjih poslova012 Ekonomska pomoć drugim državam013 Opšti poslovi014 Osnovni istraživački rad015 Istraživanja i razvoj u oblasti javne uprave016 Druge delatnosti javne uprave017 Servisiranje javnega duga018 Opšti transferi između javno-finansijskim institucijama na nivou države

02 ODBRANA021 Vojna odbrana022 Civilna zaštita023 Vojna saradnja i pomoć drugim državama024 Istraživanja i razvoj u oblasti odbrane025 Ostale delatnosti u oblasti odbrane

03 JAVNI RED I BEZBEDNOST031 Policija032 Protivpožarna bezbednost033 Delatnosti sidova i ostalih pravosudnih organa034 Delatnosti zatvora035 Istraživanja i razvoj iz oblasti javnog reda i bezbednosti036 Ostale delatnosti iz oblasti javnog reda i bezbednosti

04 EKONOMSKE DELATNOSTI041 Delatnosti iz oblasti opštih ekonomskih poslova, i poslovi

povezani sa radom042 Poljoprivreda, šumarstvo, ribarstvo i lov043 Vađenje i distribucija energetskih sirovina044 Rudarstvo, industrija i građevinarstvo

045 Saobraćaj046 Komunikacije047 Ostale ekonomske delatnosti048 Istraživanja i razvoj u oblasti ekonomskih delatnosti049 Ostale delatnosti u oblasti ekonomskih poslova

05 ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE051 Sakupljanje i upravljanje otpadom052 Upravljanje otpadnim vodama053 Smanjivanje zagađenja054 Očuvanje biodiverziteta i životne sredine055 Istraživanja i razvoj u oblasti zaštite životne sredine056 Ostale delatnosti u oblasti zaštite životne sredine

06 STAMBENA IZGRADNJA I PROSTORNI RAZVOJ

061 Stambena izgradnja062 Delatnosti iz oblasti prostornog planiranja i razvoja063 Vodosnabdevanje064 Javno osvetljenje065 Istraživanja i razvoj u oblasti stambene izgradnje i prostornog razvoja

Javno osvetljenje065 Istraživanja i razvoj u oblasti stambene izgradnje i prostornog razvoja

066 Ostali poslovi u oblasti stambene izgradnje i prostornog razvoja

07 ZDRAVSTVO071 Snabdevanje lekovima, ostalim farmaceutskim proizvodima i ortopedskim pomagalima

072 Vanbolničke zdravstvene usluge073 Bolničke zdravstvene usluge074 Usluge opšteg zdravstvenog osiguranja075 Istraživanja i razvoj u oblasti zdravstva076 Ostale delatnosti u oblasti zdravstva

08 REKREACIJA, KULTURA I DELATNOSTI NEPROFITNIH ORGAN IZACIJA,DRUŠTAVA, UDRUŽENJA I OSTALIH INSTITUCIJA

081 Delatnosti u oblasti sporta i rekreacije082 Kulturne delatnosti083 Delatnosti radia, televizije i izdavaštva

084 Delatnosti neprofitnih organizacija, društava, udruženja i ostalih

neprofitnih institucija085 Istraživanja i razvoj u oblasti sporta, kulture i delatnosti

neprofitnih organizacija i institucija086 Ostale delatnosti u oblasti sporta, kulture i ostalih neprofitnih

organizacija i institucija

09 OBRAZOVANJE

091 Predškolsko vaspitanje i osnovnoškolsko obrazovanje092 Srednjoškolsko obrazovanje093 Obrazovanje na višim školama094 Visokošolsko obrazovanje095 Obrazovanje, koje nije moguće definisati po stepenima096 Pomoćne usluge u obrazovanju097 Istraživanja i razvoj u oblasti vaspitanja i obrazovanja097 Istraživanja i razvoj u oblasti vaspitanja i obrazovanja098 Ostale delatnosti u oblasti obrazovanja

10 SOCIJALNA SIGURNOST

101 Zaštita obolelih i invalidnih osoba102 Penziona zaštita i socijalna zaštita starijih sugrađana103 Zaštita preživelih članova porodice104 Zaštita dece i porodice105 Zaštita nezaposlenih osoba1 06 Rešavanje stambenih problema pojedinačnih kategorija

stanovništva107 Obezbeđivanje socijalne sigurnosti socijalno ugroženim i socijalno

isključenih kategorija stanovništva108 Istraživanja i razvoj u oblasti socijalne sigurnosti109 Ostale delatnosti u oblasti socijalne sigurnosti

Budžetski ciklusBudžetski ciklus

�� Priprema budžeta,Priprema budžeta,

�� Usvajanje plana budžeta,Usvajanje plana budžeta,

�� Provođenje budžeta,Provođenje budžeta,

Usvajanje izvršenja budžeta,Usvajanje izvršenja budžeta,�� Usvajanje izvršenja budžeta,Usvajanje izvršenja budžeta,

Budžet i budžetska politikaBudžet i budžetska politika

�� Fra. Bougette (bouge kožna torba,Fra. Bougette (bouge kožna torba,�� Odražava plan prihoda i rashoda u Odražava plan prihoda i rashoda u

određenom vremenskom periodu,određenom vremenskom periodu,�� EkonomskoEkonomsko--politički efekti budžetske politički efekti budžetske

politike,politike,politike,politike,�� Finansijski budžet,Finansijski budžet,�� Ekonomski budžet Ekonomski budžet –– predviđanje predviđanje

osnovnih elemenata privrednog osnovnih elemenata privrednog života,života,

-- Razvijeni oblik finansijskog budžeta.Razvijeni oblik finansijskog budžeta.

Osnovne karakteristike budžetaOsnovne karakteristike budžeta

�� Budžet donosi najviše predstavničko Budžet donosi najviše predstavničko tijelo,tijelo,

�� Budžet je finansijski instrument,Budžet je finansijski instrument,�� Budžet je zakon pomobliku, a ne po Budžet je zakon pomobliku, a ne po

sadržaju,sadržaju,�� Budžetom se planiraju rashodi i Budžetom se planiraju rashodi i �� Budžetom se planiraju rashodi i Budžetom se planiraju rashodi i

prihodi koji se izražavaju u novčanom prihodi koji se izražavaju u novčanom iznosu,iznosu,

�� Obavezno ptethodno usvajanje Obavezno ptethodno usvajanje budžeta vrši se prije početka budžeta vrši se prije početka budžetske godine,budžetske godine,

�� Prihodi i rashodi grupisani su po vrsti i Prihodi i rashodi grupisani su po vrsti i svrsi.svrsi.

Funkcije budžetaFunkcije budžeta

�� Ekonomska funkcija Ekonomska funkcija –– sve sve naglašenija funkcija budžeta kao naglašenija funkcija budžeta kao instrumenta ekonomske politike,instrumenta ekonomske politike,

-- Povezanost budžeta sa kretanjima u Povezanost budžeta sa kretanjima u privredi,privredi,

-- Alokaciona funkcija,Alokaciona funkcija,-- Redistributivna funkcija,Redistributivna funkcija,-- Stabilizaciona funkcija,Stabilizaciona funkcija,�� Politi čka funkcija,Politi čka funkcija,�� Pravna funkcija,Pravna funkcija,

Budžetska načela ili pricipiBudžetska načela ili pricipi

�� Formalno Formalno –– statistički budžetski statistički budžetski principi principi –– odnose se oblik i sadržaj odnose se oblik i sadržaj budžeta ili finansijskog plana,budžeta ili finansijskog plana,

�� Dinamičko Dinamičko –– materijalni budžetski materijalni budžetski Dinamičko Dinamičko –– materijalni budžetski materijalni budžetski principi principi –– odnose se na pripremu i odnose se na pripremu i izvještavanje budžeta ili finansijskog izvještavanje budžeta ili finansijskog plana,plana,

Formalno statistički principiFormalno statistički principi�� Načelo budžetske potpunosti Načelo budžetske potpunosti ––

iskazivanje svih prihoda i rashoda u punim iskazivanje svih prihoda i rashoda u punim iznosima,iznosima,

�� Načelo budžetskog jedinstva,Načelo budžetskog jedinstva,-- Dvojni budžeti Dvojni budžeti -- redovni i neredovni, redovni i neredovni,

redovni (eksplotacioni) kapitalni, vanredni redovni (eksplotacioni) kapitalni, vanredni budžeti i aneksi,budžeti i aneksi,budžeti i aneksi,budžeti i aneksi,

-- Autonomni budžeti,Autonomni budžeti,�� Načelo tačnosti Načelo tačnosti –– tri metode: 1. direktna, tri metode: 1. direktna,

2. automatska i 3. metoda majorizacije,2. automatska i 3. metoda majorizacije,�� Načelo specijalizacije Načelo specijalizacije –– specijalizacija specijalizacija

prihoda i rashoda,prihoda i rashoda,

Dinamičko Dinamičko –– materijalni principimaterijalni principi�� Načelo ravnoteže Načelo ravnoteže –– uravnoteženje uravnoteženje

rashoda sa prihodima,rashoda sa prihodima,•• Odstupanje: teorija sistemskog budžetskog Odstupanje: teorija sistemskog budžetskog

deficita, teorija cikličnog budžetskog deficita, teorija cikličnog budžetskog deficita, teorija stabilizacionog budžeta, deficita, teorija stabilizacionog budžeta, teorija kompenzatornog budžeta,teorija kompenzatornog budžeta,

�� Načelo jednogodišnjosti,Načelo jednogodišnjosti,�� Načelo jednogodišnjosti,Načelo jednogodišnjosti,-- Metod budžetske godine Metod budžetske godine –– polazi od polazi od

momenta ostvarivanja prihoda i rashoda,momenta ostvarivanja prihoda i rashoda,-- Metod računske godine Metod računske godine –– polazi od polazi od

momenta nastanka prihoda i rashoda,momenta nastanka prihoda i rashoda,�� Načelo javnosti.Načelo javnosti.

Budžetske proceduruBudžetske proceduru

�� Sastavljanje i usvajanje budžeta,Sastavljanje i usvajanje budžeta,-- Budžetske incijativa,Budžetske incijativa,-- Metodologija planiranja prihoda i Metodologija planiranja prihoda i

rashoda,rashoda,•• Metoda direktnog procjenjivanja,Metoda direktnog procjenjivanja,•• Metoda direktnog procjenjivanja,Metoda direktnog procjenjivanja,•• Metoda automatskog procjenjivanja,Metoda automatskog procjenjivanja,•• Normativni metod,Normativni metod,-- Privremeno finansiranje,Privremeno finansiranje,-- Izrada budžetskog prijedloga,Izrada budžetskog prijedloga,

Budžetske procedureBudžetske procedure�� Izvršenje budžeta na osnovu Zakona o Izvršenje budžeta na osnovu Zakona o

izvršenju izvršenju -- Naredbodavci Naredbodavci -- organi uprave koji imaju organi uprave koji imaju

ovlaštenje da upravljaju državnom ovlaštenje da upravljaju državnom imovinom, da se brinu o prikupljanju imovinom, da se brinu o prikupljanju državnih prihoda i da donose odluke o državnih prihoda i da donose odluke o njihovoj raspodjeli,njihovoj raspodjeli,njihovoj raspodjeli,njihovoj raspodjeli,

-- Računopolagači Računopolagači –– lica koja vrše lica koja vrše neposredno rukovanje finansijskim neposredno rukovanje finansijskim sredstvima,sredstvima,

�� Kontrola izvršenja budžeta Kontrola izvršenja budžeta –– prema prema vremenu, metodi, subjektima, organima vremenu, metodi, subjektima, organima koji vrše kontrolu i politička kontrola,koji vrše kontrolu i politička kontrola,

�� Završni račun (obračun).Završni račun (obračun).

BUDŽET FEDERACIJE

BiHBUDŽET

BiH

BUDŽET REPUBLIKE

SRPSKEUKUPNO 114 JEDINICA UKUPNO 114 JEDINICA UKUPNO 3 JEDINICE

BUDŽETI KANTONA BiH

10 KANTONA


BUDŽETI POJEDINIH INSTITUCIJA DRŽAVE I KONSOLIDOVAN I BILANSI SVIH BUDŽETA

BUDŽET DISTRIKTA

BRČKO

BUDŽETI OPĆINA RS

BUDŽETI OPĆINA BiH


PENZIJSKI FOND BiH PENZIJSKI FOND RS

ZDRAVSTVENI FONDOVI BiH

ZDRAVSTVENI FONDOVI RS 2 FONDOVA

FONDOVI ZA NEZAPOSLENE BiH

FOND ZA NEZAPOSLENE RS

DRUGI FONDOVI BiHFOND DJEČJE

ZAŠTITE RSUKUPNO 23 FONDOVA UKUPNO 4 FONDOVA

UKUPAN BROJ JEDINICA : 186KONSOLIDOVANI UKUPNI BILANSI BUDŽETA

FONDOVI DISTRIKT BRČKO

Ciljevi budžetaCiljevi budžeta

�� Putem budžetsko instrumenta Putem budžetsko instrumenta osigurati provedbu makroekonomske osigurati provedbu makroekonomske politike i postići željeni nivo i politike i postići željeni nivo i dinamiku privredne aktivnosti,dinamiku privredne aktivnosti,

�� Osigurati privrednu stabilnost, postiči Osigurati privrednu stabilnost, postiči punu zaposlenost, te kontrolu punu zaposlenost, te kontrolu punu zaposlenost, te kontrolu punu zaposlenost, te kontrolu inflacije,inflacije,

�� Osigurati predviđeni nivo Osigurati predviđeni nivo zadovoljenja lavnih potreba,zadovoljenja lavnih potreba,

�� Postiči odgovarajući nivo Postiči odgovarajući nivo raspoloživih prihoda, raspoloživih prihoda,

Ciljevi budžetaCiljevi budžeta�� Osigurati kontrolu trošenja javnog Osigurati kontrolu trošenja javnog

(državnog) novca,(državnog) novca,�� Osigurati računovodstvenu evidenciju koja Osigurati računovodstvenu evidenciju koja če osigurati tačne i ažurirane podatke o če osigurati tačne i ažurirane podatke o iznosima primitaka i izdataka tj. osigurati iznosima primitaka i izdataka tj. osigurati nadzor nad izvršenjem budžeta,nadzor nad izvršenjem budžeta,Na temelju računovodstvene evidencije Na temelju računovodstvene evidencije �� Na temelju računovodstvene evidencije Na temelju računovodstvene evidencije omogučiti utvrđivanje odstupanje omogučiti utvrđivanje odstupanje ostvarenog od očekivanog, što će ostvarenog od očekivanog, što će pravovremeno upozoriti na dolazeće pravovremeno upozoriti na dolazeće probleme, probleme,

�� Implementacija sistema budžeta koji će biti Implementacija sistema budžeta koji će biti adekvatan političkoj, ekonomskoj, adekvatan političkoj, ekonomskoj, socijalnoj slici i komparativan u odnosu na socijalnoj slici i komparativan u odnosu na druge zemlje. druge zemlje.

Metode obračuna budžetaMetode obračuna budžeta

�� Sistem obračuna,Sistem obračuna,

�� Sistem trezora,Sistem trezora,

�� Sistem računovodstva i finansijskog Sistem računovodstva i finansijskog izvještavanja,izvještavanja,

Organizacija trezora,Organizacija trezora,�� Organizacija trezora,Organizacija trezora,

�� Sistem investiranja javnih prihoda,Sistem investiranja javnih prihoda,

Načelo modificiranog nastanka Načelo modificiranog nastanka događaja događaja

�� Prihodi se priznaju u trenutku kada su Prihodi se priznaju u trenutku kada su ostvareni (zarađeni), a rashodi se ostvareni (zarađeni), a rashodi se priznaju u trenutku kada su u funkciji priznaju u trenutku kada su u funkciji ostvarenja prihoda stvarno i nastali,ostvarenja prihoda stvarno i nastali,

�� dakle, prema modifikovanom dakle, prema modifikovanom akrualnom principu svi rashodi akrualnom principu svi rashodi evidentiraju se kada su i nastali, a svi evidentiraju se kada su i nastali, a svi prihodi kada su naplaćeni,prihodi kada su naplaćeni,

Raspored viška prihoda nad Raspored viška prihoda nad rashodima raspoređuje se:rashodima raspoređuje se:

�� Za vračanje u budžet tj. račun Za vračanje u budžet tj. račun trezora,trezora,

�� Za rezerve,Za rezerve,�� Za rezerve,Za rezerve,

�� Za potrebe održavanja likvidnosti Za potrebe održavanja likvidnosti budžetskog korisnika,budžetskog korisnika,

Višak rashoda nad prihodima Višak rashoda nad prihodima se pokriva iz:se pokriva iz:

�� Eventualnog viška prihoda drugih Eventualnog viška prihoda drugih korisnika /vlada/,korisnika /vlada/,

�� Planiranih rezervi Planiranih rezervi –– zakon o zakon o budžetu propisuje 3% rezervi od budžetu propisuje 3% rezervi od budžetu propisuje 3% rezervi od budžetu propisuje 3% rezervi od prihoda bez primitaka,prihoda bez primitaka,

�� Krediti od banaka,Krediti od banaka,

Fiskalni okvir, fiskalna politika i Fiskalni okvir, fiskalna politika i održivost budžeta u BiH održivost budžeta u BiH

�� Organizacioni okvir fiskalne politike u Organizacioni okvir fiskalne politike u Bosni i HercegoviniBosni i Hercegovini

�� TeoretskaTeoretska fiskalnafiskalna pravilapravila

�� Fiskalno Vijeće u BiH (pravni osnov i Fiskalno Vijeće u BiH (pravni osnov i funkcije)funkcije)funkcije)funkcije)

�� SistemSistem budžetiranjabudžetiranja u u BiHBiH

�� Budžet institucija BiH i međunarodnih Budžet institucija BiH i međunarodnih obavezaobaveza

�� OdrživostOdrživost budžetabudžeta

Nadležnosti države u vo đenju Nadležnosti države u vo đenju ekonomske politikeekonomske politike

�� MonetarnaMonetarna politikapolitika

�� CarinskaCarinska politikapolitika

�� SpoljnotrgovinskaSpoljnotrgovinska politikapolitika

�� Finansiranje državnih institucija i Finansiranje državnih institucija i međunarodnih obavezameđunarodnih obavezameđunarodnih obavezameđunarodnih obaveza

�� SveSve drugedruge nadležnostinadležnosti, , kojekoje nisunisudefinisanedefinisane UstavomUstavom BiHBiH, , pripadajupripadajuentitetimaentitetima. .

�� Odgovornost za vođenje fiskalne politike Odgovornost za vođenje fiskalne politike pripala je entitetskimpripala je entitetskim vladamavladama..

Instrumenti fiskalne politikeInstrumenti fiskalne politike

�� PoreziPorezi –– osnovniosnovni instrument instrument fiskalnefiskalne politikepolitike. . �� MoguMogu dada budubudu: : posredniposredni ((pove ćavajupovećavaju cenecene, ,

prevaljujejuprevaljujeju se se potroša čimapotroša čima) ) ii neposredni neposredni (smanjuju dohodek, poreski obveznik = poreski (smanjuju dohodek, poreski obveznik = poreski platac)platac)

�� Prema poreskom izvoru: porezi na imovinu, Prema poreskom izvoru: porezi na imovinu, dohodak i potrošnju.dohodak i potrošnju.dohodak i potrošnju.dohodak i potrošnju.

�� TakseTakse –– nov čananovčana naknadanaknada kojakoja se se pla ćaplaća zazausluguuslugu kojukoju vrševrše državnidržavni organiorgani..

�� AkcizeAkcize –– vrstavrsta porezaporeza kojakoja optere ćujeoptere ćuje potrošnjupotrošnjupojedina čnogpojedina čnog dobra. dobra. primenjivaniprimenjivani zazafinansiranjefinansiranje

�� osiguranjeosiguranje, , zdravstvenuzdravstvenu zaštituzaštitu..�� PrihodiPrihodi odod javnihjavnih dobaradobara –– prihodiprihodi kojekoje

ostvarujeostvaruje državadržava kaokao vlasnikvlasnik imovineimovine..

Fiskalna politikaFiskalna politika

�� FiskalnaFiskalna politikapolitika, , kaokao jedanjedan ododnajznačajnijihnajznačajnijih instrumenatainstrumenataekonomskeekonomske politikepolitike, , proizvodiproizvodibrojnebrojne efekteefekte, , nana direktandirektan iliiliindirektanindirektan načinnačin. . indirektanindirektan načinnačin. .

Efekti fiskalne politikeEfekti fiskalne politike

�� EfektiEfekti fiskalne politike fiskalne politike nastajunastaju kaokaorezultatrezultat težnjetežnje zaza ostvarenjemostvarenjemprethodnoprethodno pomenutihpomenutih fiskalnihfiskalnih iinefiskalnihnefiskalnih ciljevaciljeva u u ekonomskomekonomskomsistemusistemu, , poputpoput::

punepune zaposlenostizaposlenosti, , 1.1. punepune zaposlenostizaposlenosti, ,

2.2. stabilnostistabilnosti cijenacijena, ,

3.3. poboljšanjapoboljšanja platnogplatnog bilansabilansa,,

4.4. podsticanjapodsticanja privrednogprivrednog rastarasta, ,

5.5. kaokao ii preraspodjelepreraspodjele dohotkadohotka iiimovineimovine. .

Efekti fiskalne politikeEfekti fiskalne politike

�� I pored I pored brojnihbrojnih dejstavadejstava fiskalnefiskalnepolitikepolitike, , mogućemoguće je je izdvojitiizdvojiti::

1.1. efekteefekte tražnjetražnje,,

2.2. efekteefekte likvidnostilikvidnosti,,2.2. efekteefekte likvidnostilikvidnosti,,

3.3. odnosnoodnosno efekteefekte stabilizacijestabilizacije,,

4.4. efekteefekte stimulacijestimulacije ii,,

5.5. efekteefekte redistribucijeredistribucije. .

Fiskalna politikaFiskalna politika�� MMožeože zaključitizaključiti dada mjeremjere fiskalnefiskalne

politikepolitike, , odnosnoodnosno automatskiautomatskistabilizatoristabilizatori, , formuleformule elastičnostielastičnosti iidiskrecionediskrecione mjeremjere, , mogumogu bitibitiusmjereneusmjerene kakokako nana podsticanjepodsticanjeusmjereneusmjerene kakokako nana podsticanjepodsticanjeprivrednogprivrednog rastarasta ((efekatefekatstimulacijestimulacije), ), regulisanjeregulisanjenezaposlenostinezaposlenosti ii nivoanivoa cijenacijena ((efektiefektistabilizacijestabilizacije), ), takotako ii nanaredistribucijuredistribuciju dohotkadohotka ii imovineimovine((efektiefekti redistribucijeredistribucije). ).

Ekspanzivna fiskalna politika Ekspanzivna fiskalna politika

�� PodrazumjevaPodrazumjeva iliili rastućurastuću potrošnjupotrošnjudržavedržave ii//iliili smanjenjesmanjenje porezaporeza. .

�� PosljedicaPosljedica takvetakve fiskalnefiskalne politikepolitike možemožebitibiti iliili rastućirastući budžetskibudžetski deficit deficit iliilismanjujućismanjujući budžetskibudžetski suficitsuficit. .

BudžetskiBudžetski deficit deficit državadržava finansirafinansira svojimsvojim�� BudžetskiBudžetski deficit deficit državadržava finansirafinansira svojimsvojimzaduživanjemzaduživanjem. .

�� Bosna i Hercegovina Bosna i Hercegovina svojsvoj deficit deficit finansirafinansira iliili zaduživanjemzaduživanjem kodkod MMF MMF iliiliemisijomemisijom vrednosnihvrednosnih papirapapira (trezorski (trezorski zapisi)zapisi). . TakoTako nastajenastaje državnidržavni iliili javnijavni dug.dug.

KontrakcionaKontrakciona iliili restriktivnarestriktivna fiskalnafiskalnapolitikapolitika uključujeuključuje smanjenjesmanjenje državnedržavne

�� PPotrošnjeotrošnje ii//iliili povećanjepovećanje porezaporeza.. PrimenjujePrimenjuje sese kadakada sese želiželiobuzdatiobuzdati rastrast ADAD ii nepovoljnanepovoljna kretanjakretanja uu platnomplatnom bilansubilansu..PoslPosljjedicaedica takvetakve fiskalnefiskalne politikepolitike možemože bitibiti iliili rastućirastućibudžetskibudžetski suficitsuficit iliili smanjujućismanjujući budžetskibudžetski deficitdeficit..

�� VeličinaVeličina deficitadeficita iliili suficitasuficita zavisizavisi odod stanjastanja uu kojemkojem sese

privredaprivreda nalazinalazi.. AkoAko jeje privredaprivreda uu usponuusponu zaradezarade ljudiljudi rasturastu iiiznosiiznosi naplaćenihnaplaćenih porezaporeza bićebiće većiveći.. TadaTada jeje nezaposlenostnezaposlenostiznosiiznosi naplaćenihnaplaćenih porezaporeza bićebiće većiveći.. TadaTada jeje nezaposlenostnezaposlenostniskaniska papa ćeće isplaćeneisplaćene naknadenaknade nezaposlenimanezaposlenima bitibiti niskeniske.. ToToćeće povećatipovećati suficitsuficit ii smanjitismanjiti budžetskibudžetski deficitdeficit.. NaimeNaime,,funkcijafunkcija porezaporeza jeje pozitivnogpozitivnog nagibanagiba ((sasa rastomrastom dohotkadohotkapovećavajupovećavaju sese poreskiporeski prihodiprihodi),), dokdok jeje funkcijafunkcija državnedržavnepotrošnjepotrošnje negativnognegativnog nagibanagiba ((sasa rastomrastom dohotkadohotkasmanjujesmanjuje sese nezaposlenostnezaposlenost ii isplaćeneisplaćene naknadenaknadenezaposlenimanezaposlenima)) UkolikoUkoliko sese veličinaveličina suficitasuficita ii deficitadeficita menjamenjauu skladuskladu sasa promenompromenomjenomjenom

Mjesto i uloga javnog sektora Mjesto i uloga javnog sektora u kružnom toku sredstavau kružnom toku sredstava�� Pojednostavljeno cijeli privredni sistem Pojednostavljeno cijeli privredni sistem

možemo podijeliti na samo tri sektora:možemo podijeliti na samo tri sektora:1.1. Sektor ku čanstva,Sektor ku čanstva,2.2. Sektor preduze ća,Sektor preduze ća,3.3. Sektor državeSektor države ,,

Na slici 1. prikazane su transakcije između Na slici 1. prikazane su transakcije između �� Na slici 1. prikazane su transakcije između Na slici 1. prikazane su transakcije između sektora privrede.jedan dio transacija odvija sektora privrede.jedan dio transacija odvija se preko tržišta, a drugi u neposrednim se preko tržišta, a drugi u neposrednim odnosima između države i sektora odnosima između države i sektora kučanstva i preduzeća,kučanstva i preduzeća,

�� Realne i finansijske transakcije Realne i finansijske transakcije –– realne realne isprekidana linija a finnsijska puna linija,isprekidana linija a finnsijska puna linija,

Teorija i politika javnih rashoda

Relacije od 1Relacije od 1--1010�� Relacijom 1 predočen je susret Relacijom 1 predočen je susret

kučanstva i preduzeća na tržištu kučanstva i preduzeća na tržištu rada, na kojem preduzeće kupuje rada, na kojem preduzeće kupuje radnu snagu, Istovremeno, relacijom radnu snagu, Istovremeno, relacijom 2 označeno je sticanje dohotka 2 označeno je sticanje dohotka kučanstva po toj osnovi. To isto radi i kučanstva po toj osnovi. To isto radi i kučanstva po toj osnovi. To isto radi i kučanstva po toj osnovi. To isto radi i država, koja angažira dio radne država, koja angažira dio radne snage u proizvodnji javnih dobara i snage u proizvodnji javnih dobara i usluga i za to plaća naknade usluga i za to plaća naknade kučanstvu. Itd.....kučanstvu. Itd.....

�� Glavni dio transakcija odvija se Glavni dio transakcija odvija se putem instrumenata fiskalnog putem instrumenata fiskalnog sistema sistema –– 5 i 8. 5 i 8.

Prijelog budžeta u FBiHPrijelog budžeta u FBiH

Funkcija potrošnje

Y = C + I + G

Pri čemu je:

Y – nacionalni dohodak, Y – nacionalni dohodak, C – lična potrošnja, I – neto investicije i G – opšta potrošnja;

Javni prihodiJavni prihodi

�� Javinim prihodima se smatraju Javinim prihodima se smatraju prihodi budžeta i vanbudžetskih prihodi budžeta i vanbudžetskih fondova, zavoda, agencija i prihodi fondova, zavoda, agencija i prihodi za druge javne potrebe koji se za druge javne potrebe koji se za druge javne potrebe koji se za druge javne potrebe koji se ostvaruju u skladu sa zakonima i ostvaruju u skladu sa zakonima i drugim propisima donesenim na drugim propisima donesenim na osnovu Zakona o pripadnosti javnih osnovu Zakona o pripadnosti javnih prihoda u FBiH,prihoda u FBiH,

Poreska struktura u BiHPoreska struktura u BiH

�� Poreski oblici:Poreski oblici:

��Porez na potrošnjuPorez na potrošnju

��Porez na dohodakPorez na dohodak

��Porez na dobitPorez na dobit

��Porez na imovinuPorez na imovinu

Vrste i klasifikacija javnih Vrste i klasifikacija javnih prihodaprihoda

�� Redovni vanredni prihodi;Redovni vanredni prihodi;

�� Originalni i derivatni;Originalni i derivatni;

�� Javnopravni i privatno pravni;Javnopravni i privatno pravni;

Prihodi od stanovništva i pravnih Prihodi od stanovništva i pravnih �� Prihodi od stanovništva i pravnih Prihodi od stanovništva i pravnih lica;lica;

�� Parafiskalni Parafiskalni -- kao poseban oblik kao poseban oblik prihoda;prihoda;

Javni prihodiJavni prihodi

�� Prema pravilniku o načinu uplate javnih Prema pravilniku o načinu uplate javnih prihoda budžeta i vanbudžetskih prihoda budžeta i vanbudžetskih fondova na terioriji F BiH javni prihodi, fondova na terioriji F BiH javni prihodi, su:su:

1.1. Prihodi od indirektnih poreza sa Prihodi od indirektnih poreza sa jedinstvenog računa (PDVjedinstvenog računa (PDV--e, carine),e, carine),jedinstvenog računa (PDVjedinstvenog računa (PDV--e, carine),e, carine),

2.2. Porezi,Porezi,

3.3. Naknade i takse,Naknade i takse,

4.4. Novčane kazne, Novčane kazne,

5.5. DoprinosiDoprinosi

Naplata indirektnih poreza u Naplata indirektnih poreza u 2014.godini2014.godini

Izvor: Fiskalno vijeće BiH, Globalni okvir fiskalnog bilansa I politika u BiH 2015 – 2017.

Izvanrdni prihodi koji imaju Izvanrdni prihodi koji imaju karakter javnih prihodakarakter javnih prihoda

�� Novac iz primarne emisije CB BiH;Novac iz primarne emisije CB BiH;

�� Javni dug države;Javni dug države;

�� Pokloni i dr.;Pokloni i dr.;

ISKAZIVANJE JAVNOFINANSIJSKIH TOKOVA PREMAGFS EKONOMSKOJ KLASIFIKACIJI

A. PRIHODI I RASHODI

1. PRIHODI 2. RASHODI

•POREZI•DOPRINOSI ZA SOC.ZAŠT. ••DOPRINOSI ZA SOC.ZAŠT.

3. NEPOREZNI PRIHODI4. PRIMLJENI TRANSFERI5. TRANSFERI OD OSTALIH

NIVOA VLASTI6. DONACIJE

7. DRUGI NEPORESKI PRIHODI

•PPLAĆE I DRUGA NAKNADE ZAPOSLENIM•DOPRINOSI POSLODAVCA•IIZDACI ZA ROBE I USLUGE

•KKAMATE•SSUBVENCIJE

•TTRANSFERI POJEDINCIMA•TTRANSFERI DRUGIM NIVOIMA VLASTI

8. KAPITALNI TRANSFERI9. DRUGI RASHODI

•TEKUĆI SUFICIT (TEKUĆI DEFICIT)

Porezi i poreska politikaPorezi i poreska politika

�� Porezi su oblik ili instrument formiranja Porezi su oblik ili instrument formiranja javnih prihoda, pokrića budžetskih javnih prihoda, pokrića budžetskih rashoda i zadovoljenja javnih potreba:rashoda i zadovoljenja javnih potreba:

�� Teškoća u definisanju i objašnjavanju Teškoća u definisanju i objašnjavanju poreza proizilazi iz činjenice da postoj tri poreza proizilazi iz činjenice da postoj tri osnovna načela uvođenja i nametanja osnovna načela uvođenja i nametanja osnovna načela uvođenja i nametanja osnovna načela uvođenja i nametanja poreza:poreza:

1.1. Nametanja poreza obavezno silom;Nametanja poreza obavezno silom;2.2. Uvođenje poreza na osnovu ugovora Uvođenje poreza na osnovu ugovora

između određenih staleža, klasa i između određenih staleža, klasa i vladara;vladara;

3.3. Ustavno uvođenje i plaćanje poreza Ustavno uvođenje i plaćanje poreza (kapitalizam i socijalizam);(kapitalizam i socijalizam);

Osnovna obilježja porezaOsnovna obilježja poreza�� Porez je javni (državni) prihod;Porez je javni (državni) prihod;�� Porez je prinudno davanje;Porez je prinudno davanje;�� Porez je davanje bez direktnih protivu Porez je davanje bez direktnih protivu

naknada;naknada;�� Porez je davanje iz viška proizvoda, ili, Porez je davanje iz viška proizvoda, ili,

što je rijetko, iz imovine;što je rijetko, iz imovine;što je rijetko, iz imovine;što je rijetko, iz imovine;�� Porezi su redovni prihodi;Porezi su redovni prihodi;�� Jednostrano su utvrđeni od strane Jednostrano su utvrđeni od strane

države;države;�� Derivatni su prihodi države;Derivatni su prihodi države;�� Redovno se naplaćuju u novcu;Redovno se naplaćuju u novcu;�� Porezi su nedestinirani javni prihodi, itd.;Porezi su nedestinirani javni prihodi, itd.;

Osnovna obilježja porezaOsnovna obilježja poreza

�� Porez kao instrument fiskalne Porez kao instrument fiskalne politike postaje jedan od osnovnih politike postaje jedan od osnovnih sredstava za stabilizacione politike, sredstava za stabilizacione politike, posebno usmjerene u pravcu posebno usmjerene u pravcu borbe protiv inflacije, pošto dijelije borbe protiv inflacije, pošto dijelije borbe protiv inflacije, pošto dijelije borbe protiv inflacije, pošto dijelije na sužavanje novčane tražnje na na sužavanje novčane tražnje na tržištu i na uspostavljanje robnotržištu i na uspostavljanje robno--novčane ravnoteže;novčane ravnoteže;

Teorija opravdavanja porezaTeorija opravdavanja poreza

�� Sve teorije opravdavanja poreza Sve teorije opravdavanja poreza danas se uglavnom svrstavaju na:danas se uglavnom svrstavaju na:

1.1. Klasične teorije;Klasične teorije;

2.2. Savremene teorije (građanske, Savremene teorije (građanske, 2.2. Savremene teorije (građanske, Savremene teorije (građanske, socijalističke);socijalističke);

Klasične teorijeKlasične teorije

�� Teorija sileTeorija sile�� Teorija ugovora;Teorija ugovora;�� Teorija cijena usluge:Teorija cijena usluge:1.1. Teorija osiguranja;Teorija osiguranja;1.1. Teorija osiguranja;Teorija osiguranja;2.2. Teorija uživanja;Teorija uživanja;�� Teorija reprodukcije;Teorija reprodukcije;�� Organska teorija;Organska teorija;

Neokeynzijanska teorijaNeokeynzijanska teorija

�� Tri varijante teorije:Tri varijante teorije:

1.1. Porezi Porezi –– stimulator proizvodnje;stimulator proizvodnje;

2.2. Antikrizna teorija poreza;Antikrizna teorija poreza;

3.3. Antinflaciona teorija;Antinflaciona teorija;3.3. Antinflaciona teorija;Antinflaciona teorija;

Elementi oporezivanjaElementi oporezivanja

�� Lični elementi oprezivanja:Lični elementi oprezivanja:

1.1. Poreske vlasti;Poreske vlasti;

2.2. Poreski obveznik;Poreski obveznik;

3.3. Poreski platilac;Poreski platilac;Poreski platilac;Poreski platilac;

4.4. Poreski destinatar;Poreski destinatar;

�� Materijalni elementi oporezivanja:Materijalni elementi oporezivanja:

Materijalni elementi oporezivanjaMaterijalni elementi oporezivanja

�� Poreska osnovica;Poreska osnovica;

�� Poreska jedinica;Poreska jedinica;

�� Poreska stopa;Poreska stopa;

�� Poreska tarifa;Poreska tarifa;

�� Poreske liste;Poreske liste;�� Poreske liste;Poreske liste;

�� Poreski katastar;Poreski katastar;

�� Poreski objekt;Poreski objekt;

�� Poreska sposobnost;Poreska sposobnost;

�� Proporcionalna metoda oporezivanja;Proporcionalna metoda oporezivanja;

�� Progresivna metoda oporezivanja;Progresivna metoda oporezivanja;

�� Degresivna metoda oporezivanja;Degresivna metoda oporezivanja;

�� Restitucija poreza;Restitucija poreza;

�� Poreska opomena;Poreska opomena;

Materijalni elementi Materijalni elementi oporezivanjaoporezivanja

�� Poreska opomena;Poreska opomena;

�� Prisilna naplata;Prisilna naplata;

�� Poreske olakšice;Poreske olakšice;

�� Zastarivanje poreza;Zastarivanje poreza;

�� Poreska politika;Poreska politika;

Poreska evazijaPoreska evazija

�� Poreska evazija predstavlja radnje i Poreska evazija predstavlja radnje i propuštanje novih radnji, koje propuštanje novih radnji, koje poreski obveznik preduzima radi poreski obveznik preduzima radi izbjegavanja plaćanja poreza;izbjegavanja plaćanja poreza;

�� Evazija poreza je posljedica Evazija poreza je posljedica �� Evazija poreza je posljedica Evazija poreza je posljedica nastojanja poreskog obveznika da nastojanja poreskog obveznika da smanji poreski teret;smanji poreski teret;

Pojavni oblici evazije porezaPojavni oblici evazije poreza

�� Zakonske ili dopuštene Zakonske ili dopuštene –– porezni porezni obveznik ne dolazi u sukob sa obveznik ne dolazi u sukob sa zakonom (primjer: cigareta) zakonom (primjer: cigareta) ––namjerna ili nenamjerna;namjerna ili nenamjerna;namjerna ili nenamjerna;namjerna ili nenamjerna;

�� Nezakonita evazija:Nezakonita evazija:

1.1. Utaja ili defraudacija;Utaja ili defraudacija;

2.2. Kontrabanda ili krijumčarenje;Kontrabanda ili krijumčarenje;

Efekti prevaljivanja porezaEfekti prevaljivanja poreza

�� O prevaljivanju poreza govorimo O prevaljivanju poreza govorimo kada poreski obveznik prihvati kada poreski obveznik prihvati poresku obavezu, ali ne i poresku obavezu, ali ne i namjeru da plati porez, namjeru da plati porez, namjeru da plati porez, namjeru da plati porez, većporeski teret snosi neka većporeski teret snosi neka druga osoba;druga osoba;

�� Bez plaćanja poreza ne može ni Bez plaćanja poreza ne može ni biti prevaljivanja;biti prevaljivanja;

Prevaljivanje porezaPrevaljivanje poreza

�� Namjerno ili nenamjerno;Namjerno ili nenamjerno;

�� Prevaljivanje unaprijed ili unazad;Prevaljivanje unaprijed ili unazad;

�� Jednostruko ili višestruko;Jednostruko ili višestruko;

Faktori prevaljivanjaFaktori prevaljivanja

�� Tri su osnovne grupe faktora:Tri su osnovne grupe faktora:

1.1. Ekonomski Ekonomski –– slobodno formiranje slobodno formiranje i kretanje ponude i tražnje;i kretanje ponude i tražnje;

2.2. Subjektivni;Subjektivni;

3.3. Istoriski faktori prevaljivanja;Istoriski faktori prevaljivanja;3.3. Istoriski faktori prevaljivanja;Istoriski faktori prevaljivanja;

Faze prevaljivanjaFaze prevaljivanja

�� Perkusija;Perkusija;

�� Reperkusija;Reperkusija;

�� Incidenca;Incidenca;

Difuzija;Difuzija;�� Difuzija;Difuzija;

POLITIKA JAVNOG DUGA

1. Definicija javnog duga

2. Karakteristike javnog duga

3. Uzroci stvaranja javnog duga

4. Klasifikacija javnog duga

5. Emisija javnog duga

6. Amortizacija javnog duga

7. Konverzija i konsolidacija javnog duga

Pojam i definicija javnog duga

� Javni dug (državni dug): akumulirana pozajmljena novčana sredstva države, odnosno zbir svih potraživanja prema državi koji imaju njezini domaći ili inozemni povjerioci u određenom trenutku.trenutku.

� Javni dug je izvanredni prihod države i već duže vrijeme se susreće kao jedan od izvora finansiranja njenih funkcija;

� Treba razlikovati dudžetski deficit od javnog duga jer je javni dug kumulativ prošlih dudžetskih deficita;

Klasifikacija javnog duga

1. Prema teritorijalnom principu: unutrašnji i vanjski;

2. Prema metodama kojima se država služi da bi država došla do sredstava: dobrovljni i prinudni,

3. Prema načinu otplate i garancije: anuitetski, rentni, dugovi s naplatom i bez naplate kamata,naplate kamata,

4. Prema tome da li država istovremeno preuzima obavezu da daje i neki zalog kao garanciju za uredno plaćanje kamata i otplata, javni dugovi se dijele na: zajmove sa zalogom i zajmove bez zaloga,

5. Prema vremenu za koji se formirani: leteći ili kratkoro čni (privremeni) ili konsolidovani ili dugoro čni,

Budžetski deficit se pokriva Budžetski deficit se pokriva iz tri izvora:iz tri izvora:

1.1. Zaduživanje države kod središnje Zaduživanje države kod središnje banke;banke;

2.2. Zaduživanjem na domačem Zaduživanjem na domačem finansijskom tržištu kapitala;finansijskom tržištu kapitala;finansijskom tržištu kapitala;finansijskom tržištu kapitala;

3.3. Zaduživanjem u inostranstvu;Zaduživanjem u inostranstvu;

Tri faze nastanka javnog dugaTri faze nastanka javnog duga

1.1. Emisija;Emisija;

2.2. Amortizacija;Amortizacija;

3.3. KonvezijaKonvezija

Osnovni problemi javnog dugaOsnovni problemi javnog duga�� Nekoliko teorijskih i praktičnih pitanja:Nekoliko teorijskih i praktičnih pitanja:1.1. David, Ricardo David, Ricardo –– sa stajilišta integracijske sa stajilišta integracijske

preraspodjele tereta javnog duga, javni preraspodjele tereta javnog duga, javni dug je neutralan “teorem ekvivalencije”); dug je neutralan “teorem ekvivalencije”);

2.2. A. Lener A. Lener –– tvorac komenzatorskih finansija tvorac komenzatorskih finansija dopušta da postoji jedna mogućnost dopušta da postoji jedna mogućnost prevaljivanja tereta javnog duga na prevaljivanja tereta javnog duga na prevaljivanja tereta javnog duga na prevaljivanja tereta javnog duga na buduće generacija,buduće generacija,

3.3. Neoklasičari 20. stolječa drže da je Neoklasičari 20. stolječa drže da je “učinak istiskivanja” javnog duga toliko “učinak istiskivanja” javnog duga toliko snažan da neminovno dovodi do snažan da neminovno dovodi do smanjenja opsega investiranja i kapitala smanjenja opsega investiranja i kapitala koji ostaje na raspolaganju budućim koji ostaje na raspolaganju budućim generacijama. generacijama.

Upravljanje javnim dugomUpravljanje javnim dugom

�� Pod upravljanjem javnim dugom Pod upravljanjem javnim dugom podrazumjevamo donošenje odluka o podrazumjevamo donošenje odluka o refinansiranju i otplati javnog duga, refinansiranju i otplati javnog duga, konverziji i reprogramiranju duga, konverziji i reprogramiranju duga, emisiji novog duga, izbor ročne emisiji novog duga, izbor ročne strukture javnog duga, strukture javnog duga, strukture javnog duga, strukture javnog duga,

�� Osnovni kriterij za upravljanja javnim Osnovni kriterij za upravljanja javnim dugom je minimiziranje troškova dugom je minimiziranje troškova finansiranja, tj. visine kamatne stope finansiranja, tj. visine kamatne stope (naravno ovo je pojednostavljeni (naravno ovo je pojednostavljeni kriterij),kriterij),


�� Konverzija javnog duga Konverzija javnog duga ––olakšavanje tereta javnog duga olakšavanje tereta javnog duga snižavanjem kamatnih stopa,snižavanjem kamatnih stopa,

�� Konsolidacija javnog duga Konsolidacija javnog duga ––unifikacija javnih dugova, odnosno unifikacija javnih dugova, odnosno unifikacija javnih dugova, odnosno unifikacija javnih dugova, odnosno spajanje više dugova sa različitim spajanje više dugova sa različitim kamatnim stopama i rokovima u kamatnim stopama i rokovima u jedinstven, unificiran dug,jedinstven, unificiran dug,

�� Uslovi za konverziju: Uslovi za konverziju: finansijski, finansijski, pravni i socijalni, pravni i socijalni,


�� Upravljanje javnim dugom postaje vrlo Upravljanje javnim dugom postaje vrlo važna stvar, i to sve važnija s važna stvar, i to sve važnija s povećanjem njegove veličine i povećanjem njegove veličine i diverzifikacijom njegove ročne diverzifikacijom njegove ročne struktura,struktura,

Veličina i struktura javnog duga utiče na Veličina i struktura javnog duga utiče na �� Veličina i struktura javnog duga utiče na Veličina i struktura javnog duga utiče na visinu kamate za njegovu servisiranje, ali visinu kamate za njegovu servisiranje, ali se, takođe, izravno odražavaju na se, takođe, izravno odražavaju na likvidnost privrede, nivo investicijskih likvidnost privrede, nivo investicijskih aktivnosti i ukupnu dinamiku privrednih aktivnosti i ukupnu dinamiku privrednih kretanja.kretanja.

Upravljanje javnim dugomUpravljanje javnim dugom�� Kroz savremeni javni dug Kroz savremeni javni dug

sintetiziraju se rezultati i učinci tri sintetiziraju se rezultati i učinci tri najvažnija segmenta finansijskog najvažnija segmenta finansijskog sektora:sektora:

1.1. monetarne politike,monetarne politike,2.2. fiskalne politike,fiskalne politike,2.2. fiskalne politike,fiskalne politike,3.3. finansijska tržišta,finansijska tržišta,�� Kroz tri funkcije javnih finansija:Kroz tri funkcije javnih finansija:1.1. alokacijska,alokacijska,2.2. redistribucijska,redistribucijska,3.3. stabilizacijska. stabilizacijska.

Kriterij EU u odnosu na javni dugKriterij EU u odnosu na javni dug

�� Svaka zemlja EU, da bi postala Svaka zemlja EU, da bi postala članicom EMU mora ispunjavati članicom EMU mora ispunjavati kriterije konvergencije (iz domena kriterije konvergencije (iz domena monetarnih i fiskalnih kriterija) s monetarnih i fiskalnih kriterija) s aspekta njene makroekonomske aspekta njene makroekonomske aspekta njene makroekonomske aspekta njene makroekonomske politike, pri ćemu ne bi smjelo biti politike, pri ćemu ne bi smjelo biti većih odstupanja, premda je bilo većih odstupanja, premda je bilo određene fleksibilnosti u određene fleksibilnosti u ispunjavanju postavljenih kriterija,ispunjavanju postavljenih kriterija,

Osnovni kriteriji konvergencije Osnovni kriteriji konvergencije

�� Jedan od osnovnih kriterija Jedan od osnovnih kriterija konvergencije EU jeste:konvergencije EU jeste:

�� Odnos javnog duga i BDPOdnos javnog duga i BDP--a ne a ne smije biti veći od smije biti veći od 60% 60% utvrđen utvrđen Kopenhagenskim kriterijima,Kopenhagenskim kriterijima,Kopenhagenskim kriterijima,Kopenhagenskim kriterijima,

�� Optimalan nivo zaduženosti Optimalan nivo zaduženosti

Javni dug BiHJavni dug BiH

�� Ukupan javni dug BiH je jedan od Ukupan javni dug BiH je jedan od važanih elemenata za ocjenu važanih elemenata za ocjenu kreditnog rejtinga BiH, kreditnog rejtinga BiH,

�� Vanjski dug se servisira iz državnog Vanjski dug se servisira iz državnog budžeta iz fiskalnih izvora koji se budžeta iz fiskalnih izvora koji se prenose sa jedinstvenog računa za prenose sa jedinstvenog računa za prenose sa jedinstvenog računa za prenose sa jedinstvenog računa za prikupljanje indirektnih poreza, ali prikupljanje indirektnih poreza, ali ostalo je neriješeno pitanje ostalo je neriješeno pitanje unutrašnjeg duga na način da unutrašnjeg duga na način da obezbjedi makroekonomsku obezbjedi makroekonomsku stabilnost i fiskalnu održivost,stabilnost i fiskalnu održivost,

Struktura javnog duga BiH Struktura javnog duga BiH

Ukupan javni dug

RestitucijaUnutrašnji dugVanjski dug

Granice javnog dugaGranice javnog duga

�� Može se govoriti o optimalnoj i Može se govoriti o optimalnoj i gornjoj granici javnog duga ali ni gornjoj granici javnog duga ali ni jednu ni drugu nije lako definirati,jednu ni drugu nije lako definirati,

�� Optimalno zaduživanje javnim Optimalno zaduživanje javnim dugom dugom –– udjel javnog duga u BDPudjel javnog duga u BDP--u,u,Udio izdataka za kamate u BDPUdio izdataka za kamate u BDP--u u 1.1. Udio izdataka za kamate u BDPUdio izdataka za kamate u BDP--u u R/BDP,R/BDP,

2.2. Udio ukupnog javnog duga u Udio ukupnog javnog duga u ukupnom BDPukupnom BDP--u D/BDP.u D/BDP.

Granice javnog dugaGranice javnog duga

�� Za sada BiH nije prezadužena i Za sada BiH nije prezadužena i svrstana je u grupu srednje svrstana je u grupu srednje zaduženih zemalja jer je udio zaduženih zemalja jer je udio javnog duga je oko 40% BDPjavnog duga je oko 40% BDP--a,a,javnog duga je oko 40% BDPjavnog duga je oko 40% BDP--a,a,

�� Dakle, u granicama je mastrhtskih Dakle, u granicama je mastrhtskih kriterija do 60% GDPkriterija do 60% GDP--a,a,

Vanjski dug 2008Vanjski dug 2008--2014.2014.

Granice javnog dugaGranice javnog duga�� Ukupan vanjski javni dug BiH na Ukupan vanjski javni dug BiH na

kraju 2014. iznosio je 11,56 milijade kraju 2014. iznosio je 11,56 milijade KM;KM;

�� Od toga na Federaciju BiH se odnosi Od toga na Federaciju BiH se odnosi 6,5 mililijarde KM;6,5 mililijarde KM;Na Republiku Srpsku 5,06 miliarde Na Republiku Srpsku 5,06 miliarde �� Na Republiku Srpsku 5,06 miliarde Na Republiku Srpsku 5,06 miliarde KM;KM;

�� Planira se vanredno zaduženje u Planira se vanredno zaduženje u 2014. 2014. –– Feredracija BiH sa 40 Feredracija BiH sa 40 miliona KM a Republika srpska sa miliona KM a Republika srpska sa 245 miliona KM; 245 miliona KM;

Granice javnog dugaGranice javnog duga�� Javni dug ima tendenciju rasta, ali Javni dug ima tendenciju rasta, ali

još uvijek nije faktor koji može još uvijek nije faktor koji može pretjerano zabrinjavati,pretjerano zabrinjavati,

�� Javni dug je posljedica deficita u Javni dug je posljedica deficita u državnom budžetu i vanjskoj državnom budžetu i vanjskoj državnom budžetu i vanjskoj državnom budžetu i vanjskoj trgovini zemlje,trgovini zemlje,

�� Dakle, BiH bilježi dvostruki (twin Dakle, BiH bilježi dvostruki (twin deficit), deficit vanjske trgovine i deficit), deficit vanjske trgovine i deficit državnog budžeta,deficit državnog budžeta,

�� Dugoročno je ugrožena Dugoročno je ugrožena međunarodmna likvidnost zemlje, međunarodmna likvidnost zemlje,

Vanjski dug BiHVanjski dug BiH

�� Vanjski dug BiH je nastao u skladu Vanjski dug BiH je nastao u skladu sa međunarodnim sporazumom u sa međunarodnim sporazumom u periodu 02.04.1992. do periodu 02.04.1992. do 14.12.1995godine,14.12.1995godine,

�� Vanjska zaduženja BiH su alocirana Vanjska zaduženja BiH su alocirana �� Vanjska zaduženja BiH su alocirana Vanjska zaduženja BiH su alocirana na F BiH, RS, Brčko Distrikt BiH i na F BiH, RS, Brčko Distrikt BiH i Institucije BiH, zaduženja entiteta,Institucije BiH, zaduženja entiteta,

�� U periodu 2005.U periodu 2005.-- 14. stari dug je 14. stari dug je opao za 27,2%, s druge strane opao za 27,2%, s druge strane “novi dug”je u istom periodu “novi dug”je u istom periodu rastao za 75,5%, rastao za 75,5%,

Vanjski dug BiH prema namjeni Vanjski dug BiH prema namjeni korištenjakorištenja

�� U ukupnom stanju vanjske U ukupnom stanju vanjske zaduženosti po osnovu novih zaduženosti po osnovu novih kredita 53,38% odnosi se na kredita 53,38% odnosi se na kredite usmjerene na realizaciju kredite usmjerene na realizaciju kredite usmjerene na realizaciju kredite usmjerene na realizaciju infrastrukturnih projekata, 35,21% infrastrukturnih projekata, 35,21% na kredite namjenjene javnom na kredite namjenjene javnom sektoru, te 11,41% je angažovano sektoru, te 11,41% je angažovano za privredne djelatnosti, za privredne djelatnosti,

Servisiranje vanjskog dugaServisiranje vanjskog duga

�� Imajući u vidu da je većina kredita Imajući u vidu da je većina kredita odobrenih BiH dospijela za naplatu odobrenih BiH dospijela za naplatu tj. istekao “grejs” period, od tj. istekao “grejs” period, od 2009.godine učešće plaćenih 2009.godine učešće plaćenih glavnica u strukturi ukupno glavnica u strukturi ukupno glavnica u strukturi ukupno glavnica u strukturi ukupno servisiranih obaveza, u odnosu na servisiranih obaveza, u odnosu na plaćene kamate i druge troškove plaćene kamate i druge troškove bilježi tendenciju rasta,bilježi tendenciju rasta,


�� U periodu 01.01.U periodu 01.01.--31.12.2014.godina 31.12.2014.godina obaveze po osnovu vanjskog duga obaveze po osnovu vanjskog duga iznose 760,92 mil KM, od ćega se na iznose 760,92 mil KM, od ćega se na oplatu glavnice odnosi 659,13 mil KM ili oplatu glavnice odnosi 659,13 mil KM ili 86,71%, na otplatu kamate, servisnih i 86,71%, na otplatu kamate, servisnih i drugih troškova 101,10 mil KM ili drugih troškova 101,10 mil KM ili drugih troškova 101,10 mil KM ili drugih troškova 101,10 mil KM ili 13,29%,13,29%,

�� U ukupnoj otplati glavnice za U ukupnoj otplati glavnice za posmatrani period, na isplaćene posmatrani period, na isplaćene obaveze prema MMFobaveze prema MMF--u se odnosi u se odnosi 49,40% ili 325,96 mil KM,49,40% ili 325,96 mil KM,


�� Ukupno ostvarenom iznosu Ukupno ostvarenom iznosu servisiranih obaveze u servisiranih obaveze u posmatranom periodu, FBiH je posmatranom periodu, FBiH je učestvovala sa 494,29% mil KM učestvovala sa 494,29% mil KM (64,96%), RS sa 261,06 mil KM (64,96%), RS sa 261,06 mil KM (64,96%), RS sa 261,06 mil KM (64,96%), RS sa 261,06 mil KM (34,31%), Distrikt Brčko 1,52 mil (34,31%), Distrikt Brčko 1,52 mil KM (0,20%), te Institucije BiH sa KM (0,20%), te Institucije BiH sa 4,05% mil KM (0,53%), 4,05% mil KM (0,53%),

Unutrašnji dug BiHUnutrašnji dug BiH

�� Za razliku od vanjskog duga, Za razliku od vanjskog duga, unutrašnji dug (stara devizna unutrašnji dug (stara devizna štenja, ratna potraživanja, štenja, ratna potraživanja, dugoročne obveznice, trezorski dugoročne obveznice, trezorski zapisi, refundacija poreza, obaveze zapisi, refundacija poreza, obaveze zapisi, refundacija poreza, obaveze zapisi, refundacija poreza, obaveze po kreditima i ošpte obaveze) kao po kreditima i ošpte obaveze) kao dio ukupnog duga je znatno manji i dio ukupnog duga je znatno manji i stabilnijistabilniji, ,

Unutrašnji dug BiHUnutrašnji dug BiH

�� U periodu 2007. U periodu 2007. –– 14. unutrašnji 14. unutrašnji dug je pao za 47,5%, što je jako dug je pao za 47,5%, što je jako pozitivn trend,pozitivn trend,

�� Unutrašnju zaduženost čine Unutrašnju zaduženost čine sljedeće komponente: sljedeće komponente: sljedeće komponente: sljedeće komponente:

1.1. Direktni indirektni unutrašnji Direktni indirektni unutrašnji državni dug,državni dug,

2.2. Unutrašnji dug entiteta i Distrikta,Unutrašnji dug entiteta i Distrikta,

3.3. Unutrašnji dug opština, gradova i Unutrašnji dug opština, gradova i kantona,kantona,

Restitucija Restitucija

�� Prema anketi koju je provela Prema anketi koju je provela državna Komisija za restituciju državna Komisija za restituciju zahtijeva za povrat oduzete zahtijeva za povrat oduzete imovina njihovim vlasnicima imovina njihovim vlasnicima podneseni su od 375.000 podneseni su od 375.000 podneseni su od 375.000 podneseni su od 375.000 potražilaca u gruboj procjeni potražilaca u gruboj procjeni vrijednosti od 55,8 milrd KM,vrijednosti od 55,8 milrd KM,

Rješenja povrata Rješenja povrata

�� Naturalni povrat,Naturalni povrat,

�� Zamjenska restitucija,Zamjenska restitucija,

�� Finansijska restitucija,Finansijska restitucija,

�� Prijedlog je da se restuticija završi u Prijedlog je da se restuticija završi u periodu 2013. do 2028.godine,periodu 2013. do 2028.godine,

Alokacija, distribucija i javni izbor

� Zadovoljenje potreba za javnim dobrom;

� Vrste javnih prihoda;

� Preraspodjela dohotka;� Preraspodjela dohotka;

� Javni izbor;

Alokacijska funkcija javnih financija

� Kada je riječ o alokacijskoj funkciji javnih finansija, onda se, prije svega, misli na to kolika bi zapravo trebala biti veličina javnog sektora, trebala biti veličina javnog sektora, odnosno opseg javnih dobara;

Poreska politika i efekti Poreska politika i efekti oporezivanjaoporezivanja

�� Porezi postaju jedno od Porezi postaju jedno od najsnažnijih sredstava za najsnažnijih sredstava za preraspodju nacionalnog dohotka, preraspodju nacionalnog dohotka, s jedne strane na pojedine s jedne strane na pojedine s jedne strane na pojedine s jedne strane na pojedine subjekte, a s druge, na različite subjekte, a s druge, na različite oblike potrošnje (investicione i oblike potrošnje (investicione i opšte ili na akumalaciju (štednju);opšte ili na akumalaciju (štednju);

Ekonomski efekti oporezivanjaEkonomski efekti oporezivanja

�� Djelovanje poreza na dohodak i Djelovanje poreza na dohodak i ekonomski razvoj,ekonomski razvoj,

�� Djelovanje poreza na ekonomsku Djelovanje poreza na ekonomsku strukturu,strukturu,

�� Satabilizaciono dijelovanje poreza,Satabilizaciono dijelovanje poreza,�� Satabilizaciono dijelovanje poreza,Satabilizaciono dijelovanje poreza,

�� Djelovanje poreza na investicije,Djelovanje poreza na investicije,

�� Djelovanje poreza na potrošnju i Djelovanje poreza na potrošnju i akumulaciju,akumulaciju,

�� Djelovanje poreza na trgovinski i Djelovanje poreza na trgovinski i platni bilans,platni bilans,

Djelovanje poreza na dohodak Djelovanje poreza na dohodak i ekonomski razvoj,i ekonomski razvoj,

�� Djelovanje poreza na dohodak je Djelovanje poreza na dohodak je jedno od osnovnih dielovanja, a jedno od osnovnih dielovanja, a usko je vezano za novi koncept usko je vezano za novi koncept fiskalne i nefiskalnih ciljeva fiskalne i nefiskalnih ciljeva oporezivanja,oporezivanja,oporezivanja,oporezivanja,

�� Oporezivanje na dohodak dijeluje Oporezivanje na dohodak dijeluje direktno i indirektnodirektno i indirektno,,

�� Svako povećanje poreza negativno Svako povećanje poreza negativno dijeluje na dohodak i ekonomski dijeluje na dohodak i ekonomski rast,rast,

Faktori od kojih zavisi djelovanje Faktori od kojih zavisi djelovanje poreza na dohodaporeza na dohoda

�� Da li se prikupljena sredstva troše ili Da li se prikupljena sredstva troše ili drže neutrošena u budžetu,drže neutrošena u budžetu,

�� Da li je potrošnja nastala znatno Da li je potrošnja nastala znatno kasnije u odnosu na prikupljena kasnije u odnosu na prikupljena sredstva,sredstva,sredstva,sredstva,

�� U kom pravcu se usmjeravaju ova U kom pravcu se usmjeravaju ova sredstva kroz budžet (materijalni sredstva kroz budžet (materijalni rashodi, lični dohotci, privredne i rashodi, lični dohotci, privredne i neprivredne investicije, itd.neprivredne investicije, itd.

�� Da li se radi o direktnim ili Da li se radi o direktnim ili indirektnim porezima,indirektnim porezima,

Djelovanje poreza na izmjenu Djelovanje poreza na izmjenu ekonomsku strukturu privredeekonomsku strukturu privrede

�� Razmještaj kapaciteta,Razmještaj kapaciteta,

�� Brži ili sporiji razvoj određenih Brži ili sporiji razvoj određenih grana privrede,grana privrede,

�� Dislokacija i izmjena strukture Dislokacija i izmjena strukture �� Dislokacija i izmjena strukture Dislokacija i izmjena strukture proizvodnje, proizvodnje,

�� Na izmjenu strukture zaposlenosti,Na izmjenu strukture zaposlenosti,

�� Preusmjeravanje tražnje s uvoznih Preusmjeravanje tražnje s uvoznih na domaće proizvodena domaće proizvode,,

�� Na strukturu cijena proizvoda.Na strukturu cijena proizvoda.

Specifi čna djelovanja Specifi čna djelovanja porezaporeza�� Podsticanja razvoja nerazvijenih Podsticanja razvoja nerazvijenih

područja,područja,

�� Onemogučavanje pretjerane Onemogučavanje pretjerane koncentracije industrije u koncentracije industrije u određenim regionima,određenim regionima,određenim regionima,određenim regionima,

�� Otklanjanje strukturnih dijelovanja,Otklanjanje strukturnih dijelovanja,

�� Poreska politika Poreska politika –– damping,damping,

Satabilizaciono dijelovanje porezaSatabilizaciono dijelovanje poreza

� Promjena poreza (povećanje ili smanjenje, uvođenje novih, oslobađanje poreza) značajno djeluje na formiranje i ponašanje novčane kupovne snage ili raspoloživog novčanog dohotka,raspoloživog novčanog dohotka,

� Pod pretpostavkom neravnoteže u privredi, porezima se može djelovati na različite načine, na njeno otklanjanje.

Porezima se može djelovati

� U pravcu regulisanja kupovne snage (tražnje), stvorene neadekvatnom raspodjelom nacionalnog dohotka,nacionalnog dohotka,

� U pravcu regulisanja kupovne snage, tvorene pretjeranom (neadekvatnom)emisijom novca,

Stabilizaciona funkcija poreza

� Pomoću poreza se mogu značajno neutralizirati inflacioni procesi,

� Ovom stabilizacionom djelovanju poreza u savremenoj finansijskoj teoriji pridaje se poseban značaj.teoriji pridaje se poseban značaj.

Kako onda treba biti postavljen poreski sistem

� Tako da osigurava djelovanje u

pravcu osiguravanja dovoljnih

sredstava za pokriće javnih

rashoda,rashoda,

� Odgovarajuće stabilizacione (konjukturne) efekte poreza,

Neka od aktualnih pitanja!?

� Da li u uslovima inflacije koristiti poreze na dohodak, a pri tome uzeti u obzir ili dohodak preduzeća ili dohodak zaposlenih, neraspoređenu dobit, određene fondove banaka (u cilju ograničavanja kredita) itd.ograničavanja kredita) itd.

� Da li u uslovima depresije (smanjenog privrednog rasta) koristiti poreske olakšice na razne oblike dohotka (za koje nema garancije da će otići u potrošnju) ili direktno koristiti poreska rasterećenja pojedinih oblika potrošnje.

Djelovanje poreza na investicijeDjelovanje poreza na investicije

� Suštinu poreske politike treba sagledati u njenoj većoj ili manjoj usmjerenosti i uspješnosti stimulacije ili destimulacije investicija, destimulacije investicija,

� Porezima na investicije je moguće djelovati na više načina,

Prvi način, povećanje poreza

� Povećanjem poreza mogu se neposredno smanjiti i ograničiti raspoloživi fondovi za investicije, čime neminovno dolazi i do smanjenja investicija,Promjena poreza ima direktni � Promjena poreza ima direktni utjecaj na investicione aktivnosti, rentabilnost preduzeća, odluke o investiranju, zadržavanje dohotka, itd.

Drugi način, stimulisanja investicija

� Blaži način oporezivanja ili oslobađanje za određeni period, dohotka koji se usmjerava u investicije,

� Uvođenjem premija za ulazak u nove investicije, posebno kada su poslovni izgledi slabi ili se radi o krizi i recesiji, tj. izgledi slabi ili se radi o krizi i recesiji, tj. Velikom riziku zbog ulaska u investicije (gubitci).

� Ubrzana amortizacija investicije,

� Beskamatni krediti,

� Primjer Švedske

Djelovanje poreza na potrošnju i Djelovanje poreza na potrošnju i akumulacijuakumulaciju

� Djelovanje poreza na trgovinski bilans i na platni bilans, uglavnom se odvija, kroz djelovanje na cijene roba i usluga u uvozu i izvozu roba i usluga u uvozu i izvozu (carine), odnosno indirektno preko vraćanje carina, carinske tarife, preferencijala, stimulacija i dr.

Djelovanje poreza na trgovinsku bilansu

� Aspekt djelovanja poreza na izvoz,

� Aspekt djelovanja poreza uvoz,

� Aspekt djelovanja poreza na ukupne izvozne i uvozne odnose, ukupne izvozne i uvozne odnose, odnosno na proces njihovog uravnoteženja (u trgovinskom i platnom bilansu),

Djelovanje poreza na izvoz

� Osnovni cilj ekonomske politike politike svake zemlje je stimulacija izvoza,

� Porezi povećaju ili smanjuju cijenu izvoznih roba,izvoznih roba,

� Porezima se može stimulisati izvoz domaće robe smanjem plaćenog poreza ili oslobađanje od plaćanja poreza na robu koja se izvozi,

Djelovanje poreza na uvoz

� Obično je to u suprotnom pravcu u odnosu na izvozne aranžmane,

� Radi se, prije svega, o ograničenju i otežavanju uvoza inostrane robe ili, eventualno, kapital,

� Najčešće se koriste: uvozna carina, � Najčešće se koriste: uvozna carina, uvozne takse, porez na promet roba i usluga u uvozno – izvoznim aražmanima,

� Prelevmani, kao oblik preraspodjele sredstava i podsticanja određene domaće proizvodnje,

Zašto se mora sprovoditi djelovanje poreza na trgovinsku i platnu bilansu?� Razlog za to je stimulisanje izvoza i

ograničavanje uvoza u cilju popravljanja stanja trgovinskog bilanca,

� Razlog a to je podsticanje priliva � Razlog a to je podsticanje priliva inostranog kapitala u cilju lakšeg financiranja deficita platnog bilanca, ili pak za financiranje privrednog razvoja,

� Otežavanje odliva kapitala iz zemlje u inostranstvo, itd.

Pojam i priroda parafiskalni prihodi

� Nalaze između administrativnih taksi i poreza, ali nisu vezani za državne funkcije,

� Imaju načelno sporedni karakter Imaju načelno sporedni karakter zbog čega se nazivaju “para-fiskalni” prihodi”

Karakteristike parafiskaliteta

� Ne potiču od svih nosilaca poreske obaveze,

� Ne ulaze u sastav budžetskih sredstava i ne regulišu ih fiskalni organi – to su ustvari vanbudžetska sredstva,sredstva,

� Nose karakter destiniranih prihoda, pošto se redovno radi o namjenskim prihodima,

� Nemaju strogo vremensku trajnost kao porezi

Namjena parafiskaliteta

� Ekonomska – takse,

� Socijalne svrhe,

Takse kao javni izvor sredstava

� Takse su prihodi koji predstavljaju novčani ekvivalent za usluge koje čine javni organi ili druga javno –pravna tijela fizičkim ili pravnim pravna tijela fizičkim ili pravnim licima,

� Takse nisu obavezujuče kao porezi i ne ubiru se silom,

Utvrđivanje visine i naplata takse� Zavisi od troškova koje državni

organi čine kada vrše usluge,

� Zavisi od koristi koju imaju takseni obveznici od pružene usluge,

� Visina zavisi od toga da li se usluga � Visina zavisi od toga da li se usluga pruža isključivo korisniku usluge ili pak postoji opšti interes,

� Postoji slučajevi neplaćanja takse,

� Taksa kao izraz negativnog stava prema nekom obliku djelatnosti,

Klasifikacija taksi

� Prema organima koji je propisuju taksene obaveze,

� Prema organima koji obavljaju određene usluge,

Prema vremenu plaćanja, � Prema vremenu plaćanja,

� Prema broju pruženih usluga,

� Prema namjeni trošenja,

Elementi takse

� Predmet takse,

� Takseni obveznik,

� Taksena osnovica,

� Taksena stopa,� Taksena stopa,

� Taksena tarifa,

� Takseno oslobađanje,

� Takseni sistem,

Taksena na čela

� Načelo legaliteta,

� Načelo genaraliteta,

� Načelo jednostavnosti taksene tarife,

� Načelo ne kumuliranja takse,

Carine kao izvori javnih prihodaCarine kao izvori javnih prihoda

�� Carine su jedan od osnovnih oblika Carine su jedan od osnovnih oblika javno javno –– pravnih prihoda,pravnih prihoda,

�� Spadaju u posredne (indirektne) Spadaju u posredne (indirektne) poreze i predstavljaju jedan od poreze i predstavljaju jedan od najznačajnih instrumenata najznačajnih instrumenata najznačajnih instrumenata najznačajnih instrumenata spoljnotrgovinske politike,spoljnotrgovinske politike,

�� Carine više služe ekonomskoCarine više služe ekonomsko--političkom nego čisto fiskalnim političkom nego čisto fiskalnim ciljevima,ciljevima,

Naplaćene carine u 2014.godiniNaplaćene carine u 2014.godini

�� NakonNakon dužegdužeg periodaperioda pozitivnogpozitivnog rastarastaprihodaprihoda odod carina, carina, uzrokovanoguzrokovanogulaskomulaskom HrvatskeHrvatske u EU u EU ii snažnimsnažnimrastomrastom uvozauvoza iziz tredihtredih zemaljazemalja (Kina), u (Kina), u majumaju je je došlodošlo do do stagnacijestagnacije u u naplatinaplatiprihodaprihoda, , štošto je je dovelodovelo do do usporavanjausporavanjarastarasta kumulativnekumulativne naplatenaplate, , ododrastarasta kumulativnekumulativne naplatenaplate, , ododmaksimalnihmaksimalnih 15%, 15%, zabilježenihzabilježenih u u februarufebruaru 2014., 2014., nana 8,6% u 8,6% u majumaju.. I pored I pored toga toga možemože se se zaključitizaključiti dada je je ostvareniostvarenirastrast prihodaprihoda odod carina carina odod 7 mil. KM 7 mil. KM značajanznačajan, s , s obziromobzirom nana svesve manjimanji udioudiou u strukturistrukturi prihodaprihoda odod indirektnihindirektnihporezaporeza. .

Naplaćene carine u Naplaćene carine u 2014.godini2014.godini

Izvor: Fiskalno vijeće BiH, Globalni okvir fiskalnog bilansa i politika u BiH 2015 – 2017.

Ciljevi uvođena carinaCiljevi uvođena carina

�� Fiskalni ciljevi Fiskalni ciljevi –– potrebna javna potrebna javna sredstva,sredstva,

�� Ekonomski ciljevi Ekonomski ciljevi –– zaštiata zaštiata domaće proizvodnje,domaće proizvodnje,

�� Socijalne prirode,Socijalne prirode,

Vrste carinaVrste carina

�� Prema pravcu kretanju roba,Prema pravcu kretanju roba,

�� Prema načinu odmeravanja,Prema načinu odmeravanja,

�� Prema karakteru trgovačkih Prema karakteru trgovačkih odnosa s inostranstvom,odnosa s inostranstvom,

Prema visini opterećenja proizvoda Prema visini opterećenja proizvoda �� Prema visini opterećenja proizvoda Prema visini opterećenja proizvoda iz određenog područja ili iz određenog područja ili destinacije,destinacije,

Carine prema pravcu kretanju Carine prema pravcu kretanju robaroba

�� Uvozne carine,Uvozne carine,

�� Izvozne carine,Izvozne carine,

�� Prevozne (tranzitne) carine,Prevozne (tranzitne) carine,�� Prevozne (tranzitne) carine,Prevozne (tranzitne) carine,

Carine prema načinu Carine prema načinu odmjeravanjaodmjeravanja

�� Specifične carine (kvantitativne),Specifične carine (kvantitativne),

�� Vrednosne carine (ad valorem),Vrednosne carine (ad valorem),

�� Mješovite carine,Mješovite carine,�� Mješovite carine,Mješovite carine,

Prema karakteru trgovačkih Prema karakteru trgovačkih odnosa s inostranstvomodnosa s inostranstvom

�� Autonomne carine,Autonomne carine,

�� Konvencionalne carine ili Konvencionalne carine ili ugovorene cijene,ugovorene cijene,

Carine prema visini opterečenja Carine prema visini opterečenja proizvoda proizvoda

�� Preferencijalna caina Preferencijalna caina ––priveligovane carine uvedene za priveligovane carine uvedene za određene zemlje od strane određene zemlje od strane matične,matične,matične,matične,

�� Retorzivna carina Retorzivna carina –– specifična specifična carina u uslovima trgovačkih i carina u uslovima trgovačkih i carinckih ratova između zemalja,carinckih ratova između zemalja,

Carine prema njihovoj osnovnoj Carine prema njihovoj osnovnoj ekonomskoj funkcijiekonomskoj funkciji

�� Fiskalne carine,Fiskalne carine,

�� Zaštitne ili ekonomske carine,Zaštitne ili ekonomske carine,

Uloga carina u poreskom i Uloga carina u poreskom i privrednom sistemuprivrednom sistemu

�� Zaštita dostignutog stepena i Zaštita dostignutog stepena i strukture ekonomskog razvoja,strukture ekonomskog razvoja,

�� Osiguranje strukture potrebnog Osiguranje strukture potrebnog uvoza i selektivne politike uvoza,uvoza i selektivne politike uvoza,uvoza i selektivne politike uvoza,uvoza i selektivne politike uvoza,

�� Održavanje platnobilansne pozicije,Održavanje platnobilansne pozicije,

�� Regionalni razvoj i razvoj Regionalni razvoj i razvoj nerazvijenih područja, itd.,nerazvijenih područja, itd.,

Elementi carineElementi carine

�� Carinska dekleracija,Carinska dekleracija,

�� Carinski organi,Carinski organi,

�� Carinska ležarina,Carinska ležarina,

�� Skladišni depoziti (polog novca),Skladišni depoziti (polog novca),�� Skladišni depoziti (polog novca),Skladišni depoziti (polog novca),

�� Carinska skladišta,Carinska skladišta,

�� Carinske slobodne zone. Carinske slobodne zone.

Porez na promet proizvoda i Porez na promet proizvoda i uslugausluga

�� Porez na promet postojao je još u Porez na promet postojao je još u sistemu starog Egipta, Vizantije i Rima,sistemu starog Egipta, Vizantije i Rima,

�� Zatim ga nalazimo u Španiji od Zatim ga nalazimo u Španiji od 1342.godine, gdje se javlja pod nazivom 1342.godine, gdje se javlja pod nazivom “alcabela” da bi zatim u potpunosti “alcabela” da bi zatim u potpunosti “alcabela” da bi zatim u potpunosti “alcabela” da bi zatim u potpunosti nestao iz poreznog sistema u svijetu,nestao iz poreznog sistema u svijetu,

�� Poslije Prvog svijetskog rata uvoden je u Poslije Prvog svijetskog rata uvoden je u većem broju zemalja,većem broju zemalja,

�� Uvođenju su prve pristupile Njemačka, a Uvođenju su prve pristupile Njemačka, a zatim se širi na Austriju, Belgiju, zatim se širi na Austriju, Belgiju, Francusku, Italiju, itd.Francusku, Italiju, itd.

Osnovne varijante poreza na promet Osnovne varijante poreza na promet proizvoda i uslugaproizvoda i usluga

�� U savremenoj finansijskoj teoriji se U savremenoj finansijskoj teoriji se razlikuju tri osnovne varijante poreza na razlikuju tri osnovne varijante poreza na promet:promet:

1.1. Jednofazni porez na promet Jednofazni porez na promet ––zahvatanje se vrši u jednoj fazi pri zahvatanje se vrši u jednoj fazi pri kretanju robe od proizvođača do kretanju robe od proizvođača do kretanju robe od proizvođača do kretanju robe od proizvođača do potrošaća,potrošaća,

2.2. Svefazni porez na promet Svefazni porez na promet –– oprezivanje oprezivanje se vrši pri svakoj prometnoj fazi (od se vrši pri svakoj prometnoj fazi (od 01.06.2006. nije u primjeni u BiH),01.06.2006. nije u primjeni u BiH),

3.3. Porez na dodanu vrijednostPorez na dodanu vrijednost,,

Porez na dodatnu vrijednostPorez na dodatnu vrijednost

�� PDVePDVe-- je savremeni oblik je savremeni oblik oporezivanja potrošnje ćije je širenje oporezivanja potrošnje ćije je širenje započelo šezdesetih godina 20. vijeka,započelo šezdesetih godina 20. vijeka,

�� Idejni tvorac poreza na dodanu Idejni tvorac poreza na dodanu vrijednost je M. Laure,. Danas je u vrijednost je M. Laure,. Danas je u primjeni u šezdeset zemalja širom primjeni u šezdeset zemalja širom primjeni u šezdeset zemalja širom primjeni u šezdeset zemalja širom svijeta, svijeta,

�� Prve su ga uvele zemlje članice EU: Prve su ga uvele zemlje članice EU: Francuska i Njemačka 1968.g., Francuska i Njemačka 1968.g., Holandija 1969.g., Luksemburg Holandija 1969.g., Luksemburg 1970.g. i Italija 1973.g.,1970.g. i Italija 1973.g.,

�� Nemaju ga jedino Australija i SADNemaju ga jedino Australija i SAD--e,e,

Šta je PDVŠta je PDV--e?e?

�� PDVPDV--e je svefazni porez na promet e je svefazni porez na promet koji se obračunava u svakoj fazi koji se obračunava u svakoj fazi proizvodno proizvodno –– prodajnog ciklusa, ali prodajnog ciklusa, ali samo za iznos dodane vrijednosti,samo za iznos dodane vrijednosti,

�� PDVePDVe-- je uveden u BIH prema je uveden u BIH prema �� PDVePDVe-- je uveden u BIH prema je uveden u BIH prema Zakonu o porezu na dodanu Zakonu o porezu na dodanu vrijednost (“Službeni glasnik BiH” vrijednost (“Službeni glasnik BiH” broj: 9/05, 35/05 i 100/08)broj: 9/05, 35/05 i 100/08)

Karakteristike PDVKarakteristike PDV--aa

Karakteristike PDVKarakteristike PDV--a su:a su:

�� Potrošnog je oblika,Potrošnog je oblika,

�� Porezna osnovica se određuje Porezna osnovica se određuje prema odredištu,prema odredištu,

Sa kreditnom metodom Sa kreditnom metodom �� Sa kreditnom metodom Sa kreditnom metodom prikupljanja poreza,prikupljanja poreza,

�� Sa jednom poreskom stopom od Sa jednom poreskom stopom od 17% i povratom poreza za 17% i povratom poreza za izvoznike,izvoznike,

Zakonske pretpostavke PDVZakonske pretpostavke PDV--aa�� Zakon o PDVZakon o PDV--u slijedi određene u slijedi određene

pretpostavke:pretpostavke:

�� Jedinstven sistem PDVJedinstven sistem PDV--a na državnom a na državnom nivou zamjenjuje porez na promet na nivou zamjenjuje porez na promet na etiteskom nivou,etiteskom nivou,

�� Uporava za indirektno oporezivanje Uporava za indirektno oporezivanje �� Uporava za indirektno oporezivanje Uporava za indirektno oporezivanje kontroliše obračun i naplatu PDVkontroliše obračun i naplatu PDV--a na a na državnom nivou,državnom nivou,

�� PDVPDV--e se uplaćuje na Jedinstveni e se uplaćuje na Jedinstveni račun,račun,

�� Zakon o PDVZakon o PDV--u je u skladu sa Šestom u je u skladu sa Šestom direktivom EU o PDVdirektivom EU o PDV--u,u,

Prednosti PDVPrednosti PDV--a u odnosu na a u odnosu na porez na promet porez na promet

�� Mnogo je izdašniji i efikasniji,Mnogo je izdašniji i efikasniji,

�� Umanjuje uslove za postojanje sive Umanjuje uslove za postojanje sive ekonomije,ekonomije,

�� PDVPDV--e je višefazan (svefazni neto e je višefazan (svefazni neto porez) i zasniva se na sistemu porez) i zasniva se na sistemu porez) i zasniva se na sistemu porez) i zasniva se na sistemu odbitaka,odbitaka,

�� Doslijedno poštuje princip odredišta,Doslijedno poštuje princip odredišta,

�� Mali broj stopa pojednostavljuje Mali broj stopa pojednostavljuje obračun, naplatu i kontrolu,obračun, naplatu i kontrolu,

Prednosti PDVPrednosti PDV--a u odnosu na a u odnosu na porez na promet porez na promet

�� Efikasna tehnika naplate jer nema Efikasna tehnika naplate jer nema odlaganja plaćanja,odlaganja plaćanja,

�� Izvoz je u cijelosti oslobođen Izvoz je u cijelosti oslobođen oporezivanja,oporezivanja,oporezivanja,oporezivanja,

�� Pri uvozu se naplaćije odmah,Pri uvozu se naplaćije odmah,

�� Prednosti su posebno uočljive kod Prednosti su posebno uočljive kod oporezivanje usluga, jer i u ovom oporezivanje usluga, jer i u ovom segmentu obezbjeđuje poresku segmentu obezbjeđuje poresku neutralnost sa aspekta obveznika,neutralnost sa aspekta obveznika,

Nedostaci PDVNedostaci PDV--a u odnosu a u odnosu porez na prometporez na promet

�� Povećano administriranje i troškovi Povećano administriranje i troškovi poreznih obveznika, poreznih obveznika,

�� Izraženija regresivnost,Izraženija regresivnost,

�� Relativno izraženiji inflatorni Relativno izraženiji inflatorni �� Relativno izraženiji inflatorni Relativno izraženiji inflatorni potencijal, potencijal,

�� Problem raspodjele subcentralnim Problem raspodjele subcentralnim nivoima,nivoima,

Neto naplata PDVNeto naplata PDV--a u a u 2014.godini2014.godini

�� PozitivniPozitivni trend PDVtrend PDV--a a naplanaplaččenogenog u u zemljizemlji u u prethodnihprethodnih pet pet mjesecimjeseci de facto de facto je je rezultatrezultat naplatenaplate zaostalihzaostalih dugovadugovapočetkompočetkom godinegodine.. IIsključivanjemsključivanjem efektaefektanaplatenaplate dugovadugova stvarnistvarni trend trend naplatenaplatePDVPDV--a u a u zemljizemlji je je konstantnokonstantno negativannegativanPDVPDV--a u a u zemljizemlji je je konstantnokonstantno negativannegativaniliili tektek neznatnoneznatno pozitivanpozitivan, , štošto ukazujeukazujenana smanjenjesmanjenje oporeziveoporezive potrošnjepotrošnje u u zemljizemlji. . KorekcijomKorekcijom ukupneukupne netoneto naplatenaplatePDVPDV--a a zaza iznosiznos starihstarih dugovadugova rastrast netonetoPDVPDV--a a zaza prvihprvih pet pet mjesecimjeseci padapadanana 2%2%,,

Neto naplata PDVNeto naplata PDV--a u a u 2014.godini2014.godini

Izvor: Fiskalno vijeće BiH, Globalni okvir fiskalnog bilansa i politika u BiH 2015 – 2017.

Akcize kao poseban porez na Akcize kao poseban porez na prometpromet�� Akcizom kao posenim oblikom poreza Akcizom kao posenim oblikom poreza

na promet oporezuju se ograničen broj na promet oporezuju se ograničen broj proizvoda,proizvoda,

�� Akciznim robama se smatraju:Akciznim robama se smatraju:

1.1. Derivati nafte,Derivati nafte,1.1. Derivati nafte,Derivati nafte,

2.2. Duhanske prerađevine,Duhanske prerađevine,

3.3. Bezalkoholna pića,Bezalkoholna pića,

4.4. Alkoholna i bezalkoholna pića,Alkoholna i bezalkoholna pića,

5.5. Pivo i vino,Pivo i vino,

6.6. Kafa (sirova, pržena, mljevena i ekstrati Kafa (sirova, pržena, mljevena i ekstrati kafe).kafe).

Naplaćene akcize u 2014.godiniNaplaćene akcize u 2014.godini

�� PrvihPrvih pet pet mjesecimjeseci 2014.g. 2014.g. donijelodonijeloje je snažnesnažne oscilacijeoscilacije u u naplatinaplatiprihodaprihoda odod akcizaakciza. . RasponRasponoscilacijaoscilacija mjesečnemjesečne naplatenaplate se se kretaokretao odod --24% u 24% u majumaju do +25% u do +25% u kretaokretao odod --24% u 24% u majumaju do +25% u do +25% u apriluaprilu 2014. 2014. ZahvaljujudiZahvaljujudi snažnomsnažnomrasturastu prihodaprihoda u u apriluaprilu kumulativnakumulativnanaplatanaplata akcizaakciza se se ii pored pored padapadanaplatenaplate u u majumaju zadržalazadržala u u pozitivnojpozitivnoj zonizoni rastarasta

Naplata prihoda od akciza u Naplata prihoda od akciza u 2014. godini 2014. godini

Izvor: Fiskalno vijeće BiH, Globalni okvir fiskalnog bilansa I politika u BiH 2015 – 2017.

DoprinosiDoprinosi

�� Doprinosi su posebna vrsta Doprinosi su posebna vrsta namjenskih javnih prihoda koja se namjenskih javnih prihoda koja se na osnovu uvedene obaveze ubire na osnovu uvedene obaveze ubire od fizičkih i pravnih lica,od fizičkih i pravnih lica,

�� Karakteriše ih: inkorporiran su Karakteriše ih: inkorporiran su element protivu usluge, plačaju lica element protivu usluge, plačaju lica koja imaju neku korist od istih, koja imaju neku korist od istih, prinudna su naknada, strogo su prinudna su naknada, strogo su namjenskog karaktera, namjenskog karaktera,

Doprinosi za socijalno Doprinosi za socijalno osiguranjeosiguranje

�� Načelo obaveznosti,Načelo obaveznosti,

�� Načelo pluraliteta izvora Načelo pluraliteta izvora finansiranja finansiranja –– zasnovano na snazi zasnovano na snazi osiguranika, poslodavaca ili drugih osiguranika, poslodavaca ili drugih osiguranika, poslodavaca ili drugih osiguranika, poslodavaca ili drugih obveznika,obveznika,

�� Načelo proporcionalnosti,Načelo proporcionalnosti,

�� Načelo namjenskog korištenja,Načelo namjenskog korištenja,

Sistem socijalnog osiguranjaSistem socijalnog osiguranja

�� Penzijsko i invalidsko osiguranje,Penzijsko i invalidsko osiguranje,

�� Obavezno zravstveno osiguranje,Obavezno zravstveno osiguranje,

�� Osiguranje od nezaposlenosti,Osiguranje od nezaposlenosti,

Osnovica doprinosaOsnovica doprinosa

�� Zgrade, plate i druga lična Zgrade, plate i druga lična primanja,primanja,

�� Naknade zbog privremene Naknade zbog privremene spiječenosti za rad, spiječenosti za rad, spiječenosti za rad, spiječenosti za rad,

�� Ostale naknade,Ostale naknade,

Pitanja???Pitanja???Pitanja???Pitanja???

Hvala na pažnji!Hvala na pažnji!

n.huseinspahic&gamel.comn.huseinspahic&gamel.com

javne finansije- predavanja -...

Documents