JAPONYA’NIN TEKSTİL VE KONFEKSİYON PİYASASININ TEMEL DİNAMİKLERİ VE

PAZARA GİRİŞ STRATEJİLERİ İÇİNDEKİLER JAPONYA PERAKENDECİLİK SEKTÖRÜ JAPONYA’NIN İTHALAT SİSTEMİ GENELLEŞTİRİLMİŞ PREFERANSLAR SİSTEMİ (GSP) JAPON TÜKETİCİ TERCİHLERİ GENEL TÜKETİM EĞİLİMLERİ TİCARİ HAYATTAKİ TÜKETİCİ EĞİLİMLERİ

TEKSTİL VE KONFEKSİYON ALIŞVERİŞİNDE TÜKETİCİ ALIŞKANLIKLARI

JAPONYA’NIN DIŞ TİCARET YAPISI VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ JAPONYA İLE TİCARETİ GELİŞTİRMENİN PRENSİPLERİ OSAKA İŞ KONSEYİNİN ÖĞÜTLERİ YAŞANAN BAŞARI VE BAŞARISIZLIK ÖRNEKLERİ JAPON PAZARINA GİRİŞ STRATEJİLERİ

ÜLKEMİZ KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN STRATEJİK KONUMU VE KOŞULLARI

JAPONYA’NIN ÜLKEMİZ KONFEKSİYON SEKTÖRÜ AÇISINDAN KONUMU

JAPON DIŞ TİCARET KURULUŞUNCA (JETRO) SAĞLANAN İMKANLAR MAKRO STRATEJİLER (SEKTÖREL) MİKRO STRATEJİLER (FİRMA BAZINDA) SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

JAPONYA PERAKENDECİLİK SEKTÖRÜ

2

BAŞA DÖN

1997 yılı itibariyle Japonya’da 1.4 milyon perakendeci olduğu tahmin edilmektedir.

1991-1997 arası dönemde hemen hemen tüm ürün gruplarındaki perakende dükkan sayısı azalma göstermiştir. Mobilya ve ev eşyası sektörleri en hızlı düşüş yaşanan sektörler olmuştur.

Orta ölçekteki pek çok ürünü bir arada satan süpermarketler ve küçük aile işletmelerinin sayısı düşerken

sadece belirli ürünleri satan, özellikle giysi ve kişilerin özel ilgi alanlarına hitap eden ürün satan perakendeci dükkan sayısı ise artış göstermiştir.

Aşağıdaki tabloda rakamsal bir karşılaştırma sunulmuştur.

Tablo : 1

Perakendeci Alt Sektörü 1991 1997 Değişim (% )

Department Store 478 476 (- ) 0.5Büyük Ölçekli Süpermarket 1.152 1.546 (+) 34.2Orta Ölçekli Süpermarket 531 342 (- ) 35.5Sadece Belirli Ürün Grubunu Satan Perakendeci 20.827 32.209 (+) 54.6Sadece Giyim Eşyası Satan Perakendeci 2.237 4.549 (+) 103.3Sadece Gıda Ürünleri Satan Perakendeci 14.761 17.623 (+) 19.3Giyim Eşyası Satan Butik 156.193 126.383 (- ) 19.0

Birim : Dükkan veya Şube Adedi Kaynak : JETRO Tablodan da anlaşılacağı üzere, perakendecilik sektöründe spesifik olarak bir ürünü satan yaygın perakendeci işletmelerin sayısı büyük artış kaydetmiştir. Tekstil ve konfeksiyon sektörü özelinde ise butiklerden, yine tekstil ve konfeksiyon alanında yoğunlaşan yaygın perakendeci işletmelere hızlı bir yöneliş açık bir biçimde görülmektedir.

JAPONYA PERAKENDECİLİK SEKTÖRÜNÜN İŞLETMELER BAZINDA ANALİZİ

Japonya’da 1991-1997 yılları arasında 10 kişiden daha az çalışana sahip küçük işletmelerin sayısı % 14

oranında düşmüş olup, 1.478.000 olan bu tür işletme sayısı 1.272.000 olmuştur. Bu süre zarfında büyük ölçekli perakendeciler de olumsuz etkilenmiştir. Pek çok department store şubelerini kapatmak zorunda kalmıştır.

a) Department Store :

Japonya’daki belli başlı department store’lar; Takashimaya, Mitsukoshi, Seibu, Marui, Daimaru, Isetan, Matsuzakaya, Hankyu, Kintetsu ve Tokyu’dur. Department store’ların tüm ürün gruplarındaki satışları 1998 yılında 1997 yılına nazaran önemli ölçüde düşüş kaydetmiştir.

Ülkemizin de department store’lara satış yoluna gitmesi ihtimali düşünüldüğünde yukarıdaki sıralamanın

gözönünde bulundurulması gerekmektedir.

b) Süpermarketler :

1991-1997 döneminde büyük ölçekli süpermarket sayısı % 34.2 artarken, orta ve küçük ölçekli süpermarket sayısı % 35.5 düşüş kaydetmiştir. İlk ona giren büyük süpermarketlerin bazıları büyürken, bazıları da

3küçülmüştür. Bu sektörde de tam bir bütünlük olmadığı anlaşılmaktadır. Bu durum, aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

Tablo : 2

(1998)

Süpermarket Adı Büyüme Oranı (%) Daiei ( - ) 5.2 Ito-Yokado ( + ) 1.0 Jusco ( - ) 4.7 Mycal ( + ) 1.3 Seiyu ( - ) 4.6 Uny ( + ) 5.5 Izumiya ( - ) 2.0 Life Corporation ( + ) 21.5 Maruetsu ( + ) 1.5 Nagasakiya ( - ) 8.6

Kaynak :JETRO c) İndirimli Sat ş Yapan Dükkanları : (Discount Stores)

i-)Her Ürünü İndirimli Satan Dükkanlar : (General Discount Stores) Bu dükkanlar hemen her ürünü sürümden kazanarak, personel kullanmadan self-servis hizmet vererek çok düşük ve uygun fiyatlarla satış yapılabilmektedir. Ancak, bu tür dükkanlar sahip oldukları avantajları önemli ölçüde yitirmişlerdir. Zira, sadece belirli ürünleri indirimli satan dükkanlar daha düşük fiyatlarla mal satabilmekte, ayrıca yabancı firmalar şehir dışında fabrika satış mağazaları açarak rekabet imkanlarını daha da daraltmaktadır. Belli başlı her ürünü indirimli satan dükkanlar; Daiei, Daikuma, Mr. Max, Rogers, Osada, Takeya, Japan, Sunkus Japan, Misumi ve Nagasakiya’dır.

ii-)Belirli Ürünleri İndirimli Satan Dükkanlar : (Speciality Discount Store Chains) [“Category Killer” Superstores]

Bu mağazalar, sadece belirli ürün grubuna yoğunlaşıp (Elektronik, tekstil, ilaç ve kimyasal gibi) çok ucuz fiyatla satış yapmaktadır. Bu mağazalar doğrudan üreticiden alıp, sürümden kazanmayı hedeflemektedir. Fast Retailing isimli firma (Uniqlo Markası) ile satışlarda önemli büyümeler kaydetmiştir.

1998 yılı itibariyle elektronik eşyadaki ilk beş mağazalar zinciri sırasıyla, Kojima, Best Denki,

Yamada Denki, Joshin Denki ve Deodeo’dur. İlaç alanındaki ilk beş ise; Kiyoshi, Kokumin, Sun Drug, Tsuruha ve Segami Medics’tir. Günlük giyim eşyasındaki mağaza zincirlerinin isimleri, satışları, büyüme oranları ve mağaza sayıları ise yol gösterici olması maksadıyla aşağıdaki tabloda sunulmuştur.

Tablo : 3

4(1998 YILI)

Sıra No

Firma Adı Satış Cirosu (Milyon Yen)

Satış Cirosu (1000 Dolar)

Büyüme Oranı (%)

Mağaza Sayısı

1 Fast Retailing 83.120 634.5 ( +) 10.8 336 2 Mac House 39.749 303.5 ( +) 3.3 372 3 Cox 29.207 222.9 ( - ) 6.2 276 4 Right-On 28.675 218.8 ( +) 14.0 123 5 Jeans Mate 22.918 174.9 ( +) 19.1 72

Kaynak : JETRO

Sadece giyim eşyasını indirimli satan bu tür mağazalar, ülkemiz konfeksiyon ürünleri pazarlaması için en elverişli perakende pazarlama alternatifi gibi gözükmektedir. iii-) Fabrika Sat ş Mağazaları ı : (Outlet Shops) Büyük imalatçılar veya ünlü markaların üreticileri stok fazlası mallarını bu mağazalarda ucuz fiyatla satmaktadır. Bu mağazalar, indirimli satış yapan mağazalar için son yıllarda ciddi bir rakip haline gelmiştir. iv-) Uygun Fiyatl Satış Yapan Mağazaları : (Convenience Stores) 1998 yılı itibariyle uygun fiyatlı satış yapan 36.754 dükkan olup, bunların toplam cirosu 6.4 trilyon Yen (48,8 milyar dolar)’dir. Bu dükkanlar yoğun rekabet karşısında ayakta kalabilmek için bazı ilave hizmetler vermeye başlamışlardır. Zira, bu dükkanlarda satılan ürün sayısı oldukça sınırlıdır. Bu dükkanların verdiği ilave hizmet ve faaliyetler, fatura ödemesi kabul etme, bilet satışı, konser rezervasyonu, ATM makinası kullanım imkanı sağlama ve e-ticarete aracılık etmektir.

Bu dükkanların ileride güvenilir olma, yaygınlık ve tüketiciye kolay ulaşabilme imkanı nedeniyle e-ticaretin yapı taşı olacakları düşünülmektedir.

v-) Posta Yoluyla Satış Yapan Şirketler : (Mail Order)

1998 yılında posta yoluyla satış hacmi 2 Trilyon Yen (15.2 Milyar Dolar) düzeyinde gerçekleşmiştir. Posta yoluyla satış yapan firmaların çoğu yoğun rekabet yüzünden belirli ürünlerde uzmanlaşmaya başlamıştır. Bu ürün gruplarının en önemlilerinden birisi de çocuk giysileridir.

JAPON PERAKENDECİLİK SEKTÖRÜNDEKİ GÜNCEL GELİŞMELER Japonya’daki belli başlı perakende satış mağazaları ile ilgili bilgiler 2000 yılı verileri çerçevesinde aşağıda özetlenmiştir.

PERAKENDE MAĞAZALARININ SATIŞLARI (2000)

Tablo : 4 MAĞAZA YILLIK SATIŞ

5FİRMA ADI SAYISI (MİLYON DOLAR) FAALİYET ALANI MUJIRUSHI RYOHIN 251 893 TÜM ÜLKE TOKYU HANDS 14 822 TÜM ÜLKE LOFT 20 403 TÜM ÜLKE FRANC FRANC 48 70 TÜM ÜLKE CARREFOUR 3 ---- TOKYO, OSAKA, CHIBA Kaynak : ABD Ticaret Bakanlığı Raporu 2000 yılı itibariyle; 307 department store mağazasının satışı 74,7 milyar Dolar, 7,229 genel mağazanın satışı ise 137,8 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir. 2000 yılı itibariyle ilk on sıradaki department store’un satış rakamları aşağıdadır. Tablo :5

DEPARTMENT STORE ADI YILLIK SATIŞ (MİLYAR DOLAR)

TAKASHIMAYA (OSAKA) 10,1MITSUKOSHI 8,1DAIMARU (OSAKA) 6,7ISETAN 5,0SEIBU 4,9MARUI 4,4TOKYU 4,2MATSUZAKAYA (AICHI) 3,5HANKYU (OSAKA) 3,3TOBU 1,6İLK ON TOPLAMI 51,8

Kaynak : ABD Ticaret Bakanlığı Raporu 2000 yılı itibariyle ilk on sıradaki genel (her türlü mal) satan mağazanın satış rakamları aşağıdadır. HER TÜRLÜ MAL SATAN MAĞAZALARIN SATIŞLARI

(2000)

6 Tablo : 6

MAĞAZANIN ADI

YILLIK SATIŞ (MİLYAR DOLAR)

ITO YOKADO 26,3DAIEI 24,6JUSCO 23,2MYCAL 14,5UNY 9,9SEIYU 9,0LIFE 3,3IZUMIYA 3,0DAIMARU 1,0VALOR 1,0İLK ON TOPLAMI 115,8

Kaynak : ABD Ticaret Bakanlığı Raporu

PERAKENDE SATIŞTA YENI BİR YÖNTEM : İNTERNET ÜZERİNDEN PERAKENDE SATIŞ

Dünyada ve Japonya’da internet üzerinden alışveriş hızla yaygınlaşmaktadır. Japonya’da internetteki satış sitelerinden talepte bulunan tüketiciler arasında hanımlar önemli bir kitle haline gelmektedir. Japonya dünyadaki ikinci en büyük internet kullanıcı kitlesine sahiptir. Firmalar doğrudan kendi oluşturacakları web siteleri veya Japon satış web sitelerinde kendilerine yer edinerek şeklinde pazara girme şansına sahiptir. Son dönemde, ayrıca cep telefonu ile irtibatlı web siteleri çok daha rağbette ve modadır. Japonya’daki internet kullanıcı sayısının 19-27 milyon kişi arasında olabileceği düşünülmektedir. 1999 yılında 336 milyar Yenlik (2,9 milyar Dolar) internet üzerinden satışın 14 milyar Yenlik (123 milyon Dolar) yaklaşık % 4’lük bölümü giyim ürünlerine aittir. İnternet üzerinden web sitesi ile satış yapan mağaza sayısı 25.000’dir. Bunların 2/3’ü zarar etmektedir. Yarısı da ayda 2.300 Dolar civarında satış yapabilmektedir. İnternet mağazalarının ürün grupları bazında dağılımı şöyledir.

İNTERNET MAĞAZALARININ ÜRÜN GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI

(1999)

7 Tablo : 7

ÜRÜN GRUBU

MAĞAZA SAYISI

GIDA VE İÇECEK 7,671 KÜLTÜR VE HOBİ 5,718 HAZIR GİYİM VE AKSESUAR 4,337 TUVALET VE EV EŞYASI 2,476 HİZMETLER 2,278 BİLGİSAYAR VE YAZILIM 1,370 OFİS MALZEMESİ-KIRTASİYE 839

Kaynak : ABD Ticaret Bakanlığı Raporu Satışların değer bazında dağılımı ise şöyledir: (86 firma ile yapılan anket)

AYLIK İNTERNET SATIŞLARININ DEĞER BAZINDA DAĞILIMI

(1999) Tablo : 8

SATIŞ ARALIĞI (YEN)

SATIŞ ARALIĞI (DOLAR)

FİRMA SAYISI (86 ARASINDA )

10,000 88 15 50,000 440 49

100,000 880 27 200,000 1,760 54 500,000 4,400 41

1,000,000 8,800 42 10,000,000 88,000 53

100,000,000 880,000 17 Kaynak : ABD Ticaret Bakanlığı Raporu İnternet kullanıcı oranı 2000 yılı itibariyle % 72,1 erkek ve % 27,9 kadındır. Yaş gruplarına göre internet kullanıcı dağılımı ise şöyledir.

İNTERNET KULLANICILARININ YAŞ GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI

(2000) Tablo : 9

8YAŞ ARALIĞI ERKEK (%) KADIN (%)

10-19 67,3 32,7 20-29 69 31 30-39 71 29 40-49 72,6 27,4 50-59 73,3 26,4 60-69 87,9 12,1

70 VE ÜSTÜ 92,3 7,7 Kaynak : ABD Ticaret Bakanlığı Raporu 2000 yılı itibariyle, internetten alışveriş yapan-yapmayan oranının erkek ve kadınlar arasındaki dağılımı ise şöyledir: Tablo :10

ALIM YAPAN ALIM YAPMAYAN ERKEK 34,8 65,2 KADIN 29 71

İnternet üzerinden alınan malların kadın ve erkek tüketiciler arasındaki dağılımı ise şöyledir:

İNTERNET ÜZERİNDEN SATIN ALINAN MALLARIN TÜKETİCİ GRUPLARINA GÖRE DAĞILIMI

(1999) Tablo :11

ÜRÜN GRUBU

ERKEK (%)

KADIN (%)

BİLGİSAYAR 36,8 12,6 GİYİM EŞYASI 14,9 33,4 KİTAP 26,3 21,7 GIDA 20,2 27,3 YAZILIM PROGRAMI 29,4 12,4 SEYAHAT / OTEL REZERVASYONU 13,3 14,6 KIRTASİYE 12,1 19,2 İÇECEK 11,1 10,9 KOZMETİK / SAĞLIK 8,4 23,0

Kaynak : ABD Ticaret Bakanlığı Raporu İnternet üzerinden kullanılan bağlantı programlarının dağılımı ise şöyledir.

İNTERNET BAĞLANTI PROGRAMLARININ

KULLANIMININ DAĞILIMI (2000)

Tablo : 12

9

BAĞLANTI PROGRAMI KULLANIM PAYI

(%) INTERNET EXPLORER 5 36,4 INTERNET EXPLORER 4 23,8 NETSCAPE 4 13,7 INTERNET EXPLORER 3 3,9 INTERNET EXPLORER 2 2,5 NETSCAPE 3 2,3 NETSCAPE 2 0,9

Kaynak : ABD Ticaret Bakanlığı Raporu İnternet üzerinden kullanılan popüler arama motorlarının dağılımı ise şöyledir: İNTERNET ARAMA MOTORLARI KULLANIMININ DAĞILIMI

(2000) Tablo : 13

ARAMA MOTORU

KULLANIM PAYI (%)

YAHOO 68,8 GOO 39,0 INFOSEEK JAPAN 25,9 LYCOS JAPAN 12,5 EXCITE JAPAN SEARCH 11,0 FRESH EYE 10,8 MSN SEARCH 10,8 NET PLAZA 4,4 OCN NAVI 4,0 EXCITE SEARCH 3,4 LYCOS 1,9 ALTA VISTA 1,8 GO 1,7 INET GUIDE 0,7

Kaynak : ABD Ticaret Bakanlığı Raporu İnternet üzerinden satış yapacak firmaların Japonca yayın yapan web sitelerine Japon usüllerine göre abone olması daha doğrudur. İngilizce web sitesi veya arama motorları pek muteber değildir. Japonya’daki meşhur internet üzerinden satış yapılan mağazalar ve sahip olduğu üye mağaza sayıları aşağıdadır.

İNTERNET MAĞAZALARININ ÜYE SAYILARI (2000)

Tablo : 14

İNTERNET MAĞAZA ADRESİ

ÜYE FİRMA SAYISI

http: // www.rakuten.co.jp 3,944 http:// www.netprice.co.jp 3,800

10http: // www.curio-city.com 3,600 http: // www.shopjapan.co.jp 1,238 http: //www.acosis.com 873 http:// nifty.com 408 http:// www.canbuy.ne.jp 309 http: //shop.hi-ho.ne.jp 250 http: // www.ankh-j.com/ameyoko 200 http: //shopping.biglobe.ne.jp 200 http:// www.bayside.ne.jp 200 http: //www.pikaichi.ne.jp 130 http:// www.e109.com 100 http:// shopping.yahoo.co.jp 88

Kaynak : ABD Ticaret Bakanlığı Raporu Kişilerin (tüketicilerin) internet üzerinden alım konusundaki tereddütleri ise şunlardır:

İNTERNETTEN ALIMDA TEREDDÜT YARATAN UNSURLARIN DAĞILIMI

(2000) Tablo : 15

TEREDDÜT YARATAN UNSUR PAYI (%) SİTE SAHİBİNİN GÜVENİLİRLİĞİ 75,1GİZLİLİK 62,2ÖDEME ŞEKLİ 51,2ÜRÜNÜN TESLİM EDİLMEMESİ İHTİMALİ 47,2ÜRÜNÜN KALİTELİ ÇIKMAMASI İHTİMALİ 46,3ÜRÜN TANITIMININ YETERSİZLİĞİ 18,7GENEL TEREDDÜT 15,7KULLANIM KURAL VE KOŞULLARININ BELİRSİZLİĞİ 7,4

Kaynak : ABD Ticaret Bakanlığı Raporu İnternet hizmet sağlayıcılarının abone sayıları ise şöyledir: İNTERNET HİZMET SAĞLAYICILARININ ABONE SAYILARININ DAĞILIMI (2000) Tablo : 16

INTERNET HİZMET SAĞLAYICISI

ABONE SAYISI (Milyon kişi)

NİFTY 3,7CATV 3,7

11BİGLOBE 2,9SO-NET 1,1OCN 1,0ODN 0,7AOL 0,4DION 0,1

Kaynak : ABD Ticaret Bakanlığı Raporu İnternet üzerinden yapılan alışverişte kullanılan ödeme şekillerinin dağılımı ise şöyledir.

İNTERNET ÜZERİNDEN ALIŞVERİŞTE KULLANILAN

ÖDEME ŞEKİLLERİNİN DAĞILIMI (2000)

Tablo : 17

ÖDEME ŞEKLİ PAYI (%) TESLİMDE ÖDEME 38,2KREDİ KARTI (ANINDA) 35,5POSTA YOLUYLA (TESLİM SONRASI) 31,2BANKA HAVALESİ (TESLİM ÖNCESİ) 16,5SÜREKLİ AÇIK DÜKKANLARDAN ÖDEME (CONVENIENCE STORE LARDAN) 12,5BANKA HAVALESİ (TESLİM SONRASI) 12,0POSTA YOLUYLA (TESLİM ÖNCESİ) 10,9KREDİ KARTI (TESLİM SONRASI) 7,7İNTERNET ADRESİNDEN (TESLİM ÖNCESİ) 1,4İNTERNET ADRESİNDEN (TESLİM ÖNCESİ) 1,2

Kaynak : ABD Ticaret Bakanlığı Raporu Tüketicilerin ödeme şekilleri konusundaki tercihleri ise şöyledir: İNTERNET ÜZERİNDEN ALIŞVERİŞTE KULLANILAN ÖDEME ŞEKİLLERİ KONUSUNDAKİ TÜKETİCİ

TERCİHLERİNİN DAĞILIMI (2000)

Tablo : 18

ÖDEME ŞEKLİ PAYI (%) KREDİ KARTI (ANINDA) 13,9 TESLİMDE ÖDEME 12,7

12POSTA YOLUYLA 8,0 BANKA HAVALESİ 7,6 KREDİ KARTI (TESLİM SONRASI) 4,2

Kaynak : ABD Ticaret Bakanlığı Raporu İnternet üzerinden alım yapanlar genelde gençlerdir. Alıcıların % 65,2’si 34 yaş altı kişilerdir. İnternet üzerinden satılan ürünlerden de % 5 Tüketim Vergisi alınmaktadır. 10.000 Yenin altındaki ithalat (deri ve örme giyim hariç) Gümrük Vergisi ve Tüketim Vergisinden muaftır. Pek çok ürün internette alınırsa Gümrük Vergisi ya yoktur ya da çok düşüktür. JAPONYA’NIN DAĞITIM SİSTEMİNDEKİ DEĞİŞİM Japonya’nın mevcut dağıtım sistemi aşağıdaki şemada yer almaktadır.

YABANCI MARKA IHRACATÇISI YERLİ ÜRETİCİLER

TİCARET FİRMASI VEYA İTHALATÇI

1. EL TOPTANCILAR

2. EL TOPTANCILAR

PERAKENDECİLER

TÜKETİCİLER

Japonya’nın mevcut dağıtım ağı da günün koşullarına göre değişime uğramaktadır. Artık üreticiler çoğu zaman toptancılık görevini de üstlenip doğrudan perakendeciye satış yapmakta ve hatta tüketiciye ulaşabilmektedir.

Bundaki temel etken, dağıtım sistemi ile ilgili katı kuralların gevşetilmesi ve arazi fiyatlarının düşmesi sonucu yeni mağaza açmanın kolaylaşmasıdır. 1990’lı yıllar belirli üründe yoğunlaşan perakendecilerin yılları iken, 2000’li yıllar Carrefour gibi global ve her ürünü ucuza satan global perakendecilerin veya doğrudan ürününü satan üretici veya ithalatçıların yılları olacaktır.

JAPONYA’NIN İTHALAT SİSTEMİ

BAŞA DÖN

Japonya’da ithalat işlemleri, % 90 oranında bilgisayarla yapılabilmesi nedeniyle hızla gerçekleştirilmektedir.

13 İthalat, gümrük beyannamesi ile yapılmaktadır. Gümrük beyannamesi ekinde yer alacak dökümanlar genel olarak şunlardır:

1. Fatura, 2. Yükleme belgesi (konşimento) veya uçak kargo belgesi, 3. Menşe belgesi, 4. GSP kapsamında bir ürün ise menşe belgesi (Form A) , 5. Çeki listesi, sigorta belgesi, yük bilgileri, 6. Kısıtlanan bir mal ise lisans veya sertifikalar, 7. Gümrük indirimi olan bir ürün ise buna ilişkin detaylı beyanatlar, 8. Gümrük vergisinin ödendiğine dair belgeler.

İTHALİ YASAK MALLAR

Japonya’ya ithali yasak mallar şunlardır: 1. Afyon, uyuşturucu ve psikotrop maddeler, 2. Silah ve mühimmat, 3. Sahte demir ve kağıt para, hisse senedi ve tahvil, 4. Kamu güveni ve ahlakına aykırı kitap, çizim ve diğer basılı eserler, 5. Patent, model, tasarım, marka ve telif haklarını ihlal eden madde ve malzemeler.

İTHALİ IZIN VE ONAYA BAĞLI ÜRÜNLER

İthali izin ve onaya bağlı ürünler aşağıdaki Kanunlarla belirlenmektedir. 1. Kambiyo ve Dış Ticaretin Kontrolü Kanunu 2. Yasak ve Kontrole Tabi Mallara İlişkin Kanun ve Düzenlemeler

a) Vahşi Hayatın Korunması ve Av Kanunu, b) Silah ve Kılıç Mülkiyetinin Kontrolü Kanunu, c) Zehirli ve Zararlı Maddelerin Kontrolü Kanunu, d) İlaç Kanunu, e) İpek İşleme Kanunu, f) Gübre Kontrol Kanunu, g) Şeker Fiyatının İstikrarını Sağlama Kanunu, h) Patlayıcı Maddelerin Kontrolü Kanunu, i) Kimyasal Maddelerin Takibi Kanunu, j) Yüksek Basınçlı Gazların Güvenliği Kanunu

3. Devlet Tekeline İlişkin Kanun ve Düzenlemeler

Alkol Tekeli Kanunu

4. Karantina Kanunu ve Düzenlemeleri

a) Gıda Sağlığı Kanunu, b) Bitki Karantina Kanunu, c) Yerli Hayvan Hastalıklarının Kontrolü Kanunu, d) Kuduz Hastalığının Önlenmesi Kanunu.

5. Narkotik Maddelerle ilgili Kanun ve Düzenlemeler

a) Kenevir Kontrol Kanunu b) Uyarıcı İlaç Kontrol Kanunu, c) Narkotik ve Psikotrop Maddelerin Kontrolü Kanunu, d) Afyon Kanunu.

14İthalatı daha hızlı yapmayı sağlayan varış öncesi ithalat denetim sistemi büyük bir avantaj

yaratmaktadır. Bu sistemin özü, ithal edilecek ürünlerin ithal muayenesi yapılacak gümrük alanına gelmeden belge üzerinde inceleme yapılarak ithalinin sağlanmasıdır.

Bu sistem kapsamındaki ürün gruplarında şu şartlar aranmaktadır: a) Malın niteliği nedeniyle (yaş meyve-sebze) gümrük işleminin hızlı yapılması gereken ürün grubunda

yer alması, b) İç piyasaya dağıtımının çok hızlı ve kesin tarihlerde yapılması gereken mallar olması, c) Sınırlı bir satış zamanı (Yeni yıl, ve Noel gibi) bulunan mallar olması, d) Pek çok dökümanın ekinde yer alması ve uzun süreli inceleme zamanına ihtiyaç duyulan mallar

olması, e) Gerekli belgelerin önceden sunulabileceği mallardan olması, f) Uzun deniz taşımacılığı ve hızlı transit geçiş gerektiren ürünler olması, g) Süreklilik arz eder şekilde ithal edilen ürünler olması. Bu sistem çerçevesinde işlem yapılabilmesi için, malla ilgili döviz kurunun bilinmesi ve gerekli tüm

dökümanların önceden sunulması gerekmektedir. Bu takdirde, mal ulaşmadan 11 gün öncesinde gümrük işlemi başlayabilmektedir.

Bu sistem, koşullara uyması ve Japon Gümrük İdaresi yetkililerince de kabul edilmesi halinde çok sıkı

terminlerle çalışılan konfeksiyon sektörü ürünlerimizin Japonya’ya ihracatında büyük avantaj yaratabilecektir.

GENELLEŞTİRİLMİŞ PREFERANSLAR SİSTEMİ (GSP)

BAŞA DÖN Sanayi ürünlerinde belirli ürünler için bir “negatif liste” vardır. Bu listede yer alanlar (105 ürün) dışındaki ürünler Genelleştirilmiş Preferanslar Sistemi (GSP) kapsamındadır. Bazı ürünler için ise tavan ve tarife kontenjanı (kotası) vardır. Bu tavandan sonraki bölümde kalan ürünler için normal vergi uygulanmaktadır. Kota ülkeler arasında dağıtılmamaktadır. Herkes kullanabilmektedir. Ancak, bir ülke toplam tarife kotasının 1/5’inden fazlası için tarife indiriminden yararlanamamaktadır. Bir ülkenin GSP kapsamından çıkarılması için, Dünya Bankası verilerine göre Kişi Başına Gayrisafi Milli Hasılası yüksek olan ülkeler kategorisine girmesi veya o üründe Japonya’ya ihracatının Japonya’nın o üründeki toplam ithalatının % 25’ini aşması ve 1 Milyar Yen (9-10 Milyon Dolar) değerine ulaşması gerekmektedir. Ülkemiz, GSP uygulanan ülkeler arasında yer almaktadır. Bazı ülkelere, En Az Gelişmiş Ülke kategorisinde yer almaları nedeniyle, hem gümrüksüz hem de tarife kotasız ihracat imkanı sağlanmıştır. Bu ülkeler genelde Afrika ve Karayip ülkeleridir. Tarife avantajından yararlanmak için ihraç edilen ürünün Japonya’ya başka bir ülkede işlem görmeden doğrudan gönderilmesi gerekmektedir. Bir malın ihracatçı ülke menşeli sayılabilmesi için GTİP’inin 4’lü bazda değişmesi gerekmektedir. Ancak, çok az işlem görmüşse veya belli şartlar oluşmamışsa GTİP değişse dahi o ülke menşeli kabul edilmemektedir. İthal girdilerin tümü veya bir kısmı Japonya’dan ithal edilmişse, nihai ürün yine de ihracatçı ülke menşeli kabul edilmektedir. GSP’den yararlanmak için Japon Gümrük İdaresince tanınan ihracatçı ülkedeki Ticaret Odalarından onaylı menşe şehadetnamesi gerekmektedir.

200.000 Yen’den daha az değere sahip konsinye ihracatta menşe şehadetnamesi aranmamaktadır. Eğer Japonya’dan ithal edilen girdilerle nihai ürün üretiliyorsa, ithal edilen girdiler için “Japonya’dan İthal Edilen Malzeme” belgesinin menşe şehadetnamesine eklenmesi gerekmektedir. Japonya’ya yapılacak ihracat için başka ülkeden transit geçiş yapılacaksa, yükleme belgesi veya transit geçiş yapılan ülke gümrüklerinden alınan transit geçiş sertifikası alınması gerekmektedir.

15

Bu açıklamalar çerçevesinde, GSP sistemi, tekstil, konfeksiyon ve deri, deri mamülleri sektörü açısından incelendiğinde şu sonuçlara ulaşılmaktadır. Tekstil ve konfeksiyon sektöründe GSP dışı ürünlere ait GTİP’ler şunlardır: 5001.00 İpek kozaları, 5002.00 İpek

Deri ve deri mamülleri, ayakkabı sektörünün çoğu ürünleri ise GSP kapsamı dışında kalan ürünler ise şunlardır.

Tablo : 19 ÜRÜN GRUBU GTİP 4203.10 4203.21 DERİ GİYİM ÜRÜNLERİ 4203.29 4203.30 4203.40 4302.12 4302.13 İŞLENMİŞ DERİ ÜRÜNLERİ 4302.19 4302.20 4302.30 KÜRK ÜRÜNLERİ 4303.10 4303.90 6401.10 6401.91 6401.92 6401.99 AYAKKABILAR 6402.12 6402.19 6402.20 6402.30 6402.91 6402.99

6406.10 AYAKKABI PARÇA, AKSAM VE MALZEMESİ 6406.20 6406.91 6406.99

Kaynak : JETRO Tarife kontenjanı (kotası) veya tavan bulunan tekstil, konfeksiyon, deri ve deri mamülleri ise şunlardır:

Tablo : 20 - A

ÜRÜN GRUP NO

GTİP NO

ÜRÜN TANIMI

TARİFE KONTENJANI

(2001 YILI) (1000 YEN)

GENEL VERGİ ORANINDAN GSP

KAPSAMINDA İNDİRİM ORANI

(%) 17 4202.11

4202.12 4202.21

VALİZLER

6.140.430 80

164202.32 4202.91 4202.92

18

4205.00

DERİDEN MAMÜL EŞYA

573.114 60

19

17. VE 18. GRUP DIŞINDAKİ 42. FASIL ÜRÜNLERİ

DERİ

MAMÜLLERİ 417.981 20

20

4302.11 4302.19 ex 4302.20 ex 4302.30-2 ex

TABAKLANMIŞ

VEYA İŞLENMİŞKÜRK

483.172 20

21

4303.30-1 4303.10 4303.90

DERİ EŞYA 1.046.009 60

35

5005.00-2 5006.00-1

İPEK İPLİĞİ 129.257 20

36

5006.00-2 5007.10 5803.90-1

İPEK KOZASI 27.981 0

37

5106

KARDELENMİŞ YÜN İPLİK 191.195 60

38

5107

TARANMIŞ YÜN İPLİK 1.128.411 60

39 5111.11-1 YÜNLÜ KUMAŞ 975 60

40 51.11ex 5112 ex

YÜNLÜ KUMAŞ (39. GRUP DIŞI) 3.016.222 60

41 52. FASIL 5802.11 5802.19 5803.10

PAMUK ( 5208.51, 5208.52, 5208.53, 5208.59, 5210.51, 5210.52, 5210.59, 5211.51, 5211.52, 5211.59 HARİÇ)

223.679 60

Tablo : 20 - B

ÜRÜN GRUP NO

GTİP NO

ÜRÜN TANIMI

TARİFE KONTENJANI

(2001 YILI) (1000 YEN)

GENEL VERGİ ORANINDAN GSP

KAPSAMINDA İNDİRİM ORANI (%)

42

5308.90 5309 5311.00-1

KETEN VE RAMİ

İPLİĞİ 412.306 20

43

5402.20-2 5402.20-2(1) 5402.33-2(1) 5402.42-2(1)

POLYESTER İPLİK

VE FİLAMENT

723.433 60

175402.43-2(1) 5402.52-2(1) 5402.62-2(1)

44

5407 5408 5811.00-2 (1) 5811.00-2 (3)

SENTETİK FİLAMENT İPLİĞİNDEN

DOKUMA KUMAŞ 1.210.127 80

45

54. FASIL 5604.20-2-2 5604.90-2

SUNİ FİLAMENT İPLİĞİ VE DOKUMA

KUMAŞ (43 VE 44. GRUP

DIŞI)

1.774.320 20

46 55.12-55.16 ARASI 5801.31-2

SENTETİK LİFTEN DOKUMA 1.326.449 80

47

55. FASIL

SUNİ ELYAF LİFLERİ VE

DOKUMA KUMAŞ (46. GRUP DIŞI)

1.276.651 60

48 5607.21 5607.29 5607.41 5607.49 5607.50 5607.90

DİĞER TEKSTİL ÜRÜNLERİ

181.419 60

49

5701

HALILAR VE YÜZEY KAPLAMALARI 5.466.574 20

Tablo : 20 - C

ÜRÜN GRUP NO

GTİP NO

ÜRÜN TANIMI

TARİFE KONTENJANI (2001 YILI) (1000 YEN)

GENEL VERGİ ORANINDAN GSP

KAPSAMINDA İNDİRİM ORANI (%)

50

5702.10 5702.31 5702.32 5702.39 5702.41 5702.42 5702.49 5702.51 5702.52 5702.59 5702.91

HALILAR VE YÜZEY

KAPLAMALARI (49. GRUP DIŞI)

9.088.778 60

185702.92 5702.99 5703 5705.00

51

5806.10 5806.31 5806.32-2-5806.39 5806.40

DAR DOKUMA

KUMAŞ 376.017 80

52

6001 6002.10 ex 6002.20 6002.30ex 6002.41 6002.42 6002.43 6002.49 6002.91 6002.92 6002.93 6002.99

ÖREME KUMAŞ 672.835 80

53

6209.10-1 6209.20-1 6209.30-1 6209.90-1 6212 6216.00 6217.10ex

ELDİVEN VE

KORSE 7.717.314 0

54

6209.10-2-2ex 6209.20-2-2-A 6209.30-2-2-A 6209.90-2-2-A 6217.10-ex 6217.90

BEBEK GİYİM AKSESUARI

531.603 80

Tablo : 20 - D

ÜRÜN GRUP NO

GTİP NO

ÜRÜN TANIMI

TARİFE KONTENJANI(2001 YILI) (1000 YEN)

GENEL VERGİ ORANINDAN GSP

KAPSAMINDA İNDİRİM ORANI

(%) 55 6213 MENDİL 1.118.320 2056 6215.10

6307.90-2ex

KRAVAT 4.242.634 0

57 6301.20 6301.30 6301.40 6301.90

BATTANİYE 4.058.740 20

6302.21 6302.22 ex 6302.29

19

58

6302.31 6302.32 ex 6302.39 6302.51 6302.52 6302.53 ex 6302.59 6302.60 6302.91 6302.92 6302.93 ex 6302.99 6303.91 6303.92 ex 6304.19 6304.92 6304.93 ex 6304.99

YATAK VE

MASA ÖRTÜSÜ

3.401.588 80

59

6405.10-3 6405.20 6405.90-2

DİĞER

AYAKKABILAR

474.518 0

Değeri 200.000 Yenin altında olan ve menşe şehadetnamesi gerekmeyen tekstil, konfeksiyon ve deri

ürünlerinin GTİP’leri ise şunlardır : 4301, 4304 ve 6309

JAPON TÜKETİCİ TERCİHLERİ VE EĞİLİMLERİ

GENEL TÜKETİM EĞİLİMLERİ

BAŞA DÖN

Üç kişilik bir Japon ailesinin aylık ortalama geliri vergisiz 483.000 Yen (4.236 Dolar) olup, bunun % 19.5’u

tasarruf edilmektedir. Kalan 346.000 Yenlik (3.035 Dolar) gelirin harcama kalemlerine göre dağılımı 1999 yılı itibariyle aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

Tablo : 21

HARCAMA KALEMİ

HARCAMA TUTARI (YEN)

GENEL HARCAMA İÇİ PAYI (%)

Gıda

78.059 22.5

Konut Bakımı 22.614 6.5Mobilya ve Ev Eşyası 12.110 3.5Giysi ve Ayakkabı 18.876 5.5

20Sigorta ve Sağlık 10.884 3.1Seyahat ve İletişim 40.610 11.7Eğitim 17.813 5.1Kültür ve Eğlence 35.284 10.2Diğerleri 89.246 25.8TOPLAM 346.177 100.0

Tekstil, konfeksiyon ve ayakkabı harcaması aylık 18.876 Yen (165 Dolar) olan bir ailenin yıllık harcaması (1.980 Dolar) civarında olacaktır. Bu da oldukça önemli miktarda tüketim potansiyeli ve ülkemiz için ihracat şansı demektir.

Japon tüketicilerin alışverişlerinden memnun kalmaları için gerekli koşullar araştırıldığında; ürün

çeşidinin bolluğu ve park sorunu olmaması ilk sırayı almakta, bunu iyi hizmet, geç saate kadar açık kalma, ucuz fiyat, tatilde açık olma ve yaygın mağaza ağı olması izlemektedir.

Görüldüğü gibi ucuz fiyat ilk ve en önemli tercih sebebi değildir. Bu da ülkemiz için önemli bir avantajı oluşturmaktadır.

Kadın tüketicilerle yapılan görüşmelerde Avrupa markaya sahip ürünleri, üstün tasarımları ve güvenilir

kaliteleri dolayısıyla tercih ettiklerini belirtmişlerdir. Tüketiciler, ürün ile ilgili bilgilerini % 67 oranında ürünü department store veya butikte görerek, daha

düşük bir oranda ise moda dergilerinden elde ettiklerini ifade etmektedirler. Japonya’da ücretler ve harcamalar yüksek bir seviyede seyrettiğinden, fiyatlar da yüksektir.

Japonya'da 1990'lı yıllarda yaşanan durgunluk nedeniyle kaliteli ürün kavramı yerini, kaliteli ve hesaplı

ürün kavramına bırakmıştır. Kararlar konsensüsle alınmakta olduğundan beraber gelen tüm müşterilerin ikna edilmesine

çalışılmalıdır. Japonlar “hayır” demek yerine “düşüneceğim” demeyi tercih etmektedir.

Japon tüketici, yazılı belgeden çok, söze ve karşılıklı güvene önem vermektedir.

Memnun kalınmayan bir ürünün değiştirilmesi oldukça kolay olmakta, belge olmaması satıcının

tüketiciyi tanıması halinde çok büyük bir engel yaratmamaktadır. Büyükelçiliklerde yapılacak tanıtım faaliyetleri tüketici üzerinde güvenilirlik ve ciddiyet etkisi

yaratmaktadır.

Ülkemizin Tokyo'daki Büyükelçiliğinin meşhur Japon mimar Kenzo TANGE tarafından modern stilde tasarlanmış ve inşa edilmiş olması Japon misafirler için ayrı bir ilgi kaynağı oluşturmaktadır. Büyükelçiliğimizde yapılan kimono teşhirinin çok sayıda tüketici ve işadamının ilgisini çektiği bizzat tespit edilmiştir.

TİCARİ HAYATTAKİ TÜKETİCİ ALIŞKANLIKLARI :

BAŞA DÖN

Japonya’da tüketici o ürünle ilgili uzman satıcıların bulunmasını talep etmektedir.

21 Japonya için üretilen bir otomobilin sahip olduğu özellikler ve standartlar çoğunlukla

ABD ve Avrupa için üretilen Japon otomobillerinden yüksektir. Zira, Japon tüketicisi gerçekten çok titiz, konfor ve detaylara meraklıdır.

Japonya’nın ithalat, ürün sorumluluğu, haksız rekabetin önlenmesi, patent, telif ve marka ile ilgili

hukuki düzenlemeleri ihracatçı firma yetkililerince iyice incelenmelidir.

Tüketiciler modayı yakından takip ettiklerinden mutlaka güncel çizgileri taşıyan ürünlerle pazara girilmelidir.

Japon tüketici sorununa kısa sürede cevap almazsa yabancı firmanın kendisinin problemi ile

ilgilenmediğini düşünmektedir.

Fiyat marjına göre tüketici kitlesini –üst sınıf mağaza, department store veya genel kitle satışı gibi- bulmak mümkündür.

Ürünün Japon piyasasındaki diğer benzer ürünler ile farkı –fiyat, kalite, yüksek katma değer, yeni

tasarım vs.- tüketiciye açıklanmalıdır.

Ürün eğer tamir, bakım gibi hizmetler gerektiriyorsa bu hizmetlerin Japon partnerce mükemmel bir şekilde yerine getirileceğinden emin olunmalı ve Japon tüketiciye bu konuda gereken tüm destek sağlanmalıdır.

Japon pazarının gelecekteki eğilimleri yakından takip edilmelidir.

Japon pazarındaki piyasa fiyatlarındaki değişime uyum sağlayacak fiyatlara ulaşılamaması halinde bu

pazarda tüketiciye hitap etme imkanı bulunmamaktadır.

TEKSTİL VE KONFEKSİYON ALIŞVERİŞİNDE TÜKETİCİ ALIŞKANLIKLARI

BAŞA DÖN

Japon pazarına yönelik üretim ve pazarlama faaliyetlerinin Japon partnerlerle birlikte

gerçekleştirilmesi pazar giriş şansını yükseltmektedir.

Başka ülkelerin aksine Japonya’da kişilerin sosyal statüsü giyim alışkanlıklarını belirlememektedir. Öğrenciler bile markalı ürün kullanabilmektedir.

Kadın tüketicilerden çok dar yaş aralıkları dikkate alınarak tanıtım yapılmalıdır.

Moda endüstrisinin temel tüketicileri genç insanlardır. Bu kitlenin tercihlerini takip etmek ise çok

zordur. Zira, sıklıkla değişmektedir.

Marka tanıtımı ve ilgi çekiciliğin sağlanabilmesi için finansal imkanlar ölçüsünde sürekli ve istikrarlı TV, radyo, gazete ve dergi reklamları yapılmalıdır.

Ölçüler, ürün seçimi ve satış atmosferi kültürel engeli aşamazsa ürün çok iyi olsa dahi pazarda

tutunamayacaktır.

22 Başarılı olan Toys R Us ve GAP firmaları Japonya’da bir genel merkeze sahiptir. Zira,

pazarın gereklerine hızlı ve etkin cevap vermek gerekmektedir. Ayrıca, Japon partnerin ürün seçimi ve mağaza yeri ile ilgili önerileri de dikkatle dinlenmekte ve uygulanmaktadır.

Toys R Us ilk yıllarda yerli üreticilerden mal almakta zorlanıp, toptancı engeli aşmakta güçlük

yaşarken, büyük finansal gücü nedeniyle 2000 yılına gelindiğinde neredeyse tüm ürünlerini Japon yerli oyuncak üreticilerinden doğrudan alabilecek hale gelmiştir.

Yeni çıkarılan ve Büyük Mağaza Kanunu’nu ortadan kaldırıp, yürürlüğe giren Büyük Ölçekli

Perakendeci Dükkan Kanunu orta ve küçük ölçekli mağaza ve işletmeleri, büyük işletmelerle ilgili olarak tatil günü, açık kalma saatleri, satış alanı ve yerleşim yeri gibi sahalarda yapılan düzenlemelerle desteklemektedir. Ülkemizce de bu yeni yapıya uyumlu politikalar izlenmelidir.

JAPONYA’NIN DIŞ TİCARET YAPISI VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ

BAŞA DÖN

JAPONYA’NIN DİĞER ÜLKELER VE ÜLKEMİZ İLE DIŞ TİCARETİ

DİĞER ÜLKELERLE DIŞ TİCARETİ

Japonya’nın genel olarak dış ticaretine baktığımızda dolar bazında yıllar itibariyle değişim göstermekle

birlikte yaklaşık 550-780 milyar dolarlık dış ticaret hacmine ve 75-120 milyar dolarlık dış ticaret fazlasına sahip olduğu görülmektedir.

2000 yılı itibariyle, Japonya’nın ithalatının ülke gruplarına göre dağılımına baktığımızda ise Asya

ülkelerinin % 42’lik bir paya sahip olduğunu, bunu % 24’lük pazar payı ile Kuzey ve Güney Amerika’nın ve % 12’lik pay ile Avrupa Birliği’nin (AB) izlediği görülmektedir.

Japonya’nın ihracatının ülke gruplarına göre dağılımı incelendiğinde ise, Asya ülkeleri % 41 ve ABD %

36’lık pazar payına sahipken, AB % 16’lık paya sahiptir.

Japonya’nın ithalatının madde grupları itibariyle dağılımı ise, makinalar (% 32) mineral maddeler (% 20), gıda maddeleri (% 12), kimyasallar (% 7), metaller (% 5,5) şeklindedir.

Japonya’nın ihracatının madde grupları itibariyle dağılımı incelendiğinde ise; otomotiv ve makine sanayi

ürünleri yaklaşık % 70’lik paya sahip bulunduğu görülmektedir.

ÜLKEMİZ İLE DIŞ TİCARETİ

Japonya’ya ihracatımız yıllar itibariyle değişmekle birlikte 150-250 milyon dolar, ithalatımız ise 1-1.5 milyar

dolar düzeyinde gerçekleşmektedir.

Japonya’ya yaptığımız ihracattaki en önemli ürünler; domates salçası, mineraller, tütün, balık, halı ve kuru meyveler olarak gözükmektedir.

Japonya’dan yapılan ithalatta ise; makine ve otomobiller ile bunların aksam ve parçaları çok büyük paya

sahiptir.

JAPONYA’NIN TEKSTİL VE KONFEKSİYON SEKTÖRÜ VE ÜLKEMİZİN YERİ

Japonya tekstil ve konfeksiyon sektörü ile ilgili temel veriler aşağıda özetlenmeye çalışılmıştır.

Japonya’nın tekstil ve konfeksiyon sektörü ithalatı 2000 yılında 24,6 milyar dolar düzeyindedir.

23 Japonya’nın tekstil ve konfeksiyon sektörü ithalatının 2000 yılı itibariyle % 80’inin konfeksiyon

sektörü ürünleri, % 20’lik geri kalan kısmının ise kumaş, iplik ve elyaflardan oluştuğu görülmektedir.

2000 yılı itibariyle, Japonya’nın tekstil ithalatı 4,9 milyar Dolar düzeyinde olup, ülke grupları itibariyle dağılımına bakıldığında, Asya ülkelerinin % 76 gibi belirleyici ve baskın bir paya sahip olduğu, Çin’in ise % 41 ile Asya ülkeleri arasında çok büyük bir paya sahip olduğu, bunu % 14 ile AB’nin ve % 7 ile ABD’nin izlediği görülmektedir.

Japonya’nın tekstil ithalatının ülkelere göre dağılımı ise aşağıdadır.

Tablo : 22

JAPONYA’NIN TEKSTİL İTHALATININ ÜLKELERE

GÖRE DAĞILIMI (2000)

ÜLKE

DEĞER (MİLYON DOLAR)

PAYI (%)

ÇİN 2,037 41,2 G.KORE 402 8,1 ABD 346 7,0 ENDONEZYA 323 6,5 HİNDİSTAN 174 3,5 PAKİSTAN 152 3,1 TAYLAND 119 2,4 VİETNAM 94 1,9 MALEZYA 92 1,9 TÜRKİYE 20 0,4

Kaynak : Dünya Ticaret Örgütü İstatisitkleri

2000 yılı itibariyle, Japonya’nın konfeksiyon ithalatı ise 19,7 milyar Dolar düzeyinde olup, ülke grupları itibariyle dağılımına bakıldığında, Asya ülkelerinin % 89 gibi belirleyici ve baskın bir paya sahip olduğu, bunu % 7,5 ile AB’nin ve % 2,4 ile ABD’nin izlediği görülmektedir.

Japonya’nın konfeksiyon ithalatının ülkelere göre dağılımı ise aşağıdadır.

Tablo : 23

JAPONYA’NIN KONFEKSİYON İTHALATININ ÜLKELERE

GÖRE DAĞILIMI (2000)

ÜLKE

DEĞER (MİLYON DOLAR)

PAYI (%)

ÇİN 14,713 74,7 G.KORE 951 4,8 VİETNAM 591 3,0 ABD 468 2,4 TAYLAND 293 1,5 ENDONEZYA 222 1,1 MALEZYA 150 0,8 HİNDİSTAN 140 0,7

24FİLİPİNLER 114 0,6 HONG KONG 105 0,5 TÜRKİYE 13 0,1

Kaynak : Dünya Ticaret Örgütü İstatisitkleri

2000 yılında Japonya’ya yönelik tekstil ve konfeksiyon ihracatımız 23 milyon Dolar olarak, ithalatımız ise 31,6 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.

Ürün grupları itibariyle ihracatımızın dağılımına baktığımızda ise, 2000 yılı itibariyle, % 84 ile tekstil

ürünleri büyük bir ağırlığa sahip bulunmaktadır. Diğer önemli ürün kalemleri ise, % 12 ile konfeksiyon ve % 4.3 ile deri ürünleridir.

Ülkemizin Japonya’dan yaptığı tekstil ve konfeksiyon ithalatının ürün grupları itibariyle dağılımına

baktığımızda ise, 2000 yılı verileri ile % 96 oranında tekstil ürünlerinden oluştuğu görülmektedir.

JAPONYA’NIN DÜNYA KONFEKSİYON SEKTÖRÜNDEKİ YERİ Dünya tekstil ve konfeksiyon tüketim eğilimi karşılaştırmalı olarak aşağıda yer almaktadır.

Tablo : 24 ÜLKELER

1980 (MİLYON TON)

2005 (MİLYON TON)

DEĞİŞİM (%)

ABD 4,8 9,6 100 ÇİN 3,9 8,7 123 AVRUPA BİRLİĞİ 5,5 8,3 51 JAPONYA 2,0 3,4 70

Kaynak : Dünya Ticaret Örgütü istatistikleri Diğer taraftan, kendi kendine yeterlilik oranlarındaki değişime ilişkin veriler de aşağıda yer almaktadır.

Tablo : 25 ÜLKELER

1980 ( %)

2005 ( % )

DEĞİŞİM (%)

ABD 98 66 ( - ) 67 AVRUPA BİRLİĞİ 85 47 ( - ) 80 JAPONYA 111 52 ( - ) 113 ÇİN 121 150 ( + ) 24 ASYA 126 175 ( + ) 39

Kaynak : Dünya Ticaret Örgütü istatistikleri Tablodan da görüleceği üzere, tekstil ve konfeksiyon sektöründe kendi kendine yeterlilik oranı en büyük

düşüş yaşayan ülke % 113 ile yine Japonya’dır. Japonya’nın konfeksiyon ithalatının diğer önemli ülkelerin konfeksiyon ithalatındaki değişimin

karşılaştırılmasına ilişkin tablo aşağıda yer almaktadır.

Tablo : 26 ÜLKELER

1990 (MİLYON $)

2000 (MİLYON $)

DEĞİŞİM (%)

AVRUPA BİRLİĞİ 56.844 85.909 51,1ABD 26.977 66,392 146,1KANADA 2.388 3,690 54,5JAPONYA 8.736 19,709 125,6ÜLKELER TOPLAMI 94.945 166,830 75,7

25

Kaynak : Dünya Ticaret Örgütü istatistikleri

Japonya, ABD’den sonra konfeksiyon ithalatı en çok artan ülke ve pazardır. Dünyadaki net konfeksiyon ithalatçısı ülkelerin durumu ise aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

Tablo : 27

ÜLKELER

2000 (MİLYAR $)

ABD 66,3 JAPONYA 19,7 ALMANYA 19,3 İNGİLTERE 12,9 FRANSA 11,4 HOLLANDA 4,8 KANADA 3,6 İSVİÇRE 3,2 RUSYA 2,9 AVUSTURYA 2,4 İSVEÇ 2,0

Başlıca konfeksiyon ithalatçısı ülkeler ve ülkemizin bu ülkelerin ithalatı içindeki payı ise aşağıda yer

almaktadır. (2000)

Tablo : 28

ÜLKELER

İTHALAT DEĞERİ

( MİLYAR $)

TÜRKİYE’NİN PAYI

( % ) ALMANYA 19,3 12 HOLLANDA 4,8 6 İNGİLTERE 12,9 5 FRANSA 11,4 3 ABD 66,3 2,8 JAPONYA 19,7 0,1 Tablodan da görüldüğü gibi, önemli konfeksiyon ithalatçısı ülkeler içinde ülkemizin en düşük paya sahip

olduğu ülke % 0,1 pazar payı ile Japonya’dır. Japonya’nın tekstil ve konfeksiyon ithalatının ülke gruplarına göre dağılımı ise aşağıdaki tabloda yer

almaktadır. (2000)

Tablo : 29 ÜLKE GRUBU

İTHALAT İÇİ PAYI ( % )

ASYA ÜLKELERİ 89

26ÇİN 75

G.KORE 5VİETNAM 3

AVRUPA BİRLİĞİ 7,5 AMERİKA 2,5

Kaynak : Japon Maliye Bakanlığı Japonya’nın tekstil ve konfeksiyon ithalat ve ihracatının ürün gruplarına göre dağılımı ise aşağıdaki tabloda

yer almaktadır. (1999)

Tablo : 30 ÜRÜN GRUBU

İTHALAT İÇİ PAYI ( % )

İHRACAT İÇİ PAYI ( % )

KONFEKSİYON 74 6 HAZIR GİYİM 11 23 KUMAŞ 5 46 İPLİK 5 13 TEKSTİL ELYAFI 5 12

Kaynak : Japon Maliye Bakanlığı Japonya’nın ülkemiz ile tekstil ve konfeksiyon ithalat ve ihracatının ürün gruplarına göre dağılımı ise

aşağıdaki tabloda sunulmaktadır. (2000) Tablo : 31

ÜRÜN GRUBU

İTHALAT İÇİ PAYI ( % )

İHRACAT İÇİ PAYI ( % )

TEKSTİL 84 96 KONFEKSİYON 12 1,6 DERİ 4 1,4 AYAKKABI 0 1,0

Kaynak : Japon Maliye Bakanlığı Yukarıdaki tablolardan da görüleceği üzere, Japonya konfeksiyon sektöründe AB ve ABD’den sonraki en

önemli ithalatçı konumunda olup, ülkemiz açısından henüz çok sınırlı miktarda girilmiş bir pazar olma özelliğini sürdürmektedir.

JAPONYA İLE TİCARETİ GELİŞTİRMENİN PRENSİPLERİ

BAŞA DÖN Osaka Ticaret Odası’nın bu konudaki öğütleri şunlardır:

Japon firmaları küçük miktarlı siparişler vermeyi tercih ettiğinden, buna uyum çok önemlidir.

Japon tüketicisinin kalite konusundaki hassasiyeti dolayısıyla kalite hususunda en ufak detaylara dahi önem verilmelidir.

Gönderilen mal numune ile % 100 aynı özellikte olmalıdır. Talep edilen numune dışında üzerinde

değişiklik yapılan ürünlerin numunesinin de yollanması yoluna gidilmesi, “ürün üzerinde bazı değişiklikler yapabiliriz veya yapacağız” tarzı yorum ve notlar bulunması olumsuz bir izlenim yaratmaktadır.

Fire oranı asgari düzeyde olmalıdır.

27 Teslimat mutlaka zamanında yapılmalıdır. Gecikme kabul edilmemekte ve Japon

firmaları bu konuda çok kesin bir kararlılığa sahip bulunmaktadır.

İlk aşamada belirleyici unsur fiyatsa da uzun vadede kalite de en az fiyat kadar önemlidir. Tüketiciler modayı yakından takip ettiklerinden mutlaka güncel çizgileri taşıyan ürünlerle pazara

girilmelidir.

Japon işadamı 3 gün içinde soru veya talebine cevap almazsa yabancı firmanın kendi firmasının teklifi ile ilgilenmediğini düşünmektedir.

Japon firmalarına mal satmak için sadece malın “genel” tanımını değil, detayları içeren “spesifik”

tanımını yapmak gerekmektedir. Örneğin; “deri ceket” tanımı yerine “bayanlar için kuzu derisinden gündelik kullanım için deri ceket” tanımının kullanılması gibi.

Fiyat marjı belirtilmesi halinde alıcı Japon firması bu fiyat marjına uygun tüketici kitlesini –üst sınıf

mağaza, department store veya genel kitle satışı gibi- bulabilecektir.

İhracatçı hangi pazar kesitine –üst sınıf mağaza, department store, süpermarket, toptancı, perakendeci veya ticari firma- ulaşmak istediğini baştan belirlemelidir.

Japon pazarında satış yapılan bir tüketici veya temas noktası firma var ise bu baştan Japon firmaya

belirtilmelidir.

Japon firmalarına “OEM” (Original Equipment Manufacturing) bazda yapılan üretim ve numuneler “gizli” tutulmalı, diğer firmalara gösterilmemelidir. Zira, bu güveni zedelemektedir.

Eğer ihraç edilecek ürünler mevcut halleri ile Japon pazarının taleplerine uygun değilse OEM bazda

üretim ve satış ihtimali araştırılmalıdır. Örneğin; meşhur Fransız çanta üreticisi Louis Vuitton OEM bazda çalışmakta ve Japon pazarına sattığı ürünleri, sadece Japonya için ve Japon insanının zevklerine göre tasarlanmış çantalardır.

İhracatçı firmanın kendi ülkesine has hiçbir ibare ihraç edilen malın üzerinde yer almamalı, sadece

uluslararası işaretler bulunmalıdır.

Japon Endüstriyel Standartları (JIS) mutlaka yakından takip edilmelidir. Özellikle ölçüler konusu üzerinde hassasiyetle durulmalıdır.

Japonya’ya ihraç edilecek ürünler güvenlik, sağlık, konfor ve çevreye duyarlılık unsurlarını içermelidir.

Japon pazarına girerken öncelikle yapılacak iş alıcı bulmak değil, üretilen ürünün Japon insanının

zevkine uygunluğu, benzer ürünlerle tasarım, ambalaj ve fiyat alanında rekabet şansının araştırılmasıdır.

Japonya’nın çeşitli bölge ve şehirlerindeki tüketicilerin tercih ve zevkleri dahi ayrım içerebilmektedir.

Örneğin; Tokyo’da yaşayanlar daha çok büyük ve parlak renkli ürünleri tercih ederken, Osaka’da yaşayanlar daha küçük ve sade renkleri tercih etmektedir.

Tokyo’da faaliyet gösteren firmalar daha uzun sürede karar alabilirken Osaka’da faaliyet gösteren

firmalar ise daha hızlı karar alabilmektedir. Bunun sebebi, Osakalı firmaların KOBİ niteliğinde olması, patronun işin başında olması ve duruma göre karar alabilmesidir. Tokyolu firmalarda ise kişiler karar alma yetkisine sahip olmayıp, inisiyatif almakta zorlanmaktadır.

Japon pazarına satış için giden kişinin ürünün üretim süreci konusunda da detaylı bilgi sahibi olması

gereklidir. Örneğin; deri satacak kişinin derinin kromla mı yoksa tanenle mi tabaklandığını bilmesi, ürünün fiyatı ve dayanıklılığının Japon ithalatçı tarafından belirlenebilmesi için gerekli bir ayrıntıdır.

Japon pazarına mal satmak için mutlaka Japonca broşür ve kataloglar hazırlanmalıdır.

Japon işadamları ile sağlıklı bir iş ilişkisi için ya Japon bir eleman istihdam etmek ya da en azından

Japonca konuşabilen bir elemanı pazar hakkında eğitmek gereklidir.

28

Herhangi bir sevkiyat içindeki malların zarar görmesi halinde bahane bulmak yerine hatayı kabul edip, bir seferlik zarara katlanmak uzun süreli istikrarlı bir iş ilişkisi için gereklidir.

Japon pazarına girebilmek için üretimde verimlilik ve etkinlik en üst düzeye çıkarılmalı, “orijinal”

özelliklere sahip ürünler seçilmelidir.

Avrupa ve ABD’de ürünün iyi olması yeterli sayılıp, ambalaj çok önemsenmezken, Japonya nihai işçilik ve ambalaj en az ürün kadar önemli bir unsurdur. Japonlar pek çok ürünü hediye olarak aldıklarından dolayı paketleme stili, ambalaj kağıdı, üzerindeki işaret ve etiketler dahi zarif olmak zorundadır.

Zaman zaman muhatap olunan Japon firmasının ilgili kişilerin değişmesi halinde yeniden olayın

baştan anlatılması, yeni atanan kişi ile kişisel ilişki kurulması gerekmektedir. Bu noktada sabırla mücadeleden vazgeçilmemelidir.

Japon firmaları ile yazışmalarda sadece firma adı ile yetinilmemeli ilgili bölüm ve kişi spesifik olarak

belirtilmelidir.

Japon firmalarına pek çok sayıda ürünle değil, sınırlı sayıda seçilmiş ürünlerle ilgili başvuruda bulunulmalıdır.

Randevulara kesinlikle sadık kalınmalı, çok zorunlu haller dışında randevuya gidilmeli, gidilmesinin

mümkün olmadığı hallerde mutlaka karşı taraf durumdan haberdar edilip, özür dilenmelidir.

JAPONYA’YA YÖNELİK İHRACATTA YAŞANAN BAŞARI VE BAŞARISIZLIK ÖRNEKLERİ

BAŞA DÖN

1. Japon pirinç fırınında pişirilebilecek bir kek türü beğenilmemiştir. Çünkü, Japon kadınları bu fırını

pirinç pişirme dışında kullanmak istememektedir.

2. Çok yoğun reklamı yapılan diş macunu piyasada tutulmamıştır. Çünkü, Japonlar macunun tadını beğenmemiştir.

3. Tadı beğenilen bir kek tutulmamıştır. Çünkü, dilimler eşit kesilmiş şekilde hazırlanmamıştır.

4. Lezzetli bir spagetti satılmamıştır. Çünkü, hepsi aynı boyda değildir.

5. Shick Gilette’den daha yaygın satılmaktadır. Çünkü, güçlü dağıtım ağına sahip Japon ortağı

bulunmaktadır.

6. Volkswagen, Japon oto ithalatçısını (Yanase) devreden çıkarınca satışları % 30 düşmüştür.Çünkü, tüketicinin güvenini sağlamak zorlaşmıştır.

7. Mont Blanc yerel ortağından ayrılınca pazar liderliğini kaybetmiştir. Çünkü, yerel ortak kalemlerin

ucunu yumuşatarak tüketiciye hazır hale getirmektedir.

ÜLKEMİZ KONFEKSİYON SEKTÖRÜNÜN STRATEJİK KONUMU VE KOŞULLARI

BAŞA DÖN

29

Ülkemiz tekstil ve konfeksiyon ihracatının yaklaşık % 65’inin gerçekleştirildiği AB’nin giderek aday ülke konumundaki Merkezi ve Doğu Avrupa ülkelerinden ithalata ağırlık vermeye başlaması uzun vadede bu pazarda da ülkemiz için bir pazar payı daralması sonucunun ortaya çıkacağını göstermektedir. ABD, tekstil ve konfeksiyon ihracatımız içindeki % 14’lük payı ile AB’nin alternatif pazarı olarak yerini almış olmakla birlikte, özellikle NAFTA Anlaşması akabinde Meksika ve Kanada’dan ağırlıklı ithalat yapar hale gelmeye başlamıştır. Ayrıca, ABD çıkarmış olduğu bazı yasalar çerçevesinde, Karayip ülkelerinden, özellikle Honduras ve Dominik Cumhuriyetinden büyük çaplı ithalat yapar hale gelmiş ve 48 Afrika ülkesine de pazara girişte büyük ayrıcalıklar tanımıştır. Ülkemiz tekstil ve konfeksiyon sektörü, % 30’dan fazla bir pazara bağımlı olmanın uzun vadedeki tehlikelerini gözardı ederek, AB ve ABD dışındaki pazarlara istenilen düzeyde ilgi göstermemektedir. 2005 yılında Dünya Ticaret Örgütü kapsamında yer alan Tekstil Anlaşması çerçevesinde kotaların kalkacak olması nedeniyle, ülkemiz tekstil ve konfeksiyon sektörü ihracatta başta Çin olmak üzere tüm Asya ülkelerinin yoğun rekabeti ile karşılaşacaktır. Dolayısıyla, ülkemizin tekstil ve konfeksiyon sektörü için yeni stratejiler ve hedef pazarlar belirlemesi zorunluluğu bulunmaktadır.

Bu çerçevede, önümüzdeki 4 yıllık sürenin daha etkin şekilde kullanılması gerekmektedir. Yeni pazarlara açılmada hem kişi başına 30.000 Doların üzerinde gelire hem de yüksek tüketim kapasitesine sahip olan Japonya’nın önemli bir alternatif pazar olabileceği düşünülmektedir.

JAPONYA’NIN ÜLKEMİZ KONFEKSİYON SEKTÖRÜ AÇISINDAN KONUMU

BAŞA DÖN

Japonya 2000 yılında 4,9 milyar $ tekstil ve 19,7 milyar $ konfeksiyon ithalatı yapmıştır.

Toplam 24,6 milyar $’lık pazarda ülkemiz sadece 18 milyon $ ihracat yapabilmektedir. pazar payımız

binde yarım düzeyindedir.

1980-2000 arası dönemde ABD’nin kendi kendine yeterliliğini % 67, AB’nin 80 oranında yitirirken, Japonya % 113 oranında yitirecek ve daha çok dışa bağımlı hale gelecektir.

Japonya, Almanya, İngiltere, Fransa gibi ülkemizin en büyük konfeksiyon ihracatı gerçekleştirdiği

ülklerden daha büyük bir net konfeksiyon ithalatçısı ülke ve pazar konumundadır.

Ülkemiz, Almanya % 12, İngiltere % 11 ve Fransa % 6 pazar payına sahipken, Japonya% 0 pazar payına sahiptir.

JAPON DIŞ TİCARET KURULUŞUNCA (JETRO) SAĞLANAN İMKANLAR

30BAŞA DÖN

TİCARİ BAĞLANTILARI GELİŞTİRME PROGRAMI : (TRADE TIE UP PROMOTION PROGRAM)

Bu program internet üzerinden ticari talepleri (ithalat-ihracat) olan Japon firmalarının tespit edilerek, yine internet üzerinden bu firmalarla temas etme ve teklif vermelerini sağlamayı amaçlamaktadır. Katılım ücreti bulunmamaktadır. İlgili web sitesi : www3.jetro.go.jp/ttppoas/index.html’dir. İŞ GELİŞTİRME MERKEZLERİ : (BUSINESS SUPPORT CENTERS)

Bu merkezler, ücretsiz olarak firma bazında 4 ay süreyle, Birlik bazında ise 1 yıl süreyle ofis olarak kullanılabilen, kira ödenmeyen, ancak kullanıldığı kadarıyla telefon ve faks ücreti alınan küçük ofislerdir.

Bu merkezlerde, ticari konularda bilgi aktarımı ve randevu alımında yardımcı olan danışmanlar ile sekreterya hizmetlerini yürüten sekreterler bulunmaktadır. Ayrıca, bina içerisinde dökümantasyon merkezi de bulunmaktadır.

Ücreti bu merkezden yararlanan firma tarafından karşılanmak üzere, tercüman, rehber ve koordinatör

temininde de yardımcı olunmaktadır. Bu merkezler, Tokyo, Yokohama, Nagoya, Osaka, Kobe ve Fukuoka’da bulunmaktadır.

KIDEMLİ TİCARİ DANIŞMAN PROGRAMI : (SENIOR TRADE ADVISOR PROGRAM)

Kıdemli ticari danışman programı; daha önce dış ticaret, toptancı veya perakendeci firmalarda çalışmış uzman kişilerin, yurtdışında resmi veya yarı resmi (İhracatçı Birlikleri veya İGEME) veya ticareti arttırma gruplarına (İTKİB Konfekisyon Tanıtım Grubu gibi) Japonya’ya ihracatı daha kolay gerçekleştirmeleri konusunda yardımcı olmasını amaçlamaktadır.

Kıdemli ticari danışmanlar, Japonya’ya ihraç edilebilecek potansiyel ürünleri tespit etme, Japon firmalarını bu ürünler hakkında bilgilendirme, ihracat prosedürleri ve ürünün Japon pazarında tutunabilmesi için yapılması gerekenler ile tanıtım faaliyetlerinin yürütülmesi hususlarında destek vermektedir. JAPONYA’YA İHRACAT EĞİTİM PROGRAMI : (EXPORT TO JAPAN STUDY PROGRAM)

Her yıl bütün dünyadan 50-100 işadamı Japonya’ya davet edilerek 9 günlük bir eğitime tabi tutulmaktadır.İlk bölümde Japonya pazarı hakkında teorik bilgiler verilmekte, bilahare saha gezileri yapılmakta, ikinci bölümde ise ikili iş görüşmeleri sağlanarak detaylı yüz yüze bilgi alınması sağlanmaktadır.

Adaylar; devlet kurumları, İhracatçı Birlikleri ve Ticaret Odalarının tavsiyesine göre belirlenmektedir.

İTHAL ÜRÜN UZMANLARI PROGRAMI : (IMPORT PRODUCT SPECIALISTS PROGRAM)

Muhtelif firmalarda çalışmış tecrübeli kişiler, yeni ürünler bulup, bunları Japonya’da tanıtmak için yurtdışında gönderilmektedir. Tespit edilen ürünler bilahare özel sergi alanlarında ve fuarlarda sergilenmektedir.

Ayrıca, JETRO dışında Osaka İş Geliştirme Kuruluşu’nun sağladığı ticari eşleştirme programından da

bahsetmek faydalı olacaktır.

31

ULUSLARARASI İŞADAMI BULUŞTURMA MERKEZİ : (INTERNATIONAL BUSINESS MATCHING CENTER)

Bu merkezde ürün ve katalog teşhiri imkanı mevcuttur. Ayrıca, numuneler aylık bir dergide

yayımlanmaktadır. Enterasan ürünler bizzat Japon tüccarlara da tanıtılabilmektedir. International Business Organization of Osaka (IBO)

Adresi : Rinku Gate Tower Bldg, 15 F, Rinku Orai-kita 1, Izumisano-city, Osaka 598-0048

Tel : 81 - 724 60 1520 Fax : 81 – 724 60 1521 Mail : ibobmc@mailr.asknet.ne.jp. Ülkemizin Japonya’ya yönelik tekstil ve konfeksiyon ihracatının istenilen düzeye çıkarılabilmesi ve Japonya’nın AB ve ABD kadar ülkemiz konfeksiyon sektörü için önem arz eden bir hedef pazar haline getirilebilmesini teminen alınması gereken önlemler ve yapılması gereken girişimlere ilişkin görüş ve öneriler aşağıda sunulmaktadır.

MAKRO STRATEJİLER

BAŞA DÖN

HEDEF ÜRÜN GRUBU

Asya ülkelerinin coğrafi yakınlık, Japon firmalarının bu ülkelerde yatırımlarının bulunması ve işçiliğin

ucuz olması gibi avantajlara sahip olmaları ve Japon firmalarının tekstil ve hammaddeleri alanında herhangi bir yeni üretici ve ihracatçı arayışı içinde olmaması nedeniyle, ülkemizin öncelikle “haute-couture” ve butik tarzı ürünlerde ve bilahare oluşturabilmesi halinde markalı konfeksiyon ve hazır giyim ürünlerinde şansı olabileceği düşünülmektedir.

Daha alt kategorilere inilcek olursa, önceliğin kadın ve çocuk giyim ile deri ayakkabı ve çantaya

verilmesi yerinde olacaktır.

HEDEF TÜKETİCİ KİTLESİ

Hedef tüketici kitlesini belirlemek için önce nüfus yapısına ilişkin aşağıda yer alan tablolara bakmak

gereklidir. Japonya’nın demografik yapısındaki değişimler Tablo: 34’de ve diğer ülkelerle karşılaştırması ise

Tablo : 35’de yer almaktadır.

Tablo : 34 Birim : Milyon kişi

YAŞ GRUBU 1960 1980 2000 2020 2040 15 YAŞ ALTI 28,4 27,5 18,6 17 14 15-64 YAŞ ARASI 60,4 78,8 86,3 73,8 61

3265 YAŞ ÜZERİ 5,3 10,6 21,8 33,3 33,7

Kaynak : Japon İstatistik Bürosu

Tablo : 35

ÜLKELER 15 YAŞ ALTI 15-64 YAŞ ARASI 65 YAŞ ÜZERİ ÇİN 24,9 68,3 6,8 KANADA 18,9 68,3 12,8 MEKSİKA 33,2 62,1 4,7 ABD 21,5 66,0 12,5 JAPONYA 29,9 64,2 5,9

Birim : (%)

Kaynak : Japon İstatistik Bürosu

Tablolardan da görüleceği üzere, yaşlanan hem de diğer ülkelerden daha hızlı yaşlanan bir nüfusa doğru

ilerlemektedir.

Tablo : 36 NÜFUSUN (TÜKETİCİLERİN) YAŞ GRUBU SINIFLANDIRMASI Nüfus İçi Payı (%)

YIL Y A Ş G R U B U 0-4 5-9 10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 1990 5 6 7 8 7 7 6 7 9 2000 5 5 5 6 6 8 7 6 6

YIL Y A Ş G R U B U 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85 ve üstü1990 7 7 6 5 4 3 2 1 1 2000 7 8 7 6 6 5 3 2 2

Kaynak : Japon İstatistik Kurumu

Tablo : 37

JAPONYA’DAKİ TEMEL TÜKETİCİ KATEGORİLERİ (2000)

TÜKETİCİ KATEGORİLERİ

TÜKETİCİ KATEGORİSİNİN

NÜFUSU (1000 Kişi)

NÜFUS İÇİ PAYI (%)

33ÇOCUK

Yeni Doğan ( Sıfır Yaş) 1,148 0,9 Bebek ( 0-2 Yaş) 3,467 2,7 Küçük Çocuk ( 2-5 Yaş) 4,737 3,7 Okul Çağı Çocuk ( 6-8 Yaş) 3,614 2,8 Okul Çağı Çocuk ( 9-12 Yaş) 5,085 4,0 Genç Kız ve Delikanlı (10-15 Yaş) 8,040 6,3 ÇOCUK TOPLAMI 26,091 20,4 YETİŞKİN (KADIN VE ERKEK) Genç ve Öğrenciler ( 20-24 yaş) 8,223 6,5 Çalışan Kesim ( 25-40 Yaş) 27,828 21,9 Orta Yaş (Zengin Grup) (40-49 Yaş) 16,763 13,2 YETİŞKİN (KADIN VE ERKEK) TOPLAMI 52,814 41,6

YAŞLI VE EMEKLİLER

65-85 YAŞ ARASI KESİM 20,412 16,1 YAŞLI VE EMEKLİLER TOPLAMI 20,412 16,1 TÜKETİCİ KATEGORİLERİ TOPLAMI 99,317 78,1

Kaynak : Japon İstatistik Bürosu

Tablolar ve sektörel bilgiler karşılaştırıldığında, Çocuk giyim için 0-5 yaş grubu (Nüfusun % 7,3’ü)

Kadın ve erkek giyim için;

a) Orta fiyat grubu ürünlerde 20-24 yaş grubu (Nüfusun % 6,5’i) b) Lüks ve markalı ürünlerde 25-40 yaş grubu (Nüfusun % 21,9’u) c) Gerçekten çok üst ürün grubu, moda, butik ve “haute couture” ürünler için ise 40-49 yaş

grubu (Nüfusun %13,2’si) hedef tüketici kitleleridir. Deri ürünlerinde de yetişkinler baaında hedef kitleler benzerlik arz etmektedir.

HEDEF TÜKETİCİ KİTLESİ VE ÜRÜN GRUBU ÇAKIŞMASI

Tablo :38

TÜKETİCİ KİTLESİ SATIŞ POTANSİYELİ OLAN ÜRÜN YETİŞKİN ERKEK TİŞÖRT, “SWEAT SHİRT”, SPOR KIYAFET, ASKERİ VE HAWAİ

TARZI KIYAFET YETİŞKİN KADIN BLUZ, KAZAK ÇOCUK TİŞÖRT, GÖMLEK VE PANTALON ÇORAP GÜNDELİK VE SPOR ÇORAP, KISA ÇORAP (ŞOSET) EV TEKSTİLİ YATAK ÖRTÜSÜ,ÇARŞAF, MUTFAK VE TUVALET EŞYASI DERİ ÜRÜNLERİ AYAKKABI VE ÇANTA (VALİZ VB)

34

YÖNTEM

Japonya’ya yönelik bir faaliyetin etkin ve verimli yürütülebilmesini teminen İTKİB veya başka bir

koordinatör Birlik bünyesinde “Japonya Konfeksiyon Tanıtım Grubu” adı altında bu ülke pazarına ilgi duyan ihracatçılarımızın katılacağı en fazla 8 üyeli ve Müsteşarlığımızdan bir Genel Müdür Yardımcısı veya Tekstil ve Konfeksiyon Dairesi Başkanı’nın da koordinatör başkan olarak katılacağı bir heyet oluşturulması yerinde olacaktır.

UYGULAMA BİRİMİ

Sözkonusu “Japonya Konfeksiyon Tanıtım Grubu”’ uzun vadede konfeksiyon sektöründe tanıtım faaliyeti

yürütme konusunda tecrübeli bir Japon halkla ilişkiler firması tespit ederek Japonya’da yürütülecek faaliyetlerin ağırlıklı olarak koordinasyonu yürütmesi, faaliyetlerin uygulamasının sözkonusu halkla ilişkiler firmasına, denetiminin ise “Japonya Konfeksiyon Tanıtım Grubu” adına Ticaret Müşavirliğimize bırakılması yerinde olacaktır.

DESTEK BİRİMİ

Japonya’da yapılacak bir faaliyetin başarıya ulaşabilmesi için mutlaka ilgili sektörde faaliyet gösteren

Japon kamu ve özel kuruluşlarının desteğinin sağlanması gerekmektedir. Bu çerçevede, JETRO’nun yanısıra Japonya’da faaliyette bulunan konfeksiyon ürünleri üretim ve ithalatı ile ilgilenen firmaların oluşturduğu Dernek veya Birliklerin de desteği alınmalıdır.

LOJİSTİK VE İRİTBAT BİRİMİ

JETRO “Business Support Center” isimli, Japonya’nın belli başlı şehirlerinde bulunan, 4 ay süreyle ücretsiz

ofis imkanı sağlayan merkezlerden daha çok firmalar istifade etmekle birlikte Birlik olarak istifade edilmesi hususunda JETRO İstanbul Ofisine İTKİB tarafından gerekli başvurunun yapılarak, söz konusu talebin JETRO Merkez Ofisine iletilmesi gerekmektedir. Söz konusu merkezlerde sadece kullanıldığı oranda telefon ve faks ücreti ödenmekte, sektör uzmanı danışmanlar firmalara randevu almada ve diğer konularda yardımcı olabilmektedir.

FİZİBİLİTE ÇALIŞMASI

JETRO Tokyo Merkez ofisinden bir uzmanın ülkemizde konfeksiyon ürünlerinin hangilerinin bu pazarda

şansı olabileceğini araştırmak maksadıyla İTKİB ve JETRO İstanbul ofisinin de desteği ile ülkemize davet edilmesi gerekmektedir.

Ayrıca, ülkemiz işadamlarının da Japon moda fuarı vesilesiyle Japonya’ya gidip, moda ve konfeksiyon

sektöründeki eğilimlerin yerinde tespiti yararlı olabilecektir. Ayrıca, bu program dahilinde çeşitli dağıtım kanalları da yerinde gözlenmelidir.

Bu çerçevede, İşadamlarımızın önce bir fuar vesilesiyle tüketici eğilimleri ve rakiplerini görmeleri, Ginza bölgesindeki

butikleri, department store’ları ve indirimli satış yapan mağazaları yerinde görmeleri ve özellikle Fast Retailing firmasının Uniqlo mağazalarını görmeleri yerinde olacaktır.

İkinci aşamada muhatapları Japon dernek ve kuruluşlarla temas etmeleri yararlı olacaktır.

35FİNANSMAN VE BÜTÇE :

Bu ülkeye yönelik faaliyetlerde kullanılmak üzere yapılacak tanıtımın kapsamına göre 500.000 dolar

(Dar kapsam için) ile 2.000.000 Dolar (Geniş kapsam için) civarında yıllık bir bütçenin ayrılması yararlı olabilecektir.

Bu bütçenin, Fındık Tanıtım Fonu’na benzer şekilde konfeksiyon sektörü ihracatından yapılacak binde 0.5 oranında kesintilerle oluşturulması mümkün bulunmaktadır. İkinci bir alternatif ise bir kısmının ilgili İhracatçılardan ve bir kısmının da devlet yardımları kapsamında desteklenmek suretiyle İTKİB veya ortaklaşa tüm ilgili İhracatçı Birliklerince karşılanmalıdır.

DESTEKLEYİCİ İLAVE FAALİYETLER : (G-BOC) Japonya’nın Osaka kentinde düzenlenen Global Business Opportunities Convention (G-BOC) isimli fuara

katılımın da Japonya piyasasını anlamak için faydalı olabileceği düşünülmektedir. (G-BOC) isimli fuara katılım, Müsteşarlığımız koordinatörlüğünde ve bir İhracatçı Birliğimizin

organizasyonu ile yapılmalı ve azami 10 firmayla sınırlandırılmalıdır. Söz konusu fuar özellikle KOBİ niteliğindeki firmaların partner bulmasında büyük fayda sağlayabilecektir.

Zira, Tokyo nispi olarak daha doymuş bir pazar özelliği arz ederken Osaka daha az doymuş ve daha hızlı karar alabilen KOBİ tarzı firmaların çoğunlukta olduğu ve ülkemiz firmalarının iş teamülleri açısından daha az zorlanacağı bir alt-pazar niteliğindedir.

Bahsekonu fuarın özelliği mal sergilenmesinden daha çok, yoğun ikili iş görüşmelerinin Osaka Ticaret ve

Sanayi Odası bünyesindeki fuar organizatörlerince sağlanmasıdır. Firmalarımız bugüne kadar söz konusu imkandan yeterince yararlanamamıştır.

Söz konusu faaliyete çok sayıda firmanın katılması değil, yeterli hazırlığı yapmış, ciddi ve az sayıda

firmanın katılması esas olmalıdır.

İlgili koordinatör Birlik tarafından seçilecek muhtemel katılımcı firmalarımızla ilgili bilgilerin ve ulaşmak istedikleri Japon firmaların özelliklerine ilişkin bilgilerin uzun süre önce fuar organizatörü kuruluşa iletilmesi halinde çok daha fazla sayıda ikili iş görüşmesi ve eşleşme sağlanması imkan dahiline girebilecektir.

TANITIM PROJESİNİN ZAMANLAMASI

Japon Hükümetinin Dışişleri Bakanı İsmail Cem’in ziyareti esnasında kabul ettiği “2003 Japonya’da Türk

Yılı” programı ülkemiz konfeksiyon sektörü tanıtımı için büyük bir ilave altyapı imkanı sağlayacaktır.

Kültürel ve sosyal faaliyetler “ülke imajını” pekiştireceğinden, “Türk konfeksiyon sektörü ürünleri imajı”nı ortaya koymak daha kolay hale gelecektir.

Japon Hükümeti ve kuruluşları ülkemiz tarafından yürütülecek konfeksiyon sektörü ile ilgili kampanya

ve faaliyetlere 2003 yılında daha kolay katılıp, destek olabilecektir.

Japon kamu ve özel sektöründen proje ile ilgilenecek muhatap bulmak kolaylaşacaktır.

Bazı department store’lar 2003 yılı faaliyetlerinin içine Türkiye ile ilgili program dahil etmeye daha hevesli olacaktır.

PROJENİN AŞAMALARI

1. Aşama : (Ön hazırlık) :

36 Öncelikle JETRO ve Japon konfeksiyon sektöründeki kuruluşlardan birisinin destek

ve katkısı sağlanmalıdır. (Finansal destek hariç) Hedef kitle, konusunda yukarıda belirtilen hususlarda JETRO ve diğer Japon muhatapların önerileri

alınmalıdır.

Tüketici eğilimleri hakkında JETRO ve diğer Japon muhataplardan mümkünse alt sektörler bazında detaylı bilgi talep edilmelidir. Bu raporun ekinde İngilizce dökümanlardan derlenen bilgiler ayrı bölümler halinde yer almakatdır.

Ülkemiz konfeksiyon sektörü ile ilgili alt sektörler bazına kadar inen detaylı bir rapor İTKİB tarafından

hazırlanmalı ve Japoncaya tercüme ettirilmelidir.

Seçilmiş firmalarımız ile ilgili özet bilgiler ve ürün profillerini içeren Japonca katalog hazırlanmalıdır.

2. Aşama : (Uygulama)

Japonya ile ilgili projeyi yürütmek ve koordine etmek üzere, İTKİB, TGSD ve DTM yetkililerinden oluşan

bir Japonya konfeksiyon tanıtım grubu oluşturulmalıdır. Sekretarya görevini İTKİB yürütmelidir.

Üyeler, mümkün olduğunca marka sahibi veya Japonya’ya ihracatı hedefleyen firmalardan seçilmeye çalışılmalıdır.

Grubun Japonya’daki temaslarını ticaret müşavirliği organize etmeli, Japon muhataplarla ilk aşamada

grup üyeleri 2-3 günlük bir toplantılar serisi gerçekleştirmelidir.

Uzun vadede tecrübeli bir halkla ilişkiler firması ile çalışılmalıdır. (Dentsu, Hakuhodo ve Daiko gibi)

MİKRO STRATEJİLER

BAŞA DÖN

AKSİYON PLANININ UNSURLARI

1. JETRO İstanbul ofisi ziyaret edilmelidir.

2. Ticaret Müşavirliğimiz tanıtım projesi hakkında bilgilendirilmelidir.

3. JETRO uzmanı davet edilmelidir.

4. Japonca sektör ve firma katalogları hazırlanmalıdır.

5. Ticaret Müşavirliğince yapılacak program çerçevesinde önce bir fuar ve piyasa, ikinci aşamada ise JETRO ve Japonya’daki diğer sektör kuruluşları ziyaret edilmelidir.

6. İlk ziyaret esnasında halihazırda Japonya’da Türk ürünlerini department store’larda satan ve halen

Japonya’da yaşayan Methap Gümüşsay (On Trading) ve Bayan Chitose’nin (Güzel Ev) tecrübelerinden de istifade edilmelidir.

377. Öncelikle Osmanlı ve Türk desenleri içeren bir kreasyonla defileler düzenlenerek Türk

malı imajı yaratılmalıdır. (Ör: Atıl Kutoğlu, Dicekayek, Zuhal Yorgancıoğlu vs.)

8. Büyükelçilikte sektörle ilgili seminer ve resepsiyon düzenlenmelidir. Büyükelçiliklerde yapılacak tanıtım faaliyetleri tüketici üzerinde güvenilirlik ve ciddiyet etkisi yaratmaktadır.

9. Sırasıyla sadece giyim eşyasını indirimli satan mağazalar (Uniqlo), department store’lar (Mitsukoshi,

Takashimaya, Daimaru, İsetan, Seibu, Marui, Tokyu) ve butikler (Ginza bölgesi) hedef satış noktaları olmalıdır.

Tablo : 39

SADECE GİYİM EŞYASI SATAN MAĞAZALAR (1998 yılı)

SIRA NO

FİRMA ADI

SATIŞ CİROSU (MİLYON YEN)

SATIŞ CİROSU (1000 DOLAR)

BÜYÜME ORANI (%)

MAĞAZA SAYISI

1 FAST RETAİLİNG 83.120 634.5 ( +) 10.8 336 2 MAC HOUSE 39.749 303.5 ( +) 3.3 372 3 COX 29.207 222.9 ( - ) 6.2 276 4 RİGHT-ON 28.675 218.8 ( +) 14.0 123 5 JEANS MATE 22.918 174.9 ( +) 19.1 72

Kaynak : JETRO

10. Firmalarımız orta vadede Japon partnerlerle ortak şirket kurmalıdır.

11. Sektörel dergi ve gazetelerde ülkemiz konfeksiyon sektörü ile ilgili haber ve makaleler yayımlanması için girişimlerde bulunulmalıdır.

12. Diners’ Club’ın sürekli sergi alanı konfeksiyon ürünlerimiz için kullanılmalıdır. 13. Tokyo, Yokohama, Osaka, Kyoto, Nagoya ve Fukuoka’da Türk moda günleri düzenlenmelidir.

FİRMA BAZINDA STRATEJİNİN ANA UNSURLARI

Japonya’da pazara giriş için kullanılan üç yöntem olan ; % 100 yabancı sermayeli Japon firması kurma,

Japon yerel partnerle ortak şirket kurma ve franchising yöntemleri, bu yöntemleri kullanan firma ve sektörler bazında ülkemiz faaliyetlerine de ışık tutacağı inancıyla aşağıda özetlenmektedir.

Tablo : 40 - A

1. YÖNTEM % 100 YABANCI SERMAYELİ JAPON FİRMASI KURMA

SEKTÖRLER FİRMALAR GİYİM

GAP, GIVENCHY, CHANNEL, HUGO BOSS, ESPRIT

AKSESUAR VE KOZMETİK

CARTIER, FERRAGAMO, TIFFANY, LOUIS VUITTON, GUCCI

38GIDA VE RESTAURANT BLUE SEAL GENEL COSTCO, CARREFOUR, AMI

Kaynak : JETRO Tablo : 40 - B

2.YÖNTEM : JAPON PARTNERLE ORTAK ŞİRKET KURMA

SEKTÖRLER FİRMALAR GİYİM

BENETTON, NINA RICH, BARNEYS, VERSACE, EDDIE BAUER, AGNES B, GIORGIO ARMANI

AKSESUAR VE KOZMETİK

HERMES, AVON

GIDA VE RESTAURANT Mc DONALDS’ , HAAGEN-DAZS, BASKIN& ROBBINS GENEL KINKO’S , TIME WARNER

Kaynak : JETRO

Tablo : 40 - C

3.YÖNTEM : FRANCHISING VERME

SEKTÖRLER FİRMALAR GİYİM L.L. BEAN AKSESUAR VE KOZMETİK BODY SHOP GIDA VE RESTAURANT

SUBWAY, TONY ROMA’S, KENTUCKY FRIED CHICKEN, HARD ROCK CAFE, DENNY’S

GENEL

SEVEN ELEVEN, PRINTEMPS, ROBINSON DEPARTMENT STORE

Kaynak : JETRO

FİYATLANDIRMA STRATEJİSİ

Fiyatlandırma yapılırken firmalarımız aşağıdaki tabloda yer alan bilgiler dikkate alınmalıdır.

Tablo : 41

NORMAL DAĞITIM KANALI İLE TÜKETİCİYE MAL ULAŞIMI HALİNDE FİYATLANDIRMA SİSTEMİ : İHRACATÇI

İTHALATÇI

TOPTANCI

PERAKENDECİ

TÜKETİCİ

25

25 + 18 = 43

43 + 7 = 50

50 + 10 = 60

60 + 40 = 100

NİHAİ FİYAT : (FOB FİYAT X 4) = ÖR: (25 X 4 =100)

Dağıtım sistemi genelde, ithalatçı-toptancı-ikinci toptancı-perakendeci-tüketici şeklinde işlemektedir. Perakende satış fiyatı ihraç fiyatının 3-4 katıdır.

Süpermarket ve department store’lara yapılan satışlarda ise dağıtım sistemi ithalatçı-perakendeci-

tüketici şeklinde işlemektedir. Perakende satış fiyatı FOB fiyatın 2,5 katıdır.

39 “Mail order” (Posta yoluyla siparişli satış) da ise ithalatçı doğrudan tüketiciye malı

ulaştırmaktadır. Perakende satış fiyatı FOB fiyatın 2 katıdır.

İKLİM BİLGİLERİ

Ürün üretiminde nemli, yağışlı ve sıcak bir ülkeye ihracat yapılacağı hususu da gözönünde bulundurulmalıdır. Bu konudaki detaylı tablo aşağıdadır.

Tablo : 42

JAPONYA’DAKİ TEMEL İKLİM BİLGİLERİ (2000)

BELLİ BAŞLI ŞEHİRLER (ALFABETİK SIRAYLA)

YILLIK ORTALAMA SICAKLIK

(C)

YILLIK ORTALAMA NEM

ORANI (%)

YILLIK TOPLAM GÜNEŞLİ

SAAT MİKTARI

YILLIK TOPLAM YAĞIŞ (mm)

FUKUOKA 16,6 69 1,849 1,632FUKUSHIMA 12,8 69 1,783 1,105HIROSHIMA 16,1 69 2,005 1,541KOBE 15,8 67 1,966 1,265KYOTO 15,6 67 1,734 1,545NAGANO 11,7 73 1,902 901NAGASAKI 16,9 71 1,868 1,960NAGOYA 15,4 68 2,053 1,565NIIGATA 13,5 73 1,651 1,776OSAKA 16,5 64 1,967 1,306SAPPORO 8,5 70 1,775 1,128SHIZUOKA 16,3 68 2,038 2,322TOKYO 15,9 63 1,847 1,467YAMAGATA 11,5 75 1,653 1,125YOKOHAMA 15,5 68 1,921 1,623

Kaynak : Japon İstatistik Bürosu

Görüleceği üzere, çok sıcaktan ziyade % 70 civarında neme sahiptir. Satılacak ürünlerde neme ve yağışa uyum önem arz etmektedir.

SONUÇ VE DEĞERLENDİRME

BAŞA DÖN

40

Japonya pazarı, dünyanın ikinci en büyük ve ülkemiz konfeksiyon sektörü için gelecek vaad eden bir pazardır.

2005’den önce bu pazarda yerimizi almak çok önemlidir.

2003 konfeksiyon tanıtım projesine başlamak için en uygun yıldır. Bir yıllık (2002-2003 arası) ön hazırlık

dönemi iyi değerlendirilmelidir.

Japonya’da başarı sağlandığı takdirde benzer kampanyalar “konfeksiyon tanıtım grubu” koordinatörlüğünde diğer hedef ülkeler (Kanada, İngiltere, Fransa ve Rusya vb.) için de yapılmalıdır.

Bu faaliyet için Devlet yardımları Tebliğleri kapsamındaki kaynaklardan da istifade edilmesi, mevcut

Tebliğlerin buna imkan vermemesi halinde ise Tebliğlerde konuya ilişkin gerekli düzeltme ve değişikliklerin yapılması yerinde olacaktır.

Faaliyetler ağırlıklı olarak, pazar araştırması, ticaret heyeti, fuar katılımı, alım heyeti, ofis

açma, katalog basma, tanıtım kampanyası yürütme şeklinde olduğundan bu faaliyetin sektörel özelliklerinin ağır basması nedeniyle ve konunun sektörle birlikte yürütülmesinin önem arz etmesi sebebiyle Tekstil ve Konfeksiyon Dairesi Başkanlığı ile Tanıtım ve Fuarlar Dairesi Başkanlığı'nca işbirliği içerisinde yürütülmesi yerinde olacaktır.

YARARLANILAN KAYNAKLAR : 1. İhracatçının Japonya El Kitabı, Yüksel AKKUZUGİL, Nisan 2001 (İTKİB)

2. Japon Dış Ticaret Kuruluşu (JETRO)’nun Sektör Raporları :

Handbook for Consumers Products Import Regulation (2002) Retail Business (2000)

3. Japon Gümrük İdaresinin “Import Clearence Procedures” başlıklı notu 4. Japon Dışişleri Bakanlığı’nın Genel Preferanslar Sistemi (GSP) ile ilgili notu Güncelleme tarihi: 03.09.2002 akkuzugily@dtm.gov.tr