jaarverslag 2007 hanzehogeschool groningen

Jaarverslag 2007

Hanzehogeschool Groningen

Hanzehogeschool Groningen Jaarverslag 2007

1

INHOUDSOPGAVE

INHOUDSOPGAVE...............................................................................................................................................1 1. ALGEMEEN .......................................................................................................................................................2

Voorwoord van het College van Bestuur .....................................................................................................2 Bericht van de Raad van Toezicht.................................................................................................................4 Kerngegevens ....................................................................................................................................................6 De Hanzehogeschool Groningen.................................................................................................................10 Strategisch beleid ...........................................................................................................................................14 Deugdelijk bestuur en risicomanagement.................................................................................................18

2. ONDERWIJS ....................................................................................................................................................19 Resultaten........................................................................................................................................................19 Ontwikkeling onderwijsaanbod...................................................................................................................24 Onderwijsvernieuwing...................................................................................................................................25 ICT en onderwijs ...........................................................................................................................................27 Kwaliteitszorg .................................................................................................................................................28 Samenwerking ................................................................................................................................................32

3. STUDENTEN ..................................................................................................................................................33 Instroom..........................................................................................................................................................33 Diversiteit ........................................................................................................................................................34 Aansluiting......................................................................................................................................................35 Leven lang leren .............................................................................................................................................38 Talentvolle studenten....................................................................................................................................39

4. KENNISINSTELLING.....................................................................................................................................40 Kenniscentra en lectoraten ...........................................................................................................................40 Contractactiviteiten........................................................................................................................................54

5. INTERNATIONALISERING ..........................................................................................................................55 6. BEDRIJFSVOERING........................................................................................................................................59

Financieel beleid ............................................................................................................................................59 Informatiesystemen........................................................................................................................................64 Personeel..........................................................................................................................................................65 Huisvesting .....................................................................................................................................................69

7. JAARREKENING .............................................................................................................................................71 grondslagen voor de Jaarrekening...............................................................................................................71 Exploitatieoverzicht........................................................................................................................................75 Kasstroomoverzicht........................................................................................................................................76 Toelichting op de balans ..............................................................................................................................77 Toelichting op de exploitatierekening........................................................................................................83 Overige bijlagen .............................................................................................................................................88

8. BIJLAGEN.........................................................................................................................................................93 Nevenfuncties leden College van Bestuur..................................................................................................93 Netwerk van strategische partners in het buitenland .............................................................................94


2

1. ALGEMEEN VOORWOORD VAN HET COLLEGE VAN BESTUUR In 2007 heeft de Hanzehogeschool Groningen goede voortgang geboekt ten aanzien van de belangrijkste speerpunten in haar strategisch beleidsplan Focus 2010: de ontwikkeling van de hogeschool tot kennisinstelling, en het internationaliseringsbeleid. De ontwikkeling van onderwijs naar kennisinstelling kreeg een breder fundament met de toename van het aantal kenniscentra van drie tot vijf. Een zesde kenniscentrum is in voorbereiding. In elk kenniscentrum werken meerdere schools en lectoraten samen aan multidisciplinair praktijkgericht onderzoek. Partners in de regio zijn hier nauw bij betrokken, onder meer via de kenniskringen rond de lectoraten maar ook als opdrachtgever tot onderzoek. De projecten die lectoren, docentonderzoekers en studenten gezamenlijk in de kenniscentra uitvoeren, stimuleren de verbinding tussen onderwijs en onderzoek waar de hogeschool veel waarde hecht. Aan de ontwikkeling tot kennisinstelling levert ook de positionering van de masters binnen de schools, waartoe in 2007 is besloten, een bijdrage. Binnen de masteropleidingen is praktijkonderzoek een belangrijk onderdeel in het curriculum. Tenslotte legde in 2007 een convenant met de Rijksuniversiteit Groningen een solide basis voor de promotiefaciliteiten van medewerkers van de Hanzehogeschool Groningen. De faciliteiten die de hogeschool haar medewerkers die bij de RUG promoveren biedt, worden door dit convenant tussen beide onderwijsinstellingen uitgebreid tot de mogelijkheid om gedurende vier jaar drie dagen per week aan hun onderzoek te werken. Hiermee kan de Hanzehogeschool Groningen haar talentvolle medewerkers een kans bieden zich verder te ontplooien en wordt tegelijk voldaan aan het beleid om de kwaliteit van personeel in de hogescholen te verhogen door onder meer een toename van het aantal gepromoveerde docenten. In het kader van het tweede strategische speerpunt, internationalisering, breidde de Hanzehogeschool Groningen in 2007 haar activiteiten uit op het gebied van onderwijs, onderzoek en relatienetwerken. Om een internationale studieomgeving te creëren bieden schools elk jaar meer onderdelen van het curriculum in het Engels aan. In 2007 kwamen er zes grote keuzevakken bij met een internationale oriëntatie die als minor open staan voor alle studenten van de hogeschool, waaronder China Studies, European Business, en International Aid Development. Een belangrijke rol speelt het Hanze Institute of Technology in Assen dat in 2008 haar deuren opent, en waarvoor in 2007 de voorbereiding plaats vond. Onder meer wordt hier een Engelstalige bachelor aangeboden, gericht op zeer getalenteerde studenten zowel uit het buitenland als uit Nederland. Het totaal aantal buitenlandse studenten dat in het verslagjaar stond ingeschreven bij de Hanzehogeschool Groningen was 20% hoger dan in 2006, en ook het aantal uitwisselingsstudenten nam toe. De faciliteiten voor het groeiend aantal Duitstalige studenten dat aan de Hanzehogeschool Groningen wil studeren, werden in 2007 ondersteund met een intensieve cursus Nederlands. Op het gebied van ontwikkelingssamenwerking en kennisoverdracht in buitenlandse projecten werden in 2007 nieuwe projecten in gang gezet en bestaande projecten uitgebreid. De aanwezigheid van buitenlandse studenten en docenten is een inspirerend voorbeeld van internationalisering en een uitstekende netwerkmogelijkheid binnen de onderwijsgemeenschap die de Hanzehogeschool Groningen al haar studenten en medewerkers biedt. In 2007 formuleerde de Hanzehogeschool Groningen binnen de hoofdlijnen van het beleid voor talentvolle studenten en docenten een uitgebreid actieprogramma dat in 2008 wordt uitgevoerd. In het hoger beroepsonderwijs moeten studenten weer kunnen uitblinken en moeten ook medewerkers van de hogeschool aan hun bijzondere talenten kunnen werken. Het programma “Focus op Ambities” zet de medewerkers van de Hanzehogeschool Groningen op het spoor van talentontwikkeling, en is daarnaast gericht op actief en gezond -en met plezier- werken. In 2007


3

namen honderden medewerkers deel aan workshops en bijeenkomsten gericht op deze doelen. Voor studenten is er het programma “Stimuleren van Talent” dat inhoudt dat de curricula van de opleidingen extra uitdagingen bieden aan studenten die daarvoor in aanmerking komen. Verkorte routes voor vwo’ers zijn onderdeel van dit programma, en de mogelijkheid om door te stromen naar masteropleidingen wordt gestimuleerd. De Hanzehogeschool Groningen bood in 2007 haar groeiende aantal studenten en medewerkers ook nieuwe huisvestingsmogelijkheden. Op de Zernike Campus werd aan het eind van het jaar het geavanceerde Sportgebouw in gebruik genomen door het Instituut voor Sportstudies. Het nieuwe onderkomen biedt ook ruimte voor de leerwerkplek De Plint, waar de werknemers van de hogeschool tot tal van sportieve activiteiten uitgenodigd worden. De nieuwe HanzeMediatheek op de Zernike Campus biedt alle studenten van de hogeschool een sterk verbeterde service. Hier kwamen ook ruim 100 extra stiltewerkplekken omdat uit onderzoek onder studenten naar voren was gekomen dat hieraan grote behoefte bestond. Aan de voet van de Toren werd het Atrium gebouwd dat in de herfst van 2007 opende: een lichte en inspirerende ontmoetings- en recreatieruimte voor studenten en medewerkers die ook gebruikt wordt voor hogeschoolbrede evenementen. De goede ontwikkelingen waarover wij in dit jaarverslag 2007 rapporteren zijn alleen mogelijk dankzij de inzet en medewerking van alle medewerkers van Hanzehogeschool Groningen. Wij willen hen van harte danken voor hun bijdrage. Groningen, juni 2008 Namens het College van Bestuur, drs. Henk J. Pijlman, voorzitter


4

BERICHT VAN DE RAAD VAN TOEZICHT In 2007 heeft de Raad van Toezicht van de Hanzehogeschool Groningen zeven maal vergaderd. De werkzaamheden van de Raad hadden in de eerste plaats betrekking op zaken als het goedkeuren van de jaarrekening, de (meerjaren)begroting en overige zaken van groot financieel belang, het bespreken van ontwikkelingen bij de schools, de stand van zaken van aanmeldingen, onderwijskwaliteit en accreditaties. Daarnaast heeft de voorzitter van de Raad van Toezicht regelmatig overleg gevoerd met de voorzitter van het College van Bestuur. Het lid van de Raad dat is belast met auditzaken heeft specifiek overleg gevoerd met de controller en de externe accountant. In 2007 benoemde de Raad van Toezicht de heer C. de Ruiter tot lid van het College van Bestuur, op de plaats die vrij kwam door het vertrek van de heer W. Wieling. De heer De Ruiter was directeur bedrijfsvoering van de Inspectie van het Onderwijs en waarnemend Hoofdinspecteur Hoger Onderwijs en werkte daarvoor in diverse functies bij de Universiteit en Hogeschool van Amsterdam. De Raad heeft zich in 2007 laten informeren over de voortgang ten aanzien van de belangrijkste speerpunten in het strategisch beleidsplan Focus 2010: de ontwikkeling van de Hanzehogeschool Groningen tot kennisinstelling, en het internationaliseringsbeleid van de hogeschool. Bij de ontwikkeling tot kennisinstelling ging het om de uitbreiding van het aantal lectoraten, de organisatie van lectoraten en schools binnen de vijf –en op termijn zes- kenniscentra van de Hanzehogeschool Groningen, het ontwikkelen van masteropleidingen met een onderzoekscomponent en het scheppen van faciliteiten voor medewerkers van de hogeschool die aan promotieonderzoek werken, met name bij de Rijksuniversiteit Groningen. De hoofdlijnen in de ontwikkeling rond het speerpunt ‘internationalisering’ uit het strategisch beleidsplan Focus 2010 besprak de Raad, met als kader de in 2006 vastgestelde beleidsnota ‘Verder Kijken’ waarin het internationaliseringsbeleid voor alle geledingen van de hogeschool voor de komende jaren is uitgewerkt. Bij plannen met grote financiële gevolgen, zoals op het gebied van huisvesting en nieuwbouw, is de Raad van Toezicht betrokken. De mogelijkheden om te komen tot een concentratie van de kunstopleidingen en de keuze voor een daarbij aansluitende huisvesting is een regelmatig terugkerend agendapunt in het overleg met het College van Bestuur van Hanzehogeschool Groningen. De Raad leverde de juryvoorzitter voor de toekenning van de Hanze Innovatieprijs 2007, voor studenten van de Hanzehogeschool Groningen, die uitgereikt wordt bij de opening van het hogeschooljaar, bedoeld voor studenten die effectieve en vernieuwende oplossingen voor het werkveld hebben onderzocht en uitgevoerd. De Raad hecht er veel belang aan dat getalenteerde studenten op deze wijze gestimuleerd worden hun prestaties te tonen. De prijswinnaars in 2007, vier studenten van de Academie voor Architectuur, Bouwkunst en Civiele Techniek, presenteerden een duurzaam bouwontwerp voor een drijvend restaurant ‘Floating self-sufficiency’. Dit project betrof de uitwerking van een drijvend restaurant met terras dat zichzelf voorziet van elektrische energie, warmte en gezuiverd water dat veel publiciteit kreeg -ook in de vakbladen in de bouwen waarmee de Hanzehogeschool Groningen goed voor de dag kon komen.


5

De Raad van Toezicht dankt alle medewerkers van de hogeschool die het door hun inzet, motivatie en talenten in 2007 mogelijk maakte dat de Hanzehogeschool Groningen zich verder ontwikkelde op het terrein van onderwijs, onderzoek en ondernemerschap, in de regio Noord-Nederland en Noord-Duitsland en in bredere internationale context. Groningen, juni 2008 Namens de Raad van Toezicht, mr. T. Plas, voorzitter


6

KERNGEGEVENS

Tabel kerngegevens Hanzehogeschool Groningen

Kerngegevens totale hogeschool 2007 2006 2005

Studenten: aantallen

inschrijvingen 22.481 21.437 20.408

instroom 6.439 6.248 6.171

afgestudeerden 3.232 3.336 3.445

buitenlandse studenten 1.210 1.021 1.179

uitwisseling naar Nederland 310 329 439

uitwisseling naar buitenland 329 265 250

deeltijd en duale trajecten 2.544 2.344 2.276

contractonderwijs 1500 1500

Medewerkers: aantallen

in aantal 2.554 2.357 2.245

in fte 1.792 1.659 1.547

Financiële resultaten: alle bedragen * 1.000 �

baten 166.122 151.733 142.377

lasten 163.189] 149.357 142.368

resultaat 2.933] 2.376 9


7

Tabel kerngegevens Hanzehogeschool Groningen

Kerngegevens schools 2007 studenten afgestudeerden instromers buitenlandse studenten

Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek 645 137 221 34

Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving 936 158 253 41

Academie voor Gezondheidsstudies 2.587 321 707 163

Academie voor Sociale Studies 1.933 258 662 16

Academie voor Uitvoerende Kunsten 415 42 107 101

Academie voor Verpleegkunde 1.286 252 413 4

Instituut voor Bedrijfskunde 2.358 331 663 4

Instituut voor Communicatie & Media 1.832 190 415 116

Instituut voor Engineering 1.278 217 375 36

Instituut voor Facility Management 998 164 222 57

Instituut voor Financieel Economisch Management 1.167 185 305 7

Instituut voor Informatie- en Communicatie Technologie 743 118 165 8

Instituut voor Life Science & Technology 452 58 149 6

Instituut voor Marketing & Management 1.582 200 421 11

Instituut voor Rechtenstudies 1.215 93 399 5

Instituut voor Sportstudies 1.381 237 435 5

International Business School 820 142 299 593

Pedagogische Academie 853 129 228 3

totaal 22.481 3.232 6.439 1.210


8

Overzicht schools en opleidingen Bacheloropleidingen Naam school Naam opleiding Academie voor Architectuur, Bouwkunde & Civiele Techniek

Bouwkunde Civiele techniek

Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving - Academie Minerva - Academie voor Popcultuur

Autonome Beeldende Kunst Docent Beeldende Kunst en Vormgeving Vormgeving Pop (Muziek en Vormgeving)

Academie voor Gezondheidsstudies Fysiotherapie Logopedie Medisch Beeldvormende en Radiotherapeutische Technieken Mondzorgkunde Voeding & Diëtetiek

Academie voor Sociale Studies Maatschappelijk Werk en Dienstverlening Sociaal Pedagogische Hulpverlening Toegepaste Psychologie

Academie voor Uitvoerende Kunsten - Dansacademie Noord-Nederland - Prins Claus Conservatorium

Docent Dans Dans Docent Muziek Muziek

Academie voor Verpleegkunde Verpleegkunde (HBO-V) Instituut voor Bedrijfskunde Management, Economie en Recht

Personeelsmanagement (Personeel & Arbeid) Vastgoed & Makelaardij

Instituut voor Communicatie & Media Communicatie International Communication Communicatiesystemen IDM/Media & Informatiemanagement

Instituut voor Engineering Elektrotechniek Human Technology Technische Bedrijfskunde Werktuigbouwkunde

Instituut voor Facility Management Facility Management International Facility Management

Instituut voor Financieel Economisch Management Accountancy Bedrijfseconomie Financial Services Management Fiscale Economie

Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie

Bedrijfskundige Informatica Informatica Technische Informatica

Instituut voor Life Science & Technology Bio-informatica Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek Chemie Chemische Technologie


9

Naam school Naam opleiding Instituut voor Marketing & Management Commerciële Economie

Food & Business International Business & Languages Small Business & Retail Management

Instituut voor Rechtenstudies HBO-Rechten Sociaal Juridische Dienstverlening

Instituut voor Sportstudies Lerarenopleiding Lichamelijke Opvoeding Sport, Gezondheid en Management

International Business School International Business and Management Studies Internationale Betriebswirtschaft

Pedagogische Academie Lerarenopleiding Basisonderwijs Masteropleidingen en voortgezette opleidingen

• Advanced Nursing Practice

• Architectuur

• Executive Master of Business Administration

• Master of Business Administration

• Kunsteducatie

• MBA in International Business and Management

• Physician Assistant

• Real Estate

• Accounting and Finance (MSc door de Hanzehogeschool Groningen uitgevoerd voor de Open Universiteit)

• Interactive Media and environments

• Schilderkunst

• Theatervormgeving/beeldregie

Associate degrees In het studiejaar 2006/2007 is de eerste pilot Associate degree (Ad) van start gegaan (Personeel & Arbeid), en in 2007 volgden drie pilots met nieuwe Associate degrees. In totaal bood de Hanzehogeschool Groningen in 2007 vier Ad-programma’s aan:

• Personeel & Arbeid (Instituut voor Bedrijfskunde)

• Praktijkondersteuner in de zorg (Academie voor Verpleegkunde)

• Muziek; dirigent Harmonie, Fanfare en Brassband (Prins Clausconservatorium)

• Operationeel Sportmanagement (Instituut voor Sportstudies)


10

DE HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN Missie De Hanzehogeschool Groningen leidt ondernemende, maatschappelijk verantwoordelijke en internationaal georiënteerde professionals op en draagt bij aan de kenniscirculatie in Noord-Nederland. Deze missie komt voort uit de identiteit als brede en diverse hogeschool en maatschappelijke onderneming. De centrale waarden die hierbij horen zijn:

• Individuele Ontplooiing;

• Respect en Actieve Tolerantie;

• Ondernemend, Praktijkgericht en Nuchter;

• Verantwoordelijk en Duurzaam. Vanuit deze centrale waarden levert de Hanzehogeschool Groningen een bijdrage aan de professionele beroepsbeoefening in de (Noord-)Nederlandse kennissamenleving. De hogeschool doet dat op diverse manieren:

• door studenten op te leiden tot beroepsbeoefenaars op hbo-niveau;

• door werkende professionals na- en bijscholing te bieden zodat hun competenties actueel blijven en worden uitgebreid;

• door werknemers in bedrijven en instellingen die geen hbo-diploma hebben, maar daartoe wel de potentie hebben, op te leiden tot hbo-niveau;

• door samen met bedrijven en instellingen te werken aan kennistoepassing en innovatie. De Hanzehogeschool Groningen onderscheidt zich van andere hogescholen door de veelkleurigheid en het eigen gezicht van de schools, de sterke nadruk op internationalisering en de directe band met de noordelijke regio. Profiel De Hanzehogeschool Groningen is een internationaal georiënteerd kennisinstituut. De Hanzehogeschool Groningen biedt de individuele student ruime mogelijkheden voor passend voltijd, deeltijd en duaal onderwijs. Voor professionals biedt de hogeschool postinitieel onderwijs en voor bedrijven waardevolle kennis voor kennistoepassing en innovatie. De thuisbasis van de Hanzehogeschool Groningen is studentenstad Groningen. De hogeschool richt zich op de noordelijke regio – Groningen, Friesland en Drenthe – en, als het zinvol is, ook daarbuiten. Het imago dat de Hanzehogeschool Groningen in het initiële onderwijs uitstraalt is durf. Het internationale karakter van de hogeschool, de breedte en flexibiliteit van het onderwijsaanbod en de ruime keuzemogelijkheden voor de student zijn hier voorbeelden van. Geschiedenis In 1798 werd het eerste instituut opgericht dat een ononderbroken lijn heeft met de huidige Hanzehogeschool Groningen. In januari 1798 gingen de lessen van start in de Oude Kijk in ’t Jatstraat waar onderwijs gegeven werd in ‘Teeken-, Bouw- en Zeevaartkunde mitsgaders andere daartoe betrekkelijke wetenschappen’. Dertig jaar later gebruikte dit instituut voor het eerst de naam Academie Minerva. Daarmee was het de oudste multisectorale hogeschool van Nederland. Deze ontstaansgeschiedenis is exemplarisch voor de vele andere instituten die als voorganger van de Hanzehogeschool Groningen gelden. Begin jaren tachtig bestonden er in de stad Groningen 24 instellingen voor hoger beroepsonderwijs. In 1986 gingen zestien daarvan samen op in de Rijkshogeschool Groningen. Dit was de eerste hogeschool ‘nieuwe stijl’ in Nederland.


11

Kort na het ontstaan van de Rijkshogeschool Groningen volgden twee fusies in het Groninger hoger beroepsonderwijs. Deze fuseerde nog eens zes jaar later met de Rijkshogeschool Groningen tot ‘Hanzehogeschool, Hogeschool van Groningen’, die in 1999 haar naam wijzigde in de huidige: ‘Hanzehogeschool Groningen’. In 2007 is de viering van het lustrum in 2008 voorbereid. Het onderwerp van deze viering is “210 jaar DURF”. Er is ondermeer een kaartspel ontwikkeld met de historische canon van de hogeschool. Dit informatieve kaartspel is aan het personeel uitgereikt.


12

Structuur van de organisatie Organogram


13

Samenstelling bestuurlijke organisatie per 31 december 2007 Raad van Toezicht College van Bestuur

dhr. mr. T.S. Plas, voorzitter dhr. drs. H.J. Pijlman, voorzitter dhr. J. Emmelkamp mevr. drs. M.C.J. van Os–Schaap, vice-voorzitter mevr. I.G.C. Faber MBA dhr. drs. C. de Ruiter, lid dhr. U. Kleinhuis RA dhr. prof. dr. R. van Schilfgaarde dhr. K. van Twist

Stafbureaus en bedrijven Directeur

Facilitair Bedrijf dhr. ir. H. de Zeeuw Stafbureau Financieel Economische Zaken dhr. drs. K. van der Wal Stafbureau Marketing & Communicatie dhr. drs. A. Nimis Stafbureau Onderwijszaken dhr. drs. J.L.H. Degenaar Stafbureau Personeel & Organisatie dhr. drs. S.A.M. van der Zee

schools Dean

Academie voor Architectuur, Bouwkunde & Civiele Techniek

mevr. drs. E.M.T. Ardon-Visser

Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving mevr. drs. G.B. Lebbink Academie voor Uitvoerende Kunsten dhr. C. Fictoor Academie voor Gezondheidsstudies mevr. G. Steendam Academie voor Sociale Studies dhr. dr. H. de Ruiter Academie voor Verpleegkunde mevr. J. Bijma Instituut voor Bedrijfskunde dhr. drs. R.J. van Linschoten Instituut voor Communicatie & Media mevr. E.C.M. Landman Instituut voor Engineering dhr. ir. G. Kuiken Instituut voor Facility Management dhr. mr. drs. R.M.D. van der Weerd Instituut voor Financieel Economisch Management dhr. drs. B.E. Kouwenhoven (vanaf 1 januari

2008) Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie dhr. ir. H.J.C. Zwetsloot Instituut voor Life Science & Technology dhr. drs. B.G.H.M. Doornbusch (vanaf 1 januari

2008) Instituut voor Marketing & Management dhr. drs. F.M.A.A. Donders Instituut voor Rechtenstudies mevr. mr. T. Faber-Remmelts Instituut voor Sportstudies dhr. A.C. van der Tuuk International Business School dhr. drs. P. N. Ganzeboom Pedagogische Academie mevr. drs. M. R. Ketz

HanzeConnect mevr. drs. A. Wösten

Medezeggenschap De hogeschool kent een Hogeschoolmedezeggenschapsraad (HMR), evenveel Schoolmedezeggen-schapsraden (SMR) als er schools zijn, en een Dienstenraad (DR, voor medewerkers van stafbureaus, bedrijven en HanzeConnect). In mei 2007 zijn de verkiezingen voor deze raden gehouden. De nieuw verkozen leden zijn in september tijdens een gezamenlijke bijeenkomst geïnstalleerd.


14

STRATEGISCH BELEID In 2005 is het strategisch beleidsplan van de Hanzehogeschool Groningen voor de periode 2005-2008 vastgesteld onder de naam Focus 2010. De strategische doelen van de hogeschool – ontwikkeling tot kennisinstelling en internationalisering – komen voort uit de vraag van de samenleving en sluiten aan op de belangrijkste thema’s in het landelijke Hoger Onderwijs en Onderzoek Plan (HOOP). Focus 2010 bepaalt het beleid van de hogeschool tot aan 2009. Op basis van Focus 2010 hebben de schools in 2005 hun eigen strategische beleidsplannen geschreven. Deze plannen geven weer hoe de schools bijdragen aan de gemeenschappelijke doelen van de hogeschool. Ook zijn de activiteiten voor de komende jaren benoemd. In 2007 is een groot deel van de uitvoering van deze beleidsplannen gerealiseerd. Vooral op het terrein van de ontwikkeling van de Hanzehogeschool Groningen tot kennisinstelling zijn in 2007 grote stappen gezet. Doelen Voor de periode 2005-2008 laat de missie van de hogeschool zich vertalen in twee strategische doelen:

• De Hanzehogeschool Groningen ontwikkelt zich binnen de noordelijke regio door van onderwijsinstelling naar kennisinstelling. Dit betekent dat de Hanzehogeschool Groningen: - een toonaangevende noordelijke leverancier is van kwalitatief hoogwaardige professionals die

met succes hun weg vinden in de maatschappij; - een stevige positie heeft als partner in kennistoepassing en innovatie; - een stevige positie heeft als aanbieder van postinitieel onderwijs; - een belangrijke maatschappelijke rol in de regio vervult.

• De Hanzehogeschool Groningen opereert vanuit internationaal perspectief. Dit betekent dat de Hanzehogeschool Groningen: - de internationale context in alle onderwijsactiviteiten heeft verankerd; - een internationale omgeving biedt aan studenten; - kennis exporteert.

De in 2005 ontwikkelde plannen zijn in 2007 verder geïmplementeerd en moeten in 2008 tot realisatie van bovenstaande doelen leiden. Resultaten Het jaar 2007 was het derde jaar waarin het strategisch beleidsplan tot uitvoering kwam. Hieronder staat een overzicht van doelen waarbij de hogeschool streefwaarden had geformuleerd in het verslagjaar.


15

Overzicht doelen en resultaten Hanzehogeschool Groningen 2007

Strategische doelen

Kennisinstelling Internationaal perspectief

Toonaangevende leverancier van professionals: Internationale omgeving:

streefcijfer marktaandeel 5,4% aantal buitenlandse studenten

realisatie 2007 6,0% streefcijfer groei * 10%

realisatie 30%

* ten opzichte van 1999

Aantallen opleidingen:

bachelors ** 54

masters 12

Associate degree 4

** croho geregistreerd

Positie keuzegids:

positie keuzegids 2004 40




Accreditaties:

aangevraagd 20

verkregen 6

Stevige positie als partner in kennistoepassing en innovatie:

omzetverwachting HanzeConnect 10,5 M€

realisatie 10,9 M€

aantal lectoraten 25

Bedrijfsvoering

Onderwijs Financiën

streefcijfer rendement afgestudeerden 48% streefcijfer solvabiliteit 0,35

realisatie 51% realisatie 0,37

Personeel

streefcijfer verzuim 5,5%

realisatie 4,6%

Bij het realiseren van de strategische doelen wordt ten aanzien van de bedrijfsvoering een aantal belangrijke resultaten gevolgd. De Hanzehogeschool Groningen presteert op het gebied van de


16

personele en financiële doelen boven verwachting: het verzuim is lager en de solvabiliteit is hoger dan de streefcijfers. Ten aanzien van de doorontwikkeling naar kennisinstelling in de regio zijn onder meer de volgende resultaten behaald:

• De Hanzehogeschool Groningen is de grootste en breedste hogeschool in het Noorden. Het totale aantal inschrijvingen groeide met bijna 5 % tot een totaal aantal van 22.481 studenten. Daarmee heeft de hogeschool een stijgend marktaandeel van 6% in 2007.

• Er zijn in het verslagjaar drie nieuwe kenniscentra gestart om de uitwisseling en innovatie van kennis te versterken. In totaal heeft de hogeschool nu vijf kenniscentra op verschillende onderzoeksgebieden.

• Er zijn diverse nieuwe (vormen van) opleidingen gestart en voorbereid.

• In 2007 is één nieuwe bacheloropleiding en één nieuwe masteropleiding geaccrediteerd. In vervolg op de eerste Associate degree-pilot in 2006 zijn drie nieuwe Associate degree-programma’s van start gegaan in september 2007. Eén nieuwe opleiding is voorbereid en zal in het voorjaar van 2008 gevisiteerd worden. Dit is gebeurd binnen het Hanze Institute of Technology in Assen dat zich met sensortechnologie bezighoudt.

• De hogeschool biedt twaalf masteropleidingen en voortgezette opleidingen aan.

• Samen met de Rijksuniversiteit Groningen wordt onder meer gewerkt aan schakelprogramma’s om de doorstroom tussen hogeschool en universiteit te bevorderen. Die doorstroom is, in percentages, het hoogste van het land.

• Bij de contractorganisatie, HanzeConnect, liepen in 2007 meerdere adviestrajecten om regionale bedrijven te versterken en worden uiteenlopende vormen van postinitieel onderwijs aangeboden. In 2007 volgden ongeveer 1500 mensen hier een opleiding.

• In samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen is een promotieregeling voor medewerkers ingevoerd.

Ten aanzien van het opereren vanuit internationaal perspectief zijn de volgende resultaten behaald:

• Er studeerden ruim 1200 buitenlandse studenten bij de hogeschool (20% meer dan in 2006) en ruim duizend studenten van de hogeschool gingen naar het buitenland voor studie of stage (bijna 10% meer dan in 2006).

• Er werd in diverse (ontwikkelingssamenwerkings)projecten kennis geëxporteerd naar Oeganda, Ghana, Vietnam en Indonesië. De hogeschool heeft zeven projecten in uitvoering met een gezamenlijke waarde voor de hogeschool van ongeveer € 2,3 miljoen.

• Opleidingen hebben plannen uitgevoerd om het curriculum af te stemmen op de internationale beroepspraktijk.

Centrale beleidsruimte De Hanzehogeschool Groningen stelt budget voor projecten beschikbaar via de centrale strategische beleidsruimte (CSBR). Hieruit kunnen schools, stafbureaus en bedrijven projecten aanvragen die een relatie hebben met strategisch beleid. Deze projecten worden voor de helft gefinancierd vanuit CSBR-gelden.


17

In 2007 werd voor onderstaande projecten het volgende budget vastgesteld:

CSBR3projecten 2007 alle bedragen in €

Verbreding bacheloropleidingen 1.020.300

Kwaliteitsimpuls opleidingen 537.000

Nieuwe opleidingen 325.200

Internationalisering 379.200

Onderwijsontwikkeling 184.200

Kennisinstelling 786.100

ICT-projecten 714.900

Overige projecten 128.800

Totaal 4.075.700 Het geld voor de ‘Kwaliteitsimpuls opleidingen’ werd ingezet bij: Academie Minerva, de Academie voor Popcultuur, het Instituut voor Facility Management, de Pedagogische Academie en voor revitalisering economische deeltijdopleidingen. Binnen ‘Nieuwe opleidingen’ was er budget voor: Master Physician Assistant, International Communication, HBO Toegepaste Psychologie, Masteropleiding Prins Claus Conservatorium. Binnen ‘Internationalisering’ werd het geld besteed aan: internationale kennisoverdracht, Chinaproject, minor International Aid & Development en ontwikkelingssamenwerkingsprojecten. Bij ‘Onderwijsontwikkeling’ aan EVC en assessment en deeltijd/maatwerk en onder het kopje ‘Kennisinstelling’ ging het om het Energie Kenniscentrum en ‘Toekomstvast Bouwen’. In de categorie ‘ICT-projecten’ waren de CSBR-gelden voor: DOP, ‘ICT en Onderwijs’, Broker, OTAP, informatiebeveiliging, IBIS, Studielink, ‘Web presence’, ‘CRM instroom’, en multimedia. Verder was er geld en aandacht voor ‘Werving in Duitsland’, ‘Training beoordelen en belonen’, het ‘Marketingconcept werkenden’ en ‘Fit en Gezond op het werk’. Leven lang leren De Hanzehogeschool Groningen biedt veel voorzieningen die in het teken staan van een leven lang leren. In contractonderwijs, deeltijdopleidingen en duale trajecten kunnen werkenden gebruik maken van onderwijsvoorzieningen. Daar wordt in toenemende mate gebruik van gemaakt. Horizontale dialoog Als maatschappelijke onderneming gaat de Hanzehogeschool Groningen nadrukkelijk de dialoog aan met externe partijen en belanghebbenden. In samenwerking, in overleg, maar ook op schrift legt de hogeschool verantwoording af van haar activiteiten en speelt zij in op veranderende behoeften in de samenleving en economie. Dit gebeurt in de richting van het bedrijfsleven, de overheid en andere, bij onderwijs betrokken, partijen.


18

DEUGDELIJK BESTUUR EN RISICOMANAGEMENT In 2007 is de stuurgroep Governance verder gegaan onder de noemer stuurgroep Governance en Risicomanagement. De Hanzehogeschool Groningen is van mening dat het governance-instrumentarium niet op zichzelf moet staan, maar dat daar een visie op het omgaan met risico’s aan is verbonden. De door de Hanzehogeschool Groningen onderschreven HBO-branchecode Governance vereist een toegesneden risicobeheersings- en controlesysteem. Omdat de bestaande stuurgroep Governance van de hogeschool goed werkzaam bleek is deze uitgebreid met risicomanagement. De stuurgroep heeft op het gebied van risicomanagement een quick scan risico-inventarisatie uitgevoerd. Er zijn vier werkgroepen opgericht die als belangrijkste taak het ontwikkelen van beleid en het adviseren van de stuurgroep hebben. De werkgroepen richten zich op:

- externe ontwikkelingen die tot risico’s kunnen leiden voor de Hanzehogeschool Groningen; - doorontwikkeling governance instrumentarium; - informatiebeveiliging; - veiligheid (waarborgen veiligheid van mensen betrokken bij de hogeschool).

Als belangrijkste nieuw instrument is in het verslagjaar het Centraal Crisisplan Hanzehogeschool Groningen opgeleverd en door het College van Bestuur vastgesteld.


19

2. ONDERWIJS RESULTATEN De doelstelling van de Hanzehogeschool Groningen ten aanzien van de positie op de onderwijs markt is behoud van marktaandeel voor initieel voltijd onderwijs en vergroting van het marktaandeel voor deeltijd en duaal onderwijs. Aan deze doelstelling is in het verslagjaar ruimschoots voldaan. Marktaandeel Het marktaandeel van de Hanzehogeschool Groningen voor de voltijdmarkt was in 2007 6,6% en is daarmee 0,2% hoger dan in 2006. Ook het marktaandeel voor deeltijdonderwijs is met 3,3% hoger dan het jaar ervoor, evenals het marktaandeel voor duaal onderwijs met 4,1%. Het gaat bij deze onderwijsvorm echter om lage absolute aantallen. Ook bij de masteropleidingen is een, bescheiden, groei van het marktaandeel te zien.

Marktaandeel inschrijvingen 2007 2006 2005

Voltijd 6,6% 6,4% 6,4%

Deeltijd 3,3% 3,0% 3,0%

Duaal 4,1% 3,4% 3,0%

Masters 1,4% 1,3% 1,2%

Hanzehogeschool Groningen 6,0% 5,8% 5,6% Ontwikkeling inschrijvingen In 2007 is de studentenpopulatie van de Hanzehogeschool Groningen met bijna 5% gegroeid tot een totaal aantal van 22.481 studenten. Het aantal inschrijvingen voor voltijdonderwijs groeide met 4,4%.

verdeling 2007 2006 2005

aantal % aantal % aantal %

Voltijd 19.937 88,7 19.093 89,1 18.132 88,8

Deeltijd 2.056 9,1 1.933 9,0 1.927 9,4

Duaal 488 2,2 411 1,9 349 1,7

Groeipercentages 2007 2006 2005

aantal % aantal % aantal %

Voltijd 19.937 4,4 19.093 5,3 18.132 6,4

Deeltijd 2.056 6,4 1.933 0,3 1.927 1,5

Duaal 488 18,7 411 17,8 349 32,7

Totaal 22.481 4,9 21.437 5,0 20.408 6,3


20

Tabel instroomgroei voltijd naar vooropleiding

Inschrijvingen naar vooropleiding

2007 2006 2005

aandeel groei aandeel groei aandeel groei

Havo 43,8% 1,2% 43,3% 0,1% 43,2% 1,4%

Vwo 10,5% -2,6% 10,8% -6,0% 11,5% -8,3%

Mbo 29,6% 0,4% 29,5% 1,7% 29,0% 2,1%

Overig 16,1% -2,1% 16,4% 0,8% 16,3% -1,1%

groei: procentuele groei inschrijvingen ten opzichte van het voorgaande jaar bron: HSA/kengetallen Bij de instroom naar vooropleiding stijgt het aantal havisten met 1,2%. Het aantal vwo'ers daalde licht. Het beleid van de hogeschool is meer mbo'ers te laten instromen. Dit is in 2007 in beperkte mate gerealiseerd. Tabel instroom schools

Instroom schools 2007 groei 2006 groei 2005 groei

Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek 221 13% 196 -4% 204 -10%

Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving 253 2% 247 14% 217 8%

Academie voor Gezondheidsstudies 707 2% 695 -2% 709 12%

Academie voor Sociale Studies 662 21% 548 20% 457 -2%

Academie voor Uitvoerende Kunsten 107 27% 84 -29% 118 8%

Academie voor Verpleegkunde 413 3% 401 7% 374 18%

Instituut voor Bedrijfskunde 663 0% 662 10% 602 22%

Instituut voor Communicatie & Media 415 -8% 451 -19% 554 19%

Instituut voor Engineering 375 5% 357 0% 358 -13%

Instituut voor Facility Management 222 -13% 256 -10% 283 6%

Instituut voor Financieel Economisch Management 305 7% 284 -1% 286 17% Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie 165 -21% 210 -5% 222 -4%

Instituut voor Life Science & Technology 149 10% 136 8% 126 -2%

Instituut voor Marketing & Management 421 -5% 442 6% 418 20%

Instituut voor Rechtenstudies 399 4% 383 -1% 386 13%

Instituut voor Sportstudies 435 7% 407 4% 392 -6%

International Business School 299 26% 237 -10% 262 6%

Pedagogische Academie 228 -10% 252 24% 203 -7%

Totaal 6.439 8% 6.248 1% 6.171 7% groei: procentuele groei ten opzichte van het voorgaande jaar Bij de instroom naar schools zijn de stijgingen en dalingen veelal te verklaren uit het starten of afbouwen van opleidingen. Ook landelijke trends zijn in de cijfers terug te zien. Zo is in Groningen


21

net als in de rest van het land een significante daling van belangstelling voor ICT-opleidingen en de Pedagogische Academie te zien. Internationaal getinte opleidingen scoren landelijk hoger. Toelating fixus3opleidingen In het studiejaar 2007-2008 was er een instellingsfixus voor een aantal opleidingen.

Bacheloropleiding Decentrale selectie

Aantal gegadigden

Aantal plaatsen Percentage

Opleiding tot Fysiotherapeut ja 392 285 73% Mondzorgkunde nee 98 51 52% Sport Gezondheid en Management ja 175 150 86% Maatschappelijk Werk en Dienstverlening nee 140 185 132% Toegepaste Psychologie nee 184 180 98% Sociaal Pedagogische Hulpverlening nee 161 240 149% Twee opleidingen werkten met decentrale selectie. Daar heeft men zelf studenten geselecteerd aan de hand van specifieke selectiecriteria. Studierendementen Door een toename van het aantal bindend studieadviezen gedurende de propedeuseperiode is het percentage uitvallers in de startfase van de studie licht gestegen. Daardoor daalt het percentage uitvallers in de hoofdfase. In 2007 nam de totale studieduur licht toe tot 52 maanden. Of hier sprake is van een trendbreuk met vorige jaren is moeilijk te zeggen. De totale studieduur ligt al jaren rond de vijftig maanden. Rendementen krijgen veel aandacht binnen de Hanzehogeschool Groningen. Om de opleidingen op het gebied van rendement te kunnen ondersteunen is in 2007 een methodiek ontwikkeld voor een rendementsanalyse die moet leiden tot een verbeterplan voor de opleidingen. Op basis van een checklist worden panelgesprekken gevoerd met studenten, docenten en management. Met deze aanpak zal in 2008 een pilot worden uitgevoerd bij de Pedagogische Academie. Tabel studierendement voltijd

Studierendement 2007 2006 2005

Propedeuse uitval (na 1 jaar) 32% 31% 29%

Propedeuse examen (na 2 jaar) 58% 61% 61%

Totaal uitval (na 3 jaar) 44% 46% 44%

Afgestudeerden (na 5 jaar) 46% 45% 48%

bron: HSA/kengetallen


22

Tabel studievoortgang

Studievoortgang 2007 2006 2005

Uitval

Hoofdfase 3% 5% 6%

Propedeuse 12% 10% 10%

Studieduur (in maanden)

Uitval propedeuse 11 11 12

Behalen propedeuse 17 17 17

Afstuderen 52 50 49

Staartstudenten

Percentage 6% 6% 5%

Duur (jaar) 5,9 5,9 5,8

duur: inschrijfduur behalve bij staartstudenten (bekostigingsduur)

peildata: ultimo schooljaar; percentages tov jaarpopulatie Contacttijd Het gemiddelde aantal contacturen voor de eerstejaars is bij de Hanzehogeschool Groningen 16 uur per week. Dit betreft het aantal contacturen (exclusief tentamens) in collegeweken. De Onderwijsinspectie geeft een landelijk gemiddelde aan van 13 uur per week. De Inspectie heeft echter het totaal van de begeleide onderwijstijd (inclusief tentamens) berekend over het totale aantal weken. Volgens deze berekeningswijze komt de Hanzehogeschool Groningen uit op een gemiddelde van 13.3 uren per week voor 2007.


23

Tabel studievoortgang per school 2007

percentage studieduur in jaren

Studievoortgang schools 2007

uitvallers

proped

euse

uitvallers

hoofdfase

staartstuden

ten

uitval

proped

euse

beh

alen

proped

euse

bij afstu

deren

staartstuden

ten

Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek 64% 4% 6% 0,9 1,1 4,1 6,3

Academie voor Beeldende Kunst en Vormgeving 36% 8% 3% 1,1 1,2 4,3 5,5

Academie voor Gezondheidsstudies 36% 4% 5% 0,9 1,4 4,3 5,4

Academie voor Sociale Studies 32% 9% 3% 0,8 1,3 4,0 5,7

Academie voor Uitvoerende Kunsten 23% 8% 6% 1,5 2,3 4,4 6,0

Academie voor Verpleegkunde 41% 11% 2% 0,7 1,2 3,6 5,5

Instituut voor Bedrijfskunde 41% 3% 8% 0,8 1,3 4,2 5,8

Instituut voor Communicatie & Media 45% 5% 8% 0,9 1,5 5,0 5,9

Instituut voor Engineering 43% 2% 6% 1,0 1,6 4,0 6,0

Instituut voor Facility Management 28% 3% 7% 0,8 1,4 4,3 5,9

Instituut voor Financieel Economisch Management 34% 6% 10% 0,9 1,3 4,9 6,2

Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie 43% 9% 5% 0,9 0,7 4,1 5,8

Instituut voor Life Science & Technology 52% 7% 6% 1,0 1,4 4,5 6,7

Instituut voor Marketing & Management 42% 3% 9% 0,8 1,6 4,8 6,1

Instituut voor Rechtenstudies 46% 4% 3% 0,9 1,5 4,2 6,0

Instituut voor Sportstudies 44% 10% 4% 0,9 1,6 4,2 5,8

International Business School 55% 2% 5% 0,9 1,3 4,4 6,2

Pedagogische Academie 47% 5% 4% 0,8 1,2 4,1 5,7

Hanzehogeschool Groningen 41% 5% 6% 0,9 1,4 4,3 5,9 bron: dashboard/HSA; stand aug. 2007 uitval propedeuse is ten opzichte van propedeusepopulatie


24

ONTWIKKELING ONDERWIJSAANBOD In 2007 zijn verschillende opleidingen gestart en voorbereid. De Hanzehogeschool Groningen ontwikkelt nieuwe bachelor- Associate degree- en masteropleidingen wanneer daar gebleken behoefte aan is. De regie die de hogeschool voert op het ontwikkelen van nieuwe opleidingen is aangescherpt; de voorbereiding vindt in overleg met het College van Bestuur plaats binnen de schools en het College van Bestuur beslist. Gestart in 2007 Toegepaste Psychologie De Hanzehogeschool Groningen is in februari 2007 gestart met de hbo-bacheloropleiding Toegepaste Psychologie. Het programma heeft de Hanzehogeschool Groningen samen met Fontys Hogescholen en Hogeschool Leiden voorbereid. Master Kunsteducatie Begin 2007 is de nieuwe master Kunsteducatie gevisiteerd en in juni 2007 positief beoordeeld door de NVAO. Voor de zomer van 2007 is de opleiding doelmatig bevonden door het ministerie van OCW. In september 2007 is de master Kunsteducatie van start gegaan. Associate degrees In het studiejaar 2006/2007 is de eerste pilot Associate degree (Ad) van start gegaan (Personeel & Arbeid), en in 2007 volgden drie pilots met nieuwe Associate degrees. In totaal bood de Hanzehogeschool Groningen in 2007 vier Ad-programma’s aan:

• Personeel & Arbeid (Instituut voor Bedrijfskunde)

• Praktijkondersteuner in de zorg (Academie voor Verpleegkunde)

• Muziek; dirigent Harmonie, Fanfare en Brassband (Prins Clausconservatorium)

• Operationeel Sportmanagement (Instituut voor Sportstudies)

Voorbereid in 2007 Bachelor Advanced Sensor Applications Voor de nieuwe bacheloropleiding Advanced Sensor Applications is in 2007 een aanvraag voorbereid en in december 2007 ingediend bij de NVAO. De site visit staat gepland voor april 2008. De opleiding wordt aangeboden door de nieuwe 19e school, het Hanze Institute of Technology, standplaats Assen, en moet starten per september 2008.


25

ONDERWIJSVERNIEUWING Na jaren van stelselmatige vernieuwing van het onderwijs op basis van gezamenlijke kaders voor de Hanzehogeschool Groningen, komt geleidelijk het accent te liggen op systematische verbetering van het onderwijs, passend binnen de reguliere PDCA-cyclus (Plan, Do, Check, Act). De kaders zijn binnen de hogeschool ingevoerd en curricula en kwaliteitszorg zijn erop ingericht. Dit betekent ondermeer dat: • het onderwijs is gecentreerd rond beroepstaken en de daarmee samenhangende competenties;

onderwijs en toetsing zijn competentiegericht; • elke schoolopleiding een toetsbeleid heeft geformuleerd en beschikt over een toetscommissie die

de kwaliteit bewaakt; • studenten een continu traject van studieloopbaan wordt geboden, met gebruik van een

persoonlijk ontwikkelingsplan (POP) en portfolio; • curricula keuzemogelijkheden kennen en onder andere zijn ingericht volgens de major-minor

structuur; • maatwerk wordt geboden op grond van EVC (Eerder Verworven Competenties); • binnen verschillende schools een bredere oriëntatiefase is ingebouwd in de propedeuse met

overstapmogelijkheden; • de onderwijsprogramma’s zijn opgenomen in de Digitale OnderwijsPlanner (DOP); • er een gezamenlijk kader is voor kwaliteitszorg. Major3minorstructuur De major-minorstructuur is binnen vrijwel alle voltijd opleidingen van de Hanzehogeschool Groningen een feit geworden. Dat betekent dat studenten een vrije keuze kunnen maken uit het omvangrijke aanbod van minors. Een minor is een samenhangend programma van 30 EC, dat verbredend is ten opzichte van de major. Alleen binnen de Kunsten (met uitzondering van de Academie voor Popcultuur) is er nog geen mogelijkheid voor de vrije keuze van een minor. Studenten kunnen eventueel, na goedkeuring door de examencommissie, ook een minor buiten de hogeschool volgen. In het studiejaar 2006-2007 werden 43 minorprogramma’s aangeboden. Daarvan zijn 23 minors daadwerkelijk uitgevoerd. Ze werden gevolgd door in totaal 191 studenten. Ongeveer duizend studenten hadden de mogelijkheid een minor te volgen. Voor het jaar 2007-2008 zijn 62 minors aangeboden. Daarvan worden naar verwachting 48 uitgevoerd; 712 studenten hebben zich daarvoor ingeschreven. Ongeveer vierduizend studenten hebben in dit studiejaar de mogelijkheid om een minor te volgen. Toetsbeleid Alle schools of opleidingen hebben in 2007 het formuleren van een toetsbeleid afgerond en een toetscommissie ingesteld. Op een aantal aspecten worden de hogeschoolkaders geëvalueerd en waar nodig geactualiseerd. Vergroten instroom techniekopleidingen De Hanzehogeschool Groningen is op meerdere manieren bezig om de instroom in haar techniekopleidingen te vergroten. Z_elf: vergroten techniekinstroom uit mbo, vo en zij7instroom Het innovatieprogramma Z_elf van de Hanzehogeschool Groningen wordt gesteund door het project HBO-SPRINT via het Platform Bèta Techniek. Om de techniekinstroom vanuit het mbo te stimuleren liepen in 2007 twee speciale projecten met de regionale mbo scholen: Alfa-college, AOC Terra, Drenthe College en Noorderpoortcollege. Ter bevordering van de techniekinstroom uit het voortgezet onderwijs werkt de hogeschool samen met het Technasium. Voor de vergroting van de


26

zij-instroom heeft de hogeschool de projecten HBO-SPRINT en Flextech II. Deze richten zich op specifieke doelgroepen afgestemd op de vraag uit het beroepenveld. Het Instituut voor ICT heeft een speciaal programma opgezet voor meisjes. Binnen het Instituut voor Engineering is de nieuwe opleiding Airline Pilot en Management verder ontwikkeld. De techniekopleidingen binnen de hogeschool kenden in 2007 ten opzichte van 2002 een groei van 1,6 %.


27

ICT EN ONDERWIJS In september 2005 is het ICTO meerjarenprogramma voor ICT en Onderwijs binnen de hogeschool van start gegaan. Dit is een vijfjarig programma met structurele aandacht voor interne en externe ontwikkelingen en de vertaalslag naar ICT-gebruik in het onderwijs. Rode draad hierin is het ondersteunen van medewerkers bij het beter benutten van de mogelijkheden die de elektronische leeromgeving biedt. Verder realiseert het efficiencyverhoging, kwaliteitsverbetering en beter didactisch gebruik van ICT in het onderwijs. Netwerk en ELO In 2007 heeft een aantal ontwikkelingen plaatsgevonden op het gebied van de elektronische leeromgeving Blackboard (ELO). Het doel is om de stabiliteit van de omgeving te verhogen en er zorg voor te dragen het een grotere load/aanbod aan kan. Daarom heeft een upgrade van het systeem plaatsgevonden. Gelijktijdig is Blackboard Content System toegevoegd aan de ELO. Hierdoor kon in maart 2007 de voor september 2006 geplande pilots binnen schools met betrekking tot ePortfolio’s gestart worden. De pilots zijn september 2007 geïmplementeerd bij zeven schools (ongeveer achthonderd studenten) en in het cursusjaar 2007/2008 wordt dit aantal uitgebreid. De eindevaluatie van de pilots vindt in het voorjaar 2008 plaats. Leerprojecten In samenwerking met de Hanzemediatheek is in het verslagjaar een pilot gestart om via de portal http://www.hbo-kennisbank.nl naast scripties ook leerprojecten te ontsluiten voor derden. Digitale toetsing In 2007 is een instrument in gebruik genomen dat het digitaal afnemen van toetsen mogelijk maakt. Naast een technische implementatie is er ook nadrukkelijk aandacht besteed aan de implicaties voor de schools die hier gebruik van willen maken en is er een professionaliseringsgroep gestart voor docenten(teams) die er bekend mee willen raken. Digitale Onderwijs Planner Om de flexibilisering en keuzevrijheid van studenten te ondersteunen, heeft de Hanzehogeschool Groningen een Digitale OnderwijsPlanner (DOP) ontwikkeld. Met behulp van deze DOP stellen de studenten jaarlijks een individuele studieovereenkomst (SOK) op, die door de studieloopbaanbegeleider namens de opleiding wordt geaccordeerd. Hiermee tekent de student digitaal in op het gewenste onderwijs. In het verslagjaar is de DOP technisch doorontwikkeld en is het gebruik van de DOP binnen de hele instelling verder uitgerold. Het grootste gedeelte van de studenten die een voltijdopleiding volgen gebruikt de DOP. Ook een aantal deeltijdopleidingen gebruikt de DOP.


28

KWALITEITSZORG Kwaliteitszorg is gedefinieerd als de mate waarin de Hanzehogeschool Groningen slaagt in het bereiken van haar doelen naar tevredenheid van de studenten, het werkveld, de medewerkers, de overheid en de maatschappij. Het Kader Kwaliteitszorg is de leidraad voor vormgeving en operationalisering van de kwaliteitszorgactiviteiten en vormt de borging voor de kwaliteitszorg van de hogeschool en de koppeling met de externe kwaliteitsmetingen. De kwaliteitszorgcyclus is gekoppeld aan de beleidscyclus. Naast de accreditatietrajecten en monitoring door externe beoordelingen houdt de hogeschool kwaliteitsmetingen onder alle belangrijke stakeholders: studenten, medewerkers, werkveld en alumni. Binnen iedere opleiding wordt periodiek een audit volgens het EFQM-model gehouden. Daarnaast maakt de Hanzehogeschool Groningen gebruik van de resultaten die voortkomen uit externe onderzoeken zoals de Keuzegids en Elsevier. Blokenquête De blokenquête wordt gebruikt voor de evaluatie van onderwijsblokken. Het is een belangrijk instrument in de onderwijskwaliteitscyclus van een opleiding. Alle schools maken gebruik van de blokenquête. In ieder blok worden ruim 10.000 studenten benaderd en is de respons rond de 50%. De jaarlijkse evaluatie geeft aan dat de schools tevreden zijn over de afname en verwerking. Minorenquête Bij de invoering van minors is de minorenquête als pilot uitgevoerd. Het benaderen van de juiste studenten, wat via de Digitale OnderwijsPlanner gebeurd is, heeft problemen opgeleverd. Een evaluatie en besluitvorming over opzet en afname moet nog plaatsvinden. Studenttevredenheidsonderzoek In 2007 is besloten om mee te gaan doen met het landelijk studenttevredenheidsonderzoek (STO). Hiermee is de SSA-enquête, die jaarlijks in december werd afgenomen onder alle studenten, vervallen. Het landelijk STO zal maart 2008 worden afgenomen en de resultaten worden in mei 2008 verwacht. De Hanzehogeschool Groningen kiest ervoor om in het nieuwe tevredenheidsonderzoek een aantal vragen uit de SSA-enquête over te nemen, om zo ook trendanalyse mogelijk te maken. Dieptestudie SLB In 2007 is een dieptestudie naar Studieloopbaanbegeleiding (SLB) afgerond. De rapportage is in april 2007 opgeleverd. Vier opleidingen, die op basis van een kwantitatief onderzoek gekenmerkt zijn als good practices van SLB, zijn bezocht en geïnterviewd. De resultaten zijn benut om verbeteringen aan te brengen. Goede communicatie tussen SLB’ers en persoonlijke aandacht zijn elementen die door studenten met name worden gewaardeerd. Afstudeerevaluatie De afstudeerevaluatie is in 2007 ontwikkeld. Het betreft een signalerend instrument over het afstudeerproces van vierdejaarsstudenten. Onderwerpen die aan bod komen zijn: informatievoorziening, voorlichting, opdrachtverwerving, inhoud, begeleiding, beoordeling evaluatie. De resultaten uit de pilot in 2006-2007 hebben zowel positieve resultaten als kritische kanttekeningen laten zien. Deze worden meegenomen in de ontwikkeling van het nieuwe instrument dat in 2008 geïmplementeerd wordt. Werkgeversonderzoek Het werkgeversonderzoek is in 2006-2007 in een pilot herzien. Op basis van deze pilot is in 2007-2008 gestart met een nieuwe vragenlijst. Het werkgeversonderzoek betreft een signalerende evaluatie


29

met rapportage, conclusie en aanbevelingen op opleidingsniveau over de tevredenheid van werkgevers over afgestudeerden van de hogeschool. De resultaten zijn in de loop van 2008 bekend. Studiestakersonderzoek Het studiestakersonderzoek is een nieuw onderzoek dat inzicht levert in redenen waarom studenten afhaken. De vragenlijst is in januari 2007 uitgezet bij ruim drieduizend studenten die zich in het cursusjaar 2005-2006 hebben uitgeschreven bij een opleiding. De respons van dit onderzoek bedroeg 18%. Uit het onderzoek blijkt dat ruim 30% met een andere opleiding bij de Hanzehogeschool Groningen begint, 30% gaat studeren bij een andere hogeschool of doorstroomt naar de universiteit en 20% gaat werken. De resultaten worden gebruikt voor de verbetering van voorlichting en kennismakingstrajecten. Externe beoordelingen en ranglijsten De Keuzegids Hoger Onderwijs De Keuzegids Hoger Onderwijs onderzoekt alle opleidingen in een driejarige cyclus. Voor de Keuzegids 2007 zijn negen voltijd- en vijf deeltijdopleidingen van de Hanzehogeschool Groningen onderzocht. De gemiddelde score voor 2007 is met 0,03 punt gedaald ten opzichte van de gemiddelde score van 2006 met 6,69 (het landelijke gemiddelde daalde met 0,05 punt). De positie op de ranglijst is licht gestegen; de HG staat op de 40e plaats (van de 57) en dat was in 2006 de 42e plaats (van de 56). Elsevier Elsevier voert in een vierjaarlijkse cyclus onderzoek uit naar studenttevredenheid bij de grotere voltijdopleidingen. In 2007 zijn acht opleidingen onderzocht. Het aantal opleidingen met een eindcijfer groter of gelijk aan zeven is gelijk gebleven met drie. Van de acht onderzochte opleidingen hebben twee opleidingen de scores ten opzichte van de vorige cyclus (in 2003) verbeterd, vier zijn achteruit gegaan. Twee opleidingen zijn voor het eerst onderzocht. Accreditaties Elke zes jaar wordt een opleiding gevisiteerd in het kader van accreditatie. In 2007 zijn de opleidingen in de vierde tranche gevisiteerd en hebben de opleiding in de derde tranche uitsluitsel gekregen over de nieuwe aanvraag van het accreditatiekeurmerk. In 2007 zijn de positieve accreditatiebesluiten ontvangen van de NVAO voor de bacheloropleidingen die in 2006 zijn gevisiteerd. Het betreft de volgende bestaande opleidingen:

• International Business en Management School

• Verpleegkunde

• Sociaal Juridische Dienstverlening

• Communicatiesystemen

• Human Technology Ook voor de nieuwe masteropleiding Kunsteducatie ontving de hogeschool een accreditatie van de NVAO. De accreditatiebesluiten en de visitatierapporten zijn gepubliceerd op de site van de NVAO. AISHE De keurmerkcommissie van de Stichting Duurzaam Hoger Onderwijs heeft in 2007 aan drie opleidingen van het Instituut voor Bedrijfskunde twee sterren toegekend. Dit is tot dusver de hoogste onderscheiding binnen dit AISHE-certificaat (Auditing Instrument for Sustainable Higher Education) en staat voor de mate waarin duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen in het onderwijs van de opleiding zijn vervat. De drie onderscheiden opleidingen van de Hanzehogeschool Groningen zijn de eerste die niet technisch- of milieugerelateerd zijn, maar die opereren op het bedrijfskundige vlak. De opleidingen


30

Vastgoed & Makelaardij, Personeel & Arbeid en Management, Economie & Recht hebben met deze tweede AISHE-ster erkenning gekregen voor de integratie van duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen binnen hun opleiding. Binnen deze opleidingen functioneert een Regiegroep Duurzaamheid. Die zorgt ervoor dat beleid ook daadwerkelijk in acties wordt omgezet. Studenten leren bovendien te reflecteren op hun rol als beroepsbeoefenaar in de samenleving. Visitaties In 2007 zijn in totaal achttien opleidingen gevisiteerd. Het betrof de volgende opleidingen:

• Vastgoed en Makelaardij

• Commerciële Economie

• Small Business & Retail Management

• Maatschappelijk Werk en Dienstverlening

• Dans

• Docent Dans

• Management in de Zorg

• Autonome Beeldende Kunst

• Docent Beeldende Kunst en Vormgeving

• Vormgeving

• MFA Schilderkunst

• MFA Interactive Media and Environments

• MFA Theatervormgeving / Beeldregie

• Accountancy

• Bedrijfseconomie

• Fiscale Economie

• Financial Services Management

• Bio-informatica Voor al deze opleidingen is bij de NVAO een accreditatiekeurmerk aangevraagd. De achttien opleidingen scoorden gemiddeld zeer goed in de visitatie. In totaal waren er veertien opleidingen met meer dan tien keer de facetbeoordeling goed. Twee opleidingen, te weten Vastgoed & Makelaardij en Bio-informatica, hebben na de visitatie van de NQA een excellente facetbeoordeling ontvangen. Het panel was van oordeel dat de wijze waarop de opleiding Vastgoed & Makelaardij de praktijk- en beroepsgerichtheid vorm geeft voorbeeldig is. Daarnaast heeft de opleiding het uitvoeren, controleren en bijstellen van de relevantie en actualiteit van de opleidingskwalificaties nationaal en internationaal op een unieke wijze geborgd. De opleiding Bio-informatica heeft een excellente facetbeoordeling ontvangen voor de ICT-voorziening en de manier waarop de opleiding zorg draagt die voorziening te verduurzamen. Ook voor de nieuwe bacheloropleiding Sensor Applications (bij het Hanze Institute of Technology) en de nieuwe masteropleiding MBA in Eurasian Business and Management is accreditatie bij de NVAO aangevraagd. Interne kwaliteitszorg Audits De Hanzehogeschool Groningen borgt de processen rond kwaliteitszorg in opleidingen en schools met interne audits volgens het EFQM-model voor het Hoger Onderwijs. Deze interne audits vinden ongeveer één jaar voor de visitatie en twee jaar na de visitatie plaats. Daarmee wordt de aandacht voor kwaliteitsverbetering vastgehouden. In 2007 zijn audits gehouden bij in totaal vijftien opleidingen en één ondersteunende dienst. Bij in totaal negen opleidingen zijn de audits uitgevoerd ter voorbereiding op het visitatietraject in 2008.


31

Deskundigheidsbevordering auditoren De huidige auditoren voeren zoveel als mogelijk minimaal een audit per jaar uit. Zo blijven zij goed ingewerkt in de hantering van het EFQM-model. De jaarlijkse auditorenconferentie geeft aanvullende informatie over het verloop van de audits in het afgelopen cursusjaar en de geplande audits in het daaropvolgende cursusjaar. Daarnaast staan jaarlijks staan twee basistrainingen EFQM op het programma, bedoeld voor medewerkers die geïnteresseerd zijn in het EFQM-model of kwaliteitszorg in hun takenpakket hebben. Kwaliteitszorg is ook één van de vaste onderwerpen in de introductiecursus voor nieuwe docenten. EFQM7model voor het hoger onderwijs In 2007 is een start gemaakt met een volgende versie van het EFQM-model met als doelen het actualiseren en beter laten aansluiten van het EFQM-model aan het accreditatiekader. Bij de nieuwe versie is gebruik gemaakt van reacties van auditoren op de huidige versie en van de expertise van enkele auditoren en auditvoorzitters via een klankbordgroep. Met de nieuwe versie van het EFQM-model worden in 2008 enkele pilots uitgevoerd. Bij positieve pilotresultaten zal het nieuwe model per cursusjaar 2008-2009 voor alle interne audits ingezet worden.


32

SAMENWERKING De Hanzehogeschool Groningen werkt actief samen met andere onderwijsinstellingen, overheidsinstellingen en bedrijven. Er zijn bijvoorbeeld samenwerkingsverbanden op het gebied van kennisontwikkeling en internationalisering, maar ook waar het gaat om de aansluiting van het eigen onderwijs in de hogeschool op voorafgaand én vervolgonderwijs. Dat gebeurt op hogeschoolniveau of binnen schools en opleidingen. Verder opereert de hogeschool met de Rijksuniversiteit Groningen binnen het samenwerkingsverband ‘Universiteit en Hanzehogeschool Groningen’ (UHG). De UHG richt zich op onderwijsontwikkeling, studentenvoorzieningen en infrastructurele voorzieningen. De hogeschool werkt samen met de gemeente Groningen en Rijksuniversiteit Groningen binnen het Akkoord van Groningen. Dit convenant heeft als doel Groningen als dé kennis- en innovatiestad van het Noorden op de kaart te zetten. Er vindt samenwerking plaats op het terrein van gezamenlijke onderzoeksprojecten, de inrichting van de Zernikecampus, studentenhuisvesting en vele andere zaken. Doorstroomprogramma Groninger Schakelgarantie In 2007 is blijvend aandacht besteed aan de uitvoering van de in mei 2003 afgesloten Groninger Schakelgarantie, waarin studenten van de hogeschool met een minimum aan tijdsverlies kunnen overstappen naar een verwante opleiding bij de universiteit en vice versa. De Hanzehogeschool Groningen heeft het hoogste percentage bachelorgediplomeerden die doorstromen naar een universitaire master.


33

3. STUDENTEN Studenten staan centraal binnen de Hanzehogeschool Groningen. De informatievoorziening bij de werving wordt zoveel mogelijk afgestemd op de achtergrond van de student, er is aandacht voor een soepele aansluiting van de vooropleiding op het hbo en de ontwikkeling van talent wordt gestimuleerd. Ook biedt de Hanzehogeschool Groningen prima voorzieningen voor sport en cultuur. INSTROOM Voor de werving van studenten is een communicatiebeleid opgezet en uitgevoerd door het stafbureau Marketing & Communicatie, met een mix van digitale, mondelinge (HanzeXperience, Open Dagen, voorlichting op scholen, informatiecentrum) en gedrukte communicatiemiddelen (opleidingsbrochures, nieuwsbrieven). De website www.hanze.nl is de volwaardige, volledige en meest uitgebreide informatiebron voor alle doelgroepen van de hogeschool. Het Hanze Informatie Centrum (HIC) geeft voorlichting en advies over studeren aan de Hanzehogeschool Groningen aan toekomstige studenten, hun ouders en intermediairs. Het HIC beantwoordt jaarlijks ongeveer tienduizend vragen per telefoon en ruim vijfduizend vragen per mail. Toekomstige en ‘zittende’ studenten die willen veranderen van opleiding en studiekeuzeadvies, maken ook meer gebruik van het Hanze Informatie Centrum. De studievoorlichters voerden ongeveer tweehonderd studiekeuzegesprekken, waarbij ook een interessetest wordt afgenomen. Circa vijftien aspirant studenten hebben een cursus studiekeuze gevolgd. Samen met het studentendecanaat gaven de studievoorlichters veertien cursussen studiekeuze voor studenten die van opleiding willen veranderen. Doelgroepenbeleid Het onderwijsaanbod, de communicatie en de faciliteiten worden op basis van doelgroepanalyse afgestemd op de verschillende doelgroepen. Buitenlandse studenten De Hanzehogeschool Groningen profileert zich voor buitenlandse studenten onder de naam Hanze University Groningen, University of Applied Sciences. Er zijn speciale Engelstalige en Duitstalige brochures voor de doelgroep en op de website is relevante informatie in het Engels beschikbaar. In 2007 kwam de Duitstalige website www.hanze.de online en het aantal Duitse studenten groeide significant. Mbo7studenten Er zijn doorstroomprogramma’s voor mbo’ers en diverse initiatieven om de aansluiting naar het hbo te bevorderen. Een groot aantal opleidingen heeft speciale mbo-routes ontwikkeld, soms in samenwerking met regionale ROC’s. In 2007 is voor de derde maal een mbo-manifestatie, HanzeXperience-mbo, gehouden om mbo’ers kennis te laten maken met het hoger beroepsonderwijs. In 2007 viel slechts een minimale stijging (0,4%) instromende mbo-studenten waar te nemen.


34

DIVERSITEIT Mannen/vrouwen Het aandeel mannelijke en vrouwelijke studenten bij de Hanzehogeschool Groningen is gelijk: 50%. Allochtonen Een onderdeel van het project “Zorg voor Diversiteit!” heeft betrekking op “De Hanzehogeschool Groningen staat er ingekleurd op” voor studenten met een allochtone achtergrond. Samen met de ROC’s Alfa College en Noorderpoortcollege zet een speciale projectgroep een pilot mentor- en maatjesproject op voor een aantal schools. De hogeschool biedt tevens taalondersteuning voor anderstalige studenten. Studenten met een functiebeperking Het project “Zorg voor Diversiteit!” heeft in het verslagjaar veel activiteiten met betrekking tot het project “Het wegnemen van belemmeringen voor studenten met een functiebeperking” ontplooid. Deze studenten kunnen terecht bij het decanaat voor persoonlijke begeleiding bij het aanpassen van de studieplanning, bij studievertraging en bij het oplossen van knelpunten bij het studeren. Het landelijke percentage studenten met een handicap ligt rond de zestien procent. Vaak resulteert de handicap in tijdgebrek tijdens de studie. Binnen de Hanzehogeschool Groningen kunnen studenten met een handicap gebruik maken van voorzieningen als extra tentamentijd, extra studietijd of aanvullende studiefinanciering. Alumni Oud-studenten zijn belangrijk voor de Hanzehogeschool Groningen met het oog op bij- en nascholing en kenniscirculatie. Het ontwikkelen en onderhouden van een band met deze alumni is een taak voor het Alumnibureau dat in 2007 binnen het stafbureau Marketing & Communicatie werd gepositioneerd. In 2007 bevatte de alumnidatabase 47.000 oud-studenten, waarvan een deel actief bijdraagt. Zij geven bijvoorbeeld gastcolleges, zorgen voor stagebegeleiding of nemen deel in adviesraden. Binnen de schools zijn alumni-intermediairs benoemd die het alumnibeleid binnen hun school vormgeven en diverse activiteiten organiseren. In 2007 werd de ontmoetingsruimte voor alumni op internet verder uitgebouwd en vormgegeven.


35

AANSLUITING Binnen de Hanzehogeschool Groningen is veel aandacht voor de aansluiting van vooropleidingen op het hoger beroepsonderwijs. Een speciaal centrum voor aansluiting werkt samen met scholen in het voortgezet onderwijs, het middelbaar beroepsonderwijs en met de gemeente Groningen aan het verbeteren van de aansluiting. Aansluiting van hbo naar universitaire masters krijgt vorm in de Groninger Schakel Garantie. Aansluiting vo3vmbo3mbo3hbo Het Hanze Centrum Aansluiting van de Hanzehogeschool Groningen werkt samen met 22 scholen in het voortgezet onderwijs, vier grote ROC’s, de gemeente Groningen en de eigen opleidingen van de hogeschool aan het verbeteren van de aansluiting. Voor het verbeteren van de aansluiting van toeleverend onderwijs naar hbo worden projectgelden benut. Daarvoor stelt de hogeschool jaarlijks een budget beschikbaar en betalen de deelnemende scholen een bijdrage. Door het Platform Aansluiting mbo-hbo is een overzicht gemaakt van de verschillende aansluitingsarrangementen die er zijn tussen de Hanzehogeschool Groningen en de ROC’s. De samenwerking varieert van onderwijsinhoudelijke programmatische aansluiting tot goede voorlichting over en weer of extra ondersteuning aan mbo-studenten op het gebied van basisvaardigheden. Het creëren van een goede doorlopende leerlijn staat binnen deze aanpak centraal. De Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek, het Instituut voor Engineering, het Instituut voor Informatie en Communicatietechnologie en het Instituut voor Life Science & Technology werken in het project ‘Zwaluwen-11’ nauw samen met het mbo. Het Instituut voor Bedrijfskunde en de Academie voor Sociale Studies werken in het project ‘COMPAAN’ aan de onderwijsinhoudelijke aansluiting tussen de verschillende opleidingen. De Academie voor Verpleegkunde werkt samen met de ROC’s in het Provo-netwerk. Ook vele andere schools hebben samenwerkingsverbanden met het middelbaar beroepsonderwijs. De Academie voor Sportstudies heeft die samenwerking zelfs uitgebreid naar het vmbo: de Beroepskolom Sport van vmbo, mbo en hbo. In 2007 won deze beroepskolom Sport de Nationale Stimuleringsprijs voor Samenwerking in de Beroepskolom.


36

BEGELEIDING Studieloopbaanbegeleiding Iedere student van de Hanzehogeschool Groningen heeft een persoonlijke studieloopbaanbegeleider (SLB’er). Op basis van een Persoonlijk OntwikkelingsPlan (POP) maakt de student jaarlijks samen met de studieloopbaanbegeleider een individueel studieplan dat wordt vastgelegd in een studieovereenkomst (SOK). De student houdt een portfolio bij. Naar aanleiding van een tevredenheidsonderzoek dat in 2006 is gehouden, zijn in 2007 de daaruit voortgekomen aanbevelingen geïmplementeerd. Belangrijke punten daaruit zijn:

• Elke opleiding/school heeft een eigen visie op SLB, aansluitend bij de studie en het werkveld. Daarbij kunnen eigen accenten gelegd worden.

• SLB'ers zijn beter gefaciliteerd. Enerzijds in uren, anderzijds door hen goed toe te rusten: met een praktische handleiding, bruikbare instrumenten en adequate ondersteuning vanuit de school. Ook is er zorg voor deskundigheidsbevordering van SLB'ers.

• Tevens is SLB’ers gemeld dat ze dienen te zorgen voor een juiste timing van het gebruik van het POP. Dit moet aansluiten op de momenten dat een student iets te kiezen heeft in het curriculum of z'n leerproces kan sturen.

Er is in 2007 een SLB-coördinatorenoverleg opgestart, dat bestaat uit een actieve groep SLB-coördinatoren. Op het intranet staan inmiddels vele handleidingen van opleidingen en interessante achtergrondstukken, interne en externe links en de onderzoeks- en beleidsdocumenten van de Hanzehogeschool Groningen met betrekking tot studieloopbaanbegeleiding. Studentendecanen Studentendecanen hebben een onafhankelijke positie ten opzichte van schools en opleidingen. Zij begeleiden studenten onder meer in geval van studievertraging en persoonlijke omstandigheden. In 2007 zijn er ongeveer vierduizend contacten geweest, grotendeels in persoonlijke gesprekken, maar ook via e-mail. Dat is een stijging van ongeveer twintig procent. Deze stijging is deels te danken aan het groeiend aantal studenten van de hogeschool en aan de groeiende bekendheid van het decanaat. Voor studenten die twijfelen aan hun studiekeuze is er een speciale cursus Studiekeuze van vier dagdelen. Deze cursus is in 2007 veertien keer gestart met meer dan tweehonderd deelnemers. Bindend studieadvies (BSA) Het bindend studieadvies is een belangrijk instrument in de studievoortgang. Een bindend studieadvies wordt gegeven aan studenten die niet binnen een jaar veertig studiepunten of binnen twee jaar de propedeuse gehaald hebben. De gemiddelde verblijfsduur van studenten met tegenvallende studieresultaten is gedaald. Dit is zichtbaar in de dalende studieduur van de uitvallers in de propedeuse. In het studiejaar 2006-2007 zijn in totaal 1164 bindend studieadviezen gegeven. Hiervan werden er 882 gegeven aan eerstejaarsstudenten die startten in september 2006 of later. Dit betreft ongeveer 75 % van het totale aantal bindend studieadviezen. Voorbereidend Jaar Samen met het Noorderpoortcollege en de Rijksuniversiteit Groningen organiseerde de Hanzehogeschool Groningen in 2007 voor de dertiende keer een Voorbereidend Jaar voor hoger opgeleide anderstalige studenten. Het betreft vooral vluchtelingen, asielzoekers en gezinsvormers. In september 2007 zijn 18 cursisten begonnen aan het Voorbereidend Jaar. Het Voorbereidend Jaar is bedoeld om deficiënties in vooropleidingen weg te nemen, Nederlands te leren en na één jaar in te stromen bij de hogeschool of universiteit. Acht deelnemers stroomden door naar de Hanzehogeschool Groningen, vier naar de universiteit en één naar het mbo. Enkele deelnemers hebben het voorbereidend jaar nog niet afgerond en ook zijn er enkele door verhuizing uitgestroomd.


37

College van Beroep voor Studenten Het College van Beroep voor Studenten van de Hanzehogeschool Groningen is bevoegd kennis te nemen van geschillen die op grond van de Wet op het Hoger onderwijs en Wetenschappelijk onderzoek (WHW) ter beslissing zijn voorgedragen. Er zijn voor studenten 135 beroepszaken afgehandeld. Met betrekking tot de binnengekomen beroepszaken zijn door het College van Beroep voor Studenten 23 openbare hoorzittingen gehouden. In het verslagjaar zijn 34 beroepschriften in hoofdzaak ter zitting behandeld. Dit heeft geleid tot 26 uitspraken en acht maal een intrekken van het beroep ter zitting. De voorzitter en/of haar plaatsvervangend voorzitters van het College van Beroep heeft dertien verzoeken tot het treffen van een voorlopige voorziening ter zitting behandeld. Dit heeft geleid tot drie maal een minnelijke schikking en tien uitspraken. In het kader van de vereenvoudigde behandeling is vijf maal een uitspraak gedaan. In vergelijking met het kalenderjaar 2006 is het aantal beroepszaken met 20% teruggelopen. Het aantal hoorzittingen en het aantal uitspraken is met 5% teruggelopen. Voor nadere informatie en analyse is het jaarverslag van het College van Beroep voor Studenten te raadplegen. Vertrouwenspersonen Eind 2005 is een coördinator vertrouwenspersonen benoemd met als taak de studentenvertrouwenspersoon opnieuw vorm te geven binnen de Hanzehogeschool Groningen. Er zijn twee vertrouwenspersonen bij wie studenten terecht kunnen met betrekking tot ongewenst gedrag. In het verslagjaar hebben elf studenten contact gezocht met een vertrouwenspersoon.


38

LEVEN LANG LEREN De Hanzehogeschool Groningen streeft in het kader van een leven lang leren naar een grotere instroom bij de deeltijdopleidingen, duale trajecten en contractonderwijs. In de afgelopen jaren is gewerkt aan een nieuw productconcept, een flexibeler aanbod en een betere marktbenadering. In 2007 steeg het aantal deeltijdstudenten met 6,4%. Het aantal duale trajecten steeg met 18,7%. Binnen het in 2006 gestarte programma “Deeltijd maatwerk EVC (Eerder Verworven Competenties)” is vanuit het platform Teamleiders Deeltijd de rol en functie van SLB in deeltijd/maatwerk onderzocht. Dit heeft tot een concrete samenwerking geleid tussen de studieloopbaanbegeleiders om te komen tot een breed aanbod voor de volwassen student. Om het deeltijdonderwijs sterker te positioneren binnen de hogeschool zijn de volgende activiteiten uitgevoerd:

• ontwerp marketing concept voor werkenden en werkzoekenden,

• onderzoek naar de bekostiging van deeltijdonderwijs.


39

TALENTVOLLE STUDENTEN De Hanzehogeschool Groningen biedt onderwijs aan een brede en uiteenlopende doelgroep en wil daarbij talenten tot hun recht laten komen. Hanze Innovatieprijs De Hanzehogeschool Groningen reikt jaarlijks bij de opening van het hogeschooljaar een prijs uit aan de student met de beste scriptie. Het ene jaar wordt de Hannie Schaftprijs uitgereikt (maatschappelijk engagement) en het andere jaar de Hanze Innovatieprijs (grensverleggend praktijkgericht onderzoek). De winnaar ontvangt € 3.000 en een beeldje. In 2007 is de Hanze Innovatieprijs gewonnen door vier studenten van de Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek voor hun afstudeerproject ‘Floating self-sufficiency.’ Het betreft de uitwerking van een drijvend restaurant met terras dat zichzelf voorziet van elektrische energie, warmte en gezuiverd water. Alexander Daems, Rolf Wolters, Sanne Pekelder en Jille Koop wijdden hun afstudeerscriptie aan dit probleem in relatie tot de bouwwereld op het water. Beurzen en prijzen De Hanzehogeschool Groningen heeft met de Rijksuniversiteit Groningen een gezamenlijke regeling gemaakt voor de financiële ondersteuning van studenten. Voor topsporters en studentbestuurders van de beide instellingen geldt dezelfde vergoedingssystematiek. Naast prijzen en activiteiten op hogeschoolniveau zijn er binnen schools en opleidingen ook diverse initiatieven om talentvolle en succesvolle studenten te belonen en te stimuleren. Er zijn uiteenlopende voorbeelden, zoals de Menzisbeurs (studenten van Academie Minerva), de CU Award (beste afstudeerders van het Instituut voor ICT, gesponsord door Vertis) en de Vroukje Admiraalprijs (Academie voor Verpleegkunde). De jaarlijkse Menzis Transparante Zorgprijs is in 2007 gewonnen door Alicia Oosterhof, Arjan Smeenge en José Spin met hun afstudeerscriptie ‘Give less, get more’. Het onderzoek richtte zich op het protocol voor de diagnostiek bij een mogelijke longembolie. Zij ontvingen een geldprijs van € 2.000. Honours programme Vastgoed & Makelaardij De opleiding Vastgoed & Makelaardij startte in september 2006 met een honours programme, in het kader van de regeling Ruim baan voor Talent van het Ministerie van OCW. Het honours programme is een variant van de opleiding Vastgoed & Makelaardij waarin maximaal twintig talentvolle studenten per jaar een programma volgen met meerwaarde; een sterke nadruk op concreet toegepast onderzoek, intensief contact met het lectoraat Vastgoed en veel inbreng van experts uit het werkveld. In 2007 volgden twintig studenten het programma. In 2007 is een uitbreiding van het honours programme naar andere opleidingen voorbereid. Jonge ondernemers Talentvolle studentondernemers kunnen op verschillende plekken in de hogeschool ondersteuning krijgen. In 2006 werd een nieuw initiatief ontwikkeld: de Business Class, een nieuwe minor met aandacht voor kennisverwerving op het gebied van marketing en financieel management. In 2007 volgden ruim tachtig studenten deze minor.


40

4. KENNISINSTELLING Hogescholen ontwikkelen zich van onderwijsinstellingen naar kennisinstellingen op het terrein van toegepast onderzoek. Binnen de Hanzehogeschool Groningen heeft deze ontwikkeling in 2007 tot een groot aantal activiteiten geleid. KENNISCENTRA EN LECTORATEN Toegepast onderzoek neemt een steeds belangrijker plaats in binnen het hbo. De lectoren en kenniskringen van de Hanzehogeschool Groningen geven een impuls aan kenniscirculatie door vanuit de hogeschool verbanden aan te gaan met (regionale) bedrijven en instellingen met als doel het ontwerp en de ontwikkeling van nieuwe kennisproducten voor die bedrijven en instellingen. De Hanzehogeschool Groningen heeft in 2007 een fikse slag gemaakt als het gaat om het inhoud geven aan het onderzoek. Het aantal kenniscentra is uitgebreid tot vijf:

- Energie Kenniscentrum - Kenniscentrum CaRES (Care Rehabilitatie Educatie & Sport) - Kenniscentrum Ondernemerschap - Kenniscentrum Arbeid - Kenniscentrum Gebiedsontwikkeling NoorderRuimte

Daarmee was 2007 vooral een jaar van het inrichten en vormgeven van praktijkgericht onderzoek bij de Hanzehogeschool Groningen. In 2007 is een begin gemaakt met het opzetten van de kwaliteitszorg voor lectoraten, kennisontwikkeling en kenniscirculatie. Vooruitlopend op landelijke regelgeving zijn pilots uitgevoerd om delen van een systeem voor kwaliteitszorg te ontwikkelen en uit te testen. In samenwerking met Wageningen Universiteit en Researchcentrum (WUR) is een vragenlijst voor een zelfevaluatie ontwikkeld en uitgetest bij vier lectoraten. Op basis van de ervaringen wordt gewerkt aan een definitieve methode voor kwaliteitszorg.


41

Energie Kenniscentrum Het Energie Kenniscentrum is opgebouwd uit de volgende elementen: Lectoraten Energietransitie

Energietoepassingen Duurzame Energie (in voorbereiding)

Schools Instituut voor Engineering Instituut voor Life Science & Technology Academie voor Architectuur, Bouwkunde en Civiele Techniek Instituut voor Facility Management Instituut voor Informatie & Communicatietechnologie

Belangrijkste partners Gasunie TNO Rijksuniversiteit Groningen Energy Valley

RAAK-subsidies 2007 MKB Innovatieprogramma Energie Project Meer Nulenergie

Het Energie Kenniscentrum richt zich op vragen rond het thema energietransitie. Het houdt zich bezig met het ontwikkelen van direct toepasbare nieuwe en verbeterde oplossingen en technologieën op energiegebied. Slim met energie omgaan, duurzaam produceren en nieuwe bronnen van energie inpassen zijn speerpunten binnen het Kenniscentrum. Het Energie Kenniscentrum kent twee lectoraten die gesponsord worden door externe partners: Energietransitie (Gasunie) en Energietoepassingen (TNO). Ook met een groot aantal andere externe partijen wordt samengewerkt. In 2007 is het derde lectoraat, Duurzame Energie, voorbereid. Het MKB Innovatieprogramma Energie werd in het verslagjaar afgerond. In drie groepen van zes bedrijven zijn innovaties op het terrein van energie ontwikkeld. Daaruit zijn verschillende, in de praktijk toepasbare, ontwikkelingen voortgekomen. Ook het biomassavergistingsproject bij Pluimveeslachterij Storteboom leverde in 2007 een goed resultaat op waardoor het bedrijf nu energie uit afval kan genereren. In 2006 is het project ‘Verduurzaming Hanze Automobiliteit’ gestart. Het eerste jaar is benut om lesprogramma’s op te zetten en de theorie vorm te geven. In 2007 is daadwerkelijk begonnen met het ombouwen van auto’s zodat ze kunnen rijden op meer duurzame brandstoffen als aardgas of koolzaadolie. De lesprogramma’s zijn bestemd voor het middelbaar beroepsonderwijs. In het verslagjaar is het project ‘Meer Nulenergie’ van start gegaan. Innovatieteams in de bouwwereld, ondersteund door een innovatieadviseur, werpen zich binnen dit project op het ontwikkelen van een energiezuinig concept voor gebouwen dat aansluit bij de wensen en eisen van de eindgebruiker. Dit gebeurt voornamelijk binnen het lectoraat Energietoepassingen. In 2007 is bovendien tijd besteed aan het opzetten van een groot laboratorium in samenwerking met de Gasunie Engineering & Technology en TNO ICT. Dit onderzoekscentrum met de naam Innovation Center for Energy Systems (werktitel: INES) houdt zich bezig met de integratie van energiesystemen. Wind, zon, waterstof en aardgas worden als bronnen van energie gekoppeld aan de netten van de traditionele energieleveranciers.


42

Lectoraat Energietransitie Lector: dr. ir. W.J.Th. van Gemert Het lectoraat richt zich op de overgangsfase naar duurzame energieopwekking. Dit leidt tot verduurzaming van fossiele energiedragers zoals aardgas, het borgt de beschikbaarheid van energie op lange termijn en het vermindert de negatieve gevolgen. Onder het lectoraat Energietransitie wordt gewerkt aan drie onderzoeksvelden:

• Integratie van netten

• Energietoepassingen

• Duurzame energie In het onderzoeksplan van het lectoraat is een groei voorzien naar een streefniveau van ongeveer twaalf promotieonderzoeken. Hiervan zijn in 2007 de eerste vier rond de volgende onderwerpen gestart:

• Gebruikersgedrag;

• ICT rond de energiemeter;

• Opslag van energie en flexibiliteit in het net;

• Inpassing van biogas in het net. Lectoraat Energietoepassingen Lector: dhr. Ir. J.B. de Wit Vanuit het onderzoekprogramma Energietoepassingen richt het lectoraat zich op energieverbruik en focust op klimatiseren. Het lectoraat Energietoepassingen houdt zich bezig met het laatste deel van de energieketen: het (finale) gebruik van energie. De herkomst van de energie die in de ‘staart’ van de keten wordt gebruikt bepaalt in hoge mate de duurzaamheid. De verhouding energie bij eindgebruiker ten opzichte van de fossiele input dient zo groot mogelijk te zijn. In totaal zijn zes onderzoekslijnen geformuleerd. Vijf daarvan zijn gericht op de gebouwde omgeving en één op de industrie. De onderzoekslijnen zijn:

1. Ruimtelijke aspecten van energievoorziening op woning-, erf,- wijk- en stadsniveau; 2. Integraal ontwerpen van renovatie en nieuwbouw; 3. Energiebesparing in woningen door intelligente aansturing apparaten – Home automation; 4. Locale opwekkers van elektriciteit, warmte en koude (samenwerkingsverband met de

werktitel INES); 5. Warmtevoorziening gebouwde omgeving; 6. Reductie energiegebruik procesindustrie.


43

Kenniscentrum CaRES (Care Rehabilitatie Educatie & Sport) Het Kenniscentrum CaRES bestaat uit de volgende onderdelen: Lectoraten Transparante Zorgverlening binnen het HGZO

Integraal Jeugdbeleid Rehabilitatie Sportwetenschap Verpleegkundige Innovatie & Positionering

Schools Academie voor Gezondheidsstudies Academie voor Verpleegkunde Academie voor Sociale Studies Instituut voor Sportstudies Pedagogische Academie

Belangrijkste partners Gemeenten Provincies Rijksuniversiteit Groningen UMCG

RAAK-subsidies Actieve Leefstijl Ver Zien Breed Kijken Taalexpert Herstel en rehabilitatie in de GGZ

Het verslagjaar is voornamelijk gebruikt om het Kenniscentrum CaRES in te richten, medewerkers te werven, partners te zoeken en onderzoek te formuleren. Dit heeft ondermeer geleid tot de start van het buitengewoon lectoraat Verpleegkundige Innovatie & Positionering (VIP) dat door vier gemeenten wordt gefinancierd. CaRES bestrijkt vele kanten van het publieke domein en omvat een groot aantal disciplines. Het kenniscentrum stimuleert contacten tussen deze disciplines en daagt uit tot multidisciplinaire samenwerking. Naast de projecten die door de afzonderlijke lectoren worden uitgevoerd is daarom in 2007 een start gemaakt met zogenaamde ‘snijvlakprojecten’. Daarbij gaat een lectoraat de samenwerking met een ander lectoraat aan om te komen tot een meerwaarde in het onderzoek. Enkele voorbeelden van die snijvlakprojecten zijn: Gezonde leefstijl verstandelijk gehandicapten In september 2007 is vanuit het lectoraat Transparante Zorgverlening en het lectoraat Sportwetenschap het project ‘Gezonde leefstijl verstandelijk gehandicapten’ gestart. Het doel is het verbeteren van het voedings- en bewegingsgedrag van mensen met een verstandelijke beperking. Projectpartners zijn NOVO, De Brink, ’s Heeren Loo Opmaat en de faculteit Bewegingswetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen. Centra voor Jeugd & Gezin In het kader van de uitvoering van integraal jeugdbeleid dringt het kabinet aan op de oprichting van Centra voor Jeugd en Gezin. Deze centra vormen de schakel tussen het lokale jeugdbeleid en het provinciale jeugdzorgbeleid. In het in 2007 gestarte project ‘Centra voor Jeugd en Gezin’ doen het lectoraat Integraal Jeugdbeleid en het lectoraat Transparante Zorgverlening inventariserend onderzoek naar good practices.


44

Transparante Zorgverlening Lector: dhr. dr. C.P. van der Schans Het lectoraat is opgericht met een tweeledig doel. Het trekt kennis van buiten aan ten bate van de studenten en laat kennis en expertise van docenten en studenten ten goede komen aan het werkveld. Instellingen en bedrijfsleven kunnen bij het lectoraat terecht met vragen. Dit heeft in 2007 geleid tot een groot aantal contacten. Vanuit het lectoraat is er voor kinderen met spraak- en taalstoornissen onderzoek gedaan naar het gebruik van het Nederlands ondersteund met gebaren. Tevens is in 2007 een project van start gegaan dat de effecten van een fitheidsprogramma voor ouderen onderzoekt en er is gewerkt aan een onderzoek naar de effecten van het protocol “Eten en drinken” in verpleeg- en verzorgingshuizen. Het promotieonderzoek “De invloed van het verpleegkundige redeneerproces op de accuraatheid van de verpleegkundige diagnose” is in 2007 het tweede jaar ingegaan. Ditzelfde geldt voor het promotieonderzoek naar onverklaarbare lage rugpijn. Het lectoraat werkte actief mee aan het congres over “Communicatie en eerstelijns zorg” dat in oktober 2007 werd gehouden. Integraal Jeugdbeleid Lector: mevr. dr. J. Doornenbal Het lectoraat is verbonden aan zowel de Pedagogische Academie als de Academie voor Sociale Studies. Het doel van het lectoraat is praktijkgericht onderzoek doen naar uitvoeringsinstrumenten van integraal jeugdbeleid. Het jaar 2007 is gebruikt voor de professionalisering van de kenniskring door ondermeer docenten onderzoek te laten doen. Er zijn meerdere onderzoeksprojecten uitgevoerd, waaronder het door RAAK gesubsidieerde innovatieprogramma Ver Zien Breed Kijken, een onderzoek voor Vensterschool Stadspark naar de haalbaarheid van een geïntegreerd curriculum. Het lectoraat is eveneens betrokken bij de sociale wijkactieplannen van de gemeente voor de door minister Vogelaar aangewezen krachtwijk de Indische buurt. Rehabilitatie Lector: dhr. dr. E.L. Korevaar Het lectoraat is verbonden aan de Academie voor Sociale Studies en de Academie voor Verpleegkunde. Bij rehabilitatie gaat het om het ondersteunen van mensen met fysieke, psychosociale, verstandelijke of psychische beperkingen bij het vervullen van maatschappelijke en sociale rollen. Het lectoraat Rehabilitatie rondde op 31 mei 2007 haar vierjarige SKO-periode af met het symposium ‘Rehabilitatie: mens in beeld’. Het College van Bestuur heeft besloten het lectoraat voor onbepaalde tijd te continueren. In 2007 werd ook het project ‘Succesvol studeren met autisme in het hoger onderwijs’ afgerond. Naar aanleiding van de gesignaleerde problematiek is het lectoraat Rehabilitatie samen met het Instituut voor ICT een innovatieproject gestart. Het project heeft geresulteerd in een boek, een brochure en een workshop voor studieloopbaanbegeleiders. Sportwetenschap Lector: dr. K.A.P.M. Lemmink Het lectoraat Sportwetenschap is in oktober 2007 gestart en is opgebouwd uit twee themalijnen, te weten ‘professionalisering’ en ‘actieve leefstijl’. In het verslagjaar is het onderzoeksprogramma geschreven en is gewerkt aan het opzetten van het Sportfieldlab dat is bestemd voor de hele Hanzehogeschool Groningen. In nauwe samenwerking met het lectoraat Transparant Zorg is een Europese aanvraag geschreven genaamd ‘Teaching and Active and Healthy Lifestyle’. Deze aanvraag is ingediend samen met Europese partners. Er is een netwerk met Europese partners gecreëerd.


45

Verpleegkundige Innovatie & Positionering Lector: Mevr. dr. P.F. (Petrie) Roodbol Het bijzonder lectoraat VIP (Verpleegkundige Innovatie en Positionering) is ingesteld in september 2007. De Hanzehogeschool Groningen en het Universitair Medisch Centrum Groningen leveren met dit lectoraat een bijdrage aan het oplossen van de problematiek van de groep "nieuwe chronisch zieken". Er komen steeds meer mensen die een levensbedreigende ziekte overleven. Zij zijn echter niet altijd genezen of hersteld. In het verslagjaar zijn de eerste stappen gezet voor de ontwikkeling van het lectoraat. De kenniskring is gevormd en de integratie van het lectoraat in de academie bij docenten en studenten in gang gezet.


46

Kenniscentrum Ondernemerschap Het Kenniscentrum Ondernemerschap bundelt de volgende elementen: Lectoraten Creërend Ondernemen

International Business & Communication Financieel Economisch Management voor het Middenbedrijf

Schools Instituut voor Marketing & Management International Business School Instituut voor Communicatie & Media Instituut voor Financieel Economisch Management Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie Instituut voor Bedrijfskunde

Belangrijke partners Rijksuniversiteit Groningen MKB Noord VNO/NCW

RAAK-subsidies Innovatie recreatieve sector Noord-Nederland Het Kenniscentrum Ondernemerschap is in 2007 van start gegaan. Binnen dit kenniscentrum wordt toegepast onderzoek verricht naar de verschillende vormen van ondernemerschap (entrepreneurship, “intrapreneurship” en professioneel ondernemerschap). In samenwerking met de schools wordt het toegepast onderzoek vertaald naar onderwijs en naar ondernemerschapsbevorderende projecten. In het kenniscentrum staat het lectoraat Creërend Ondernemen centraal. Het lectoraat wordt geflankeerd door lectoraten op andere specifieke gebieden, waarvan een aantal extern gefinancierd zijn (onder andere door KPMG). In 2007 zijn de lectoraten Financiering van de Groei en New Business met ICT voorbereid. Deze zullen in 2008 van start gaan. In het kenniscentrum werken de schools uit het economische domein binnen de lectoraten nauw samen. Ondernemerschap is een speerpunt van de Hanzehogeschool Groningen. Studenten en docenten worden gestimuleerd om ondernemend gedrag te ontwikkelen. In 2007 is gestart met een nulmeting om het ondernemerschap zichtbaar te maken. Met de resultaten zullen verbindingen gelegd worden en kan gericht gewerkt worden aan het versterken van het ondernemende karakter van de Hanzehogeschool Groningen. Creërend Ondernemen Lector: dhr. dr. G. Blaauw De hoofddoelstelling van het lectoraat Creërend Ondernemen is het uitvoeren van een meerjarig onderzoeksprogramma ter bevordering van diverse vormen van ondernemerschap. Met die vormen van ondernemerschap worden nieuwe kennis en impulsen gegeven aan ondernemingen en onderwijs en wordt de ondernemende cultuur van de Hanzehogeschool Groningen en de noordelijke regio versterkt. International Business & Communication Lector: dhr. dr. F. de Graaf Het lectoraat werkt aan de aansluiting van het curriculum op internationaal ondernemen en het versterken van de relatie tussen de Hanzehogeschool Groningen en bedrijven die internationaal actief zijn. Dit wordt gedaan door onderzoek door docenten en studenten, onder leiding van de lector. In 2007 waren vijf docenten binnen het lectoraat bezig met hun promotie. Er zijn zeven onderzoeksprojecten opgestart, allemaal gericht op internationaal opererende bedrijven. Actieve samenwerking met instanties als de Kamer van Koophandel en Samenwerkingsverband Noord Nederland, onder andere rond innovatieve bedrijven in de energiesector is gestart. Er is een RAAK-aanvraag gekregen op het gebied van innovatie in de toeristische sector.


47

Financieel Economisch Management voor het Middenbedrijf Lector: dhr. drs. H. van der Wal In oktober 2007 is het lectoraat daadwerkelijk gestart met haar werkzaamheden, gefinancierd door KPMG. Door onder meer snelle maatschappelijke en technologische ontwikkelingen, ICT-toepassingen, globalisering en door de steeds scherper wordende weten regelgeving verandert het speelveld rond de financiële managers binnen het middenbedrijf. Het lectoraat Financieel Economisch Management voor het Middenbedrijf (FEMM) heeft op dit terrein onderzoek voorbereid. Het doel is te komen tot een specifiek op het middenbedrijf toegespitst (financieel) analysemodel.


48

Kenniscentrum Arbeid Het Kenniscentrum Arbeid bestaat uit de volgende onderdelen: Lectoraten Flexicurity

Arbeidsparticipatie Schools Instituut voor Marketing & Management

Instituut voor Informatie- en Communicatietechnologie Instituut voor Financieel Economisch Management Instituut voor Rechtenstudies Instituut voor Bedrijfskunde International Business School Instituut voor Communicatie & Media

Belangrijke partners Gemeenten Rijksuniversiteit Groningen Vereniging Internationale Arbeidsbemiddelaars Vakbonden MKB

RAAK-subsidies Grensoverschrijdend Inlenen van Arbeid Het Kenniscentrum Arbeid ging in het verslagjaar van start en wordt in 2008 officieel geopend. Het bundelt de kennis over de relatie tussen het bedrijfsleven en de (semi-)overheid als het gaat om arbeid. Het centrum levert een bijdrage aan de kenniscirculatie en innovatie op en rond de noordelijke arbeidsmarkt. Het inrichten van de organisatie en het formuleren van onderzoeksonderwerpen waren de belangrijkste activiteiten in 2007. Tevens zijn in het verslagjaar de lectoraten Arbeidsorganisatie en –productiviteit, en Duurzaam HRM-beleid voorbereid. In december ondertekenden vier gemeenten (Assen, Emmen, Groningen en Leeuwarden) een convenant voor het buitengewoon lectoraat Arbeidsparticipatie. De samenwerking richt zich op het bevorderen van arbeidsparticipatie door expertise te bundelen en kennis te ontwikkelen. In 2007 ging een groot project rond internationale arbeidsbemiddeling van start. Rond dit onderwerp is veel juridische onduidelijkheid en onzekerheid. Samen met MKB-bedrijven, de Vereniging van Internationale Arbeidsbemiddelaars en vakbonden houdt het kenniscentrum zich bezig met het verwerven van kennis, het uitwisselen van ervaringen en het juridisch toetsen van zaken rond het grensoverschrijdend inlenen van arbeid. In 2007 ontwikkelde het Kenniscentrum Arbeid eveneens een bijscholingsprogramma voor kaderleden van vakbonden. Ook gingen in het verslagjaar drie promotietrajecten van start. Flexicurity Lector: dhr. dr. H.A.M. van Lieshout Het lectoraat richt zich op de wisselwerking tussen instituties (regelgeving en de implementatie daarvan) en marktwerking rondom arbeid. Specifieke thema’s zijn slimmer werken, re-integratie, onderwijs en arbeidsmarkt en flexicurity. Het lectoraat is gestart op 1 september 2007 en is een voorzetting van het lectoraat Arbeidsverhoudingen. Het lectoraat startte dit jaar onder meer een Expertisecentrum Grensoverschrijdend inlenen van Arbeid op met behulp van een RAAK-MKB subsidie. Daarnaast zijn in het verslagjaar twee docenten van het Instituut voor Rechtenstudies elk met een promotieonderzoek binnen het lectoraat gestart.


49

Arbeidsparticipatie Lector: dhr. dr. L. Polstra Het lectoraat Arbeidsparticipatie is gestart op 1 september 2007. Het is een bijzonder lectoraat, mogelijk gemaakt door de sociale diensten van de gemeenten Assen, Emmen, Groningen en Leeuwarden. Het najaar is gebruikt om kennis te nemen van de opleidingen van de Academie van Sociale Studies en het organiseren van de kenniskring. Daarnaast zijn er voorbereidingen getroffen voor twee pilotprojecten die vanaf februari 2008 gestart gaan worden. Eén pilot is een onderzoek naar factoren die het zoekgedrag van (ex-)bijstandsgerechtigden beïnvloeden. De andere pilot heeft de kenmerken van een methodiekontwikkelingsproject. Samen met leden van een gespecialiseerd team van een sociale dienst wordt een analyse gemaakt van de door hen ontwikkelde werkwijze.


50

Kenniscentrum Gebiedsontwikkeling NoorderRuimte Het Kenniscentrum Gebiedsontwikkeling NoorderRuimte is een netwerkorganisatie die wordt gevormd door de volgende partijen: Lectoraten Mariene Wetlands Studies

Ruimtelijke Transformaties Vastgoed

Schools Academie voor Architectuur, Bouwkunde & Civiele Techniek Instituut voor Bedrijfskunde Instituut voor Engineering Instituut voor Facility Management

Belangrijke partners Overheid en semi-overheid: provincies, gemeenten, waterschappen, brancheverenigingen Marktpartijen: architecten, bouwbedrijven, ingenieursbureaus, vastgoedeigenaren en -ontwikkelaars

Gebiedsontwikkeling is een nieuwe benadering voor de invulling van leefomgeving. Met een gebiedsontwikkelingsaanpak kijken verschillende partijen samen in een gebied met welk plan hun doelstellingen het best kunnen worden gerealiseerd. Gebiedsontwikkeling is ook in Noord Nederland een actueel onderwerp. Een gebied met relatief weinig inwoners, weinig bedrijvigheid en veel ruimte. Ook hier neemt echter de druk op de ruimte, die door velen als een kwaliteit van de regio wordt gezien, toe. In het Kenniscentrum Gebiedsontwikkeling NoorderRuimte werken lectoren, docenten, studenten en professionals uit het werkveld samen. Ze vormen multidisciplinaire teams die aan concrete projecten werken, duurzame oplossingen zoeken en kennis ontwikkelen. Het onderzoek is geclusterd rond een aantal onderzoekslijnen:

• duurzaam ontwikkelen

• ruimtelijke strategieën en doelgroepen

• water en ruimte In 2007 is het kenniscentrum van start gegaan met de inrichting van de organisatie, werving van samenwerkingspartners en het opzetten en uitvoeren van onderzoek. Het lectoraat Vastgoed heeft in 2007 haar onderzoek naar de waarde van concepten voor gebruikers voortgezet en daarbij een belangrijke aanzet gegeven voor het kenniscentrum. Dit jaar vormde tevens de start van de lectoraten Mariene Wetlands Studies, en Ruimtelijke Transformaties. Daarnaast zijn twee promovendi met een promotieonderzoek begonnen. Lectoraat Ruimtelijke Transformaties Lector: dhr. ir. J.A. van den Berg De lector is gestart met het opbouwen van een kenniskring van interne en externe professionals. Rond de thema’s bouwen met water, duurzaam bouwen en hergebruik en reconstructie vindt het onderzoek plaats. Hiervoor zijn de voorbereidingen getroffen. In het project ‘Waterrijk Drenthe’ is verkend welke betekenis kanalen in Drenthe kunnen hebben voor (vaar)recreatie, natuurontwikkeling en waterbeheer. In 2008 komt op deze verkenning een vervolg. Lectoraat Mariene Wetlands Studies Lector: dhr. drs. J.M. Revier Dit lectoraat, gefinancierd door de Waddenvereniging, wordt gedeeltelijk bij de Hanzehogeschool Groningen en gedeeltelijk bij de Stenden Hogeschool in Leeuwarden ingevuld.


51

Het lectoraat heeft zich in 2007 vooral beziggehouden met het opbouwen van een kennisnetwerk rond de thema’s: meervoudig ruimtegebruik van zilte gebieden, duurzaam toerisme en civieltechnische effecten van ingrepen in het waddengebied. De lector heeft onder andere een bijdrage geleverd aan de conferentie Het wad op je deurmat, waar de basis is gelegd voor een aantal gezamenlijke vervolgprojecten. Daarnaast is een verkennende studie gedaan naar het gebruik van baggerslib voor de aanleg van ‘vogeleilanden’ in de Eemsdelta. Lectoraat Vastgoed Lector: dhr. ir. F. van Genne MRICS Het expertisecentrum van het lectoraat doet onderzoek voor derden en bouwt aan specifieke vastgoed knowhow. In samenwerking met een werkgroep van NeVaP (Nederlands Vastgoedmanagement Platform) heeft VastgoedBeter gewerkt aan de éénduidige aanscherping van functieomschrijvingen en bijbehorende competentieprofielen voor de hele branche. De eerste resultaten zijn op een NeVaP bijeenkomst in september 2007 gepresenteerd. Daarnaast is in opdracht van het Jaarboek Beste Bedrijfsterreinen 2007 een kwalitatief onderzoek uitgevoerd naar bedrijventerreinen. Het resultaat hiervan is in juni 2007 gepubliceerd. In opdracht van Acantus heeft een onderzoek plaatsgevonden naar woontevredenheid in de wijk Balg en de Schor in Delfzijl.


52

Overzicht overige lectoraten Lectoraat Life Sciences Lector: dhr. dr. ir. J.P.H. Nap Het lectoraat Life Sciences is een voortzetting van het lectoraat Bio-informatica en richt zich op de verwerking en analyse van grote ‘omics’ datastromen uit (inter)nationale laboratoria. Lectoraat en kenniskring ontwerpen en monitoren de opleiding Bio-informatica binnen Life Science & Technology. Parallel creëren zij kennis, infrastructuur en kunde voor het doen van toegepast bio-informatica onderzoek en voor het aanbieden van faciliteiten voor dergelijk onderzoek. In 2007 ging het expertisecentrum ALIFE van start. Het expertisecentrum richt zich op praktijkgericht onderzoek rond life sciences. ALIFE is onderdeel van het Carbohydrate Competence Center, is betrokken bij Strong Life Innovation en werkt nauw samen met UMCG en GBIC (Bio-Informatica Centrum) van de Rijksuniversiteit Groningen. Vanuit het lectoraat is de opleiding Bio-informatica nieuw ontwikkeld en de opleiding ontving in 2007 de onderwijsprijs de Zilveren Zandloper. Lectoraat Business Intelligence Lector: dhr. dr. E.O. de Brock/dhr. drs. A. Bottema Het lectoraat Business Intelligence legt het zwaartepunt bij het meten van prestaties in organisaties op basis van aanwezige (veelal kwantitatieve) gegevens en rapportage daarvan naar relevante doelgroepen binnen en buiten die organisatie. Daarnaast richt het lectoraat zich op geavanceerde, intelligente toepassingen van ICT, met name als het gaat om kennismanagement. In 2007 werd ondermeer aandacht besteed aan de volgende onderwerpen: Business Intelligence en de veranderende organisatie Scorecards en impact op ondernemen Strategie vertalen naar meetresultaten Welke Business Intelligence past bij u Total Cost of Ownership en Returns On Investment analyse Informatietechnologie architectuur Communicatie van bedrijfsresultaten intern en extern Compliance Zoeken en vinden van bedrijfsinformatie Lectoraat Internationalisering en Internationale Beroepspraktijk Lector: dhr. drs. M.J.M. Regouin Het doel van het lectoraat Internationalisering en Internationale Beroepspraktijk is bij te dragen aan de realisering van de hoge internationaliseringsambitie van Hanzehogeschool Groningen door onderzoek, onderwijs en Europese en mondiale netwerken. In 2007 is het onderzoek naar doelcompetenties van docenten op het gebied van internationalisering afgerond. Het was een nulmeting en de resultaten worden benut om de hogeschool verder te internationaliseren. Tevens is in 2007 onderzoek gedaan naar de effecten van een verblijf in het buitenland van studenten. De begeleiding en informatieverstrekking van de Hanzehogeschool Groningen aan studenten blijkt verbetering te behoeven en deze resultaten worden daarvoor benut. Het onderzoek dat in 2006 werd uitgevoerd naar de competenties van de Hanzehogeschool Groningen om succesvol in een geïnternationaliseerde context te kunnen functioneren heeft in 2007 geleid tot aangepast personeelsbeleid. In een International Competences Matrix zijn richtlijnen gegeven voor de noodzakelijke competenties voor bepaalde taken die docenten in het kader van de internationalisering worden verwacht uit te voeren. Deze matrix wordt door leidinggevenden gebruikt bij de planning van werving en scholing van personeel. In het najaar van 2007 zijn twee promotieonderzoeken van start gegaan.


53

Lectoraat Lifelong Learning voor Musici Lector: mevr. drs. C.A. Smilde Het lectoraat Lifelong Learning voor Musici onderzoekt het concept en de consequenties van life long learning voor musici voor de leeromgeving van het muziekvakonderwijs. Het is een gemeenschappelijk lectoraat met de Hogeschool van Beeldende Kunsten, Muziek en Dans in Den Haag. In 2007 is gewerkt aan een model om tot een meer structurele samenwerking tussen verschillende muziekdocenten te komen. Ook binnen het Koninklijk Conservatorium werd aan verbeterde samenwerking tussen verschillende disciplines gewerkt. Het lectoraat hield in maart een meerdaags symposium over Life long learning & employability. Lectoraat Methodiek Toegepast Onderzoek Lector: dhr. dr. C.J.J. Tempelman Het lectoraat Methodiek Toegepast Onderzoek (MTO) heeft als doel bij te dragen aan de versterking van de methodologie van het toegepaste onderzoek aan de Hanzehogeschool Groningen, onder andere in het curriculum van de verschillende masteropleidingen van de graduate school van de hogeschool. In de eerste helft van het jaar 2007 is de nodige aandacht besteed aan het onderwijs ten behoeve van een vijftal masteropleidingen: Nurse Practitioner, Physician Assistant, eMBA, Real Estate, Accounting & Finance. Ten behoeve van deze opleidingen werd nieuw didactisch materiaal ontwikkeld. Het lectoraat organiseerde verschillende bijeenkomsten voor promovendi en er zijn vier nascholingsmodulen toegepast onderzoek “Teacherclasses.MTO” ten behoeve van docenten gehouden. In samenwerking met de Stichting Thuiszorg Groningen, en gesubsidieerd door de ziektekostenverzekeraar Menzis, is een project ontwikkeld om de inzet van een nurse practitioner in een verzorgingshuis te evalueren. In het najaar 2007 zijn alle verzamelde gegevens verwerkt en met een rapport afgerond. Lectoraat Multidisciplinaire Informatica Lector: dhr. J.P.L.H.A. Appel Het lectoraat Multidisciplinaire Informatica levert, in samenwerking met belanghebbende partners (zoals bedrijven, overheden, beroepsorganisaties), een bijdrage aan de bevordering en implementatie van ICT. Er worden innovatieprojecten gestart waarin onderzoek en kenniscirculatie tussen verschillende onderdelen van hogeschool centraal staan en waarin de analytische en creatieve competenties van studenten ontwikkeld worden. In 2007 werden zeven opdrachten door partners, het lectoraat en studenten uitgevoerd. Zo werken Sun Microsystems en de Hanzehogeschool Groningen samen aan toegepast onderzoek voor het bedrijfsleven in het Sun Center of Excellence for Intelligent Sensor Innovation (CENSI). De samenwerking in dit expertisecentrum richt zich vooral op de toepassing van intelligente sensoren. Promotietrajecten De Hanzehogeschool Groningen zet in op het vergroten van het aantal gepromoveerde medewerkers. Dat gebeurt op twee manieren: door nieuwe gepromoveerden te werven en door zittende medewerkers de gelegenheid te bieden een promotietraject te starten. Voor zittende medewerkers is een regeling ontworpen waarmee ze gedurende een periode van vier jaar minimaal twee dagen in de week de beschikking krijgen om aan promotieonderzoek te werken. Deze regeling startte in 2007 en het College van Bestuur honoreerde 27 aanvragen. Twaalf daarvan waren reeds eerder met een promotietraject begonnen, vijftien maakten de start in 2007.


54

CONTRACTACTIVITEITEN De contractactiviteiten van de Hanzehogeschool Groningen zijn sinds het voorjaar van 2005 gebundeld in HanzeConnect. HanzeConnect richt zich op de drie onderdelen opleidingen, advies en onderzoek. Inmiddels bestaat de kernbezetting van HanzeConnect uit 64 medewerkers. Daarnaast doet HanzeConnect een beroep op een flexibele schil van ongeveer tweehonderd docenten, trainers en adviseurs. In 2007 deden alle medewerkers een sales-impacttraining die moet leiden tot een grotere omzetverantwoordelijkheid. Ook is in 2007 een marktmanager bij HanzeConnect in dienst getreden. Het acquireren van nieuwe opdrachten en het coördineren van bestaande zijn onder andere taken van deze marktmanager. In dit kader zijn door HanzeConnect in 2007 onder andere twee ‘Management-Development-diners’ georganiseerd voor P&O-leidinggevenden en voor directieleden. In 2008 worden deze diners opgevolgd door intervisiebijeenkomsten. Een ander succesvol project is ‘Kansen voor Kenniswerkers’ dat HanzeConnect samen met de Stenden Hogeschool in Drenthe en met het UWV organiseert. Dit is een traject waarin 24 hoogopgeleide werkzoekenden een bedrijfskundige opleiding krijgen en intensief worden begeleid. Onderdeel van dit traject is een drie maanden durende consultancyopdracht. De activiteiten van HanzeConnect leveren een substantiële bijdrage aan de kenniscirculatie tussen de hogeschool en bedrijven en instellingen in Noord-Nederland. HanzeConnect werkt samen met schools aan kenniscentra en kennisuitwisseling. HanzeConnect zet waar mogelijk docenten in van schools en draagt daardoor bij aan de circulatie van kennis, competentieontwikkeling en professionalisering van docenten. HanzeConnect werkt samen met de schools aan een gezamenlijke marktbenadering en productaanbod voor niet-voltijdonderwijs.


55

5. INTERNATIONALISERING

De hogeschool richt zich met haar internationaliseringsbeleid op het bieden van onderwijs dat alle studenten voorbereidt op het goed functioneren - professioneel, sociaal en emotioneel - in een internationale context of omgeving. Daarnaast is het beleid gericht op kennistoepassing en innovatie naar internationale kwaliteitsmaatstaven. In het strategisch beleidsplan Focus 2010 is internationalisering benoemd tot één van de twee speerpunten van de Hanzehogeschool Groningen, omdat alle activiteiten op dat terrein een belangrijke impuls verdienen. De schools hebben in hun strategische plannen aangegeven op welke wijze zij bijdragen aan de ambities van de hogeschool op het gebied van internationalisering. Internationalisering van het curriculum De Hanzehogeschool Groningen wil dat alle schools minimaal 30 EC in het Engels aanbieden. Op die manier wordt voor studenten een internationale studieomgeving gecreëerd, onder andere door de aanwezigheid van buitenlandse studenten en docenten. In 2006 is een aantal nieuwe Engelstalige semesterprogramma’s ontwikkeld en/of voor het eerst aangeboden. In 2007 werd dit aanbod verder uitgebreid met:

• International Aid & Development (30 EC)

• Virtual Organizations (30 EC)

• Sport Tourism Management (30 EC)

• China Studies (30 EC)

• European Business (30 EC)

• The Organization in the Market (15 EC) Daarnaast zijn binnen het Instituut voor Life Science & Technology en het Instituut voor Financieel Economisch Management plannen opgesteld voor het ontwikkelen van Engelstalige semesterprogramma’s. Deze programma’s vormen een aanzienlijke uitbreiding van het huidige Engelstalige en Duitstalige onderwijsaanbod van de Hanzehogeschool Groningen. Taalonderwijs Het Expertisecentrum Languages & Cultures van het Instituut voor Marketing & Management begon in 2005 met het aanbieden van diverse modules vreemde taal- en cultuuronderwijs. De modules staan open voor studenten van alle schools. In de zomer van 2007 bood het expertisecentrum voor het eerst een intensieve cursus Nederlands aan, gericht op Duitse studenten die een Nederlandstalige opleiding aan de Hanzehogeschool Groningen willen volgen. De cursus sloot aan bij de intensivering van de werving van studenten in Duitsland. Er deden 44 studenten aan de cursus mee. Reguliere buitenlandse studenten In 2007 stonden 1210 reguliere buitenlandse bachelor en master studenten ingeschreven bij de Hanzehogeschool Groningen, zowel in Nederlandstalige, als in Engels- en Duitstalige opleidingen. Het aantal Duitse studenten groeide ten opzichte van vorig jaar, ondermeer als gevolg van de intensieve werving in Duitsland voor de Nederlandstalige opleidingen.


56

Tabel landen van herkomst buitenlandse studenten

2007 2006 2005

Herkomst buitenlandse studenten aantal percentage aantal percentage aantal percentage

Duitsland 676 55,9% 502 50,1% 558 46,3%

China 79 6,5% 62 6,2% 73 6,1%

Bulgarije 56 4,6% 55 5,5% 40 3,3%

Oekraïne 25 2,1% 27 2,7% 37 3,1%

Polen 24 2,0% 29 2,9% 32 2,7%

Indonesië 25 2,1% 28 2,8%

Overig (ca 90 nationaliteiten) 350 26,9% 327 29,8% 464 38,5%

Totaal 1.210 1.002 1.204 100%

percentage: percentage van het totale aantal aantal inclusief cursisten Uitwisselingsstudenten Ook de uitwisselingsstudenten zijn van groot belang voor het creëren van een internationale onderwijsomgeving. In 2007 ontving de Hanzehogeschool Groningen 310 uitwisselingsstudenten. Het aantal studenten van de hogeschool dat een deel van de studie in het buitenland volgde, steeg ten opzichte van vorig jaar, maar bleef achter bij de verwachtingen. In 2007 waren dat 317 studenten. Veel studenten kozen ook dit jaar in plaats daarvan voor een buitenlandse stage. In 2007 maakten 728 studenten gebruik van deze mogelijkheid. Tabel aantallen studenten voor studie en stage

Studie/stage 2007 2006 2005

Uitwisseling voor studie naar Nederland 310 341 326

Uitwisseling voor studie naar buitenland 317 265 238

Stage in buitenland 728 699 713 Geografische spreiding Studenten van de Hanzehogeschool Groningen waaierden uit naar alle continenten. Meer dan de helft van de studenten (62%) die in het buitenland gingen studeren koos voor een Europese partnerinstelling. Ook voor een buitenlandse stage is Europa favoriet (35%). Daarnaast vormen de Nederlandse Antillen een populaire bestemming.

Ingeschreven Inkomend 2007 Uitgaand 2007 Landen

Regulier Regulier Exchange Studie Stage

Afrika 49 22 0 1 73 Azië 210 91 18 35 68

Europa 927 394 260 197 254 Nederlands Antillen & Aruba 0 0 0 0 185

Noord-Amerika 5 3 19 38 55 Oceanië 2 0 7 29 12

Zuid-Amerika 17 8 6 17 81 Totaal 1210 518 310 317 728


57

Huisvesting buitenlandse studenten De Hanzehogeschool Groningen werkt nauw samen met de gemeente, universiteit en woningbouwverenigingen in Groningen om studenten te huisvesten in de stad. Het Housing Office speelt hierin een cruciale bemiddelende rol. De financiële lasten die de huisvesting van buitenlandse studenten voor de beide onderwijsinstellingen met zich meebrengt is een punt van voortdurende zorg voor de hogeschool. In 2007 kreeg het Housing Office de opdracht haar tekorten verder terug te dringen. Dit zal er toe leiden dat aan buitenlandse studenten meer kosten dan voorheen worden doorberekend. Netwerken Voor het ontwikkelen van een internationale dimensie is het belangrijk te kunnen samenwerken met goede buitenlandse partnerinstellingen. De internationale netwerken zijn in het verleden vooral vanuit de individuele opleidingen opgebouwd in het kader van het Socrates/Erasmus programma. De start van het Leven Lang Leren programma, waarvan Erasmusprogramma nu deel uitmaakt, was in 2007 aanleiding tot een beperkte herziening van bestaande samenwerkingsafspraken op opleidingsniveau. Strategische allianties In 2004 besloot de hogeschool tot het sluiten van een aantal strategische allianties met hogeschoolbrede partners waarmee op een aantal terreinen intensief wordt samengewerkt. De samenwerking met de eerste partner in dit strategisch netwerk, de Hochschule Bremen in Duitsland, werd in 2007 uitgebreid. Daarnaast is onderzocht of Malmö Högskolan (Zweden) een partner in dit netwerk kan worden. In mei werd een verkennend bezoek gebracht aan Malmö en in oktober bezocht een grote delegatie van Malmö Högskolan Groningen. Dit bezoek leidde tot de conclusie dat er mogelijkheden voor samenwerking zijn, maar dat nader onderzoek nodig is. In de tabel ‘Overzicht internationale samenwerkingsverbanden’ staan alle samenwerkingsverbanden met buitenlandse instellingen van de hogeschool vermeld, met daarbij de gerealiseerde inkomende en uitgaande studentenmobiliteit. Ontwikkelingssamenwerking De Hanzehogeschool Groningen stelt haar kennis en expertise beschikbaar via deelname aan diverse activiteiten en projecten in het buitenland. Doelen zijn onder andere het nemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid en het realiseren van goed werkgeverschap. Sinds 2004 wordt er ingeschreven op projecttenders, gefinancierd door de Nederlandse overheid om participatie in ontwikkelingsprojecten te verhogen. Daarnaast ontvangt de hogeschool ieder jaar studenten uit ontwikkelingslanden in haar masterprogramma’s. De Hanzehogeschool Groningen was in 2007 actief betrokken bij zeven projecten in Ghana, Oeganda, Vietnam en Zuid-Afrika en Indonesië. In 2007 begonnen dertien studenten aan een van de Engelstalige Master programma’s met een volledige beurs uit het Netherlands Fellowship Programme (NFP). Voorbeelden van projecten zijn:

• Ondersteuning bij het opzetten van instituutsbeleid en de invoering van ICT bij vier technical colleges in Oeganda.

• Het versterken van het Civil Engineeringonderwijs bij twee polytechnics in Ghana.

• Het opzetten van een kwaliteitszorgsysteem bij de Vinh University in Vietnam.

• Het invoeren van een Business Management System bij drie technical colleges in Zuid-Afrika. In deze projecten werd bijgedragen door medewerkers van zowel de schools als de stafbureaus.


58

Kennisoverdracht In 2007 werden nieuwe activiteiten ondernomen in het kader van kennisoverdracht. In India werd via een lokale vertegenwoordiger contact gelegd met scholen, die geïnteresseerd zijn in samenwerking met de Hanzehogeschool Groningen. Het gaat om programma’s die moeten leiden tot een certificaat op het gebied van Facility Management, Retail Management of Communicatie & Media. Deze contacten leiden in 2008 tot het afsluiten van overeenkomsten en het uitzenden van de eerste medewerkers voor het geven van cursussen en trainingen.


59

6. BEDRIJFSVOERING FINANCIEEL BELEID De Hanzehogeschool Groningen werkt met een planning- en controlcyclus op studiejaar. Deze cyclus is beleidsmatig opgezet, alle ondersteunende processen zijn hierop ingericht en ze worden vanuit deze gedachte bestuurd. Er kan worden geconcludeerd dat door deze cyclus de onderwijs- en ondersteunende processen elkaar goed ondersteunen. De cyclus geeft voldoende bouwstenen voor de interne beheersing. Dit, aangevuld met goede managementinformatie, moet er voor zorgen dat de financiële positie van de hogeschool niet in gevaar komt. Om deze processen nog beter te laten presteren is per september 2007 het Administratief Bedrijf opgeheven en zijn de onderdelen Financiële Administratie, Studentenadministratie en Salarisadministratie ondergebracht bij het stafbureau Financieel Economische Zaken, FEZ. Financiële positie Het resultaat van de Hanzehogeschool Groningen bedroeg in 2007 € 2,9 miljoen positief en is daarmee € 2,6 miljoen hoger dan begroot. Ook in 2007 zijn de studentenaantallen gestegen ten opzichte van voorgaande jaren. Effecten van de toenemende studentenaantallen zijn uitbreidingen van het personeelsbestand (in 2006 136 fte) en nieuwbouw (in 2007 voor ca. € 11 miljoen geïnvesteerd en nog voor bijna € 14 miljoen in aanbouw). Vanwege tekorten bij HanzeConnect is er in 2006 een reorganisatie gestart welke in 2007 is afgerond. Deze reorganisatie heeft er over 2007 mede toe geleid dat het resultaat van HanzeConnect positief is afgesloten. In de resultatenanalyse en de jaarrekening wordt verder ingegaan op de cijfers. Treasury Het treasurybeleid dat in 2004 was ingezet, is verder doorgevoerd. Concreet houdt dit in dat ook in 2007 aan ‘schatkistbankieren’ is gedaan en voor de nieuwbouw een bedrag van € 8 miljoen is opgenomen. Deze lening is kortlopend en zal uiterlijk ultimo 2008 worden afgelost. Door het aangaan van extra financieringen, met name te behoeve van nieuwbouwprojecten, zijn de financieringslasten over 2007 per saldo met € 140 duizend gestegen ten opzichte van 2006. In 2007 is het treasurycomité enkele malen bij elkaar geweest en hebben vooral onderwerpen als nieuwbouw en de daarbij behorende financieringsbehoefte op de agenda gestaan. Programma huisvesting In 2007 zijn er veel nieuw- en verbouwactiviteiten geweest op het Zernikecomplex. Gerealiseerd is het Atrium als kantine- en ontmoetingsfaciliteit bij de economische opleidingen. Andere projecten, zoals de nieuwbouw van het Instituut voor Sportstudies en de behuizing van de Pedagogische Academie op de Zernikecampus worden in 2008 opgeleverd. In de komende jaren zal in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen en de Gemeente Groningen verder vormgegeven worden aan een inspirerende Zernikecampus. Bovendien zal worden gekeken naar de mogelijkheden tot nieuwbouw voor de academie voor Beeldende Kunsten en het Prins Claus Conservatorium in de binnenstad van Groningen. Daarnaast vraagt de huisvestingssituatie van de stafbureaus en het Facilitair Bedrijf de nodige aandacht. Volgens de huidige huisvestingsnormen is er op dit moment een rekenkundige overmaat aan vierkante meters. Deze overmaat wordt echter in de praktijk niet gevoeld. Dit heeft mede te maken met het feit dat er allerlei nieuwe ontwikkelingen binnen de Hanzehogeschool Groningen opgestart zijn die ook beslag leggen op het aantal vierkante meters. Hierbij valt te denken aan nieuwe opleidingen (associate degree, masters), leerwerkplaatsen, kenniscentra, ruimtes voor startende ondernemers.


60

Hanze Institute for Technology (HIT) In 2005 heeft de Hanzehogeschool Groningen een intentieverklaring getekend met de Gemeente Assen, NAM en Astron om samen te werken op het gebied van sensortechnologie en meet- en regeltechniek. Dit heeft geleid tot in eerste instantie het opzetten van een post-HBO opleiding op dit terrein. De Hanzehogeschool Groningen heeft vervolgens het initiatief genomen in het opzetten van een Hanze Institute for Technology (HIT). In 2007 is gestart met het aanvragen van accreditatie voor een op te starten opleiding met als werktitel: de bachelor Advanced Sensor Applications. Tevens is er gewerkt aan een businessplan om de verdere ontwikkeling van HIT ter hand te nemen. Het doel is om in september 2008 met deze opleiding van start te gaan. De ontwikkelingskosten zijn voor een deel gefinancierd uit de extra rijksbijdrage over 2007 en ontvangen subsidies van de gemeente Assen (huisvesting) en SNN.

IBIS Binnen de Hanzehogeschool Groningen zijn de afgelopen jaren veel ontwikkelingen in gang gezet op het terrein van kenniscirculatie en internationalisering. Daarnaast zijn nieuwe curricula ontwikkeld met veel mogelijkheden voor keuze- en afstandsonderwijs. Verder is er veel aandacht voor processen, procesinrichting en verbetering van managementinformatie en communicatie. Deze ontwikkelingen en toepassingen doen in belangrijke mate beroep op de ICT-voorzieningen. De afgelopen jaren heeft de aandacht van ICT zich met name gericht op de infrastructuur. Deze is nu van betrouwbare kwaliteit. Om de strategische ICT-doelen te bereiken is de focus verlegd van infrastructuur (apparatuur en systeemsoftware) naar architectuur. Hiertoe is onder meer het programma Integratie BedrijfsInformatieSystemen (IBIS) van start gegaan. Het primaire doel van dit programma is zorg te dragen voor een applicatielandschap waarbij voor de onderkende domeinen nieuwe applicaties worden geïmplementeerd, zodanig dat bijgedragen wordt aan de strategische doelstellingen van de Hanzehogeschool Groningen. In 2007 is gestart met de aanbesteding van de personele en financiële systemen. Deze zullen naar verwachting op 1 januari 2009 zijn geïmplementeerd. Resultaatanalyse Het onderdeel Jaarrekening van dit jaarverslag bevat een analyse op het niveau van kostensoorten. Hieronder volgt een analyse op de onderdelen initieel onderwijs, contractactiviteiten en projecten. Deze analyse is gemaakt op basis van de gerealiseerde cijfers, inclusief de onderlinge interne verrekeningen omdat deze verrekeningen de onderlinge resultaten beïnvloeden. Het totaal van de drie onderdelen initieel onderwijs, contractactiviteiten en projecten is zichtbaar in onderstaande tabel. Tabel resultaten totaal

Realisatie Begroot Realisatie

Totalen 2007 2007 2006

Baten 182.459 162.208 167.635

Lasten 179.526 161.917 165.259

Resultaat 2.933 291 2.376

alle bedragen x 1.000 � Het afgelopen jaar is het financiële resultaat bij de Hanzehogeschool Groningen € 2,6 miljoen positiever uitgevallen dan begroot. Belangrijke oorzaken waren de verhoging van de rijksbijdrage en


61

een toename van de collegegelden door meer studenten en een hoger bedrag aan collegegeld. Deze extra middelen hebben slechts voor een deel geleid tot extra uitgaven. Daarnaast zijn door een vertraging in de oplevering van nieuwbouw de verwachte financiële lasten lager uitgevallen. Tabel initieel onderwijs


2007 2007 2006

Baten 156.423 140.919 141.911

Lasten 153.520 140.116 137.858

Resultaat 2.903 803 4.053

alle bedragen x 1.000 � Het effect van een hoger bedrag aan rijksbijdrage en collegegelden blijkt vanzelfsprekend uit het resultaat op het initieel onderwijs. De overige baten verhouden zich gelijk aan het voorgaande jaar. Aan de kostenkant zit er vooral een stijging aan de personele lasten, de overige kosten zijn in de lijn van vorig jaar. Tabel contractactiviteiten


2007 2007 2006

Baten 9.406 8.728 10.006

Lasten 8.956 8.903 11.743

Resultaat 450 - 175 - 1.737

alle bedragen x 1.000 � Het afgelopen jaar is het financiële resultaat van HanzeConnect positief geëindigd. Door de negatieve resultaten in voorgaande jaren is in 2006 is een herstructurering binnen HanzeConnect uitgevoerd die ervoor moest zorgen dat er binnen enkele jaren een financieel gezonde situatie kon worden bereikt. Voor het uitvoeren van deze herstructurering is in 2006 een eenmalige dotatie aan een reorganisatievoorziening ad € 1,2 miljoen doorgevoerd. Op basis van het gerealiseerde resultaat over 2007 kan worden geconcludeerd dat de herstructurering zijn doel heeft bereikt. Tabel projecten


2007 2007 2006

Baten 16.630 12.560 15.718

Lasten 17.050 12.897 15.658

Resultaat - 420 - 337 60

alle bedragen x 1.000 � In de tabel zijn zowel de interne als externe projecten opgenomen. Van externe projecten is sprake als een externe partij (een deel van) het project financiert. De baten bestaan dan vooral uit subsidies.


62

De interne projecten worden met eigen middelen gefinancierd en vormen formeel gezien onderdeel van het initiële onderwijs. Het negatieve resultaat op projecten wordt vooral veroorzaakt door een aantal projecten die nog niet zijn afgerond. De baten ten behoeve van projecten zijn veelal ontvangen voordat de projecten zijn afgerond en de lasten nog moeten worden uitgegeven. Omdat de baten voornamelijk gelden uit de rijksbijdrage zijn, wordt het negatieve resultaat onttrokken aan de bestemde reserve. Helderheid In het kader van de notitie Helderheid en de aanvulling daarop, is met ingang van het verslagjaar 2004 een aantal extra gegevens opgenomen in het jaarverslag. Voor een deel zijn deze gegevens in de voorgaande tekst beschreven. De overige gegevens worden hier vermeld. Uitbesteding Binnen het initieel onderwijs worden alle opleidingen zelf of onder verantwoordelijkheid van de Hanzehogeschool Groningen verzorgd. Op diverse fronten vindt er samenwerking plaats met andere hogescholen, universiteiten en organisaties, maar daarbij is geen sprake van uitbesteding. Investering in private activiteiten De Rijksbijdrage van het Ministerie van OCW en het collegegeld van de studenten wordt besteed aan het onderwijs en de ondersteunende activiteiten. Daarnaast is er sprake van een ‘derde geldstroom’. Dit staat voor de financiële bijdrage van bedrijven, instellingen en cursisten voor het contractonderzoek en –onderwijs. De Hanzehogeschool Groningen vindt het belangrijk om deze contractactiviteiten aan te bieden om als kennisinstituut nauwe relaties met het werken beroepenveld te onderhouden. Het bevordert de kennisoverdracht en innovatie en daarmee de kwaliteit van het onderwijs. HanzeConnect is een van de grootste aanbieders van contractonderwijs in het noorden. De derde geldstroom is de financieringsbron van de contractactiviteiten waarbij deze activiteiten kostenneutraal moeten worden uitgevoerd. In 2006 is dat niet gelukt omdat onder meer bij HanzeConnect de uitvoering van de activiteiten nog niet kostendekkend was. Na het doorvoeren van een reorganisatie bij HanzeConnect is deze doelstelling in 2007 wel behaald. Ter ondersteuning van regionale en maatschappelijke activiteiten en activiteiten waaraan studenten van de Hanzehogeschool Groningen deelnemen is er een beperkt budget voor sponsoring en aanverwante activiteiten zoals bijdragen aan jubilea en giften aan instanties en goede doelen. In 2007 is hieraan ca. € 129 duizend besteed. Een belangrijk thema voor de Hanzehogeschool Groningen is internationalisering. Er zijn samenwerkingsverbanden met buitenlandse partnerscholen en elk jaar komen er meer studenten naar Nederland en naar de Hanzehogeschool Groningen om te studeren. Vanwege de huisvestingsproblematiek voor buitenlandse studenten in Groningen hebben de Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool Groningen een overeenkomst met het Housing Office dat de huisvesting van deze studenten coördineert en regelt. Studenten betalen een marktconforme huur en de hogeschool en universiteit dragen bij aan de exploitatie en leegstand. Het bestuur van de stichting bestaat onder andere uit leden vanuit de Hanzehogeschool Groningen en de Rijksuniversiteit Groningen. De hogeschool heeft in 2007 hieraan ca. € 302 duizend bijgedragen. Maatwerktrajecten Organisaties hebben belang bij goed opgeleid personeel. Kennisinstellingen als de Hanzehogeschool Groningen worden ingeschakeld om medewerkers verder op te leiden of bij te scholen. In de


63

afgelopen jaren is er met een aantal instanties overeenkomsten afgesloten om medewerkers als student in te schrijven en daarvoor het collegegeld te voldoen, al dan niet met extra faciliteiten. Met de Rabobank is er een overeenkomst dat hun medewerkers als student worden ingeschreven en in het eerste jaar een aangepast programma krijgen. De rest van hun studie volgen ze het Economie Compact programma. Voor de hele groep betaalt de Rabobank alleen het collegegeld. Hierbij gaat het om 42 medewerkers in 2006-2007 (13 in het eerste jaar) en 45 in 2007-2008 (waarvan 21 in het eerste jaar). Bij de Hanzehogeschool Groningen volgden in 2007 10 medewerkers een opleiding binnen de eigen organisatie.


64

INFORMATIESYSTEMEN Bedrijfssystemen In het verslagjaar is de aanbestedingsprocedure gestart om de personele en financiële systemen binnen de Hanzehogeschool Groningen te vervangen. Tevens is in 2007 de overgang naar Studielink gemaakt. Met dit nieuwe, landelijk werkende digitale systeem kan een student alles rond zijn of haar inschrijving regelen. Tevens heeft de student continue inzicht in ontwikkelingen rond de inschrijving en houdt het, door een eigen account, de regie daarover. Het systeem is, na een positieve accountantsaudit, in november 2007 ingevoerd. HanzeMag In september 2007 is overgestapt van een hogeschoolkrant naar een glossy magazine, HanzeMag. Enkele maanden later is een lezersonderzoek uitgevoerd. Naast de reguliere vragen over kwaliteit, imago en onderwerpen, is speciaal aandacht besteed aan de overgang van krant naar magazine. Van de ondervraagde studenten en personeelsleden gaf respectievelijk 95% en 84% aan de overgang in orde tot heel goed te vinden.


65

PERSONEEL De Hanzehogeschool Groningen verwacht de komende jaren een sterke toename van de behoefte aan nieuwe medewerkers. Het aantal studenten groeit sterk en de leeftijdsopbouw van het personeelsbestand toont dat de komende jaren veel personeelsleden de instelling zullen verlaten. Daardoor moet een dubbele slag gemaakt worden in een tijd dat het aanbod van medewerkers op de arbeidsmarkt krapper wordt. In 2007 is daarom veel tijd besteed aan de uitvoering van het project Focus op Ambities. Focus op Ambities Om te komen tot een duurzaam P&O-beleid en de hogeschool een aantrekkelijke werkgever te laten zijn is in september 2006 het project Focus op Ambities van start gegaan. Binnen dit project worden medewerkers van de Hanzehogeschool Groningen uitgedaagd mee te denken over het werkgeverschap van de instelling. De hogeschool wil in dialoog met haar medewerkers te weten komen wat door hen als belangrijk en stimulerend wordt ervaren. In het voorjaar van 2007 is een aantal workshops voor medewerkers gehouden. Het thema was: duurzaamheid, de Hanzehogeschool Groningen als aantrekkelijke werkgever. Tijdens deze workshops zijn vragen over ervaringen van medewerkers, flexibele arbeidsvoorwaarden, beleid voor oudere werknemers, faciliteiten, opleidingsmogelijkheden en andere onderwerpen gesteld. Met de uitkomsten van deze 35 bijeenkomsten, waaraan ongeveer 350 medewerkers deelnamen, en andere gegevens is een nieuw instrumentarium voor P&O ontwikkeld. De implementatie daarvan wordt in 2008 verwacht. Promotietrajecten De Hanzehogeschool Groningen zet in op het vergroten van het aantal gepromoveerde medewerkers. Voor zittende medewerkers is een regeling ontworpen waarmee ze gedurende een periode van vier jaar minimaal twee dagen in de week de beschikking krijgen om aan promotieonderzoek te werken. Deze regeling startte in 2007 en het College van Bestuur honoreerde 27 aanvragen. Twaalf daarvan waren reeds eerder met een promotietraject begonnen, vijftien maakten de start in 2007. HRM3gesprekscyclus In 2006 is bij de Hanzehogeschool Groningen de HRM-gesprekscyclus ingevoerd. In dat jaar zijn voor het eerst resultaatafspraken gemaakt in de functioneringsgesprekken. In 2007 heeft de eerste beoordelingsronde plaatsgevonden. Twee studenten van de opleiding Personeelsmanagement hebben een evaluatie uitgevoerd over de werking van de gesprekscyclus. Uit enquêtes is naar voren gekomen dat de doelen van de gesprekscyclus grotendeels zijn behaald. Een belangrijk resultaat is dat zowel medewerkers als leidinggevenden prima uit de voeten kunnen met de gesprekken en het belang daarvan inzien. Wel is een aantal verbetervoorstellen naar voren gekomen, die in de komende tijd zullen worden aangebracht. Functieordening In 2006 is een nieuw systeem van functieordening ingevoerd en is aan 1300 medewerkers een nieuwe organieke functie toebedeeld. Na de interne afronding hebben veertien docenten zich gewend tot de Landelijke Commissie Functieordenen omdat ze zich niet konden vinden in hun functietoewijzing. In 2007 heeft de landelijke commissie een advies uitgebracht aan het College van Bestuur. In twaalf gevallen was de commissie van oordeel dat het bezwaar ongegrond was en in twee gevallen adviseerde de commissie het bezwaar gegrond te verklaren. In alle gevallen heeft het College van Bestuur het advies van de landelijke commissie overgenomen. Daarmee is het project afgerond.


66

Werving De hogeschool had er in 2007 geen moeite mee om voldoende geschikt personeel te vinden. De hogeschool streeft ernaar de flexibele formatie te optimaliseren. Aan het eind van het verslagjaar was 24 % van de formatie tijdelijk. Worden de tijdelijke aanstellingen wegens proeftijd en aanstellingen wegens vervanging buiten beschouwing gelaten, dan is 20% van de formatie tijdelijk ingevuld. Tabel in7 & uitstroompercentages

2007 2006 2005 Instroom 20% 23% 21% Uitstroom 14% 18% 15%

In het verslagjaar zijn 337 medewerkers uit dienst getreden bij de Hanzehogeschool Groningen. Het uitstroompercentage komt daarmee op ruim 14%. In 70% van de gevallen werd de uitstroom veroorzaakt door de afloop van tijdelijke contracten. De overige uitstroom werd veroorzaakt door (vroeg)pensioen (8%), het aanvaarden van een functie elders (20%), overlijden (1%) en arbeidsongeschiktheid (1%). In totaal drie gevallen (1%) is de arbeidsovereenkomst eenzijdig beëindigd door de werkgever (al dan niet met tussenkomst van de rechter). Daar tegenover zijn in 2007 517 medewerkers (weer) in dienst getreden bij de instelling. Het instroompercentage bedraagt daarmee 20%. Er zijn in 2007 in totaal 153 externe vacatures gepubliceerd, waarvan er 25 in de loop van het proces weer zijn ingetrokken. Van de overblijvende vacatures zijn er 51 (40%) vervuld door kandidaten die voorheen werkzaam waren bij instellingen die aangesloten zijn bij Noorderlink, een samenwerkingsverband van grote werkgevers in het noorden van het land. Diversiteitsbeleid Oudere werknemers De Hanzehogeschool Groningen biedt twee trajecten aan voor oudere medewerkers: Take a Chance is een is een uitgebreid heroriëntatieprogramma voor medewerkers die minimaal tien jaar in dienst zijn bij de hogeschool en toe zijn aan een vernieuwd perspectief op hun loopbaan. In het voorjaar van 2007 is een traject uitgevoerd waaraan twaalf medewerkers hebben deelgenomen. De kosten bedroegen € 65.500. Pinot Gris is specifiek toegesneden op medewerkers van 55 jaar en ouder. Het programma is in het verslagjaar een keer uitgevoerd. Negen medewerkers hebben het reguliere traject gevolgd. Zij beoordeelden dit met het rapportcijfer 8+. De kosten bedroegen € 34.808. De CAO-hbo kent een taakverminderingsregeling voor medewerkers ouder dan 55 jaar: de Seniorenregeling Onderwijspersoneel (SOP). Aan het eind van het verslagjaar maakten honderdtwintig medewerkers gebruik van deze regeling. Dat komt overeen met 25% van de doelgroep. De kosten bedroegen € 825.000. Arbeidsparticipatie vrouwen Het percentage vrouwelijke medewerkers is met een procentpunt gestegen ten opzichte van vorig jaar en bedraagt momenteel 52%. Het percentages vrouwen in leidinggevende functies (functieschaal 13 of hoger) is ten opzichte van het vorig jaar gedaald van 31% naar 28%. Ouders De Hanzehogeschool Groningen kent regelingen voor kinderopvang en (betaald) ouderschapsverlof. De hogeschool neemt, conform de Wet Basisvoorziening Kinderopvang (WBK), het werkgeversdeel


67

(1/6-deel) van de kosten voor kinderopvang voor haar rekening. Er is in totaal € 168.000 aan premie aan de Belastingdienst afgedragen. Van de regeling ‘Betaald ouderschapsverlof’ hebben in het verslagjaar 56 medewerkers gebruik gemaakt en de kosten bedroegen € 344.000. Gezondheidsbeleid en arbeidsomstandigheden In het verslagjaar is een ontwerp gemaakt voor een leerwerkbedrijf waarin studenten en docenten werken aan producten en diensten voor alle hogeschoolmedewerkers op het gebied van gezondheid en welzijn. Dit leerwerkbedrijf heeft als naam De Plint en is gevestigd in de plintruimte in de nieuwbouw van het Instituut voor Sportstudies. De deuren van dit centrum gaan in februari 2008 open, maar vooruitlopend daarop zijn al activiteiten ontplooid, zoals de ochtendmeditaties. Ruim twintig medewerkers hebben aan de pilot meegedaan en de reacties zijn zo enthousiast dat vanaf de opening van het centrum minimaal twee keer per week ’s morgens vroeg meditatiebijeenkomsten worden gehouden. De Plint gaat producten aanbieden op het gebied van bewegen, ontspanning, voeding, actieve vrijetijdsbesteding en onderzoeken (health check, conditietest). Risico Inventarisatie en Evaluatie Door de vele nieuw- en verbouwprojecten en verhuizingen is er in de periode 2003 – 2006 weinig aandacht geweest voor Risico Inventarisaties en Evaluaties (RI&E’s). In 2007 zijn de locaties geïnventariseerd en is een planning opgeleverd voor de RI&E’s voor de komende vier jaar. De eerste RI&E nieuwe stijl (conform het in 2005 vastgestelde beleid, met digitale vragenlijsten) is in het verslagjaar uitgevoerd in het Wiebengacomplex. De hogeschool voert deze onderzoeken nu zelf uit en heeft hiervoor een instrumentarium ontwikkeld. In december is de tweede RI&E van start gegaan. Onderzoek Arbeidsinspectie De Arbeidsinspectie heeft in 2007 haar rapportage over het onderzoek naar beeldschermwerk en werkdruk aangeboden. De activiteiten op het gebied van signalering en beheersing van werkdruk werden voldoende beoordeeld. Ten aanzien van werkplekken en beeldschermwerk is een traject opgezet gericht op permanente voorlichting en instructie. ‘Gezonde Start’ In schooljaar 2006/2007 is door de Academie voor Gezondheidsstudies, in samenwerking met de verzekeraar Zilveren Kruis Achmea en stafbureau P&O, een onderwijsmodule ontwikkeld onder de titel ‘Gezonde Start’. Daarin onderzoeken studenten vanuit verschillende disciplines medewerkers op hun lichamelijke conditie en leefstijl en zij geven op basis hiervan adviezen om gezond(er) te worden en te blijven. Na de pilot in 2006 is deze module in 2007 regulier aangeboden. Het aanbod richt zich op nieuwe medewerkers. Ongeveer vijftien procent van hen heeft van deze mogelijkheid gebruik gemaakt. Arbozorg en ziekteverzuim Het uitvoeren van de arbozorg is sinds 2006 in eigen regie vormgegeven. De bedrijfsarts is bij de hogeschool gedetacheerd. De leidinggevenden zijn casemanager ten aanzien van medewerkers die wegens ziekte verzuimen. Met behulp van een verzuimtool (Humanet) wordt de workflow ondersteund en de activiteiten van de leidinggevende en de bedrijfsarts afgestemd. Tabel verzuimcijfers 2007 2006 2005 Verzuimpercentage (excl. zwangerschap) 4,6 4,1 3,9 Verzuimfrequentie 1,2 1,2 1,0


68

Sport Medewerkers van de Hanzehogeschool Groningen kunnen voor € 40,00. per jaar een sportkaart aanschaffen bij Sportcentrum ACLO. Dit is een gezamenlijk sportcentrum van hogeschool en universiteit. Ook konden medewerkers in 2007 terecht bij het SportGezondheidsCentrum in het Corpushuys waar de sportopleidingen van de hogeschool gevestigd waren. Tevredenheid medewerkers In het jaar 2007 zijn negen schools, twee opleidingen en één stafbureau ondervraagd in het kader van de medewerkerstevredenheid. De tevredenheid over de gang van zaken in de school, binnen het team en de kwaliteit van het onderwijs is ruim voldoende. Een overall analyse is nog niet voltooid in 2007. De analyse zal vermoedelijk in de zomer van 2008 plaatsvinden. Prijzen voor medewerkers Directeur Alice Wösten van HanzeConnect is tot Zakenvrouw van het Noorden 2007 benoemd. Docent en promovendus Sven Warris kreeg in 2007 de Innoveer van de Hanzehogeschool Groningen voor zijn werk aan videokaarten om DNA-onderzoek sneller en goedkoper te maken. Dure computers zijn daardoor niet meer nodig en ook kleinere laboratoria kunnen dergelijk onderzoek gemakkelijk doen. Dat betekent bijvoorbeeld dat in de nabije toekomst iedereen DNA diepgaand kan laten analyseren. Kengetallen personeel Tabel kengetallen personeel Personeel 2007 groei 2006 groei 2005 groei Totaal aantal 2548 8% 2360 5% 2245 7% Mannen 1231 7% 1154 4% 1105 6% Vrouwen 1317 9% 1206 6% 1140 9% Onderwijsgevend 1415 7% 1323 6% 1254 8% Ondersteunend 1133 9% 1037 5% 991 6% Totaal fte's 1792 8% 1659 7% 1547 7% Onderwijsgevend 903 7% 842 8% 779 7%

Ondersteunend 890 9% 817 6% 768 7%

Leeftijdsopbouw 2007 groei 2006 groei 2005 groei

24 jaar en jonger 88 10% 80 -18% 97 20% 25 tot en met 34 jaar 441 11% 396 1% 394 14% 35 tot en met 45 jaar 704 4% 675 11% 610 0% 45 tot en met 54 jaar 841 8% 777 4% 749 8%

55 jaar en ouder 474 10% 432 9% 395 7% Groei: procentuele groei ten opzichte van het voorgaande jaar


69

HUISVESTING In het verslagjaar is hard gewerkt aan het realiseren van voldoende accommodaties voor het groeiende aantal studenten. De instroom van studenten bij de Hanzehogeschool Groningen is hoger dan in 2002 werd voorzien. In 2002 was de prognose voor oktober 2009 dat het totaalaantal studenten dan 18.300 zou bedragen. In 2007 heeft de hogeschool echter al een studentenaantal van 22.481. Per 2012 zal er naar verwachting een tekort van ruim 7.500 netto functionele vierkante meter aan ruimte zijn. Daarom is in 2007 veel aandacht besteed aan het ontwikkelen van een vastgoedplan om dat groeiende aantal studenten een plek te kunnen bieden. Ook voor volgende jaren staan uitbreidingen op de agenda. Nieuwbouw voor sport In 2007 werd de nieuwbouw voor het Instituut voor Sportstudies met enige vertraging gerealiseerd op de Zernike Campus. Dit leverde echter geen grote problemen op, doordat vervangende huisvesting beschikbaar bleef. De verhuizing van het instituut naar het opvallende en gezichtsbepalende gebouw op de Zernike Campus is begin 2008 uitgevoerd. Naast deze nieuwbouw is een voorziening voor atletiek gerealiseerd, die in september 2007 in gebruik kon worden genomen. Herstructurering huisvesting economische schools De economische schools konden in 2007 hun nieuwe accommodaties betrekken. Hiervoor is in 2007 een grootscheepse herstructurering uitgevoerd. Er is daarbij prioriteit gegeven aan de onderwijsruimten, maar ook het Atrium kon in 2007 opgeleverd worden. Enkele onderwijsruimten in het D-gebouw aan Zernikeplein 7 zullen begin 2008 opgeleverd worden, waarna de herstructurering afgerond is. Daarmee heeft in 2007 een groot aantal verhuisbewegingen plaatsgevonden. Herinrichting Zernike Campus Tevens is in 2007 veel aandacht besteed aan de herinrichting van de Zernike Campus. In de komende tien jaar wordt het gebied ingericht als ‘onderwijs- en wetenschapscampus in het groen’. De hogeschool investeert ruim dertig miljoen euro in de nieuwbouw en herstructurering van het gebied. Behalve de nieuwbouwplannen kent de herinrichting nog negen deelprojecten, namelijk:

• Autoparkeren;

• Fietsparkeren;

• Commerciële voorzieningen;

• HG – hart (Groene hart);

• Buitenbewegwijzering;

• Campuswegen, doorgaande wegen en busroute/haltering;

• Beplantingen en waterpartijen;

• Ondergrondse infrastructuur;

• Sociale veiligheid. Upgrade gevels Hanzeborg In het verslagjaar is een pilot uitgevoerd om te komen tot een upgrade van de gevels van Hanzeborg. Deze pilot is succesvol verlopen en in 2008 zal uitvoering volgen. Prins Claus Conservatorium De tussenverdieping van het Conservatorium is verbouwd. Na ingebruikname is gebleken dat de nieuwe lokalen onvoldoende geluiddicht waren. Dit is in het verslagjaar opgelost door onder andere


70

extra voorzetwanden te plaatsen, luchtkanalen te verleggen dan wel aan te passen (demping aanbrengen) en door dilataties in de vloeren aan te brengen. Hiermee is de verbouw van de tussenverdieping volledig afgerond. Digitalisering In het verslagjaar is gewerkt aan het digitaliseren van bouwkundige en installatietechnische tekeningen. Inmiddels is deze digitalisering afgerond en zal er zorg voor gedragen worden dat revisies in het digitale systeem worden bijgehouden. Tevens is met ingang van het tweede semester van het studiejaar 2007-2008 in de Hanzeborg een pilot gestart om de ruimtetoewijzing (onderwijsruimten) te monitoren. Duurzaamheid Binnen alle nieuwbouw en aanpassingen is veel aandacht voor duurzaamheid. In de Toren op de Zernike Campus wordt de Warmte Koude Opslag (WKO) gebruikt om te koelen. Verwarmen gebeurt middels de WKK (Warmte Kracht Koppeling). Om de WKO-installatie zo optimaal mogelijk te benutten zullen zoveel mogelijk gebouwdelen op de Zernike Campus behorend tot het “economiecomplex” in de toekomst gebruik maken van de WKO. In ieder geval het Atrium, het A-gebouw, het D-gebouw en het E-gebouw en waarschijnlijk ook De Appel. Het Instituut voor Sportstudies zal zowel verwarmd als gekoeld worden met behulp van de WKO. Ook op andere terreinen wordt aan duurzaamheid gedacht. Zo gaan lichten in nieuwe panden automatisch uit als er een bepaalde tijd geen beweging in de ruimte is gesignaleerd en is de isolatie van de nieuwe gebouwen optimaal.


71

7. JAARREKENING

GRONDSLAGEN VOOR DE JAARREKENING

Algemeen De grondslagen voor de waardering van de activa en passiva en de bepaling van het exploitatiesaldo zijn gebaseerd op de OCW Richtlijn Jaarverslaggeving voor het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek. Voor zover niet anders is vermeld worden activa, fondsen, voorzieningen, saldi rijksbijdrage en schulden opgenomen tegen de nominale waarde. De rechtspersonen waarin de hogeschool een kapitaal- en/of organisatiebelang heeft en waar bovendien sprake is van een materieel financieel belang zijn opgenomen in het eigen vermogen van de Hanzehogeschool Groningen. Er is hierbij geen sprake van integrale consolidatie maar van het activeren van een vordering op verbonden partijen en het crediteren van het eigen vermogen van die partijen ten gunste, eventueel ten laste, van het eigen vermogen van de Hanzehogeschool Groningen. Immateriële vaste activa De goodwill die is betaald bij de overname van de SOSA is verantwoord onder de immateriële vaste activa. Het is gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs en wordt in 3 jaar afgeschreven. Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs verminderd met de toegepaste lineaire afschrijvingen op basis van de verwachte economische levensduur en de eventuele restwaarde. Afboekingen door verkoop, buitengebruikstelling of tenietgaan worden afzonderlijk vermeld. De activeringsgrens voor inventaris en apparatuur is € 2.500,- met uitzondering van computerapparatuur. Deze apparatuur wordt in principe altijd geactiveerd met een ondergrens van € 250,-. De gehanteerde categorieën zijn (samen met de afschrijvingstermijnen en –percentages):

• Gebouwen van voor 2000 30 jaar (3,33%)

• Gebouwen vanaf 2000 / Casco 60 jaar (1,67%)

• Gebouwen vanaf 2000 / Afbouw 30 jaar (3,33%)

• Gebouwen: inbouw 15 jaar (6,67%)

• Gebouwen: investering in huurpanden 10 jaar (10,0%) of kortere huurtermijn

• Sportterreinvoorzieningen 10 jaar (10,0%)

• Overige terreinvoorzieningen 30 jaar (3,33%)

• Bouwkundige voorzieningen en installaties 15 jaar (6,67%)

• Meubilair (inventaris) 12 jaar (8,33%)

• Computerapparatuur 4 jaar (25,0%)

• Audiovisuele apparatuur 5 jaar (20,0%)

• Instrumenten en overige apparatuur 7 jaar (14,33%)

• Industriële machines en apparatuur 12 jaar (8,33%) Met ingang van 2000 worden de nieuwe richtlijnen van OCW gevolgd met betrekking tot de investeringen in gebouwen. Op de (sport)terreinen wordt niet afgeschreven, op de (sport)terreinvoorzieningen wel.


72

Financiële vaste activa Leningen u/g De leningen zijn verstrekt op basis van overeenkomsten waarin is vastgelegd op welke termijn de lening wordt afgelost, tegen welk rentepercentage geleend wordt en indien van toepassing, welke zekerheden er zijn verstrekt. Vlottende activa Voorraden De voorraden gebruiksgoederen worden gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs waarbij rekening wordt gehouden met incourantheid. Onderhanden werk Vooruitbetaalde kosten of vooruitgefactureerde bedragen van een project op balansdatum worden verantwoord onder de voorraad onderhanden werk. Voorzienbare verliezen worden in mindering gebracht op het onderhanden werk. Vorderingen De vorderingen worden gewaardeerd tegen de nominale waarde waarbij rekening wordt gehouden met een risico voor mogelijke oninbaarheid. Vorderingen waartegenover ook een schuld staat in de vorm van vooruitontvangen bedragen, zijn gesaldeerd opgenomen in de balans. Eigen Vermogen Het eigen vermogen van de Hanzehogeschool Groningen is opgebouwd uit de in het verleden behaalde resultaten. Andere mutaties in het eigen vermogen komen tot stand door stelselwijzigingen of door het opnemen van verbonden partijen in het eigen vermogen van de Hanzehogeschool Groningen. Het resultaat van het verslagjaar op het initieel onderwijs wordt toegevoegd aan de algemene reserve. Is een deel van het resultaat tot stand gekomen door activiteiten in projectvorm die nog niet zijn afgerond, dan wordt dat deel overgeheveld naar de bestemde reserve. Andere bestemde reserves zijn er voor geconsolideerde verbonden partijen en huisvestingsbeleid. Egalisatierekening investeringssubsidies Ontvangen subsidies die betrekking hebben op investeringen (in materiële vaste activa) worden gelijkmatig verdeeld over de jaren waarin de betreffende activa wordt afgeschreven. De jaarlijks vrijvallende bedragen van de egalisatierekening worden als bate verantwoord. Voorzieningen Voorzieningen worden in de balans opgenomen voor:

• Verplichtingen en verliezen waarvan de omvang op balansdatum onzeker is, maar redelijkerwijs is in te schatten;

• Op balansdatum aanwezige risico’s van bepaalde te verwachten verplichtingen of verliezen waarvan de omvang redelijkerwijs valt in te schatten;

• Lasten die in een volgend jaar zullen worden gemaakt, als de oorsprong voor die lasten in het verslagjaar of in een voorgaand verslagjaar ligt en de voorziening er toe dient de lasten gelijkmatig te verdelen over een aantal verslagjaren.


73

Alleen de voorzieningen waarbij sprake is van concrete risico’s die het normale ondernemersrisico te boven gaan, zijn opgenomen. Langlopende schulden Liquiditeitsbijdrage 1988 Dit betreft door het ministerie beschikbaar gestelde middelen ter dekking van het liquiditeitstekort, voortkomend uit gespreide inning van collegegelden. Bouwleningen De bouwleningen bij de Bank der Nederlandse Gemeenten (BNG) waarvoor de Stichting Waarborgfonds HBO zich garant heeft verklaard, zijn op 18 april 2005 afgelost. Op deze datum is een nieuwe financiering aangegaan bij het ministerie van Financiën en is het recht op eerste hypotheek verleend aan de Staat der Nederlanden voor een aantal panden aan het Zernikeplein (kadastraal bekend als Penningsdijk 6, Landleven 10, Zernikeplein 1 en Blauwborgje). Kortlopende schulden Onder kortlopende schulden zijn de bedragen ondergebracht die nog betrekking hebben op het verslagjaar maar op balansdatum nog niet zijn betaald en bedragen die zijn ontvangen in of voor het verslagjaar en aan opvolgende jaren moeten worden toegekend. Exploitatiesaldo Het saldo van de baten en lasten is tot stand gekomen met inachtneming van de volgende beginselen: -Toerekeningsbeginsel: baten en lasten worden toegerekend aan dat jaar waar ze betrekking op

hebben, hierbij wordt er van uitgegaan dat onderwijstaken gelijkmatig over het jaar zijn verdeeld.

-Realisatiebeginsel: winsten worden genomen voorzover zij in het verslagjaar zijn gerealiseerd. -Voorzichtigheidsbeginsel: verliezen of risico’s worden opgenomen voorzover zij bekend zijn

geworden vóór het opmaken van de jaarrekening. Baten Rijksbijdragen OCW De baten die in een verslagjaar zijn ontvangen van het ministerie worden in totaliteit verantwoord en zijn gebaseerd op de laatst verschenen brief over het –verantwoorde- kalenderjaar. Collegegelden De collegegelden worden verantwoord volgens het baten- en lastenstelsel. Overige grondslagen Rapporteringsvaluta Alle in dit jaarverslag vermelde bedragen zijn genoteerd in euro’s. Daar waar afkortingen gebruikt worden van K€ en M€ wordt bedoeld € x 1.000 respectievelijk € x 1.000.000. Stelselwijziging Er hebben geen stelselwijzigingen plaatsgevonden in het verslagjaar.


74

BALANS

Balans per 31-12-2007

1 Activa

Vaste activa

1.1 Immateriële vaste activa 0 258

1.2 Materiële vaste activa 117.976 99.222

1.3 Financiële vaste activa 1.072 526

Totaal vaste activa 119.048 100.006

Vlottende activa

1.4 Voorraden 1.566 1.980

1.5 Vorderingen 17.260 17.395

1.6 Liquide middelen -156 6.920

Totaal vlottende activa 18.670 26.295

Totaal activa 137.718 126.301

2 Passiva

2.1 Eigen vermogen 50.549 47.617

Vreemd vermogen

2.2 Egalisatierekening investeringssubsidies 677 816

2.3 Voorzieningen 3.393 4.871

2.4 Langlopende schulden 27.768 27.768

2.5 Kortlopende schulden 55.331 45.229

Totaal vreemd vermogen 87.169 78.684

Totaal passiva 137.718 126.301

31-12-2007 31-12-2006

31-12-2007 31-12-2006


75

EXPLOITATIEOVERZICHT

Exploitatierekening 2007

3 Baten3.1 Rijksbijdragen OCW 112.429 107.330 100.748

3.2 Collegegelden 31.882 31.515 29.647

3.3 Baten werk i.o.v. derden 7.088 8.483 7.068

3.4 Overige baten 14.454 14.880 13.934

Totaal baten 165.853 162.208 151.397

4 Lasten4.1 Personele lasten 116.054 112.713 103.523

4.2 Afschrijvingen 12.007 12.711 11.520

4.3 Overige instellingslasten 34.121 34.636 33.381

Totaal lasten 162.182 160.060 148.424

Saldo baten en lasten 3.671 2.148 2.973

5 Financiële baten en lasten5.1 Financiële baten 269 348 336

5.2 Financiële lasten 1.007 2.205 933

Saldo f inanciële baten en lasten -738 -1.857 -597

Resultaat uit gewone bedrijfsvoering 2.933 291 2.376

6 Buitengewone bedrijfsvoering6.1 Buitengewone baten 0 0 0

6.2 Buitengewone lasten 0 0 0

Saldo buitengewone bedrijfsvoering 0 0 0

Exploitatieresultaat 2.933 291 2.376

20062007 Begroting 2007


76

KASSTROOMOVERZICHT

Kasstroomoverzicht 2007

Kasstroom uit operationele activiteitenExploitatieresultaat 2.933 2.376

Overige mutaties Eigen Vermogen -1 1

2.932 2.377

Afschrijvingen vaste aktiva 11.991 11.521

Mutaties werkkapitaal

- Voorraden 414 -609

- Vorderingen 135 -119

- Effecten 0 0

- Kortlopende schulden 10.102 1.658

10.651 930

Mutaties egalisatierekening -139 -89

Mutaties voorzieningen -1.478 -308

-1.617 -397

23.957 14.431

Kasstroom uit investeringsactiviteitenImmateriële vaste activa 0 0

Materiële vaste activa -30.487 -18.412

Financiële vaste activa -546 -354

-31.033 -18.766

Kasstroom uit financieringsactiviteitenMutatie kredietinstell ingen 0 4.998

Mutatie overige langlopende schulden 0 0

0 4.998

Mutatie liquide middelen -7.076 663

Beginstand liquide middelen 6.920 6.257

Mutatie liquide middelen -7.076 663

Eindstand liquide middelen -156 6.920

2007 2006


77

TOELICHTING OP DE BALANS

Toelichting op de balans

1 Activa

Vaste activa

1.1 Immateriële vaste activa

Verkrijgings-

prijs t/m 2006

Afschrijvingen

t/m 2006

Boekwaarde

31-12-2006

Investeringen

2007

Desinveste-

ringen 2007

Afschrijvingen

2007

Boekwaarde

31-12-2007

Goodwill (overname SOSA) 775 517 258 0 0 258 0

775 517 258 0 0 258 0

1.2 Materiële vaste activa

Verkrijgings-

prijs t/m 2006

Afschrijvingen

t/m 2006

Boekwaarde

31-12-2006

Investeringen

2007

Desinveste-

ringen 2007

Afschrijvingen

2007

Boekwaarde

31-12-2007

1.2.1 Gebouwen en terreinen

1.2.1.1 Gebouwen 125.407 61.866 63.541 10.841 0 6.921 67.461

1.2.1.2 Terreinen 9.706 63 9.643 0 0 15 9.628

1.2.1.3 Gebouwen in uitvoering 10.118 0 10.118 13.722 0 0 23.840

145.231 61.929 83.302 24.563 0 6.936 100.929

1.2.2 Inventaris en apparatuur 41.045 25.125 15.920 5.924 0 4.797 17.047

186.276 87.054 99.222 30.487 0 11.733 117.976

1.2.a OZB en verzekerde waarde gebouwen en terreinen

Bedrag Peildatum

1.2.a.1 OZB-waarde gebouwen en terreinen (in K€) 90.174 1-1-2007 (excl. nieuwbouw)

1.2.a.2 Verzekerde waarde gebouwen (in K€) 192.200 22-05-2007

1.2.b Boeken: aanschaf 2007 (in K€) 399

1.3 Financiële vaste activa

Boekwaarde

31-12-2006

Mutaties +/+

2007

Mutaties -/-

2007

Boekwaarde

31-12-2007

1.3.1 Overige leningen u/g

GEON / Groningen 172 0 0 172

Unica / Zwolle 354 564 18 900

Technomatch / Groningen (tevens voorzien) 0 0 0 0

526 564 18 1.072Totaal financiële vaste activa

Toelichting:

De lening aan Geon dient te worden afgelost voor 1 januari 2010. De rente van deze lening is variabel en is minimaal 2% en maximaal 6%.

In verband met de investering in energievoorzieningen (warmte-koude-opslag) voor het Economiegebouw is in 2006 een geldlening verstrekt aan

Unica ten bedrage van k€ 354. Aanvullend op deze overeenkomst is eind 2007 voor het Corpushuys een lening aan Unica van K€ 564 verstrekt.

Aflossingen vinden plaats overeenkomstig maandelijkse termijnen per locatie.

Met Technomatch is in 2003 een achtergestelde lening aangegaan voor een bedrag van K€ 103. Deze lening is ook voorzien en daarom per

saldo 0.

Totaal materiële vaste activa

Totaal immateriële vaste activa

Toelichting:

Op 23-12-2004 heeft het College van Bestuur (CvB) besloten de opleiding SOSA (in de sociaal agogische sector) over te nemen van Hogeschool

Inholland. Op 31-12-2004 is de overeenkomst getekend. Voor de overname is een bedrag aan goodwill betaald van

K€ 775. De afschri jving daarvan vindt plaats in 3 jaar, met ingang van 1-1-2005. Per 31-12-2007 is de goodwil l volledig afgeschreven.

Toelichting:In 2007 zijn de bouwprojecten "Atrium" en "D-gebouw" opgeleverd en hierdoor heeft in 2007 een mutatie plaatsgevonden van Gebouwen in

uitvoering naar Gebouwen. Het nieuwbouwproject "Sportstudies" is begin 2008 opgeleverd en vormt per 31-12-2007 het saldo op Gebouwen in

uitvoering.


78

Vlottende activa

Vlottende activa1.4 Voorraden

1.4.1 GebruiksgoederenSyllabi en kantoorbenodigdheden 438 442

1.4.2 Onderhanden werk i.o.v. derden

projecten en contractonderzoek 1.128 1.538

Totaal voorraden 1.566 1.980

1.5 Vorderingen

1.5.1 Debiteuren 1.825 1.870

1.5.2 Studenten 11.659 10.573

1.5.3 Overige vorderingen 1.417 2.677

1.5.4 Overlopende activa 2.359 2.275

Totaal vorderingen 17.260 17.395

1.6 Liquide middelen

1.6.1 Banken -191 6.903

1.6.2 Kasmiddelen 35 17

Totaal liquide middelen -156 6.920

31-12-2007 31-12-2006

31-12-200631-12-2007

31-12-2007

Toelichting:

De vordering op studenten is hoger door gestegen studentenaantallen en de afschaffing van de garantieincasso. Hierdoor is de Hanzehogeschool Groningen met ingang van studiejaar 2007-2008 zelf verantwoordelijk voor de incasso van col legegelden wat een vertragend

effec t heeft op de binnenkomst van gelden. De overige vorderingen zijn gedaald met M€ 1,2. Deze daling wordt met name veroorzaakt doordat de

te vorderen subsidie m.b.t. het SNN (K€ 728) in 2007 ontvangen is.

Toelichting:

Zoals ook blijkt uit het kasstroomoverzicht is het l iquiditeitssaldo per ultimo 2007 afgenomen met K€ 7.076 ten opzichte van 2006. De afname van

de liquide middelen wordt voornamelijk veroorzaakt door de investeringen in nieuw- en verbouw van gebouwen en inventarissen.

31-12-2006


79

2 Passiva

2.1 Eigen vermogen

Saldo

31-12-2006

Bestemming

resultaat

Overige

mutaties

Saldo

31-12-2007

2.1.2 Algemene reserveAlgemeen 29.062 3.037 -1.649 30.450

Contractactiviteiten 609 450 44 1.103

Overige 408 0 0 408

2.1.3 BestemmingsreservesEV geconsolideerde verbonden partijen -2 -67 0 -69

Reserve huisvestingsbeleid 14.216 0 0 14.216

Projecten 3.323 -487 1.605 4.441

Totaal bestemmingsreserves 17.537 -554 1.605 18.588

Totaal eigen vermogen 47.616 2.933 0 50.549

2.2 Egalisatierekening investeringssubsidies

Saldo

31-12-2006

Ontvangen

subsidies

Toegerekende

subsidies

Saldo

31-12-2007

Technologische Werkplaats 165 0 28 137

Academie voor Popcultuur 481 0 80 401

Toyota HC 42 0 23 19

Jeol electronenmicroscoop 128 0 8 120

Totaal egalisatierekening 816 0 139 677

2.3 Voorzieningen

Saldo

31-12-2006

Dotaties 2007 Onttrekkingen

2007

Vrijval 2007 Saldo

31-12-2007

< 1 jaar 1-5 jaar > 5 jaar

2.3.1 W achtgelden 1.291 93 121 0 1.263 322 923 18

2.3.2 Overige voorzieningenReorganisatie 1.031 36 747 92 228 182 46 0

Waarborgfonds 574 0 0 0 574 0 0 574

Overige personele voorzieningen 1.457 584 744 63 1.234 494 617 123

Betalingsverplichting laptopregeling 518 0 21 403 94 24 71 0

Overige 0 0 0 0 0

3.580 620 1.512 558 2.130

Totaal voorzieningen 4.871 713 1.633 558 3.393

Toelichting:De hier genoemde investeringen zijn door externe partijen gesubsidieerd. Om deze investeringen zichtbaar te houden is een

egalisatierekening gevormd waaruit jaarl ijks een bedrag vrijvalt ter compensatie van de afschrijvingslasten.

Mutaties

Toelichting:

Mutaties in de bestemmingsreserves hebben betrekking op afgeronde projecten en activiteiten waarvan het saldo wordt toegevoegd of onttrokken

aan de algemene reserve. Uit het EV geconsolideerde verbonden partijen blijkt het bedrag waarvoor de betreffende stichtingen zijn

geconsolideerd in de jaarrekening.

Toelichting:

Het saldo van de voorzieningen laat een dalende trend zien. De reorganisatievoorziening is in 2007 gebruikt vanwege de inkrimping van HanzeConnect. De bedragen die opgenomen zi jn onder de overige personele voorzieningen, zi jn gebaseerd op een periode van 5 jaar, bij de

reorganisatievoorziening van HanzeConnect is dit korter. De voorziening met betrekking tot de laptopregeling is fors gedaald door een vrijval van

K€ 403. Tot deze vrijval is besloten omdat er beduidend minder gebruik van de regeling wordt gemaakt dan verwacht.

Mutaties

Onderverdeling saldo 2007

Mutaties


80

2.4 Langlopende schulden

Bedrag lening

31-12-2006

Aangegane

leningen o/g

Aflossingen

2007

Schulden kt

2008

Boekwaarde

31-12-2007

Rente-

percentage

Resterende

looptijd

2.4.1 Kredietinstellingen (bouwleningen)Leningen MvF 25.500 8 0 8 25.500 4,05 20

2.4.2 Langlopende schulden aan OCW 3,08 5

Liquiditeitsbijdrage 1988 2.268 0 0 0 2.268

Totaal langlopende schulden 27.768 8 0 8 27.768

2.5 Kortlopende schulden

2.5.1 Crediteuren 5.632 2.964

2.5.2 Verbonden partijen 0

St. Stud.fnds. Ac. Minerva (Art and Food) 0 -66

Kunstvakondw. (SKIN / vh NMC) 69 68

69 2

2.5.3 Belastingen en premies sociale verzekeringen 3.632 2.757

2.5.4 Schulden terzake pensioenen 1.445 1.320

2.5.5 Overige kortlopende schulden 11.027 5.556

2.5.6 Overlopende passivaVooruitontvangen collegegelden 22.196 20.806

Geoormerkte subsidies OCW 120 110

Niet-geoormerkte subsidies OCW 337 349

Vakantiegeld 3.575 3.202

Vakantiedagen 1.871 1.675

Salarissen 134 21

Levensfasebewust pers.beleid 0 540

Vooruitontvangen bedragen 5.293 5.927

33.526 32.630

Totaal kortlopende schulden 55.331 45.229

31-12-2007

Toelichting:

Het crediteurensaldo is ultimo 2007 fors hoger door toewijzing van een groter aantal kostenfacturen aan het boekjaar 2007. In 2006 is een groot

deel van deze kosten opgenomen onder de Overige kortlopende schulden. Tevens heeft ultimo 2007 een tijdelijke vertraging binnen het

goedkeuringsproces van het Facilitair Bedrijf een verhogend effect op het crediteurensaldo gehad.Onder de Overige kortlopende schulden zi jn een tweetal leningen van het ministerie van Financiën opgenomen ter grootte van in totaal M€ 8. Deze

leningen zijn verstrekt in 2007 en dienen uiterlijk 31-12-2008 te worden afgelost. Deze twee leningen buiten beschouwing latend zijn de Overige

kortlopende schulden gedaald met M€ 2,5. Naast het verlagend effect van de bovengenoemde stijging van crediteuren waren in 2006 o.a. posten

opgenomen voor rente bouwlening (K€ 383), ris ico SSHO (K€ 218), schuld NHL (K€ 100) en een verrekening met Den Haag (Kunsten, K€ 183)

welke niet meer in 2007 zijn opgenomen.

Het saldo van de overlopende passiva ligt in de lijn van 2006. Door gestegen studentenaantal len en medewerkers zijn bedragen als

vooruitontvangen collegegeld, vakantiegeld en vakantiedagen hoger. De reservering levensfasebewust personeelsbeleid is als gevolg

van de nieuwe cao komen te vervallen.

Toelichting:

In 2005 zijn nieuwe leningen aangegaan bij het ministerie van Financiën. Ook is vanaf dat moment gestart met "schatkistbankieren" waarbij een

rekening-courant verhouding bestaat tussen de Hanzehogeschool Groningen en het ministerie van Financiën. Dagelijks worden de saldi van de betreffende bankrekeningen vereffend.

In 2007 zijn twee nieuwe leningen aangegaan bij het ministerie van Financiën voor in totaal M€ 8. Deze leningen dienen uiterli jk per 31-12-2008 te

zijn afgelost en zijn derhalve opgenomen onder de kortlopende schulden.

31-12-2006


81

Niet uit de balans blijkende verpl ichtingen

Hypothee kve rk laring

Met inga ng van apri l 2005 is h et rech t op eerst e hyp othe ek ve rleend aan d e Sta at d er Nede rlan den voor d e pa nde n aa n het Ze rnikeplein

(kadastraal beke nd als Penning sdijk 6, Land lev en 10, Zernike plein 1 en Blauwb orgje). In deze gebouwen zijn onder me er de econo misch e e n de

technische schools gevestigd.

Daa rnaast h eeft de Hanzehog eschool Gron ing en ter instandhouding va n de stich ting Waarborgfonds HBO ee n be drag als voorzien ing op de

balans o pge nom en ter gro otte van 1% van h et b edrag va n d e R ijksbijdrage in het jaa r va n af slu iten van de overeenkomst (1994). Mocht een

hogesch ool de verplichting jege ns het W aarbo rgfo nds niet kunn en n akome n, d an kan door het Waarb orgf onds aa nspraak word en gemaakt op de

gevo rmde vo orziening.

Vorde ring op OCW

In 200 1 is de vordering op d e minister van OCW bet reffende I ZK, vakantie-uit kering en sociale la sten uit 1986/1987 afgeboekt. Deze vorde ring

(K€ 2.71 9) blijft echte r wel b est aan en zal word en verrekend bij liquidatie van de hogeschool. In 2005 is ee n d eel va n de vo rdering inge lost

weg ens het ve rva llen va n d e ZKOO-rege ling en het uit beta len hiervan door he t minister ie.

La nglopende verplichtingen

Euro pese Aa nbeste dingen

In 200 7 hebbe n d e volg ende europese aanbes tedi nge n plaatsge von den :• M eub ila ir

• Pa pier

• U it zendpersoneel

• Gas

• Elekt ra

Ba nkg aran tiesDe Stichtin g Hanzeh oge school Groni nge n he ef t per 31-12 -2007 bankgarantie s af geg even voor een totaalbedrag van K€ 2.519, te weten:

- Stich ting Waarborgfonds HBO (K€ 5 74)

- Stich ting IN m. b.t. huisvesting bui tenlandse st u den ten in Ee lde (K€ 64)

- Cu ltura l Investm ents Holding s BV m.b.t. huur Ste enh ouwerskade in Gron ing en (K€ 56)

- NSI Kantoren b ega ne grond Zernikepark 10 ( K€ 2 4)- Van Wijnen BV inza ke meer/minderwe rk n ieu wbou w Sp ortstud ies (M€ 1,8 )

De bankga ranties aan NSI en Van Wijnen zijn in 200 7 verstrekt.

Ove rige v erplic htingen en claims

In ie der verslagjaar lopen verschillende juridisc he procedure s. De ze zijn te ondersche ide n na ar b eroepen die zijn inge steld door studenten of

personeelsleden, vorder ingen van derden, en e ventuele procedu res tegen of va nweg e be stu urso rganen waaron der het ministerie van OCW.

Be roepen die worden ingesteld doo r stu den ten valle n on der het re gie m van artikel 7.60, 7.61 e n 7. 68 van de We t op he t ho ger onderwijs en

wetenschappe lij k onderzoek. Het gaat daarb ij o m c irca 60 za ken pe r jaa r (2007). Het ko mt voo r dat in het verlengde van een beroepsza ak

schadevergoeding wordt g evorde rd.

Bij de procedures va n de HG tege n p erso nee ls lede n kan h et voorkomen dat, hetzij in het kad er van een min nelijke schikking, hetzij op basis van

de uitspraak van de kanto nrechter, een vergoe ding word t toe gekend. In 200 7 h eeft de HG ge en uitzon derlijke claims opge lopen.

De Co mm issie Vervolgonde rzo ek Rekenschap (Commissi e Schutte) he eft o p verzoek va n de staatsse cret ar is va n OCW on derzoek gedaan na ar

mogelijke onregelmat ighe den in de bekostiging van instell ing en voo r hoger onderwijs. De staat ssecretaris he eft in h et kader van het

Ve rvol gon derzoek ten aanzien van de Hanzeho ges chool Gro nin gen besloten tot terugvorde ring van te ve el o ntvangen rijksbijdrag e te r hoogte va n € 1.44 6.951. Deze terugvo rdering is inmiddels verre kend via de r ijksbijdragen. De Han zehoge schoo l Groningen heeft

beroep ingesteld teg en het bes luit van de staat ssecret ar is. Het bero ep i s gericht t egen door de staatssecreta ris als on rech tma tige be oord eel de

cases met een totale omvang van één miljoen euro.

Inmiddels is het b eroe p do or de rec htbank Gro ningen op 7 dece mbe r 2007 behandeld. Naar aa nle iding d aarvan hee ft de Hanzeh oge school

Groninge n Hoger Beroep bij de Afdel ing Recht sp raak van de Raa d van St ate inge ste ld.

In het afgelo pen verslagja ar zijn vo or het overig e g een ges chillen met derde n g erezen d ie naar huidig inzicht zullen resu lteren i n

vorderingen tot schadeverg oed ing waaru it subs tan tiële finan ciële aanspra ken zulle n voortvlo eien.

Wa chtgelden

Ten behoeve va n he t wett elijk deel va n d e Wac htg eldrege ling besta at e en t oekomstig e verpl ich ting . Per balansdatum blijkt het ech ter niet

mogelijk te zijn van de betro kken instanties vol do end e in formatie te verkrijgen waarm ee e en voorzienin g voor deze wachtg eld en valt te bepalen .

Wel is duide lijk dat he t ga at o m e en substantie el b edra g.


82

B7 Overzicht verbonden partijen

Beslissende zeggenschap (stichting of vereniging)

Jur.

Vorm

Statutaire

zetel

Code

activiteiten

Eigen

vermogen

31-12-2007

Exploitatie-

saldo 2007

Omzet 2007 Verklaring art.

2:403 BW

Consol idatie

ja/nee

Stud.fnds Minerva - Art and Food stichting Groningen 4 0 -66 0 N J

Stud.fnds Prins Claus Conserv. stichting Groningen 4 0 0 0 N N

St. Noorder Muziek Centrum *) stichting Groningen 2 -69 -1 pm N J

Instr.fonds Willem van Lier stichting Groningen 4 0 0 0 N N

Peter de Grote festival stichting Groningen 4 0 0 0 N N

De Groot-Brugman fonds stichting Groningen 4 0 0 0 N N

Totaal -69 -67 0

*) Ook genoemd als: St. kunstvakonderwijs of SKIN

Overige verbonden partijen (minderheidsdeelneming en geen beslissende zeggenschap)

Juridische

vorm

Statutaire

zetel

Code

activiteiten

Hanzeplein stichting Groningen 4

Makarov Prelude stichting Groningen 4

Seniorenacademie HOVO Gron./Drenthe stichting Groningen 4

Gilde HBO stichting Den Haag 4

Huisvesting buiten landse studenten stichting Groningen 4

Toelichting:

In het Overzicht verbonden partijen zijn de stichtingen vermeld waar de Hanzehogeschool Groningen wel of geen beslissende zeggenschap over had in 2007. Bedragen zijn niet vermeld voor zover het totaal van de exploitatielasten van de verbonden partij

minder dan 1‰ van het totaal van de exploitatielasten van de Hanzehogeschool Groningen bevat.


83

TOELICHTING OP DE EXPLOITATIEREKENING

Toelichting op de Exploitatierekening

3 Baten

3.1 Rijksbijdragen OCW

3.1.1 (Normatieve) Rijksbijdrage OCW (HBO) 111.933 100.136

3.1.2 Overige subsidies OCWGeoormerkte subsidies 177 55

Niet-geoormerkte subsidies 319 557

496 612

Totaal Rijksbijdragen OCW 112.429 100.748

3.2 Collegegelden2007 2006

Collegegelden (bekostigde studenten) 31.904 29.896

Collegegelden (niet-bekostigde studenten) 1.480 1.298

Restitutie collegegeld -1.502 -1.547

Totaal Collegegelden 31.882 29.647

3.3 Baten werk in opdracht van derden2007 2006

3.3.1 Opbrengst werk i.o.v. derden

3.3.1.1 ContractonderwijsCA / P-HBO cursussen 4.855 4.221

3.3.1.2 ContractonderzoekOverige contractactiviteiten 4.007 3.090

Totaal opbrengst werk i.o.v. derden 8.862 7.311

3.3.2 Mutaties onderhanden werk i.o.v. derden -1.774 -243

Totaal baten werk i.o.v. derden 7.088 7.068

2007 2006

Toelichting:

In 2007 is meer Rijksbijdrage ontvangen dan in 2006 (totaal M€ 11,8). Dit is onder andere een direct gevolg van gestegen

studentenaantallen, prijscompensaties en ri jksbijdragen ten behoeve van kennisinnovatie. De hoogte van de rijksbi jdragen sluit aan en is gebaseerd op de betreffende rijksbi jdragebrieven. Hierbij is rekening gehouden met de extra bijdrage voor de SOSA-opleiding.

De ontvangen overige subsidies, zowel de geoormerkte als de niet-geoormerkte, zi jn in 2007 lager dan in 2006 (K€ 116). Het niet-

geoormerkte deel bestaat voornamelijk uit vergoedingen voor stagebegeleiding en zij-instromers.

Toelichting:

De stijging van het col legegeld wordt veroorzaakt door een groter aantal bekostigde studenten en het hogere col legegeld. De restitutie collegegelden is ondanks het groter aantal studenten gedaald ten opzichte van 2006 (K€ 45).


84

3.4 Overige baten

3.4.1 Resultaat verbonden partijen -67 -48

3.4.2 Verhuur onroerende zaken 1.070 556

3.4.3 Detachering personeel 644 446

3.4.4 Overige batenSubsidies 7.395 8.274

Overige bi jdragen van studenten 2.014 2.265

Overige 3.398 2.441

12.807 12.980

Totaal overige baten 14.454 13.934

2007

Toelichting:Het resultaat op verbonden parti jen is in 2007 het effect van de afwikkeling van Stichting Studentenfonds Minerva. Het resultaat van

2006 is uitsluitend van het NMC, over 2007 is het resultaat van NMC nihi l.

De baten uit verhuur zijn fors gestegen door inhuizing van het MLO van Noorderpoort College bi j SILS (K€ 139 per jaar), hogere opbrengsten uit verhuur studentenhuisvesting (Martinihotel, €K 198) en vrijval van schuld Koninkli jk onservatorium Den Haag

(K€ 93).

2006


85

4 Lasten

4.1 Personele lasten

4.1.1 Lonen en salarissen 100.809 90.330

4.1.2 Overige personele lasten4.1.2.1 Dotatie voorz iening wachtgeld 93 371

4.1.2.2 Ingehuurd personeel niet in loondienst 10.415 8.523

4.1.2.3 Dotatie overige personele voorzieningen 415 1.520

Overige 4.923 3.227

Totaal overige personele lasten 15.846 13.641

4.1.3 Uitkeringen (-/-) -601 -448

Totaal personele lasten 116.054 103.523

4.1.a Aantal f te's per 31 december

W P / OP 902 842

OBP 893 817

Totaal aantal fte's 1.795 1.659

4.1.b Overzicht bezoldigingen

Loonkosten College van Bestuur (incl. pensioenlast) 650 489

Raad van Toezicht 47 32

Totaal salarislasten CvB en RvT 697 521

4.1.c Belastbaar jaarloon CvB-leden

(alle bedragen incl. werkgevers- en werknemersdeel pensioenpremie)

H.J. Pijlman 171 166

M.C.J. van Os-Schaap 146 144

W . Wieling* 260 157

C. de Ruijter** 46 0

623 467

Opbouw jaarloon 2007 belastbaar pensioen- totaal

loon afdrachten

H.J. Pijlman 136 35 171

M.C.J. van Os-Schaap 118 28 146

W . Wieling* 240 20 260

C. de Ruijter** 37 9 46

623

Vergoeding leden RvTVoorzitter (1) 11 6

Leden (5) 36 26

47 32

20062007

Toelichting:

Het belastbaar jaarloon is opgenomen conform de meest recente voorschriften (Wopt) en de ministeriële regeling m.b.t. vaststelling normsalaris. Het grensbedrag voor publicatieplicht bedroeg over 2006 K€ 171, dit grensbedrag is over 2007 verlaagd naar K€ 169. Op basis van deze

bedragen bestaat er over 2007 voor de heer H.J. Pijlman en de heer W. Wieling een publicatieplicht en melding naar het ministerie van

Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. In 2007 zijn de normale salarissti jgingen conform de cao-hbo van toepassing geweest.

* In verband met het vertrek van de heer W. Wieling per 31-8-2007 is door de Raad van Toezicht een éénmalige vergoeding toegekend ter

compensatie van vervallen WW-rechten.

** In dienst per 1-9-2007.

Toelichting:

De leden van de RvT krijgen een vergoeding toegekend van K€ 6,3. Bij zitting in de auditcommissie (2) of de renumeratiecommissie (1) wordt een

toeslag van K€ 1,5 toegekend

2007

aantal fte's

2006

2007

Toelichting:

Ook in 2007 zijn de personele lasten sterk gestegen. De oorzaak ligt met name in een groter personeelsbestand (+136 fte), de

gestegen lonen o.a. als gevolg van de nieuwe cao en de gestegen sociale lasten. Het grotere personeelsbestand is grotendeels het gevolg van het groeiend aantal studenten. Het effect van de nieuwe eindejaarsuitkering is opgenomen onder de overige personele

lasten en bedroeg over 2007 M€ 1,8.

De dotatie overige personele voorzieningen is fors lager door de vrijval van de reservering levensfasebewust personeelsbeleid ad

M€ 1,1.

2006

aantal f te's


86

4.2 Afschrijvingen2007 2006

4.2.1 Immateriële vaste activa 258 258

4.2.2 Gebouwen 6.936 6.647

4.2.3 Inventaris en apparatuur 4.795 4.596

4.2.4 Overige materiële vaste activa 18 19

Totaal afschrijvingen 12.007 11.520

4.3 Overige instellingslasten

4.3.1 Huur 1.893 1.960

4.3.2 Dotatie onderhoudsvoorziening 0 0

4.3.3 Inventaris en apparatuur 3.673 4.250

4.3.4 Energie en water 2.475 1.511

4.3.5 Heffingen 554 604

4.3.6 Dotatie overige voorzieningen -404 44

8.191 8.369

4.3.7 Overige4.3.7.1 Overige huisvestingslasten

Klein onderhoud 2.266 1.311

Schoonmaakkosten 2.299 2.242

Overige 2.405 2.481

6.970 6.034

4.3.7.2 Overige beheerslasten

Administratie en beheer 13.257 13.031

Reis- en verblijfkosten 2.348 2.117

Leer- en hulpmiddelen 704 559

Studentenvoorzieningen 0 0

Tegemoetkoming studerenden 2.651 3.271

18.960 18.978

Totaal overige instellingslasten 34.121 33.381

5 Financiële baten en lasten2007 2006

5.1 Rentebaten 269 336

5.2 Rentelasten 1.007 933

Saldo financiële baten en lasten -738 -597

Toelichting:

De afschrijving immateriële vaste activa (K€ 258) heeft volledig betrekking op de overname van SOSA en de betaling van goodwil l aan Hogeschool Inholland.

Eind 2007 zijn diverse (nieuw-)bouwprojecten opgeleverd. Pas bij de oplevering hiervan wordt begonnen met afschrijven waardoor

de afschrijvingslasten betrekking hebbend op de opgeleverde projecten alleen over de periode september t/m december 2007 zijn meegenomen. In de komende jaren zal de oplevering van diverse (nieuw-)bouwprojecten leiden tot een verdere toename van de

afschrijvingslasten.

Onder de Overige materiële vaste activa zijn de afschrijvingen op vervoersmiddelen opgenomen.

Toelichting:De overige instellingslasten zijn in 2007 met K€ 740 gestegen. Enkele belangrijke afwijkingen t.o.v. 2006:

De stijging van water- en energielasten wordt veroorzaakt door een toename van het aantal m2 en door een vertraagde

eindafrekening uit 2005 van K€ 594.

Onder de Dotatie overige voorzieningen is de vrijval van de reservering betal ingsverplichting laptopregeling opgenomen (K€ 403).

De kosten Klein onderhoud zijn fors hoger ten opzichte van 2006 doordat gedurende het jaar op diverse locaties aanpassingen aan

de huisvesting zi jn gedaan waarvan de kosten rechtstreeks in het resultaat zijn opgenomen. Ook de éénmalige kosten van

oplevering nieuwbouw zijn onder deze kostenpost opgenomen (in 2007 ca K€ 800) echter is in 2006 een vergelijkbaar bedrag aan éénmalige kosten opgenomen.

De reis- en verbli jfkosten zijn in 2007 K€ 231 hoger dan in 2006. Oorzaak hiervan is de toenemende internationalisering en de

daarbij behorende recrutering in het buitenland.

Toelichting:De rentebaten over 2007 zijn lager dan in 2006 door een lagere liquiditeitspositie gedurende een groot gedeelte van het jaar.

Daarnaast is het bedrag aan rentelasten over 2007 hoger door het aangaan van extra financieringen, met name ten behoeve van

nieuwbouwprojecten.

20062007


87

6 Buitengewone bedrijfsvoering2007 2006

6.1 Buitengewone baten 0 0

6.2 Buitengewone lasten 0 0

Buitengewoon resultaat 0 0

Kengetallen2007 2006

Solvabili teit 1 0,37 0,38Solvabili teit 2 0,39 0,42Liquiditeit 0,34 0,58Liquiditeit (quick ratio) 0,31 0,54Rentabiliteit 1,8% 1,6%


88

OVERIGE BIJLAGEN


89


90

C2

C3

D1 Gegevens over de rechtspersoon

Bestuursnummer 40169

Naam instelling Hanzehogeschool GroningenAdres Zernikeplein 7Postadres Postbus 30030Postcode / Plaats 9700 RM GroningenTelefoon 050 - 595 5555

Fax 050 - 595 5678

E-mail [email protected]

Internet-site www.hanze.nl

Contactpersoon dhr. drs. K. van der Wal

Telefoon 050 - 595 5521

Fax 050 - 595 5678

E-mail [email protected]

BRIN-nummer 25BE Hanzehogeschool Groningen (HBO)

28AY Hanzehogeschool (BVE)

Gebeurtenissen na balansdatum

In april 2008 heeft de verkoop plaatsgevonden van de voormalige locatie voor Sportstudies aan de Van Swietenlaan. Deze verkoop

heeft geleid tot realisatie van een substantiële boekwinst op de betreffende activa welke in de jaarrekening over 2008 verantwoord

zal worden.

Voorstel bestemming exploitatiesaldo

Het positieve resultaat van de Hanzehogeschool Groningen over het jaar 2007 bedraagt K€ 2.933. Voorgesteld wordt om K€ 1.882 ten gunste van de Algemene Reserves en K€ 1.051 ten gunste van de Bestemmingsreserves te brengen.


91

D2 Specificatie posten OCW

Verkrijgings-

prijs t/m 2006

Afschrijvingen t/m

2006

Boekwaarde

31-12-2006

Investeringen

2007

Desinvesteringen

2007

Afschrijvingen

2007

Boekwaarde

31-12-2007

Afschrijvings-

percentage

1.2.1 Gebouwen, terreinen en bouwk.voorz.

Gebouwen voor 2000 51.748 24.528 27.220 0 0 2.041 25.179 3,33

Gebouwen vanaf 2000 21.203 3.201 18.002 9.685 0 1.324 26.363 3,33-6,67

Gebouwen in uitvoering 10.118 0 10.118 13.722 0 0 23.840 0,00

Investering in huurpanden 1.029 409 620 30 0 105 545 10,00

(Sport)terreinen & voorzieningen 9.706 63 9.643 0 0 15 9.628 3,33-10,0

Bouwk. voorz. en techn. installaties 51.427 33.728 17.699 1.126 0 3.451 15.374 6,67

Totaal gebouwen 145.231 61.929 83.302 24.563 0 6.936 100.929

2.5.3 Langlopende schulden aan OCWSchuld

31-12-2006

Aflossingen

2007

Rest schuld

31-12-2007

Resterende

looptijd

Liquiditeitsbijdrage 1988 2.268 0 2.268 onbepaald

2.6.9

1 Geoormerkt en aflopend in 2007

Jaar en

kenmerk

Bedrag van

toewijzing

Ontvangen

t/m 2006

Besteed

t/m 2006

Saldo

31-12-2006

Ontvangen in

2007

T.b.v. exploitat ie

2007

T.b.v. invest. 2007 Saldo

31-12-2007

Vooropleiding dans 07/145444U 5 0 0 0 5 5 0 0

Totaal aflopend 5 0 0 0 5 5 0 0

2 Geoormerkt en doorlopend na 2007

Jaar en

kenmerk

Bedrag van

toewijzing

Ontvangen

t/m 2006

Besteed

t/m 2006

Saldo

31-12-2006

Ontvangen in

2007

T.b.v. exploitat ie

2007


31-12-2007

Allochtonenbeleid 06/100124U 170 57 25 32 57 74 0 15

Ruim baan voor talent 05/231701U 94 60 15 45 34 31 0 48

Studenten met functiebeperking 06/214526M 210 94 16 78 46 67 0 57

Totaal doorlopend 474 211 56 155 137 172 0 120

3

Jaar en

kenmerk

Bedrag van

toewijzing

Ontvangen

t/m 2006

Besteed

t/m 2006

Saldo

31-12-2006

Ontvangen in

2007

T.b.v. exploitat ie

2007


31-12-2007

Innovatiearr. Beroepskolom Sport Gn. 03/129519U 229 229 200 29 0 29 0 0

Zij-instroom PA 2006 06/139314M 272 272 0 272 0 272 0 0

Zij-instroom Sportstudies 2006 06/139314M 5 5 2 3 0 3 0 0

Zij-instroom PA 2007 07/89227M 209 0 0 0 209 0 0 209

Zij-instroom Sportstudies 2007 07/89227M 5 0 0 0 5 2 0 3

EVC maatwerk werkend leren 07/37461 125 0 0 0 125 0 0 125

Innovatiebox 07/110542M 11 0 0 0 11 11 0 0

Opfriscursus herintredende leraren 06/192355U 9 7 7 0 2 2 0 0

Totaal niet-geoormerkt 865 513 209 304 352 319 0 337

Bedrag van

toewijzing

Ontvangen

t/m 2006

Besteed

t/m 2006

Saldo

31-12-2006

Ontvangen in

2007

T.b.v. exploitat ie

2007


31-12-2007

1 Geoormerkt en aflopend op 31-12-2007 5 0 0 0 5 5 0 0

2 Geoormerkt en doorlopend na 2007 474 211 56 155 137 172 0 120

3 Niet-geoormerkte subsidies 865 513 209 304 352 319 0 337

Overige subsidies: ontv. en bestedingen 2007

459 494 496 0 457

Toegerekende subsidies egalisatierekening 2007 0

Overige subsidies OCW 0

Saldo

31-12-2006

Saldo

31-12-2007

Naar schuld aan OCW 0 0

Naar overlopende passiva 459 457

Niet-geoormerkte subsidies

Overlopende passiva

Gebouwen volgens vastgestelde afschrijvingstermijnen


92

Bijlage SKO

Jaar en

kenmerk

Bedrag

toewijzing

< 2007

Eigen

bijdrage

< 2007

Uitgaven

< 2006

Saldo

31-12-2006

Bedrag

toewijzing

2007

Eigen

bijdrage

2007

Uitgaven

2007

Saldo

31-12-2007

Human Technology 03.031/SKO 454 217 682 -11 0 11 0 0

Bio Informatica 01.133/SKO 454 491 930 15 0 142 157 0

Lifelong Learning 03.936/SKO 650 61 416 295 0 56 347 4

Computervisualisatie 03.943/SKO 544 23 360 207 0 0 73 134

Transparante zorgverl. HGZO 01.181/SKO 544 348 894 -2 363 475 448 388

Rehabilitatie 02.305/SKO 454 212 591 75 13 43 99 32

Sportmanagement 02.326/SKO 454 175 633 -4 0 4 0 0

Arbeidsverhoudingen 02.150/SKO 726 287 881 132 0 9 141 0

Vastgoed / Real Estate 03.095/SKO 276 0 210 66 137 61 131 133

Internat.Business & Communicat ions 02.282/SKO 454 0 233 221 0 36 100 157

Business Intelligence 02.261/SKO 454 14 252 216 0 55 198 73

Strategisch Ondernemen 01.180/SKO 454 49 488 15 0 0 15 0

Integraal Jeugdbeleid 06.104/SKO 318 12 41 289 0 91 178 202

Ruimtelijke Transformaties 06.176/SKO 0 0 0 0 318 9 114 213

FEM voor het Middenbedrijf 06.960/SKO 0 0 0 0 68 0 10 58

Sportwetenschap 06.961/SKO 0 0 0 0 113 23 22 114

Creërend Ondernemen 06.959/SKO 0 0 0 0 182 1 11 172

Totaal SKO subsidies 1.514 1.194 1.016 2.044 1.680

SKO subsidies Lectoraten en Kenniskringen


93

8. BIJLAGEN NEVENFUNCTIES LEDEN COLLEGE VAN BESTUUR In het verslagjaar vervulden twee leden van het College van Bestuur niet-functiegerelateerde nevenfuncties. Wel-niet bezoldigd Henk Pijlman FC Groningen voorzitter Stichting Beheer

Aandelen

Niet

Gronings-Drentse Sociëteit van Doopsgezinde Gemeenten

voorzitter Bestuur Niet

Martiniplaza BV voorzitter Raad van Commissarissen

Wel (in kas Hanzehogeschool Groningen)

Monumentenfonds BV lid Raad van Commissarissen Niet

Stichting Onafhankelijkheidsfonds

lid Bestuur Niet

Stichting Technasium voorzitter Bestuur Niet SKSG lid Raad van Commissarissen Wel (in kas Hanzehogeschool

Groningen) Stichting Noorderslag/Eurosonic

lid Raad van Toezicht Niet

Marian van Os Camping Duinoord lid Raad van Toezicht Niet Hendrik van Boeijenoord lid Raad van Toezicht

(voorzitter auditcommissie) Niet


94

NETWERK VAN STRATEGISCHE PARTNERS IN HET BUITENLAND

SAMENWERKING MET BUITENLANDSE PARTNERINSTELLINGEN 2007

In onderstaand overzicht zijn alleen details opgenomen van de wederzijdse uitwisseling van studenten voor minimaal drie maanden. Andere vormen van samenwerking (docentenuitwisseling, samenwerking in projecten, wederzijdse korte bezoeken van studenten) zijn niet opgenomen. Studenten van buitenlandse partners die naar de Hanzehogeschool Groningen komen voor het behalen van een diploma zijn niet in deze lijst opgenomen; zij worden beschouwd als reguliere studenten.

SABC 3 School of Architecture, Built Environment & Civil Engineering

UIT Student

IN Student

NAAM PARTNERINSTELLING LAND ERASMUS-CODE OPLEIDING HG Aantal Aantal

Copenhagen University College of Engineering Denemarken DK KOBENHA14 Civil Eng./ Constr. Eng. 1

Vitus Bering Denmark Denemarken DK HORSENS03 Architecture

Fachhochschule OOW, Oldenburg Duitsland D EMDEN01 Civil Eng./ Constr. Eng. 2

Fachhochschule für Technik und Wirtschaft Berlin Duitsland D BERLIN14 Civil Engineering

Helsinki Polytechnic – STADIA Finland SF HELSINK37 Civil Engineering 1

Satakunta University of Applied Sciences Finland SF PORI08 Civil Eng./ Constr. Eng.

TAMK University of Applied Sciences Finland SF TAMPERE03 Civil Eng./ Constr. Eng. 2

Kumasi Polytechnic Ghana niet EU Civil Engineering

Takoradi Polytechnic Ghana niet EU Civil Engineering

Szent István Egyetem Ybl Miklós Müszaki Föiskolai Kar

Hongarije HU GODOLLO01 Civil Engineering 1

Galway – Mayo Institute of Technology Ierland IRL GALWAY02 Civil Eng./ Constr. Eng. 1

Universitas Katolik Parahyangan (UNPAR) Indonesië niet EU Civil Engineering

Universitas Pelita Harapan Indonesië niet EU Civil Engineering

Universitas Trisakti Indonesië niet EU Civil Engineering

Universitas Kristen Petra Indonesië niet EU Civil Engineering

Vilniaus Gedimino Technikos Universitetas Litouwen LT VILNIUS02 Civil Engineering 2

Politechnika Gdanska Polen PL GDANSK02 Civil Engineering

Politechnika Szczecinska Polen PL SZCZECI02 Civil Engineering

Universidad de Cádiz-Escuela Politécnica Superior de Algeciras

Spanje E CADIZ01 Civil Eng./ Constr. Eng. 2

Universidad Politécnica de Valencia E.T.S.I.D. Spanje E VALENCI02 Civil Engineering

Universidad Politécnica de Valencia E.T.S.G.E. Spanje E VALENCI02 Architecture 1 1

Czech Technical University of Prague Tsjechië CZ PRAHA10 Civil Engineering

University of Wolverhampton Verenigd Koninkrijk

UK WOLVERH01 Civil Engineering

Central University of Technology, Bloemfontein Zuid Afrika niet EU Civil Eng./ Constr. Eng.

Cape Peninsula University of Tech-nology, Cape Town

Zuid Afrika niet EU Civil Eng./ Constr. Eng.

Tshwane University of Technology, Pretoria Zuid Afrika niet EU Civil Eng./ Constr. Eng.

Högskolan I Halmstad Zweden S HALMSTA01 Civil Engineering 2

TOTAAL 5 11


95

SACM 3 Academie Minerva UIT

Student IN

Student


Académie Royale des Beaux-Arts de Bruxelles België B BRUXEL05 Fine Art

Hogeschool Gent België B GENT25 Fine Art 1

Ningbo University, Faculty of Communications & Arts

China niet EU Fine Art 2

The Royal Danish Academy of Fine Arts Denemarken DK KOPENHA37 Fine Art

Bauhaus-Universität Weimar Duitsland D WEIMAR01 Fine Art 1

Fachhochschule Hannover Duitsland D HANNOVE05 Fine Art

Hochschule für Künste Bremen Duitsland D BREMEN03 Fine Art

Hochschule für bildende Künste Dresden Duitsland D DRESDEN04 Fine Art

Hochschule für bildende Künste Hamburg Duitsland D HAMBURG04 Fine Art

Muthesius Hochschule für Kunst und Gestaltung Duitsland D KIEL05 Fine Art

Pohjois-Karjalan Ammattikorkeakoulu, North Karelia Polytechnic

Finland SF JOENSUU09 Fine Art

TAMK University of Applied Sciences Finland SF TAMPERE03 Fine Art

Villa arson Nice Frankrijk F NICE09 Fine Art

Ecole Spéciale d'Architecture Frankrijk F PARIS121 Architecture 1

Athens School of Fine Arts Griekenland G ATHINE06 Fine Art 2

National College of Art & Design Ierland IRL DUBLIN14 Fine Art 4

Iceland Academy of the Arts IJsland IS REYKJAV06 Fine Art 1

Accademia di Belle Arti “Accademia Albertina” Italië I TORINO04 Fine Art

Fondazione Accademia di Belle Arti P. Vannucci Italië I PERUGIA04 Fine Art 1

Accademia Ligustica di Belle Arti Italië I GENOVA03 Fine Art

Nagoya Zokei University, Komaki city Japan niet EU Fine Art 2

Auckland Institute of Technology Nieuw Zeeland

niet EU Fine Art 1 1

Universität für Künstlerische und Industrielle Gestaltung Linz

Oostenrijk A LINZ02 Fine Art

Kunsthøgskolen i Bergen Noorwegen N BERGEN04 Fine Art

Kunsthøgskolen i Oslo Noorwegen N OSLO07 Fine Art

Academy of Fine Arts Polen PL POZNAN12 Fine Art 2

Akademia Sztuk Pieknych we Wroclawiu Polen PL WROCLAW07 Fine Art

Faculdade de Belas Artes da Universidade de Lisboa Portugal P LISBOA02 Fine Art 4

Escola Massana Spanje E BARCELO02 Fine Art 2

Universidad Complutense de Madrid Spanje E MADRID03 Fine Art

Marmara University Turkije TR ISTANBU05 Fine Art

Edinburgh College of Art Verenigd Koninkrijk

UK EDINBUR04 Art & Design 2

Northumbria University Verenigd Koninkrijk

UK NEWCAST02 Fine Art 1 1

University of Plymouth Verenigd Koninkrijk

UK PLYMOUT01 Fine Art

California College of Arts & Crafts, Oakland Verenigde Staten

niet EU Fine Art 2 1

Hunter College, New York Verenigde Staten

niet EU Fine Art 2

Northern Arizona University, Flagstaff Verenigde Staten

niet EU Fine Art 1


96

Ohio State University, Columbus Verenigde Staten

niet EU Fine Art

State University of New York-Purchase College of Music

Verenigde Staten

niet EU Fine Art

TOTAAL 22 13

SAGZ 3 School of Health Care Studies

UIT Student

IN Student


Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende België B BRUGGE11 Nutrition & Dietetics 1

Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende België B BRUGGE11 Physiotherapy 1

Lessius Hogeschool België B ANTWERP60 Speech Therapy

CVU Øresund Denmark DK KOBENHA51 Medical Imaging & Radiation Oncology

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 MMO

Katholische Fachhoch-schule Freiburg Duitsland D FREIBU04 Physiotherapy

Rheinisch Westfälische Technische Hochschule Aachen

Duitsland D AACHEN01 Speech Therapy 1

Helsinki Polytechnic -STADIA Finland SF HELSINK37 Oral Hygiene 2

Oulun Yliopisto Finland SF OULU01 Speech Therapy

The University of Malta Malta MT MALTA01 Speech Therapy

Høgskolen i Bergen Noorwegen N BERGEN05 Physiotherapy

Hogskolen I Oslo Noorwegen N OSLO23 Medical Imaging & Radiation Oncology

2

Høgskolen I Sør-Trøndelag Noorwegen N TRONDHE03 Medical Imaging & Radiation Oncology

2

Høgskolen I Tromsø Noorwegen N TROMSO05 Medical Imaging & Radiation Oncology

2 2

Academy of Physical Education in Krakow Polen PL KRAKOW12 Physiotherapy 2

Universidad Pontificia Comillas Spanje E MADRID02 Physiotherapy

Universidad de Valladolid Spanje E VALLADO01 Speech Therapy

Göteborg University Zweden S GOTEBOR01 Oral Hygiene 1

Ausbildungszentrum Insel, Bern Zwitserland niet EU Physiotherapy

TOTAAL 6 10

SASS 3 School of Social Studies UIT

Student IN

Student


XIOS Hogeschool Limburg België B HASSELT03 Social Work

Katholieke Hogeschool Leuven België B LEUVEN18 Social Work

Katholieke Hogeschool Limburg België B HASSELT20 Social Work

Den Sociale Hojskole i Odense Denemarken DK ODENSE05 Social Work

Odense Socialpædagogiske Seminarium Denemarken DK ODENSE07 Social Work 1

Fachhochschule Jena Duitsland D JENA02 Social Work

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Social Work

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 Social Work

Katholische Fachhochschule Freiburg Duitsland D FREIBU04 Social Work 1

Katholische Hochschule für Sozialwesen Berlin Duitsland D BERLIN20 Social Work

Laurea University of Applied Sciences Finland SF VANTAA06 Social Work


97

Rovaniemi Polytechnic, The school of Health Care and Social Services

Finland SF ROVANIE02 Social Work

Elte - Bárczi Gusztáv Gyógype-dagógiai Tanárképzö Föiskolai Kar

Hongarije HU BUDAPES01 Social Work

Klaipeda University Litouwen LT KLAIPED01 Social Work

Vilnius University Litouwen LT VILNIUS01 Social Work

Høgskolen i Telemark Noorwegen N PORSGRU01 Social Work

Fachhochschule St-Pölten Oostenrijk A ST-POLT03 Social Work

Upper Austria University of Appl. Sciences/Linz Campus

Oostenrijk A WELS01 Social Work

Universidad de Málaga Spanje E MALAGA01 Social Work

University of South Bohemia Ceské Budejovice Tsjechië CZ CESKE01 Social Work

UMEA University Zweden S UMEA01 Social Work

TOTAAL 1 1

SAVK 3 School of Nursing UIT

Student IN

Student


Katholieke Hogeschool Leuven België B LEUVEN18 Nursing

Katholieke Hogeschool St.Lieven België B GENT16 Nursing

Chengdu University China niet EU Nursing

Centre for Higher Health Educations – Funen Denemarken DK ODENSE19 Nursing

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 Nursing

Hochschule für Angewandte Wissenschaften Hamburg

Duitsland D HAMBURG06 Nursing

Katholische Fachhochschule Freiburg Duitsland D FREIBU04 Nursing

Lahden Ammattikorkeakoulu Finland SF LAHTI11 Nursing

Rovaniemi Polytechnic, The School of Health Care and Social Services

Finland SF ROVANIE02 Nursing

University of Debrecen Hongarije HU DEBRECE01 Nursing

Univeristà di Udine Italië I UDINE01 Nursing 2

Kaunas University of Medecine Litouwen LT KAUNAS03 Nursing

Høgskolen i Oslo Noorwegen N OSLO23 Nursing

Høgskolen i Telemark Noorwegen N PORSGRU01 Nursing

Høgskolen i Vestfold Noorwegen N TONSBER02 Nursing

Universidade do Algarve Portugal P FARO02 Nursing

University of Primorsky Slovenië SI KOPER03 Nursing

Universitat de Girona Spanje E GIRONA02 Nursing

Universidad de Valencia Spanje E VALENCI01 Nursing 2

Masaryk University Tsjechië CZ BRNO05 Nursing

University of Ostrava Tsjechië CZ OSTRAVA02 Nursing

University of South Bohemia Ceské Budejovice Tsjechië CZ CESKE01 Nursing 2

Napier University Verenigd Koninkrijk

UK EDINBUR09 Nursing 1

University of Paisley Verenigd Koninkrijk

UK PAISLEY01 Nursing

Northern Arizona University, Flagstaff * Verenigde Staten

niet EU Nursing 2

Malmö Hogskola Zweden S MALMO01 Nursing 1

Röda Korsets Hogskola Zweden S STOCKHO18 Nursing


98

TOTAAL 2 8

SIBK 3 School of Business Management

UIT Student

IN Student


Hogeschool Gent België B GENT25 Real Estate Management 2

Katholieke Hogeschool Leuven België B LEUVEN18 Personnel Managem. & Labour Relations

Kobenhavns Tekniske Skole, Erhvervsakademi Bygge og Anlaeg

Denemarken DK KOBENHA30 Real Estate Management 3

Fachhochschule Augsburg Duitsland D AUGSBUR02 Personnel Managem. & Labour Relations

Fachhochschule Köln Duitsland D KOELN04 Personnel Managem. & Labour Relations

Fachhochschule OOW, loc. Oldenburg Duitsland D EMDEN01 Personnel Managem. & Labour Relations

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 Personnel Managem. & Labour Relations

Hochschule Nürtingen Duitsland D NURTING01 Real Estate Management 1

Katholische Fachhochschule Freiburg Duitsland D FREIBU04 Personnel Managem. & Labour Relations

Helsinki University of Technology Finland SF ESPOO01 Real Estate Management

Université des Sciences et Technologies de Lille Frankrijk F LILLE01 Personnel Managem. & Labour Relations

Dublin Institute of Technology Ierland IRL DUBLIN27 Real Estate Management 1

FHS Kufstein Tirol University of Applied Sciences Oostenrijk A KUFSTEI01 Real Estate Management

Warsaw School of Economics Polen PL WARSZAW03 Real Estate Management 3

University of Ljubljana Slovenië SI LJUBLJA01 Real Estate Management 2

Slovak University of Technology in Bratislava Slovak Republik

SK BRATISL01 Real Estate Management 1

Universidad de Alicante Spanje E ALICANT01 Real Estate Management 2 2

Universidad de Málaga Spanje E MALAGA01 Personnel Managem. & Labour Relations

Kingston University Verenigd Koninkrijk

UK KINGSTO01 Real Estate Management 1

Sheffield Hallam University Verenigd Koninkrijk

UK SHEFFIE02 Real Estate Management 2

North Dakota State University, Fargo * Verenigde Staten

niet EU Real Estate Management 1

TOTAAL 10 11

SIBS 3 International Business School

UIT Student

IN Student


Australian International Hotel School, Kingston, Canberra

Australië niet EU IBMS 6 2

Curtin University of Technology, Bentley (Perth) Australië niet EU IBMS 2

La Trobe University, Melbourne (Bendoora) Australië niet EU IBMS 3

Ryerson Polytechnic University, Toronto Canada niet EU IBMS 5 7

Pontificia Universidad Catolica de Valparaíso Chili niet EU IBMS

the Hong Kong Polytechnic University China niet EU IBMS 7 5

Fachhochschule für Wirtschaft Berlin Duitsland D BERLIN06 IBMS 1 2


99

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 IBMS

Fachhochschule Münster Duitsland D MUNSTER02 IBMS 4

FH OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 IBMS 9

Fachhochschule Pforzheim Duitsland D PFORZHE01 IBMS 2

Fachhochschule Regensburg Duitsland D REGENSBU02 IBMS 2 5

Fachhochschule Würzburg/Schweinfurt Duitsland D WURZBU03 IBMS 2

Universität Bayreuth * Duitsland D BAYREUTH 01 IBMS 1

International University Audentes Estland EE HARJUMA01 IBMS 1 1

HAAGA-HELIA University of Applied Sciences Finland SF HELSINK29 IBMS 5 6

Satakunta University of Applied Sciences * Finland SF PORI08 IBMS 1

Ecole des Practiciens du Commerce International de Cergy

Frankrijk F CERGY05 IBMS 5 4

Ecole Supérieure de Commerce International Frankrijk F AV-FONT01 IBMS 3

Ecole Supérieure de Commerce de Grenoble Frankrijk F GRENOBL21 IBMS 1 1

ICN Business School Frankrijk F NANCY37 IBMS 2 2

ESC Rennes School of Business Frankrijk F RENNES27 IBMS 2 2

Université de La Réunion Frankrijk F ST-DENI01 IBMS 4

International Business School – Budapest Hongarije HU BUDAPES41 IBMS 3 3

The Hong Kong Polytechnic University Hong Kong niet EU IBMS

Letterkenny Institute of Technology Ierland IRL LETTERK01 IBMS 3

Biznesa Augstskola Turiba Letland LV RIGA09 IBMS 1

The University of Macau Macau niet EU IBMS 5

Kuala Lumpur Infrastructure University College Maleisië niet EU IBMS

Escuela Bancaria y Comercial, Ciudad de México Mexico niet EU IBMS 3 1

Tecnológico de Monterrey, Temixco, Morelos Mexico niet EU IBMS 4 1

Universidad del Valle de Mexico - Campus Hermosillo

Mexico niet EU IBMS 3 4

Høgskolen i Østfold Noorwegen N HALDEN02 IBMS 1

Universidad Católica de Santa María, Arequipa Peru niet EU IBMS 4

Warsaw School of Economics * Polen PL WARSZAW03 IBMS 1

WSB Poznan School of Banking Polen PL POZNAN13 IBMS 1

Instituto Superior de Economia e Gestão/Univers. Técnica de Lisboa

Portugal P LISBOA04 IBMS

The Russian Economic Academy named after Plekhanov

Rusland niet EU IBMS 3 4

Centro Universit. EAE-Winterthur (Universitat Polit. de Catalunya)

Spanje E BARCELO03 IBMS 5 1

Universidad de Alicante * Spanje E ALICANT01 IBMS 1

Universidad del País Vasco Spanje E BILBAO01 IBMS 8 8

Universidad de Granada Spanje E GRANADA01 IBMS 1 2

Universidad de Las Palmas de Gran Canaria Spanje E LAS-PAL01 IBMS 3 3

Universidad Complutense de Madrid Spanje E MADRID03 IBMS 6 10

Universidad Alfonso X el Sabio Spanje E MADRID17 IBMS 1

Universidad de Málaga * Spanje E MALAGA01 IBMS 1

Shih Chien University Taiwan niet EU IBMS 6 2

Prague School of Economics Tsjechië IBMS

Anglia Ruskin University Verenigd Koninkrijk

UK CHELMSF01 MBA / IBMS 8


100

Robert Gordon University Verenigd Koninkrijk

UK ABERDEE03 IBMS


UK PAISLEY01 IBMS 1


UK SHEFFIEL02 IBMS 3

University of Akron Verenigde Staten

niet EU IBMS 3

Bloomsburg University Verenigde Staten

niet EU IBMS 1 2

North Dakota State University, Fargo Verenigde Staten

niet EU IBMS 1 1


niet EU IBMS 6

Utah State University, Logan Verenigde Staten

niet EU IBMS 1 1

The University of Alabama, Tuscaloosa Verenigde Staten

niet EU IBMS 1 1

St. Norbert College, Winsconsin, Greenbay Verenigde Staten

niet EU IBMS 1 5

Mälardalen University Zweden S VASTERA01 IBMS

diverse instellingen - geen vaste partners IBMS 6

TOTAAL 138 112

SICM 3 School of Communication & Media

UIT Student

IN Student


Edith Cowan University, Churchlands Australië niet EU Communication

University of Western Sydney Hawkesbury, Richmond

Australië niet EU CO/IBMS 2

Hogeschool Antwerpen België B ANTWERP57 Communication 2

Hogeschool West-Vlaanderen België B KORTRIJ03 Communication

The Royal School of Library and Information Science Denemarken DK KOBENHA10 Information-services & Management

Fachhochschule Furtwangen Duitsland D FURTWAN01 Communication

Fachhochschule Potsdam Duitsland D POTSDAM03 Communication/Inform.services & Man.

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 Communication 2 2

Hochschule der Medien Stuttgart Duitsland D STUTTGART06 Communication 2

Hochschule für Angewandte Wissenschaften Hamburg

Duitsland D HAMBURG06 Information-services & Management

1

University of Tartu Estland EE TARTU02 Communication

HAAGA-HELIA University of Applied Sciences Finland SF HELSINK29 Communication 2

Jyväskylä Polytechnic Finland SF JYVASKY11 Communication 2 1

Université René Descartes – Paris 5 Frankrijk F PARIS005 Communication 3

University of Cape Coast Ghana niet EU Communication 1

Technologiko Ekpedeftiko Idrima- Thessaloniki Griekenland G THESSAL12 Information-services & Management

1

TEI of West Macedonia Griekenland G KOZANI01 Communication 3

Budapest College of Communication Hongarije HU BUDAPES45 Information-services & Management

3 1

Tel Aviv University Israël niet EU Communication

Libera Università di Lingue e Comunicazione –IULM Italië I MILANO05 Communication 1 4


101

University of Iceland IJsland IS REYKJAV01 Communication 1

Chung-Ang University Korea niet EU Communication

Vilnius University Litouwen LT VILNIUS01 Communication 1 2

The University of Macau Macau niet EU Communication 3

The University of Malta Malta MT MALTA01 Communication 2

Tecnológico de Monterrey, Temixco, Morelos Mexico niet EU Communication 3

Auckland Institute of Technology Nieuw Zeeland

niet EU Communication 3 1

UNITEC Nieuw Zeeland

niet EU Communication 4

Høgskolen i Oslo Noorwegen N OSLO23 Information-services & Management

FH Joanneum Gesellschaft mbH Oostenrijk A GRAZ09 Communication 5

Universität Salzburg Oostenrijk A SALZBUR01 Communication 2

Instituto Politécnico de Coimbra-Escola Superior de Educacao

Portugal P COIMBRA02 Communication 3

Nevsky Institute of Language and Culture Rusland niet EU Communication 1

The Russian Economic Academy named after Plekhanov *

Rusland niet EU Communication 1

Univeristat Autònoma de Barcelona Spanje E BARCELO02 Communication 3 2

Universidad de Barcelona Spanje E BARCELO01 Information-services & Management

1

Universidad de Málaga Spanje E MALAGA01 Communication 7 16

Universitat Ramon Llull Facultat de Ciències de la Comunicació

Spanje E BARCELO16 Communication 1 2

Universidad de Salamanca Spanje E SALAMAN02 Communication 2

Yeditepe University Turkije TR ISTANBU21 Communication

University of Makerere Uganda, Africa

niet EU Communication

Leeds Metropolitan University Verenigd Koninkrijk

UK LEEDS02 Communication 2

Middlesex University Verenigd Koninkrijk

UK LONDON067 Communication 2 1


niet EU Communication 4 1

Göteborgs University Zweden S GOTEBOR01 Communication 2

diverse instellingen - geen vaste partner Communication 3

TOTAAL 58 56

SIEN 3 School of Engineering

UIT

Student IN

Student


Swinburne University Australia, Hawthorn Australië niet EU Engineering 2 3

Arteveldehogeschool België B GENT39 Human Technology

Katholieke Hogeschool St.Lieven België B GENT16 Electrical Engineering

Aalborg Universitet Denemarken DK AALBORG01 Mechanical Engineering

Copenhagen University College of Engineering Denemarken DK KOBENHA14 Mechanical Engineering 1

Ingeniorhojskolen i Arhus Denemarken DK ARHUS08 Mechanical Engineering

Ingeniorhojskolen Odense Teknikum Denemarken DK ODENSE04 Mechanical Engineering


102

Vitus Bering Denmark Denemarken DK HORSENS03 Mechanical Engineering

Fachhochschule Furtwangen Duitsland D FURTWAN01 Mechanical Engineering 1

Fachhochschule Hannover Duitsland D HANNOVE05 Technology Management

Fachhochschule Hannover Duitsland D HANNOVE05 Mechanical/ Electrical Engineering

Fachhochschule Kaiserslautern Duitsland D KAISERS02 Mechanical/ Electrical Engineering

Fachhochschule Mannheim Duitsland D MANNHEI03 Mechanical Engineering

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Technology Management

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Mechanical Engineering 7

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Electrical Engineering

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Laser Technology

Fachhochschule OOW, Wilhelmshaven Duitsland D EMDEN01 Mechanical Engineering

Fachhochschule Stralsund Duitsland D STRALSUND01 Mechanical Engineering

Fachhochschule für Wirtschaft Berlin * Duitsland D BERLIN06 Technology Management 1

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 Mechanical Engineering

Hochschule Bremerhaven Duitsland D BREMERH01 Mechanical Engineering 2

HAMK University of Applied Sciences Finland SF HAMEENL09 Mechanical Engineering 1 5

Helsinki Polytechnic – STADIA Finland SF HELSINK37 Mechanical Engineering

Mikkelin University of Applied Sciences Finland SF MIKKELI06 Mechanical/ Electrical Engineering

Oulu University of Applied Sciences Finland SF OULU11 Technology Management 1

Oulu University of Applied Sciences Finland SF OULU11 Mechanical Engineering 3

Satakunta University of Applied Sciences Finland SF PORI08 Mechanical Engineering

VAMK University of Applied Sciences Finland SF VAASA03 Mechanical Engineering

IUT de Grenoble de l'Université Joseph Fourier Frankrijk F GRENOBL01 Mechanical/ Electrical Engineering

Pôle Universitaire Léonard de Vinci Frankrijk F PARIS270 Technology Management

Université Jean Monnet de St. Etienne Frankrijk F ST-ETIE01 Mechanical Engineering

Université Paris 13 Frankrijk F PARIS013 Mechanical Engineering

Université des Sciences et Technologies de Lille Frankrijk F LILLE01 Mechanical/ Electrical Engineering

Université de Technologie de Belfort-Montbéliard Frankrijk F BELFORT06 Mechanical Engineering

Université de Technologie de Compiegne Frankrijk F COMPIEG01 Mechanical Engineering 2

Université de Technologie de Troyes Frankrijk F TROYES08 Mechanical Engineering 4

Université de Technologie de Troyes Frankrijk F TROYES08 Electrical Engineering

Technological Educational Institute of Epirus Griekenland G ARTA01 Technology Management

Technological Educational Institute of Kavala Griekenland G KAVALA01 Electrical Engineering

Budapest Polytechnic Hongarije HU BUDAPES16 Mech.Engineering/ Electr. Engineering

Athlone Institute of Technology Ierland IRL ATHLONE01 Mech.Engineering/ Electr. Engineering


103

Galway – Mayo Institute of Technology Ierland IRL GALWAY02 Mechanical Engineering 2

Rezeknes Augstskola Letland LV REZEKNE02 Mechanical Engineering

Høgskolen I Sør-Trøndelag Noorwegen N TRONDHE03 Electrical Engineering

Hogskolen i Telemark Noorwegen N PORSGRU01 Mech.Eng./Electr.Eng/Human Techn.

University of Oslo Noorwegen N OSLO01 Mechanical/Electrical Engineering

Steyr school of Management Oostenrijk A WELS01 Mechanical/Electrical Engineering

2

Technical University of Cluy-Napoca Roemenië RO CLUJNAP05 Electrical Engineering

Universitatea din Bacau Roemenië RO BACAU01 Mechanical/Electrical Engineering

University Politehnica of Bucharest Roemenië RO BUCURES11 Electrical Engineering

Universidad del País Vasco Spanje E BILBAO01 Mechanical Engineering

Universidad del País Vasco Spanje E BILBAO01 Electrical Engineering 1

Universitat Jaume I Spanje E CASTELL01 Mech.Eng./Electr.Eng/Human Techn.

Universitat Politècnica de Catalunya Spanje E BARCELO03 Electrical Engineering 2

Universitat Politècnica de Catalunya Spanje E BARCELO03 Mechanical Engineering

Universidad Politècnica de València E.T.S.I.D. Spanje E VALENCI02 Mechanical Engineering 3 3

Universidad Politècnica de València E.T.S.I.D. Spanje E VALENCI02 Electrical Engineering 2

Universidad de Zaragoza Spanje E ZARAGOZ01 Mechanical Engineering

Czech Technical University of Prague Tsjechië CZ PRAHA10 Mech.Eng./Electr.Eng/Human Techn.

Loughborough University Verenigd Koninkrijk

UK LOUGHB01 Mechanical Engineering

University of Bath Verenigd Koninkrijk

UK BATH01 Mechanical/Electrical Engineering

University of Strathclyde Verenigd Koninkrijk

UK GLASGOW02 Mechanical Engineering

Blekinge Tekniska Högskola Zweden SE KARLSKR01 Mechanical/Electrical Engineering

Högskolan I Halmstad Zweden S HALMSTA01 Mechanical Engineering

Lulea University of Technology Zweden S LULEA01 Human Technology

TOTAAL 14 34

SIFM 3 School of Facility Management

UIT Student

IN Student


Australian International Hotel School, Kingston, Canberra

Australië niet EU International Facility Management

6

the Hong Kong Polytechnic University China niet EU International Facility Management

3 4

Hochschule Bremen * Duitsland D BREMEN04 International Facility Management

4

Jyväskylä Polytechnic Finland SF JYVASKY11 International Facility Management

1 1

The Institute for Tourism IFT Macau Macau niet EU International Facility Management

4


104

FHS Kufstein Tirol University of Applied Sciences Oostenrijk A KUFSTEI01 International Facility Management

3 7

Universidad del País Vasco * Spanje E BILBAO01 International Facility Management

1


UK SHEFFIE02 International Facility Management

2


niet EU International Facility Management

2

Wentworth Institute of Technology, Boston Verenigde Staten

niet EU International Facility Management

Hochschule Wädenswil, SFH Zürcher Fachhochschule Zwitserland CH ZUERICH18 International Facility Management

diverse instellingen - geen vaste partner International Facility Management

1

TOTAAL 23 16

SIFE 3 School of Financial and Economic Management

UIT Student

IN Student


Katholieke Hogeschool Leuven België B LEUVEN18 Accountancy, Financial Management

Fachhochschule Münster Duitsland D MUNSTER02 Accountancy, Financial Management

FH OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Accountancy, Financial Management

Fachhochschule Pforzheim Duitsland D PFORZHE01 Accountancy, Financial Management

1

Fachhochschule Regensburg Duitsland D REGENSBU02 Accountancy, Financial Management

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 Accountancy, Financial Management

FHS Kufstein Tirol University of Applied Sciences Oostenrijk A KUFSTEI01 Accountancy, Financial Management

2

Universidad del País Vasco * Spanje E BILBAO01 Accountancy, Financial Management

3


UK PAISLEY01 Accountancy, Financial Management

TOTAAL 5 1

SIIC 3 School of Computer Science UIT

Student IN

Student


Hogeschool Gent België B GENT25 Informatics

Katholieke Hogeschool Zuid-West Vlaanderen België B KORTRIJK01 Informatics

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Informatics

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 Informatics 1

Helsinki Polytechnic - STADIA Finland SF HELSINK37 Informatics

Oulu University of Applied Sciences Finland SF OULU11 informatics

VAMK University of Applied Sciences Finland SF VAASA03 Informatics

TEI of Thessaloniki Griekenland G THESSAL12 Informatics

Vilniaus Gedimino Technikos Universitetas Litouwen LT VILNIUS02 Informatics

Høgskolen I Sør-Trøndelag Noorwegen N TRONDHE03 Informatics

Universidad Politécnica de Madrid Spanje E MADRID05 Informatics

Blekinge Tekniska Högskola Zweden SE KARLSKR01 Informatics

Mälardalen University * Zweden S VASTERA01 Informatics 1


105

TOTAAL 1 1

SILS 3 Institute for Life Science & Technology

UIT Student

IN Student


Aalborg Universitet Denemarken DK AALBORG01 Chemistry

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Microbiol., Biotechn. 3

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 Bio& Med. Lab.

Central Ostrobothnia Polytechnic Finland SF KOKKOLA05 Chemical Technology 1

Helsinki Polytechnic – STADIA Finland SF HELSINK37 Bio& Med. Lab.

Oulu University of Applied Sciences Finland SF OULU11 Chemistry

Pôle Universitaire Léonard de Vinci * Frankrijk F PARIS270 Chemical Technology 1

Technological Educational Institute of Kavala Griekenland G KAVALA01 Chemistry

Høgskolen I Sør-Trøndelag Noorwegen N TRONDHE03 Bio& Med. Lab.

University of Oslo Noorwegen N OSLO01 Biology

Universidad de Barcelona Spanje E BARCELO01 Bio& Med. Lab.

Universidad del País Vasco Spanje E BILBAO01 Chemical Technology

Institute of Chemical Technology Czech Republic

CZ PRAHA01 Food Science and Technology

Palacky University in Olomouc Czech Republic

CZ OLOMUC01 Biology, Chemistry, Biochemistry

University of Pardubice Czech Republic

CZ PARDUB01 Biology, Chemistry, Biochemistry

University of Strathclyde Verenigd Koninkrijk

UK GLASGOW02 Bio& Med. Lab.

TOTAAL 0 5

SIMM 3 School of Marketing & Management

UIT Student

IN Student


HEC - Management School - University of Liège België B LIEGE01 IBL/Marketing/SBRM 2

University of Southern Denmark Denemarken DK ODENSE01 IBL/Marketing/SBRM

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 IBL/Marketing/SBRM 3

Fachhochschule Furtwangen Duitsland D FURTWAN01 IBL/Marketing/SBRM 1

Fachhochschule Pforzheim Duitsland D PFORZHE01 IBL/Marketing/SBRM

Fachhochschule Regensburg Duitsland D REGENSBU02 IBL/Marketing/SBRM

HAAGA-HELIA University of Applied Sciences Finland SF HELSINK29 IBL/Marketing/SBRM 1

VAMK University of Applied Sciences Finland SF VAASA03 IBL/Marketing/SBRM

Groupe Ecole Supérieure de Commerce Toulouse Frankrijk F TOULOUS23 IBL/Marketing/SBRM 1 2

Università degli Studi di Bergamo Italië I BERGAMO01 IBL/Marketing/SBRM 2 3

Høgskolen i Telemark Noorwegen N PORSGRU01 IBL/Marketing/SBRM 1

Steyr school of Management Oostenrijk A WELS01 IBL/Marketing/SBRM 1

Centro Universit. EAE-Winterthur (Universitat Politècnica de Catalunya) *

Spanje E BARCELO03 IBL/Marketing/SBRM 1

Universidad de Málaga Spanje E MALAGA01 IBL/Marketing/SBRM 2

ESEC Escuela Superior Europea Spanje F TOULOUS23 IBL/Marketing/SBRM 3

North Dakota State University, Fargo * Verenigde Staten

niet EU IBL/Marketing/SBRM 1


106


niet EU IBL/Marketing/SBRM 4

TOTAAL 17 11

SIRE 3 School of Law UIT

Student IN

Student


Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende België B BRUGGE11 Social Legal Services/Law

Katholieke Hogeschool Leuven België B LEUVEN18 Social Legal Services/Law

Den Sociale Hojskole i Odense Denemarken DK ODENSE05 Social Legal Services/Law

Fachhochschule Jena Duitsland D JENA02 Social Legal Services/Law

Fachhochschule Köln Duitsland D KOELN04 Social Legal Services/Law

Fachhochschule OOW, Ostfriesland Duitsland D EMDEN01 Social Legal Services/Law

Hochschule Bremen Duitsland D BREMEN04 Social Legal Services/Law

Hochschule f. Öffentliche Verwaltung Bremen Duitsland D BREMEN07 Social Legal Services/Law

Katholische Fachhochschule Freiburg Duitsland D FREIBU04 Social Legal Services/Law

International University Audentes Estland EE HARJUMA01 Social Legal Services/Law 1

Elte - Bárczi Gusztáv Gyógype-dagógiai Tanárképzö Föiskolai Kar

Hongarije HU BUDAPES01 Social Legal Services/Law

Bisznesa Augstskola Turiba Letland LV RIGA09 Social Legal Services/Law

Vilnius Law and Business College Litouwen LT VILNIUS15 Social Legal Services/Law 2

Universität Salzburg Oostenrijk A SALZBUR01 Social Legal Services/Law

Jagiellonian University in Krakow Polen PL KRAKOW01 Social Legal Services/Law

Universidad del Pais Vasco Spanje E BILBAO01 Social Legal Services/Law

Universidad Zaragoza Spanje E ZARAGOZ01 Social Legal Services/Law 2

Kingston University Verenigd Koninkrijk

UK KINGSTO01 Social Legal Services/Law 2


UK PAISLEY01 Social Legal Services/Law 2


niet EU Social Legal Services/Law

Zürcher Hochschule Winterthur, School of Management

Zwitserland CH ZURICH02 Social Legal Services/Law 1

3 7

SISP 3 School of Sports Studies UIT

Student IN

Student


La Trobe University Australië niet EU Sport Health & Management

Vrije Universiteit Brussel België B BRUSSEL01 Physical Education

Vrije Universiteit Brussel België B BRUSSEL01 Sport Health & Management

Ribe Statsseminarium Denemarken DK ESBJERG17 Physical Education

University of Southern Denmark Denemarken DK ODENSE01 Physical Education

Fachhochschule Heilbronn, Hochschule für Technik und Wirtschaft

Duitsland D HEILBRO01 Sport Health & Management

Universität Bayreuth Duitsland D BAYREUTH 01 Sport Health & Management


107

Universitario di Scienze Motorie Italië I ROMA05 Sport, Health & Management 3

Lithuanian Academy of Physical Education Litouwen LT KAUNAS04 Physical Education

Høgskolen i Agder Noorwegen N KRISTIA01 Physical Education 1

Høgskolen i Telemark Noorwegen N PORSGRU01 Physical Education

Universitatea din Oradea Roemenië RO ORADEA01 Physical Education 2

Universitatea Transilvania din Brasov Roemenië RO BRASOV01 Physical Education

University of Worcester Verenigd Koninkrijk

UK WORCES01 Physical Education


UK NEWCAST 02 Sport Health & Management

Malmö Hogskola Zweden S MALMO01 Physical Education

TOTAAL 4 2

SPCC 3 Prins Claus Conservatorium

UIT Student

IN Student


Lemmensinstituut Leuven België B BRUSSEL43 Music

Rhythmic Music Conservatory Denemarken DK KOBENHA39 Music

Fachhochschule Osnabrück Duitsland D OSNABRU02 Music 1

Hochschule für Künste /University of the Arts Bremen

Duitsland D BREMEN03 Music

Hochschule für Musik Hamburg Duitsland D HAMBURG05 Music 1

Hochschule für Musik & Theater “Felix Mendelssohn Bartholdy” Leipzig

Duitsland D LEIPZIG05 Music

Fachhochschule Osnabrück Duitsland D OSNABRU02 Music

Hochschule für Musik Würzburg Duitsland D WURZBUR02 Music 1

The Estonian Academy for Music Estland EE TALLINN03 Music

Lahden Ammattikorkeakoulu Lahti Polytechnic Finland SF LAHTI 11 Music 1

Pop and Jazz Conservatory Helsinki/Helsinki Polytechnic

Finland SF HELSINK37 Music

Sibelius Academy Helsinki Finland SF HELSINK05 Music

Conservatorio Statale di Musica "Agostino Steffani" Castelfranco Veneto

Italië I CASTELF01 Music 1

The Lithuanian Academy for Music Litouwen LT VILNIUS05 Music

Vilnius College in Higher Education (Viniaus kolegija)

Litouwen LT VILNIUS10 Music

Høgskolen i Agder Noorwegen N KRISTIA01 Music

Norges Musikhøgskole Noorwegen N OSLO03 Music

University of Music and Performing Arts Graz Oostenrijk A GRAZ03 Music 1

University of Music and Performing Arts Vienna Oostenrijk A WIEN08 Music 1

Universitatea Nationala de Muzica din Bucuresti Roemenië RO BUCURES03 Music

Conservatorio Superior de Música "Eduardo Martinez Torner"

Spanje E OVIED003 Music 2

Escola Superior de Música de Catalunya Spanje E BARCELO029 Music

Real Conservatorio Superior de Música de Madrid Spanje E MADRID27 Music

Akademie Muzickych umeni Praha Tsjechië CZ PRAHA04 Music

Janackova Akademie Muzickych umeni Brno Tsjechië CZ BRNO03 Music

Hacettepe Universitesi Turkije TR ANKARA03 Music


108

Guildhall School of Music and Drama London Verenigd Koninkrijk

UK LONDON081 Music 1

Trinity College of Music Verenigd Koninkrijk

UK LONDON027 Music

University of Salford Verenigd Koninkrijk

UK SALFORD01 Music

State University of New York-Purchase College of Music

Verenigde Staten

niet EU Music

Göteborg University Zweden S GOTEBOR01 Music

Malmö Musikhogskolan Zweden S LUND01 Music

Conservatoire de Musique de Lausanne Zwitserland CH DELEMONT03 Music

TOTAAL 2 8

SPEA 3 School of Education UIT

Student IN

Student


Hogeschool Antwerpen België B ANTWERP57 Primary Teacher Education 1

Katholieke Hogeschool Zuid-West Vlaanderen België B KORTRIJK01 Primary Teacher Education

Hojvangsseminariet Denemarken DK SOBORG02 Primary Teacher Education 1

Ribe Statsseminarium Denemarken DK ESBJERG17 Primary Teacher Training

Viborg Seminariet Denemarken DK VIBORG01 Primary Teacher Education

Universität Leipzig Duitsland D LEIPZIG01 Primary Teacher Education 1

Oulun Yliopisto Finland SF OULU01 Primary Teacher Education

Tel Aviv University * Israël niet EU Primary Teacher Education 1

St. Cyril and Methodius University, Skopje Macedonië niet EU Primary Teacher Education

Høgskolen i Bergen Noorwegen N BERGEN05 Primary Teacher Education

Høgskolen i Oslo Noorwegen N OSLO23 Primary Teacher Education

Høgskolen Stord/Haugesund College Noorwegen N ROMMETV 01 Primary Teacher Education

Hogskolen i Telemark Noorwegen N PORSGRU01 Primary Teacher Education 1

Pädagogische Akademie der Erzdiözese Wien Oostenrijk A WIEN10 Primary Teacher Education

Escola Superior de Educacao de Santa Maria Portugal P PORTO20 Primary Teacher Education

Instituto Politéc.de Viana do Castelo – Escola Superiór de Educação

Portugal P VIANA-D01 Primary Teacher Education

Universa na Primorskem/University of Primorsky Slovenië SI KOPER03 Primary Teacher Education 1

Mondragon Unibertsitatea Spanje E MONDRAGON01 Primary Teacher Education 1

Universidad del País Vasco Spanje E BILBAO01 Primary Teacher Education

Academie voor Hoger Kunst en Cultuuronderwijs, Paramaribo

Suriname niet EU Primary Teacher Education

Liverpool Hope University College Verenigd Koninkrijk

UK LIVERPO06 Primary Teacher Education

University of Greenwich Verenigd Koninkrijk

UK LONDON 110 Primary Teacher Education


UK NEWCAST 02 Primary Teacher Education

Georgia State University, Atlanta Verenigde Staten

niet EU Primary Teacher Education


109

Texas Christian University, Fort Worth Verenigde Staten


Indiana University of Pennsylvania, Indiana Verenigde Staten


Ball State University, Muncie Verenigde Staten


Göteborg University Zweden S GOTEBOR01 Primary Teacher Education

Malmö Hogskola Zweden S MALMO01 Primary Teacher Education 2

TOTAAL 6 3

TOTAAL AANTAL UITWISSELINGSSTUDENTEN 317 310

Instellingen gemarkeerd met * zijn geen vaste partnerinstelling van de betreffende HG school; de uitwisseling van studenten op het betreffende vakgebied is eenmalig.

jaarverslag 2007 hanzehogeschool groningen

Documents