izve[taj za strategiska ocena na @ivotnata sredina sea - falise nacrt.pdf · so ~len 68 stav (3) od...

IZVE[TAJ ZA STRATEGISKA OCENA NA @IVOTNATA SREDINA

ZA

LOKALNA URBANISTI^KA PLANSKA DOKUMENTACIJA ZA IZGRADBA NA PRE^ISTITELNA STANICA ZA OTPADNI VODI, PRETOVARNA STANICA I PRERABOTKA NA KOMUNALEN OTPAD SO OSNOVNA

KLASA NA NAMENA E3-NEKOMPATIBILNA INFRASTRUKTURA NA KP 118, KP 119, KP 120, KP 212 I

DEL OD KP 585, KO FALI[E, M.V. GORNA RE@IKA, OP[TINA TETOVO

N A C R T I Z V E [ T A J

Skopje, Juni 2016 godina

2

So cel navremeno da se sogledaat mo`nite negativni vlijanija vrz

ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto, kako i socio - ekonomskite aspekti od realizacija na LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo, soglasno ~len 65, stav 2 od Zakonot za ìvotna sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 53/05, 81/05, 24/07, 159/08, 83/09, 48/10, 124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 183/13, 42/14, 44/15, 129/15, 192/15, 39/16 i 42/16), se naloì potrebata za sproveduvawe na Strategiska ocena na ìvotnata sredina. Izve{tajot za Strategiska ocena e potpi{an od Ekspert za Strategiska ocena na vlijanieto vrz ìvotnata sredina (videno od Kopija na potvrda, dadeno vo prilog). Vo podgotovkata na Izve{tajot za Strategiska ocena na vlijanie vrz ìvotnata sredina u~estvuvaa:

Emil Stojanovski, dipl. in`. po za{tita na ìvotna sredina, Qup~o Avramovski, dipl. ekonomist, Igor Kukulovski, dipl. in`. po za{tita na ìvotna sredina, Keti Andonova, administrator, Dejan Rafailoski, tehni~ka kontrola. Gorenavedeniot izve{taj za strategiska ocena na ìvotnata sredina

soglasno ~len 66 stav (5) od Zakonot za ìvotna sredina e potpi{an od lice koe e vklu~eno vo listata na eksperti za strategiska ocena na vlijanieto vrz ìvotnata sredina koja ja vodi Ministerstvototo za ìvotna sredina i prostorno planirawe. Kako dokaz za istoto vo prilog na izve{tajot e dadena kopija na Potvrdata so broj 07-10997/2 od 26.12.2012 godina dadena od strana na Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe.

Enviro Resursi, DOO Skopje

Upravitel

Emil Stojanovski

3

Imaj}i predvid potrebata od izrabotka na Izve{taj za strategiska ocena vrz ìvotnata sredina za LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo kako i odredbite od Zakonot za ìvotna sredina donesuvam:

R E [ E N I E Za opredeluvawe na ekspert za izrabotka na Izve{taj za strategiska ocena

na ìvotnata sredina Emil Stojanovski, diplomiran inèner, se opredeluva za ovlasten Ekspert za izrabotka na strategiska ocena na ìvotna sredina za LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo.

Obrazloènie: Emil Stojanovski, diplomiran inèner, gi ispolnuva uslovite propi{ani so ~len 68 stav (3) od Zakonot za ìvotna sredina na Republika Makedonija so toa {to ima poloèn ispit za Ekspert za strategiska ocena na ìvotnata sredina kako i e vklu~en vo Listata na eksperti za strategiska ocena vrz ìvotnata sredina {to ja vodi Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe.

Enviro Resursi, DOO Skopje

Upravitel

_________________ Emil Stojanovski

9

Sodrìna:

Voved .............................................................................................. 11

1. Celi na Planskiot dokument ................................................... 15

1.1 Celi na za{tita na ìvotnata sredina ................................ 18

1.2 Specifi~ni celi na Strategiskata ocena ........................... 20

1.3 Upotrebena metodologija ......................................................... 23

1.4 Zakonodavna ramka ..................................................................... 24

1.5 Institucionalna ramka ............................................................ 26

1.6 Sodrìna na Izve{tajot za Strategiska ocena na

ìvotnata sredina ...................................................................... 28

1.7 Rezime ............................................................................................ 29

2. Pregled na planskiot dokument .............................................. 30

2.1 Osnovi na Planskiot dokument ............................................... 30

2.2 Planski opfat ............................................................................. 31

2.2.1 Geografska i geodetska mestopolo`ba ................................. 31

2.2.2 Namena na upotreba na zemji{teto ............................. .......... 32

3. Kratok opis i obrazloènie na planskite re{enija za

izgradba na komunalna i soobra}ajna infrastruktura...... 34

4. 4.1

Karakteristiki na prostorot i sega{na sostojba so ìvotnata sredina ...................................................................... Karakteristiki na prostorot .................................................

36

36

4.1.1 Reqefni uslovi, naklon i ekspozicija na terenot ............ 38

4.1.2 Geolo{ki karakteristiki ........................................................ 38

4.1.3 Seizmolo{ki karakteristiki na terenot............................. 39

4.1.4 Hidrotehni~ka struktura .......................................................... 39

4.1.5 Klimatski i mikroklimatski karakteristiki ................... 41

4.1.6 Naselenie ...................................................................................... 41

4.1.7 Hidrotehni~ka infrastruktura .............................................. 43

4.1.8 Kulturno nasledstvo ................................................................... 44

4.1.9 Prirodno nasledstvo .................................................................. 45

4.2 Opis na sega{nata sostojba so ìvotna sredina vo planskiot opfat ..........................................................................

46

4.3 Sega{na sostojba so ìvotnata sredina vo i okolu planskiot opfat ...........................................................................

53

5. Sostojba bez implementacija na planskiot dokument ....... 55

6. Alternativi i ~initeli za izbor na alternativa ............. 56

7. Pretpostaveni vlijanija vrz mediumite na ìvotnata sredina ...........................................................................................

58

8. Merki za za{tita, namaluvawe i neutralizirawe

na zna~ajnite vlijanija vrz ìvotnata sredina od

implementacija na planskiot dokument ................................ 64

9. Plan na merki za monitoring na ìvotnata sredina ......... 76

10. Netehni~ko rezime ..................................................................... 78

10

11. Prilozi ......................................................................................... 88

Dodatok ........................................................................................... 91

Koristena literatura ................................................................. 92

11

Voved

Strategijata za upravuvawe so otpad ja odrazuva nacionalnata politika vo domenot na upravuvawe so otpadot i pretstavuva osnova za podgotvuvawe i za sproveduvawe na integriran sistem za upravuvawe so otpadot, koj }e bide efektiven vo odnos na tro{ocite.

So strategijata za upravuvawe so otpad gi utvrduva relevantnite merki:

So prvenstvena namera da se nadmine neprifatlivata sostojba na ìvotnata sredina vo kontekst na posledicite od nesoodvetnoto upravuvawe so otpadot vrz vozduhot, vodata, po~vata i vrz prirodnata sredina, kako i vrz zdravjeto na naselenieto;

So ponatamo{na namera da se postigne celosna kontrola nad sozdadenite tekovi na otpad, da se namalat koli~estvata na otpad i potencijalot na opasnost na istiot, da se postigne optimalno iskoristuvawe na otpadot kako materijal/energija i otstranuvawe na otpadot so optimalen i sovremen sistem na novi infrastrukturni kapaciteti i

So krajna namera da se vovedat tehnologii za po~isto proizvodstvo i odr`livo upravuvawe so prirodnite resursi i so otpadot, kako i da se namalat emisiite na stakleni~ki gasovi {to gi sozdava otpadot.

Otpadot istovremeno poseduva ekolo{ka i ekonomska komponenta.

Otpadot ne e samo generator na posledici vrz ìvotnata sredina, tuku moè da se obnovuva i povtorno da se iskoristuva. Site fazi na obnova na frakciite na otpadot, koi {to se upotreblivi za proizvodstvo na novi proizvodi ili na energija, ovozmoùvaat za~uvuvawe na neobnovlivite prirodni resursi. No, surovinskiot materijal dobien od tekovite na otpad i

12

namenet za reciklirawe kako materijal i za proizvodstvo na energija treba da go pronajde svojot pazar. Vo isto vreme, upravuvaweto so otpadot vo site svoi fazi na sobirawe, iskoristuvawe kako materijal i za energija, pretstavuva potencijal za novi rabotni mesta vo uslu`nite i vo proizvodnite dejnosti.

So Popisot na naselenie, doma}instva i stanovi od 2002 godina se sobirani podatoci za opremenost na stanovi so instalacii za sobirawe na otpadni vodi od doma}instvata vo javnite kanalizacii, pokaùva deka mala e griàta za za{tita na ìvotnata sredina od otpadnite vodi vo RM. Ako na toa se dodade i faktot deka pogolem del od izgradenata kanalizaciona mreà ne vodi kon moderni kanalizaciski sistemi, situacijata zagriùva, osobeno nadle`nite institucii i edinicite na lokalni samoupravi. Vodite koi {to doa|aat od doma}instvata i industrijata se ispu{taat vo recipientite direktno bez nikakov tretman.

Cel na izgradba na PSOV e za{tita na recipientite od zagaduvawe na

otpadnite vodi od doma}instvata i od industrijata vo Tetovo so {to }e se promovira odr`liviot razvoj na regionot. Pre~istitelnata stanica }e bide nameneta za pre~istuvawe na komunalni otpadni vodi.

Izrabotkata na ovoj LUPD e prvenstveno da se definiraat uslovite za izgradba i odr`livo funkcionirawe na dejnostite predvideni vo ovoj opfat, definirawe na nasoki me|u koi }e se unapredi sistemot za upravuvawe so otpadot i otpadnite vodi od gradot Tetovo, a so samoto toa i podobruvawe na sostojbata i kvalitetot na ìvotnata sredina.

So samoto realizirawe na ovaa planska zada~a vo delot na izve{tajot na Strategiskata ocena na ìvotna sredina se dobivaat podatoci za po~vata, vozduhot, vodata, klimatskite faktori, naselenieto, zdravjeto na lu|eto, materijalnite dobra i dr. i se sozdavaat uslovi za iznao|awe na pri~inite

13

vrz osnova na koja se odbiraat alternativite i se predviduvaat merki za za{tita i namaluvawe na negativnite vlijanija. So identifikacijata na mo`nite problemi treba da se racionaliziraat tro{ocite i da se napravi najsoodveten izbor na merkite za za{tita na ìvotnata sredina. Rezultatot od u~estvoto na javnosta treba da se zeme {to e mo`no pove}e. Preku realizacija na planskiot opfat doa|a do podobruvawe na ekonomskite uslovi preku otvarawe na novi rabotni mesta, odnosno }e se sozdadat uslovi za ekonomsko angaìrawe na naselenieto, a so samoto toa vospostavuvawe na preduslovi za odr`liv ekonomski razvoj.

Ocenata na vlijanieto na opredeleni strategii, planovi i programi

vrz ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto e postapka so koja se procenuvaat efektite vrz ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto od sproveduvaweto na predloènite dokumenti. Celta e mo`nite efekti da bidat zemeni vo predvid vo ranata faza na podgotovkata na dokumentite vklu~uvaj}i gi i promenite na istite. Isto taka, cel na Strategiskata ocena e da se integrira za{titata na ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto vo procesot na podgotvuvawe i donesuvawe na planskite dokumenti preku ekspertska procenka i procenka na javnosta pred donesuvawe na istite.

Podgotovkata na planskiot dokument gi definira i jasno gi utvrduva osnovnite, a so tek na vreme i realnite celi i pravci vo domenot na zemjodelstvoto, {umarstvoto, energetikata, industrijata, turizmot, upravuvawe so otpadot, upravuvawe so vodite, prostornoto i urbanisti~ko planirawe i koristewe na zemji{teto, kako i Nacionalniot akcionen plan za ìvotna sredina i lokalnite akcioni planovi za ìvotna sredina koi ja

14

nalaga potrebata soglasno ~len 65 od Zakonot za ìvotna sredina od sproveduvawe na Strategiskata ocena na vlijanieto na ìvotnata sredina na ovie planski i programski re{enija i celi.

Strategiskata ocena na vlijanieto na ìvotnata sredina se sostoi od nekolku fazi na planirawe:

proverka;

opredeluvawe na opfat;

osnovni podatoci na ìvotnata sredina;

podgotovka na izve{tajot za ìvotna sredina;

konsultacija so zasegnatata javnost;

prifa}awe na strategijata i

monitoring. Pri opredeluvawe na obemot i detalnosta na informaciite vo

Izve{tajot za ìvotna sredina, organot koj go podgotvuva planskiot dokument e dolèn da pobara mislewe od organite koi se zasegnati od planskiot dokument. Isto taka, spored Arhuskata Konvencija i Uredbata za u~estvo na javnosta vo tekot na izrabotkata na propisi i drugi akti, kako i planovi i programi od oblasta na ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 147/08 i 45/11) ~len 8, organot koj go podgotvuva planskiot dokument e dolèn da go vklu~i u~estvototo na javnosta preku:

}e treba da se utvrdi dinamikata i rokovite {to }e bidat realni za efikasno u~estvo na zasegnatata javnost;

nacrt-pravilata }e treba da bidat javno raspolo`livi, i

na javnosta }e treba da i se ovozmoì da dade komentar. Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe jasno gi

definira osnovnite, a so vreme i ostvarlivite celi i pravci na razvojot, osobeno vo pogled na neophodnite kvalitativni strukturni promeni i za niv relevantni i adaptibilni re{enija i opcii. Neposrednata povrzanost i me|usebnata uslovenost pome|u planskiot opfat i vlijanieto na ìvotnata sredina nametnuva ednovremen, integralen tretman na prostorot i definirawe na dolgoro~na strategija za ureduvawe, opremuvawe i koristewe na prostorot i efikasna za{tita na ìvotnata sredina, prirodata i kulturno-istoriskoto nasledstvo vo regionot.

Posebno vnimanie e posveteno na karakteristikite na koristewe na zemji{teto. Pravnata i administrativna ramka, koja gi opfa}a osnovnite zakoni, strate{ki planovi i standardi na ìvotnata sredina, kako i procedurite za Strategiska ocena na ìvotna sredina obraboteni se vo posebno poglavje od ovoj Izve{taj.

Analizata na alternativite koi se opfateni so ovoj Izve{taj ukaùva na potrebata od neminovno sproveduvawe na Strategiskata ocena na vlijanieto vrz ìvotnata sredina vo procesot na planirawe zaradi pravilna i poefikasna izbrana alternativa. O~ekuvanite rezultati vrz ìvotnata sredina, preporakite i merkite za namaluvawe na vlijanijata, kako i planot za monitoring se prikaàni i objasneti vo posebni segmenti od ovoj Izve{taj.

15

1. Celi na Planskiot dokument

Povr{inata na planskiot opfat do sega ne e opfatena so postojna urbanisti~ka dokumentacija. Za predmetnata lokalna urbanisti~ka planska dokumentacija izraboteni se Uslovi za planirawe na prostorot za izrabotka na LUPD za izgradba na pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, Op{tina Tetovo, koi proizleguvaat od Prostorniot plan na Republika Makedonija, izraboteni od Agencijata za planirawe na prostorot so teh. br. 01316 od april 2016 godina i za koi e doneseno i Re{enie od Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe so br. 15-2825/2 od 18.04.2016 godina.

Lokalnata urbanisti~ka planska dokumentacija treba da se izraboti vo se spored Zakonot za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 199/14, 44/15, 193/15 i 31/16), Pravilnikot za standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15,

217/15, 222/15, 228/15 i 35/16) i Pravilnikot za pobliska sodrìna, forma i na~in na obrabotka na generalen urbanisti~ki plan, detalen urbanisti~ki plan, urbanisti~ki plan za selo, urbanisti~ki plan von naseleno mesto i regulaciski plan na generalen urbanisti~ki plan, formata, sodrìnata i na~inot na obrabotka na urbanisti~ko - planski dokumentacii i arhitektonsko - urbanisti~kiot proekt i sodrìnata, formata i na~inot na obrabotka na proektot za infrastruktura („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15), kako i drugata relevantna zakonska i podzakonska regulativa.

Planskiot opfat gi opfa}a KP118, KP119, KP120 i KP212 vo celost, kako i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, na teritorija na Op{tina Tetovo.

Na sever granicata na planskiot opfat se dviì vo jugoisto~en pravec, po~nuvaj}i od najsevernata to~ka 1 i toa dol` granicata na KP585 so KP117/4, pa prodolùva dol` granicata na KP118 so KP117/4, KP117/3, KP116/2, KP116/1 i KP115/5, KO Fali{e, Op{tina Tetovo. Prodolùva dol` granicata na KP119 so KP115/5, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, pa dol` granicite na KP118, KO Fali{e, Op{tina Tetovo so KP859, KP862 i KP865, KO Strimnica, Op{tina @elino. Ponatamu, se dviì dol` granicata na KP585 so KP595, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, se do najisto~nata to~ka 28.

Na jug granicata na planskiot opfat zapo~nuva dvièj}i se vo jugozapaden pravec, prodolùvaj}i od to~kata 28 dol` granicata na KP120 so KP122/10, KP122/9, KP122/7 i KP122/6, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, se do najju`nata to~ka 37. Ottamu, prodolùva vo severozapaden pravec, dol` granicata na KP120 so KP182 i KP183, prodolùva dol` granicata na KP585 so KP183 i ponatamu dol` granicata na KP212 so KP183, KP211, KP210, KP209, KP208, KP207/2, KP207/1, KP216, KP215/2, KP215/1 i KP213, KO Fali{e, Op{tina Tetovo. Ottamu, prodolùva severno dol` granicata na KP585 so KP213, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, se do najzapadnata to~ka

16

65. Na kraj, ja se~e KP585, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, se do po~etnata (najseverna) to~ka 1.

Analizata na postojnata sostojba pokaùva deka mal del od povr{inata e pod lokalni zemjeni pati{ta - pristapi do okolnite zemjodelski povr{ini.

Vkupno 6,29 ha ili 93,61% od povr{inata na planskiot opfat e neizgradeno - neorganizirano zemji{te.

Vo ramkite na planskiot opfat na predmetniot lokalitet se planira razvoj so predviduvawe na grade`na parcela i prostor opredelen so grade`ni linii vo koj e dozvoleno postavuvawe na povr{ini za gradewe na pove}e gradbi, so osnovna klasi na namena:

E - Infrastruktura E3 - Nekompatibilna infrastruktura (Pre~istitelna stanica za

otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad). ]e se planira grade`na parcela i prostor opredelen so grade`ni

linii vo koj e dozvoleno postavuvawe na povr{ini za gradewe na pove}e gradbi, so osnovna klasi na namena E3 - Nekompatibilna infrastruktura (Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad), koja ponatamu }e se razrabotuva so izrabotka na eden ili pove}e arhitektonsko - urbanisti~ki proekti, vo sklad so ^len 51 od Zakonot za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 199/14, 44/15, 193/15 i 31/16).

Vo lokalitetot pri inventarizacija na sodrìnite i funkciite na terenot ne se evidentirani gradbi.

So analiza na postojnata sostojba konstatirano e deka na predmetniot lokalitet ne postojat gradbi od kulturno-istorisko zna~ewe.

Niz planskiot opfat minuvaat nekategorizirani zemjani i neasfaltirani pati{ta-pristapi do okolnite zemjodelski povr{ini.

Kraj ju`nata granica na planskiot opfat minuva postoen otvoren kanal za navodnuvawe.

Na isto~niot kraj na planskiot opfat minuvaat 2 vozdu{ni visokonaponski 110 kv dalnovodi i toa eden vo funkcija i vtor vo faza na izgradba.

Ostanata komunalna infrastruktura na teren ne e evidentirana. Programskite proekcii na prostorot se dviàt vo slednite nasoki:

Potrebno e da se izraboti planskiot opfat za Lokalna urbanisti~ka planska dokumentacija;

17

Da se planiraat nameni na zemji{teto i gradbite vo soglasnost so definiranite so Planskata programa i izrabotenite Uslovi za planirawe;

Da se planira grade`na parcela koi vo najgolema mo`na merka }e ja po~ituvaat postojnata katastarska parcelacija;

Da se planira dobra soobra}ajna povrzanost koja }e obezbedi i dobar razvoj i realizacija na planskata dokumentacija. Na predmetniot prostor, koj e delumno realiziran, potrebno e

predviduvawe sodrìni so cel za nivna realizacija i re{avawe na nivniot status vo sklad so potrebite na korisnicite i Op{tinata, vo soglasnost so Planskata programa i izrabotenite Uslovi za planirawe.

Site predvideni komunalni priklu~oci potrebno e da se realiziraat. Mo`nostite za prostoren razvoj gi definiraat nasokite postaveni

kako del na razvojot. So analizata na postojna sostojba, potrebite na Op{tinata i

ìtelite od predmetniot lokalitet treba da se ocenat i odredat mo`nostite na prostorniot razvoj:

vo koja nasoka e neophodniot razvoj;

koi se ograni~uva~kite faktori (tesni grla) na razvojot;

koi se realnite mo`nosti za razvoj. Potrebno e da se predvidi re{enie koe bi gi oformilo namenata i

karakterot na funkciite. Vo pogled na sistemot na gradba i standardite treba da se gradat

ekonomsko isplatlivi grade`ni zafati na objektite. Potrebno e da se postigne povisok standard vo odnos na:

povr{ini;

kvalitet na gradba;

upotreba na materijali;

pogolemi estetski vrednosti;

soodvetni instalacii;

obezbeduvawe na site soobra}ajni uslovi za proto~nost i bezbednost na soobra}ajot i kompleksno re{avawe na soobra}ajot vo miruvawe;

povrzuvawe so infrastrukturni sistemi, kako i mo`nost od realizacija na novi sistemi. Vo pogled na infrastrukturata potrebno e:

Paralelno so realizacija na planskite dokumenti i oformuvawe na kvalitetni prostori da se izvede primarnata i sekundarnata mreà na site postojni infrastrukturni sistemi (vodovod, fekalna i atmosferska kanalizacija, elektrika, telefonija). Realni mo`nosti za razvoj za lokalitetot pretstavuvaat:

gradba na objekti vo oformeni grade`ni parceli. Stepenot na iskoristenost na grade`no zemji{te }e bide ekonomski

opravdan, dokolku se obezbedi potrebno nivo na soobra}ajna usluga. Vo soglasnost so normativite za planirawe na soobra}ajot,

primarnata soobra}ajna mreà treba da obezbedi:

18

sekundarnata soobra}ajna mreà vo soglasnost so normativite treba da se realizira;

parkiraweto na vozilata da se obezbedi vo ramkite na parcelite.

1.1 Celi na za{tita na ìvotnata sredina

Za{titata na ìvotnata sredina podrazbira mnoèstvo na razli~ni postapki i merki koi go spre~uvaat zagrozuvaweto na ìvotnata sredina. Pod za{tita na ìvotnata sredina se podrazbira ne samo za{tita na ~ovekot tuku i za{tita na bilnata vegetacija i ìvotinskiot svet. Celite na za{titata na ìvotnata sredina se za{tita na zdravjeto na lu|eto, kvalitetot na ekosistemite, za{tita na rastitelniot i ìvotinskiot svet i kulturni dobra ~ij tvorec e ~ovekot, za~uvuvawe na ramnoteàta i ekolo{kata stabilnost na prirodata, racionalno i adekvatno koristewe na prirodnite resursi.

Deklaracijata za ìvotnata sredina e donesena na Svetskata konferencija na Obedinetite dràvi vo 1972 godina. Stokholmskata konferencija za ~ovekovata sredina, odràna 1972 godina ja razbudila svesta i go ozna~ila po~etokot na ekolo{kata era i istovremeno ja inicirala Pariskata konvencija na Pretsedateli na Dràvi i Vladi na zemjite od Evropskata ekonomska zaednica, odràna istata godina. Vo usvoenata deklaracija kako osnovna cel na ekolo{kiot razvoj se naveduva smaluvawe na rizikot vo pogled na uslovite na ìvot, podobruvawe na kvalitetot na ìveewe i da se vo ostvaruvawe na ovie celi posebno vnimanie obrati na za{titata na ìvotnata sredina. Spored toa, Evropskoto zakonodavstvo koe go ima usvoeno Sovetot na Evropskite ekonomski zaednici se naglasi garancijata na pravoto na sekoj gra|anin na ~ista i zdrava ìvotna sredina.

Vo tekot na 1992 godina vo sila stapi Bazelskata Konvencija, ~ija {to cel e smaluvawe na supstanciite odredeni kako opasen otpad. Vo Maj 2004 godina stapi vo sila i Stokholmskata konvencija za perzistentni organski zagaduva~i, so koi gi definira 12 ekstremno otrovni organski zagaduva~i, baraj}i nivna redukcija ili nivno celosno eliminirawe.

Me|unarodnata pravna za{tita na ìvotnata sredina se sveduva vo najgolem del na me|unarodno - pravna akcija protiv zagaduvaweto. Sepak, me|unarodnata regulativa vo oblasta na ìvotnata sredina seu{te ne dostignala na nivo koj bi ovozmoìl miren ìvot na site ìvi su{testva na na{ata planeta. Se donesuvaat razni protokoli, konvencii, deklaracii i dr.

Republika Makedonija, vo ramkite na evrointegraciskite procesi vo ìvotnata sredina ima potpi{ano golem broj na me|unarodni konvencii, bilateralni dogovori i protokoli i koi zaedno so nacionalnite propisi ja so~inuvaat pravnata ramka koja go ureduvaat upravuvaweto so mediumite na ìvotnata sredina. Vo procesot na aprkosimacijata na EU asquis

communautaire (EU zakonodavstvo) od oblasta na ìvotnata sredina preku transponirawe na EU zakonodavstvoto Republika Makedonija gi ima doneseno slednite zakoni:

19

Zakon za ìvotna sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 53/05, 81/05, 24/07, 159/08, 83/09, 48/10, 124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 187/13, 42/14, 44/15, 129/15, 192/15, 39/16 i 42/16);

Zakon za kvalitet na ambientniot vozduh („Sl. Vesnik na RM” br.

67/04, 92/07, 35/10, 47/11, 100/12, 163/13, 10/15 i 146/15);

Zakon za upravuvawe so otpadot („Sl. Vesnik na RM” br. 68/04, 71/04, 107/07, 102/08, 143/08, 124/10, 51/11, 123/12, 163/13, 51/15, 146/15, 156/15, 192/15 i 39/16);

Zakon za upravuvawe i pakuvawe i otpad od pakuvawe („Sl. Vesnik na

RM” br. 161/09, 17/11, 47/11, 136/11, 6/12, 39/12, 163/13, 146/15 i 39/16);

Zakon za upravuvawe so baterii i akumulatori i otpadni baterii i akumulatori („Sl. Vesnik na RM” br. 140/10, 47/11 i 148/11);

Zakon za elektri~na i elektronska oprema i otpadna elektri~na i elektronska oprema („Sl. Vesnik na RM” br. 87/08, 6/09, 161/09, 83/10, 51/11 i 6/12);

Zakon za za{tita od bu~avata vo ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na

RM” br. 79/07, 124/10, 47/11, 163/13 i 146/15);

Zakon za za{tita na prirodata („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 14/06, 84/07, 35/10, 47/11, 148/11, 59/12, 13/13, 163/13, 41/14 i 164/15) i dr. Procesot na usoglasuvawe so zakonodavstvoto na EU i vo sega{no

vreme e vo tek, posebno vo tehni~kite barawa dadeni vo aneksite na EU Direktivite. Listata na relevantni zakoni i relevantni EU Direktivi i me|unarodni dogovori se dadeni vo to~kata 11 od ovoj Izve{taj. Site obvrski {to proizleguvaat od ovie zakonski i nacionalni strate{ki dokumenti, bea analizirani i zemeni vo predvid pri definirawe na osnovnite celi za za{tita na ìvotnata sredina vo planskiot opfat pri izgotvuvawe na ovoj Izve{taj.

Kako generalni celi utvrdeni po ovie zna~ajni osnovi se slednite: - Obezbeduvawe na preventivni merki na za{tita na vodnite resursi-

podzemnite vodi od mo`nite zagaduva~ki emisii na materii od realizirawe na planskiot opfat;

- Iskoristuvawe na solarnata energija - kako ~ista energija, preku implementirawe na konceptot po~ista sredina;

- Vospostavuvawe na permanenten monitoring na kvalitetot na vodata, po~vata i vozduhot;

- Zasaduvawe na pojas so soodvetni drvni rastenija; - Za~uvuvawe na postojnite vodni resursi; - Naso~uvawe na celata kanalizaciona mreà kon pre~istitelnata

stanica so {to }e se postigne za{tita na po~vata i podzemnite vodi; - Vospostavuvawe na permanentna sorabotka vo sledeweto na sostojbite

vo oblasta na kvalitetot na vodata, po~vata i drugite mediumi vo ìvotnata sredina od strana na lokalnite i Republi~kite zdrastveni institucii od aspekt na so~uvuvawe na zdravjeto na naselenieto;

- Vklu~uvawe na javnosta vo procesot na monitorirawe na sostojbite i donesuvawe na odluki za mediumite vo ìvotnata sredina;

20

- Vospostavuvawe na baza na podatoci za sostojbata vo sekoj medium vo ìvotnata sredina po principot (dviè~ka sila-pritisok-sostojba na ìvotnata sredina-vlijanie-odgovor) na lokalno i regionalno nivo. Vo ovoj proces se predlaga pocelosno implementirawe na gore

navedenite celi preku realizirawe sistem na predlog merki za za{tita, odbegnuvawe, namaluvawe, neutralizirawe ili kompenzacija na negativnite vlijanija od realizacija na predvidenite sodrìni soglasno urbanisti~kiot plan. Za taa cel vo ponatamo{niot tekst na sodrìnata na ovoj dokument se predlagaat:

Tehni~ki merki koi treba da se prevzemat za vreme na sproveduvawe na planot;

Preporaki za podgotvuvawe, donesuvawe i dopolnuvawe na planovite i programite vo ramkite na sproveduvaweto na zakonskite obvrski vo ìvotnata sredina.

1.2 Specifi~ni celi na Strategiskata ocena

Specifi~nite celi na Strategiskata ocena na ìvotnata sredina se definirani soglasno nacionalnata i me|unarodna legislativa i se prikaàni preku statusot na biolo{ka raznovidnost, naselenieto, zdravjeto na lu|eto, materijalnite dobra, kulturnoto nasledstvo i predelot:

- Za{tita na ìvotnata sredina so implementacija na planskiot dokument;

- Podobruvawe na ekonomskite uslovi, podobruvawe na kvalitetot na ìveewe i zgolemuvawe na ìvotniot standard;

- Pravilno upravuvawe so prostorot zaradi odrùvawe na postojanoto nivo na flora i fauna;

- Obezbeduvawe na za{titni zeleni pojasi i formirawe na hortikulturni nasadi od aspekt na pojava na bu~ava i vibracii;

- Podobruvawe na kvalitetot na vozduhot; - Za~uvuvawe na kvalitetot na vodata; - Integralno upravuvawe so komunalniot otpad i negova selekcija,

selektirawe, transport i reciklirawe za za~uvuvawe na po~vata, a so toa i minimizirawe na otpadot;

- Minimizirawe na pojavite od nesre}i i havarii; - Za~uvuvawe na kulturnoto nasledstvo; - Za~uvuvawe na karakteristikite na predelot i ìvotnata sredina.

Celite na ovoj planski dokument se kompatibilni so celite na slednite strate{ki dokumenti:

LEAP na op{tina Tetovo; -Za{tita na vozduhot od zagaduvawe i podobruvawe na kvalitetot na vozduhot; -Snabduvawe so kvalitetna voda za piewe vo dovolni koli~ini; -Za{tita na vodite od zagaduvawe, pre~istuvawe na otpadnite vodi.

Upravuvawe so otpad; -Urban razvoj i prostorno planirawe;

21

-Razvoj na ekolo{ko-kulturen turizam.

Za{tita na biodiverzitetot; -Upravuvawe i koristewe na prirodnite resursi; -Da se za~uva biolo{kata ramnoteà na ekosistemite; -Podigawe na ekolo{ka svest; -Primena na alternativi (obnovlivi izvori na energija).

Programa za razvoj na jugozapaden planski region 2010-2015 godina. Glavna strate{ka cel na programata za razvoj na Jugozapaden planski

region za periodot 2010-2015 godina e Konkurenten planski region vo nacionalni i me|unarodni ramki {to se karakterizira so brz, dinami~en i odr`liv razvoj.

Planskata dokumentacija e vo soglasnost isto taka so:

Nacionalna strategija za upravuvawe so otpad na Republika Makedonija (2008 - 2020 godina). Implementacijata na planskata dokumentacija }e bide vo korelacija

so lokalnite, regionalnite, nacionalnite i me|unarodni dokumenti so cel da bidat postignati celite i nivnite barawa. Prostoren plan na regionot na za{titeni zoni na izvorot Ra{~e

Lokacijata na planiraniot opfat vleguva vo II (vtora) za{titna zona na izvorot Ra{~e.

Vo tekot na 2003 godina Sobranieto na R. Makedonija go usvoi Prostorniot plan za regionot na za{titnite zoni na izvorot Ra{~e, kako regionalen plan preku koj se sproveduva, odnosno implementira Prostorniot plan na Republikata.

Izvorot Ra{~e, koj se nao|a na 17 km zapadno od Skopje, e zna~aen za vodosnabduvawe na gradot Skopje i okolnite naselbi. Od vkupniot broj na ìteli vo gradskite i prigradskite naselbi, 549.165 ìteli, od gradskata vodovodna mreà, odnosno od izvorot Ra{~e se vodosnabduvaat 84%.

Specifi~nata geolo{ka, geomorfolo{ka i hidrogeolo{ka struktura vo predelot na podra~jeto {to pretstavuva zona na hranewe na izvorot Ra{~e, ovozmoùva podzemno akumulirawe na karstna izdan i sozdava priroden fenomen so osobena vrednost i op{testveno zna~ewe. Vrz osnova na analizite na bilansot na vodite vo Polog i izvorot Ra{~e, izvr{eni vo period od 1969 - 1973 godina utvrdena e direktna zavisnost na porastot na vodite vo basenot na izvorot od atmosferskite vrneì, protocite na reka

Vardar na potegot od vodomernata stanica vo s. Raotinci do vodomernata stanica vo s. Jegunovce i od protocite na [arskite pritoki na r. Vardar.

Vrz osnova na zonite na hranewe na izvorot Ra{~e izdvoeni se tri za{titni zoni:

Prva zona (zona na sanitarno ograni~uvawe) koja go zafa}a prostorot na masivot @eden, izvorot Ra{~e so kaptaìte 1 i 2 i prostorot ograni~en so fizi~ka ograda;

22

Vtora zona (zona na higiensko epidemiolo{ko ograni~uvawe i sledewe) go zafa}a podra~jeto na Dolen Polog {to e vo neposredna vrska so masivot @eden;

Treta zona (zona na higiensko epidemiolo{ko sledewe i nabquduvawe) go opfa}a podra~jeto na Goren Polog so del od prostorite na Mavrovskiot hidrosistem i podno`jeto na [ar Planina. Za{titnite zoni se utvrdeni so posebna Odluka za utvrduvawe na

granicite na za{titnite zoni na izvorot i opredeluvawe na merki za za{tita („Sl. Vesnik na RM” br. 36/90).

Imaj}i ja predvid prostornata disperzija na naselbite, gravitacionite vlijanija i komunikaciona povrzanost, so Prostorniot plan na za{titnite zoni na izvorot Ra{~e se predviduva formirawe na dve stopanski zoni i toa:

Za naselbite Ra{~e, Radu{a, Dvorce, Bojane i Kopanica, se definira lokacija na stopanska zona nadvor od Prvata za{titna zona (mnogu zagrozenata izdan na @edenskiot masiv), vo atarot na naselbata Qubin (Op{tina Saraj), na dr`avno zemji{te. Zonite za stopanstvo predvideni so postojnata urbanisti~ka dokumentacija za ovie naseleni mesta }e bidat rezervirani za realizacija na mali pogoni, ~ii {to tehnolo{ki procesi nema da sozdavaat otpadni vodi.

Za naselbite Trebo{, @il~e, Ratae, Siri~ino, [em{ovo, Ozormi{te, Prequbi{te, Kopance, Jan~i{te, Podbre|e i Jegunovce, se predviduva organizacija na stopanska zona vo krugot na HEK Jugohrom, kako i na lokacijata na deponijata.

Za ostanatite naselbi vo za{titnite zoni, (naselbite na potegot Xep~i{te-Vratnica), ne postojat uslovi za locirawe na koncentrirana stopanska zona. Od tie pri~ini kapacitetite }e bidat gradeni vo ramkite na stopanskite zoni predvideni so postojnata urbanisti~ko-planska dokumentacija. Planskiot opfat na pre~istitelnata stanica i pretovarnata stanica

vo ~ii sostav }e se vr{i prerabotka na komunalen otpad se nao|a vo vtorata za{titan zona (zona na higiensko epidemiolo{ko ograni~uvawe i sledewe) na izvorot Ra{~e.

Vo vtorata za{titna zona na izvorot se zabranuva:

Koristewe na zemji{teto na na~in i obem so koj se zagrozuvaat prirodnite vrednosti, kvalitetot, koli~estvato na vodite i re`imot na povr{inskite i podzemnite vodi;

Deponirawe i isfrlawe na otpadni materii i smet nadvor od organizirani, obezbedeni i kontrolirani deponii;

Ispu{tawe na masla, toksi~ni i radioaktivni materii;

Ispu{tawe na nepre~isteni otpadni vodi vo vodoteci i podzemjeto. Ispu{taweto na otpadnite vodi vo povr{inskite vodoteci se dozvoluva posle nivnioto pre~istuvawe spored kriteriumite za vodoteci od II kategorija;

23

Eksploatacijata na pesok, kamen i ~akal od koritata na bregovite na prirodnite vodoteci, kako i koristeweto na zemji{teto na na~in i vo obem so koj se zagrozuvaat prirodnite vrednosti, kvalitetot, koli~estvata na vodite i reìmot na povr{inskite i podzemnite vodi;

Eksploatacijata na mineralni surovini se dozvoluva dokolku so stru~na ekspertiza se dokaè deka nema {tetno vlijanie vrz podzemnite vodonosni sloevi. Pri izrabotka na planskata dokumentacija za pretovarnata i

pre~istitelnata stanica povr{inite za site sodrìni treba da se baraat isklu~ivo na povr{ini od poslabi bonitetni klasi. Prioritet e za{titata na zemjodelskoto zemji{te i ograni~uvawe na negovata transformacija vo nezemjodelsko.

1.3 Upotrebena Metodologija

Pri podgotovkata na Izve{tajot za strategiska ocena se kreira{e metodologija kompatibilna na karakteristikite na prostorot opfaten so planskiot dokument, planskata zada~a, dostapnite strategii i dokumenti.

24

Postapno se prevzedoa slednite ~ekori:

– Se napravi prvi~en uvid na sega{nite sostojbi vo ìvotnata sredina vo analiziraniot planski opfat, negovata okolina i po{iroko;

– Podetalno se prou~ija sodrìnite {to se predvideni da se lociraat vo planskiot opfat, urbanisti~kiot proekt, namenata i kategorijata na zemji{teto;

– Se ostvari sredba so izrabotuva~ot na planskiot dokument i se realizira razgovor za celite na investicionite aktivnosti i sodrìni koi }e bidat opfateni vo prostorot i nivnata postavenost;

– Detalno se razgledaa tehni~kite re{enija predvideni za realizacija na proektnata zada~a;

– Definirani se celite za za{tita na ìvotnata sredina utvrdeni vo strate{kite dokumenti na lokalno, nacionalno i me|unarodno nivo;

– Se napravi uvid na postojnata realizirana urbanisti~ka sostojba na podra~jeto definirano so planskiot opfat (bespravna gradba, soobra}aen pristap i sl.);

– Sogleduvawe na mo`nite negativni vlijanija po ìvotnata sredina od realizacija na sodrìnite predvideni so planot;

– Nadminuvawe na negativnite vlijanija po ìvotnata sredina od realizacija na sodrìnite predvideni so planot;

– Nadminuvawe na negativnite vlijanija ili nivno ublaùvawe i za taa cel predlagawe na preventivni i korektivni merki;

– Predlagawe na sistem na permanenten monitoring na sostojbite; – Vklu~uvawe i zapoznavawe na site zainteresirani strani vo

procesot na izgotvuvawe na dokumentot i utvrduvawe na sostojbite vo ìvotnata sredina so realizacija na planot.

Pri izgotvuvawe na Izve{tajot koristena e stru~na literatura od ovaa oblast, EU Direktivite, nacionalni strate{ki dokumenti, relevantnata zakonska regulativa, me|unarodni dogovori, prostorni i urbanisti~ki planski dokumenti, katastarski skici i drugi dokumenti relevantni za izrabotka na dokumentot.

1.4 Zakonodavna ramka

Izve{tajot za Strategiska ocena na ìvotnata sredina za Izmena i dopolna na LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo e izrabotena soglasno postojnata zakonska regulativa vo ìvotnata sredina i prirodata vo Republika Makedonija:

25

Zakon za @ivotna sredina Zakon za ìvotna sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 53/05, 81/05, 24/07, 159/08, 83/09, 48/10, 124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 187/13, 42/14, 44/15, 129/15, 192/15, 39/16 i 42/16). Strategiska ocena na ìvotnata sredina

1. Uredba za kriteriumite vrz osnova na koi se donesuvaat odlukite dali opredeleni planski dokumenti bi moèle da imaat zna~itelno vlijanie vrz ìvotnata sredina i zdravjeto na lu|eto („Sl. Vesnik na RM” br. 114/07);

2. Uredba za sodrìnata na izve{tajot za strategiska ocena na ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 153/07);

3. Uredba za strategiite i programite, vklu~uvaj}i gi i promenite na tie strategii, planovi i programi, za koi zadolìtelno se sproveduva postapka za ocena na nivnoto vlijanie vrz ìvotnata sredina i vrz ìvotot i zdravjeto na lu|eto („Sl. Vesnik na RM” br. 153/07 i 45/11);

4. Uredba za u~estvo na javnosta vo tekot na izrabotkata na propisi i drugi akti, kako i planovi i programi od oblasta na ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 147/08 i 45/11);

5. Pravilnik za formata, sodrìnata i obrazecot na Odlukata za sproveduvawe, odnosno nesproveduvawe na strategiska ocena i na formularite za potrebata od sproveduvawe, odnosno nesproveduvawe na strategiska ocena („Sl. Vesnik na RM” br. 122/11).

Za{tita na prirodata Zakon za za{tita na prirodata („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 14/06, 84/07, 35/10, 47/11, 148/11, 59/12, 13/13, 163/13, 41/14 i 146/15). Zakon za kvalitet na ambientniot vozduh Zakon za kvalitet na ambientniot vozduh („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 92/07, 35/10, 47/11 i 100/12-pre~isten tekst, 10/15 i 146/15). Upravuvawe so otpadot Zakon za upravuvawe so otpadot („Sl. Vesnik na RM” br. 68/04, 71/04, 107/07, 102/08, 143/08, 124/10, 51/11, 123/12, 147/13, 163/13, 51/15, 146/15, 192/15 i 39/16). Za{tita od bu~ava Zakon za za{tita od bu~ava vo ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 79/07, 124/10, 47/11, 163/13 i 146/15). Indikatori za bu~ava

1. Pravilnik za primena na indikatorite za bu~ava, dopolnitelni indikatori za bu~ava, na~inot na merewe na bu~ava i metodite za ocenuvawe so indikatorite za bu~ava vo ìvotnata sredina („Sl.

Vesnik na RM” br. 107/08);

26

2. Pravilnik za grani~ni vrednosti na nivoto na bu~ava vo ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 147/08).

Monitoring za bu~ava

1. Pravilnik za lokaciite na mernite stanici i mernite mesta („Sl. Vesnik na RM” br. 120/08);

2. Pravilnik za pobliskite uslovi vo pogled na potrebnata oprema koja treba da ja poseduvaat ovlasteni nau~ni stru~ni organizacii i institucii kako i drugi pravni i fizi~ki lica za vr{ewe na opredeleni stru~ni raboti za monitoring na bu~ava („Sl. Vesnik na

RM” br. 152/08).

Zakon za voda Zakon za vodi („Sl. Vesnik na RM” br. 87/08, 6/09, 161/09, 83/10, 51/2011, 44/12,

23/13, 163/13, 180/14 i 146/15). Nacionalna strategija za upravuvawe so otpad (2008-2020) Nacionalen plan za upravuvawe so otpad (2009-2015) Zakon za za{tita i spasuvawe Zakon za za{tita i spasuvawe („Sl. Vesnik na RM” br. 36/04, 49/04, 86/08, 124/10, 18/11, 41/14 i 146/15). Prostorno planirawe Prostoren plan na Republika Makedonija („Sl. Vesnik na RM” br. 39/04).

Zakon za prostorno i urbanisti~ko planirawe Zakon za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br.

199/14, 44/15, 193/15 i 31/16). Pravilnik za standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15, 217/15, 222/15, 228/15, 35/16 i 99/16).

Pravilnikot za pobliska sodrìna, razmer i na~in na grafi~ka obrabotka na urbanisti~ki planovi („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15).

1.5 Institucionalna ramka

Zakonot za organi na upravata gi definira odgovornostite na Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe, kako {to sledi:

Podgotovka na re{enie vo onie slu~ai vo koi ne se soglasuva so odlukata za sproveduvawe, odnosno nesproveduvawe na SOV@S ili so opredeleniot obem na SOV@S vo odlukata;

Podgotovka na re{enie za soodvetnosta na izve{tajot na SOV@S za planskiot dokument, i;

Vospostavuvawe i aùrirawe na listata na eksperti za SOV@S.

27

Organi na dràvnata uprava/edinicite na lokalna samouprava koi gi

podgotvuvaat - usvojuvaat planskite dokumenti imaat obvrska za:

Podgotovka na izve{tajot za SOV@S;

Objavuvawe na informacii za otpo~nuvaweto na podgotvuvaweto na planskite dokumenti i za u~estvo na javnosta vo procesot na konsultacii;

Objavuvawe na informacii za nacrt planskiot dokument koj se podgotvuva i za predlog izve{tajot za SOV@S;

Podgotovka na izve{tajot od konsultacijata so javnosta vrz osnova na dobienite komentari i mislewa od javnite konsultacii;

Kompletirawe na izve{tajot za SOV@S i na planskite dokumenti so dobieni mislewa i komentari, i

Monitoring na vlijanijata od implementacijata na planskiot dokument i vo slu~aj na negativni efekti i informirawe na M@SPP. Ministerstvoto za nadvore{ni raboti e odgovorno za sproveduvawe

na prekugrani~ni konsultacii za SOV@S vo odnos na dostavuvawe na izvestuvawe do sosednata dràva koja moè da bide zasegnata od podgotovkata na planskiot dokument ili koga Republika Makedonija moè da bide zasegnata od podgotovka na planski dokument vo sosedna dràva.

Drugi ministerstva i dràvni institucii so odredeni nadle`nosti na poleto na za{tita na ìvotnata sredina se:

28

Ministerstvo za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo;

Ministerstvo za transport i vrski;

Republi~ki Zavod za zdravstvena za{tita;

Ministerstvo za zdravstvo;

Uprava za hidrometerolo{ki raboti;

Edinicite na lokalna samouprava. Zna~ajna uloga vo procesot na donesuvawe na zakonite vo oblasta na

ìvotnata sredina ima i Sobraniskata komisija za transport, vrski i ekologija.

1.6 Sodrìna na Izve{tajot za Strategiska ocena na ìvotnata sredina

Sproveduvaweto na Strategiskata ocena na ìvotnata sredina e

interaktiven proces koj treba da se sprovede paralelno so razvojot na planot ili programata. Strategiskata ocena na ìvotnata sredina e proces za da se osigura deka zna~itelen efekt vrz ìvotnata sredina {to proizleguvaat od politiki, planovi i programi se identifikuvaat, ocenuvaat i namaluvaat. Vaèn instrument za da im se pomogne vo postignuvawe na odr`liv razvoj i kreirawe na politikata e Strategiskata ocena na ìvotnata sredina. Posebni beneficii vo Strategiskata ocena vklu~uvaat:

– Poddr{ka na odr`liviot razvoj;

– Da se podobrat dokazite kako dobra osnova za strate{kite odluki;

– Da se konsultiraat site zainteresirani strani vo procesot na izgotvuvawe na dokumentot i utvrduvawe na sostojbite vo ìvotnata sredina so realizacija na planot;

– Da se naso~at na drugi procesi, kako {to se vlijanieto vrz ìvotnata sredina na ocenkite vrz oddelni razvojni proekti.

Strategiskata ocena sledej}i gi odredbite za sodrìnata na ovoj Izve{taj, gi obrabotuva slednite sodrìni:

– Karakteristiki na ìvotnata sredina vo oblastite koi bi bile zna~itelno zasegnati;

– Problemi od oblastite koi se od posebno zna~ewe za ìvotnata sredina, a osobeno od aspekt na za{tita na divite ptici i habitatite;

– Celite na za{tita na ìvotnata sredina, odredeni na nacionalno ili me|unarodno nivo, koi se relevantni za planskiot dokument i na~inot na koj ovie celi i site aspekti na ìvotnata sredina se zemeni vo predvid za vreme na nivnite podgotovki;

– Verojatnite zna~ajni vlijanija vrz ìvotnata sredina vo celina, vklu~itelno i vrz biodiverzitetot, naselenieto, zdravjeto na lu|eto, florata, faunata, vodata, vozduhot, po~vata, klimatskite faktori, kulturnoto nasledstvo, pejsaòt i materijalnite

29

pridobivki. Ovie vlijanija vklu~uvaat sekundarni, kratkoro~ni, dolgoro~ni, trajni i privremeno pozitivni i negativni efekti;

– Rezime/kratok pregled na pri~inite na alternativite, opis za toa kako e napravena procenkata, vklu~uvaj}i gi site pote{kotii (kako {to se tehni~kite nedostatoci ili nedostigot na know-how) do koi se do{lo pri sobiraweto na potrebnite informacii;

– Opis na predvidenite merki koi se odnesuvaat na monitoringot vo soglasnost so zakonskite obvrski;

– Ne-tehni~ko rezime na informaciite dadeni vo soglasnost so barawata navedeni vo prethodnite to~ki.

1.7 Rezime

Vrz osnova na sprovedenata Strategiska ocena na ìvotnata sredina za LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo istiot moè da se izraboti i kako takov e prifatliv za implementacija.

30

2. Pregled na Planskiot dokument 2.1 Osnovi na Planskiot dokument

Planskata dokumentacija e izrabotena vo soglasnost so Zakonot za Prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 199/14, 44/15,

193/15 i 31/16). Soglasno ^len 7 i ^len 46 pristapeno e kon izrabotka na lokalna urbanisti~ka planska dokumentacija.

Povr{inata na planskiot opfat do sega ne e opfatena so postojna urbanisti~ka dokumentacija.

Vkupnata povr{ina na planskiot opfat iznesuva 6,72 ha. Podra~jeto na planskiot opfat e na teritorija na Op{tina Tetovo.

Planskata dokumentacija e usoglasena so najnovata zakonska regulativa kako {to e: Pravilnikot za standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15, 217/15, 222/15, 228/15, 35/16 i 99/16) i Pravilnikot za pobliska sodrìna, forma i na~in na obrabotka na generalen urbanisti~ki plan, detalen urbanisti~ki plan, urbanisti~ki plan za selo, urbanisti~ki plan von naseleno mesto i regulaciski plan na generalen urbanisti~ki plan, formata, sodrìnata i na~inot na obrabotka na urbanisti~ko - planski dokumentacii i arhitektonsko - urbanisti~kiot proekt i sodrìnata, formata i na~inot na obrabotka na proektot za infrastruktura („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15).

Situacija so po{iroko opkruùvawe

31

2.2 Planski opfat 2.2.1 Geografska i geodetska mestopolo`ba

Planskiot opfat gi opfa}a KP118, KP119, KP120 i KP212 vo celost,

kako i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, na teritorija na Op{tina Tetovo.

Na sever granicata na planskiot opfat se dviì vo jugoisto~en pravec, po~nuvaj}i od najsevernata to~ka 1, i toa dol` granicata na KP585 so KP117/4, pa prodolùva dolo` granicata na KP118 so KP117/4, KP117/3, KP116/2, KP116/1 i KP115/5, KO Fali{e, Op{tina Tetovo. Prodolùva dol` granicata na KP119 so KP115/5, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, pa dol` granicite na KP118, KO Fali{e, Op{tina Tetovo so KP859, KP862 i KP865, KO Strimnica, Op{tina @elino. Ponatamu, se dviì dol` granicata na KP585 so KP595, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, se do najisto~nata to~ka 28.

Na jug granicata na planskiot opfat zapo~nuva dvièj}i se vo jugozapaden pravec, prodolùvaj}i od to~kata 28 dol` granicata na KP120 so KP122/10, KP122/9, KP122/7 i KP122/6, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, se do najju`nata to~ka 37. Ottamu, prodolùva vo severozapaden pravec, dol` granicata na KP120 so KP182 i KP183, prodolùva dol` granicata na KP585 so KP183 i ponatamu dol` granicata na KP212 so KP183, KP211, KP210, KP209, KP208, KP207/2, KP207/1, KP216, KP215/2, KP215/1 i KP213, KO Fali{e, Op{tina Tetovo. Ottamu, prodolùva severno dol` granicata na KP585 so KP213, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, se do najzapadnata to~ka 65. Na kraj, ja se~e KP585, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, se do po~etnata (najseverna) to~ka 1.

Sintezen plan LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi,

pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od

KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo

32

2.2.2 Namena na upotreba na zemji{teto So Lokalnata urbanisti~ka planska dokumentacija za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad, so osnovna klasa na namena E3 - Nekompatibilna infrastruktura, na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, na predmetniot lokalitet se predviduva zona so klasa na namena: E - INFRASTRUKTURA E3 - Nekompatibilna infrastruktura (Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad). Predvideniot koncept se nadovrzuva na namenata utvrdena so Uslovite za planirawe, kako i Planskata programa izrabotena od Komisijata za urbanizam na Op{tina Tetovo. Planirani se grade`ni linii i povr{ina za gradewe na pove}e gradbi vo sklad so ~lenovite 34 - 40 od Pravilnikot za standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15, 217/15, 222/15, 228/15, 35/16 i 99/16). Visinite na gradbite se vo sklad so ~lenovite 41 - 48 od Pravilnikot za standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15, 217/15, 222/15, 228/15, 35/16 i 99/16). Za grade`nata parcela 1 predviden e prostor ograni~en so grade`ni linii vo koj e dozvoleno postavuvawe na povr{ini za gradewe na pove}e gradbi, koi }e se opredelat preku izrabotka na arhitektonsko - urbanisti~ki proekt, vo se vo sklad so odredbite na ^len 51 od Zakonot za Prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 199/14, 44/15, 193/15 i 31/16). Planirana osnovna klasa na namena na trite parceli e E3 - Nekompatibilna infrastruktura (Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad). Dozvolena maksimalna viso~ina e 15,00 m do horizontalniot venec na gradbite. Od ovaa viso~ina mo`no e otstapuvawe za gradba na oxaci, ventilacioni kanali i site vidovi na tehni~ko - tehnolo{ki instalacii, odnosno site vidovi na arhitektonski elementi i instalacii so koi ne se oformuva zatvoren korisen prostor nad kotata na gorniot horizontalen venec na gradbite, a ~ija {to viso~ina }e se odredi pri izrabotka na arhitektonsko - urbanisti~ki proekt vo soglasnost so potrebite na tehni~ko - tehnolo{kiot proces na proizvodstvo. Za ovaa grade`na parcela potrebno e da se izraboti arhitektonsko - urbanisti~ki proekt, soglasno ~len 51 od Zakonot za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br.

199/14, 44/15, 193/15 i 31/16), so odreduvawe na edna ili pove}e povr{ini za gradba vo ramkite na zadadenata povr{ina za gradewe na pove}e gradbi, pri {to visinata na site i razvienata bruto povr{ina ne smeat da bidat pogolemi od maksimalno utvrdenite so ovaa lokalna urbanisti~ka planska dokumentacija. Za grade`nata parcela so arhitektonsko - urbanisti~kiot proekt neophodno e da se predvidi i gradba na trafostanica (ili

33

trafostanici) vo ramkite na sopstvenata grade`na parcela, za zadovoluvawe na sopstvenite elektroenergetski potrebi.

Povr{inata vo ramkite na opfatot e 6,72 ha.

Planirana e 1 grade`na parcela.

Vkupna bruto razviena povr{ina e 96580 m

Procentot na izgradenost e 71,91%.

Koeficientot na iskoristenost e 1,44.

34

3. Kratok opis i obrazloènie na planskite re{enija za izgradba na komunalna i soobra}ajna infrastruktura

Soobra}ajniot koncept za lokalitetot e postaven vrz osnova na

postojnata sostojba i urbanisti~kiot koncept. Kako bi se obezbedil soobra}aen pristap do gradbite vo grade`nata

parcela, kako i zadrùvawe na tranzitniot soobra}aj zapazuvaj}i gi postojnite soobra}ajni pravci - nekategorizirani zemjeni i neasfaltirani pati{ta vo ramkite na planskiot opfat koi ovozmoùvaat pristap do okolnite zemjodelski povr{ini, so ovaa lokalna urbanisti~ka planska dokumentacija se planiraat tri industriski ulici:

- Industriska ulica 1, ulica 2 i ulica 3, site so vkupen profil od 10,0 m, odnosno 7,0 m kolovoz (2h3,5 m) i 2h1,5 m trotoari.

Kompletna soobra}ajna signalizacija na uli~nata mreà, kako vertikalna i horizontalna, treba da se izvede soglasno propisite od oblasta na soobra}ajot.

Vo odnos na re{avaweto na problemot na stacionarniot soobra}aj, potrebite za parkirawe }e se re{avaat vo ramkite na sopstvenata parcela, kako uslov za gradewe pri izdavawe na odobrenie za gradewe, soglasno ^len 59 od Pravilnikot za standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15, 217/15, 222/15, 228/15, 35/16 i 99/16).

Presmetkata za obezbeduvawe na dovolen broj na parking mesta se utvrduva spored slednite normativi:

E3 - Nekompatibilna infrastruktura. Potrebniot broj na parking mesta se utvrduva so proektna

dokumentacija vo zavisnost od potrebite na gradbata i specifi~nite uslovi koi proizleguvaat od nejzinata namena.

Dimenzioniraweto na grupnite parkirali{ta vo grade`nata parcela i gradbite se vr{i na toj na~in {to na vkupniot broj parking mesta se planiraat minimum 3% parking mesta za invalidi. Na parkirali{ta so pomalku od 20 mesta se predviduva minimum edno parking mesto za invalidi. Parking mestata za invalidi da se dimenzioniraat soglasno ^len 38 od Pravilnikot za na~inot na obezbeduvawe na nepre~en pristap, dvièwe, prestoj i rabota na licata so invalidnost do i vo gradbite („Sl. Vesnik na RM” br. 25/10).

Vo ramkite na planskiot opfat ne postoi izveden vodovod. Poradi specifi~nosta na planiranata namena, dimenzioniraweto na

potrebnite koli~ini na voda, kako i samata vnatre{na vodovodna mreà vo grade`nata parcela dol` pristapnite ulici do gradbite, }e se re{i pri izrabotka na arhitektonsko - urbanisti~kiot proekt.

Po odnos na kanalizacija se planira izgradba na separaten sistem na kanalizacija t.e. izgradba na posebna kanalizaciska mreà za atmosferski vodi kako i posebna kanalizaciska mreà za fekalna kanalizacija.

Vo ramkite na planskiot opfat ne postoi izvedena fekalna kanalizacija.

35

Poradi specifi~nosta na planiranata namena, dimenzioniraweto na fekalnata kanalizacija vo grade`nata parcela }e se re{i pri izrabotka na arhitektonsko - urbanisti~kiot proekt.

Proekcijata na atmosferskata kanalizacija, predviduva separaten kanalizaciski sistem za odvod na atmosferski otpadni vodi, koj }e se sostoi od posebni kanali, a koi }e se vodat po pristapnite soobra}ajnici do gradbite i po soobra}ajnici za koi postojat uslovi za kanalizirawe po gravitaciski pat.

Atmosferskata kanalizacija }e gi evakuira otpadnite atmosferski vodi od krovnite povr{ini na objektite, od povr{inite na ulicite i zelenite povr{ini.

Vo ramkite na planskiot opfat ne postoi izvedena atmosferska kanalizacija.

Poradi specifi~nosta na planiranata namena, dimenzioniraweto na atmosferskata kanalizacija vo grade`nata parcela }e se re{i pri izrabotka na arhitektonsko - urbanisti~kiot proekt.

Na isto~niot kraj na planskiot opfat minuvaat 2 vozdu{ni visokonaponski 110kV dalnovodi i toa eden vo funkcija i vtor vo faza na izgradba. Za ovie dalnovodi planiran e soodveten za{titen pojas vo {iro~ina od 10,0 m od obete strani na zateznite jaìwa, vo koj ne se planira gradba.

Za grade`nata parcela 1 potrebno e da se izraboti arhitektonsko - urbanisti~ki proekt soglasno ~len 51 od Zakonot za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 199/14, 44/15, 193/15 i 31/16). Uslov za ovaa parceli e izgradba na trafostanica ili trafostanici vo ramkite na sopstvenata parcela so koja }e gi zadovolat sopstvenite elektroenergetski potrebi.

Presmetkata za potrebnata ednovremena elektroenergetska snaga i dimenzioniraweto na potreben broj na trafostanici se izvr{i pri izrabotka na arhitektonsko - urbanisti~ki proekti.

Kablovskoto napojuvawe so srednonaponska i niskonaponska el. mreà }e se opredeli i }e se razviva vo ponatamo{niot tek na razrabotka na tehni~kata dokumentacija, odnosno so izrabotka na urbanisti~ki proekti i idejni i osnovni proekti za elektri~na mreà od strana na stru~nite slu`bi na EVN.

Celiot ovoj region e pokrien so signal na dvete kompanii za mobilna telefonija vo RM.

Za definirawe na potrebniot broj na telefonski priklu~oci, od prvostepeno zna~ewe e namenata na objektot. Dimenzioniraweto na telefonskata mreà treba da se izvede spored principot stan - telefon i za javnite funkcii brojot na telefonski priklu~oci treba da se vr{i spored nivnata golemina, brojot na vraboteni, nivnata funkcija i sli~ni kriteriumi.

Vo planskiot opfat ima delumno izvedena telefonska mreà. Povrzuvaweto na telefonski potro{uva~i }e se izvede vo sklad so razvojnite programi na Makedonski telekom AD Skopje.

36

4. Karakteristiki na prostorot i sega{na sostojba so ìvotnata sredina

4.1 Karakteristiki na prostorot

Polo{kata kotlina se protega vo jugoisto~en i severozapaden pravec, vo dolìna od 55 km i {irina od 8-10 km. Opkruèna od [ar Planina, Suva Gora i @eden. Vo sredinata na Polog, na padinite na [ara, po te~enieto na Rekata Pena (Artat) se nao|a op{tina Tetovo so okolu 86.560 ìteli. Tetovskiot region e rasprostranet na povr{ina od 1.080 km3 vo dolniot del na Polo{koto pole na nadmorska visina od 460-500 m.

Geostrate{kata pozicija na Tetovo se karakterizira so toa, {to se

nao|a na raskrsnica na me|unarodnite koridori za promet, kako {to se: - Koridorot 8 (pominuva niz Tetovo) i - Koridorot 10 (40 km dale~nost od Tetovo). Vo ramkite na op{tinata gradot Tetovo ima centralna mestopolo`ba

i pretstavuva administrativen, ekonomski i kulturen centar na op{tinata. Podra~jeto na gradot Tetovo se nao|a na sredna nadmorska viso~ina od 463 m i zafa}a povr{ina od (okolu) 900 ha. Site naseleni mesta vo op{tinata gravitiraat prema gradot zaradi negovata centralna polo`ba, a prose~nata odale~enost na naselbite vo odnos na gradot e 12,5 km. Gradot e povrzan i so èlezni~ka linija za Skopje i za Ki~evo, a golemi mo`nosti gradot ima i za vozdu{en soobra}aj, bidej}i e mnogu blisku do Skopje.

37

Gradot Tetovo vo najgolem del se protega vo ramni~arskoto podra~ja,

a vo pomal del leì na padinite na Baltepe, Brdo visoko 806 m. Niz sredinata na gradot te~e rekata Pena, koja e planinska bui~arska i se vleva vo rekata Vardar. Tetovski sela se rasprostraneti vo podno`jeto na [ar Planina, vo Dolni Polog, glavno okolu rekata Vardar i magistralnite pati{ta, potoa vo podno`jeto na Suva Gora i @eden i vo planinskiot del na [ar Planina.

Sosedni op{tini na op{tina Tetovo se: Tearce, Jegunovce, @elino, Brvenica i Bogoviwe. Op{tinata i gradot Tetovo soobra}ajno se povrzani so regionalnite patni pravci Skopje-Ohrid i Tetovo-Jaìnce.

Stepenot na integriranost na eden prostor, obemot na dvièwe na naselenieto i razmenata na materijalni dobra i informacii, zavisi od kvalitetot na komunikaciskata, t.e. soobra}ajnata povrzanost so prostorite vo opkruùvaweto. Op{tinata i gradot Tetovo soobra}ajno se povrzani preku regionalnite patni pravci M4 Skopje-Ohrid i Tetovo-Jaìnce. Zabele{ka deka Gostivar e najblizok grad do Tetovo. Niz teritorijata na op{tina Tetovo pominuva magistralniot pat Skopje-Ohrid.

Vo op{tinata Tetovo postoi èlezni~kata mreà, odnosno Tetovo se nao|a na èlezni~kata linija Skopje-Ki~evo. Najblizok grad vo koj ima èleznica e Skopje, koj se nao|a na 35 km oddale~enost od gradot Tetovo i na toj na~in ìtelite gi ostvaruvaat potrebite. Po odnos na avionskiot soobra}aj, ìtelite potrebite od toj vid na soobra}aj gi zadovoluvaat koristej}i go aerodromot vo Skopje, odale~en 65 km od Tetovo.

38

4.1.1 Reqefni uslovi, naklon i ekspozicija na terenot

Gradot Tetovo se nao|a na severozapadniot del na Republika Makedonija vo mesnosta Polog i leì vo sredinata na kotlinata. Podra~jeto na gradot se nao|a na sredna nadmorska viso~ina od 463 m i zafa}a povr{ina od 900 ha.

Na zapadnata strana na gradot se prostira [ar Planina vo pravecot

severoistok-jugozapad. Gradot e smesten pod ogranokot Baltepe vo prostorot na izleznoto mesto na reka Pena od planinskiot region. Gradot leì na obete strani na reka Pena, a vo visinski pogled pogolem del od gradot go zafa}a ramni~arskiot prostor na Polog, pomaliot leì na padinata Baltepe.

Op{tinata Tetovo e smestena vo nizinski i ridsko-planinsko podra~je na nadmorska viso~ina od 450 do 2600 m.

Po~vite koi se zastapeni vo po{irokiot gradeèn reon na gradot, a osobeno vo ramni~arskiot del se: aluvijalni po~vi koi zafa}aat 300 ha, deluvijalni po~vi raspredeleni po obodot na padinite na [ar Planina-ovie po~vi se razvivaat vo konusni nanosi i zafa}aat 360 ha povr{ina. Sodrìnata na humusot varira no naj~esto e 2% od po~venata povr{ina i sodrì golemi koli~ina CaCO3. Mehani~kiot sostav na po~vite se karakterizira so plodnost.

Deluvijalnite po~vi pod padinite na [ar Planina se razlikuvaat od onie pod Suva Gora i @eden po odnos na sostavot na materijalot i granulometriskiot sostav, poradi {to doa|a do bitni fizi~ki i hemiski razliki vo svojstvata.

4.1.2 Geolo{ki karakteristiki

Po~vite koi se zastapeni vo po{irokiot region se aluvijalni i deluvijalni. Deluvijalnite po~vi pod padinite na [ar Planina se

39

razlikuvaat od onie pod Suva Gora i @eden po odnos na sostavot na materijalot i granulometriskiot sostav, poradi {to doa|a do bitni fizi~ki i hemiski razliki vo svojstvata.

4.1.3 Seizmolo{ki karakteristiki na terenot

Op{tinata se karakterizira so naglaseni seizmi~ki pojavi so epicentralno podra~je na teritorijata Tetovo-Gostivar, kade ima seizmi~ki pojavi so relativno poslaba energija. Na ova podra~je vo periodot od 1900 do 1974 godina se slu~ile 43 zemjotresi so ja~ina od 4 i pove}e stepeni, od koi eden zemjotres so seizmi~ka ja~ina od 8 stepeni. Institutot za seizmologija so svojata seizmolo{ka opservatorija vr{i postojani seizmolo{ki nabquduvawa na teritorijata na op{tinata.

Spored napravenite analizi i ispituvawa na teritorijata na op{tinata - pred se na gradskoto podra~je na Tetovo se o~ekuva zemjotres od 9 stepeni po MCS skala i magnituda od 5,6-6 na dlabo~ina od 11-15 km.

4.1.4 Hidrotehni~ka struktura

Vodniot potencijal na op{tina Tetovo e lociran na teritorijata na [ar Planina. Sostaven e od golem broj na planinski izvori, 27 glacijalni ezera, od koi najpoznati se Bogoviwsko, Crno ezero, Belo ezero, Karanikoli~ko ezero i drugi brzi planinski vodoteci. Karakteristi~no za izvorite e niskata temperatura na voda koja se dvi`i pome|u 2 i 5 stepeni. Na [ar Planina se nao|aat 176 glacijalni ezera.

40

Ime na ezeroto Nadmorska viso~ina (m)

Dolìna (m)

[iro~ina (m2)

Povr{ina (m)

Dlabo~ina (m)

Malo Karanikoli~ko

2290 115 102 8240 0,5

Golemo Karanikoli~ko

2180 290 115 26240 5,6

Belo Ezero 2280 185 120 18000 1

Bogoviwsko 1960 452,5 225 66880 2,2

Crno Ezero 2170 248 185 33520 2,2 Izvor: Prostoren plan za Nacionalen park [ar Planiana, str. 8, Skopje 2000, Aleksandar Stoimilov; Elaborat za potrebite na Prostoren plan na Nacionalniot plan [ar Planina, str. 22, Skopje, 2000

Me|u golemiot broj na vodoteci najzna~aen e rekata Pena, ponata kako

Tetovska reka. Taa izvira vo cirkot Xinibeg, na nadmorska visina od 2410 m. Nejzini popoznati pritoki se Krivo{ijska, Le{ni~ka reka, Karanikoli~ka, Skakaleska, Brode~ka, Vej~ka i drugi. Od ostanatite reki da ja spomneme i Porojska reka. Site reki se slevaat vo rekata Vardar i pripa|aat na Egejskiot sliv.

Vodostopanska infrastruktura (Izvor: Prostoren Plan na RM)

Slivnoto podra~je na rekata Pena e 191,6 km2, a nejzini pritoki se

Vei~ka reka i nekolku aktivni potoci. Golemite vodi na Pena se od visina od 2,50 m ili 90 m3/sek.

Poradi poplavite od 1979 godina i karakterot na rekata izgotven e investiciono tehni~ka dokumentacija za regulacija na r. Pena. Vo dolìna od 1,0 km e ve}e realizirana regulacijata vo gradot. Gradot se snabduva so voda od 2 glavni izvori i toa: vakufski izvor so kapacitet maksimum do 210 l/sek i golemi izvori so kapacitet do 165 l/sek. Vo op{tinata e zabeleàna pojava na mineralni i termomineralni izvori koi moàt turisti~ki da se valoriziraat. Nivnata pojava e povrzana so rasednata linija koja se javuva na podno`jeto na [ar Planina. Najgolem broj se ladni mineralni vodi i

41

nivniot broj iznesuva 21. Najpoznati od niv se izvorite vo blizina na seloto Mala Re~ica (6 izvori), vo dolinata na reka Pena (5 izvori), kaj s. [ipkovica (2 izvori). Edinstven izvor na termomineralna voda e bawata Hisar ili popoznata kako Bawi~e, koja se nao|na okolu 4 km od Tetovo, vo klisurestata dolina na rekata Pena.

4.1.5 Klimatski i mikroklimatski uslovi na regionot

Klimata vo op{tina Tetovo e umereno kontinentalna so prose~na godi{na temperatura od 11,6°C stepeni. Najniskata temperatura e zabeleàna od -30°C, a najvisokata 40°C. Klimata se odlikuva so visoki

temperaturi vo tekot na letoto i povremeni vrneì, dodeka zimite se karakteriziraat so mnogu niski temperaturi i dosta ~esti sne`ni vrneì. Bidej}i Tetovo e opkruèno od site strani so planini, poradi pojavuvaweto na ladni i topli vozdu{ni masi vo Polo{kata kotlina se pojavuva procesot na Inverzija. Magli se javuvaat naj~esto kon krajot na esenta i vo tekot na februari i mart. Srednite godi{ni koli~ini na vrneì za Tetovo iznesuvaat 757,8 mm, od koi 50% pa|aat vo vid na sneg. Prose~noto vremetraewe na sne`nata pokrivka iznesuva 46 dena. Prose~nata relativna vla`nost iznesuva 73% a vo zimskiot period se zgolemuva na 82,5%, za da vo letnite meseci padne na 62,4%.

Vetrovite vo prolet se naj~esti i naj~esto duvaat od severniot pravec. Lokalnite vetrovi duvaat od [ar Planina so pomal intenzitet.

Vo gradskoto podra~je ima stanica za merewe na atmosferskite pojavi - do`d, osnovana vo 1923 godina soglasno podatocite od ovaa stanica prose~nite godi{ni vrneì iznesuvaat 793 mm i prose~na vla`nost 119 mm.

Ruà na vetrovi

4.1.6 Naselenie

Op{tinata Tetovo, spored brojot na ìtelite, spa|a vo pogolemite

op{tini vo Republika Makedonija. Vkupnoto naselenie vo op{tinata iznesuva 86560 ìteli ili okolu 5% od vkupnoto naselenie na Republika Makedonija.

42

Табела: Вкупно население, домаќинстава и станови во општина Тетово, 2002 општина вкупно домаќинстава станови

Тетово 86580 20094 22592

Извор: ДЗС-книга - 13-Pопис 2002

Vo pogled na polovata struktura podelenosta, e re~isi izedna~ena, no sepak pomnogubrojna e za nijansa ma{kata populacija so 50,29% i 49,71% se ènska populacija. Brojot na rabotosposobno naselenie vo op{tina Tetovo iznesuva 23017, od koi 13733 se vraboteni, a 9284 nevraboteni. Procentot na nevrabotenost iznesuva 40,34%.

Табела: Население според изјаснувањето за национална припадност општина вкупно Македонци Албанци Турци Роми Власи Срби Бошњаци Останати

Тетово 86580 20053 60886 1882 2357 15 604 156 627

Извор: ДЗС-книга - 13-Pопис 2002

Spored statisti~kite pokazateli gradot Tetovo ima vkupno 18893

stanbeni edinici (stanovi), sporedeno so brojot na doma}instvata ima pove}e stanovi za 7,8% od semejni doma}instva. Pri~inite za ova se: novogradbite vo koi ne se vseleni semejnite doma}instva, koi seu{te ìveat vo stari nesoodvetni objekti ili se vseluvaat vo novite, a gi zadrùvaat i starite, novogradbi so pove}e stanbeni edinici, koi se gradeni za sledni generacii, objekti koi pripa|aat na ìteli koi rabotat i ìveat vo stranstvo, a objektite im se za periodot koga }e im istekne rabotniot vek. Op{tinata se sostoi od gradot Tetovo i 12 mesni zaednici.

43

Tabela: Vkupno naselenie, doma}instva i stanovi vo op{tina Tetovo Naseleno mesto Vkupno naselenie Doma}instva Stanovi (site

vidovi ìveali{ta)

Bozovce 924 224 230

Brodec 1136 262 262

Vejce 1127 239 163

Ve{ala 1222 277 281

Gajre 1020 245 250

Golema Re~ica 3977 794 790

|ermo 962 167 167

Jedoarce 5 3 94

Lavce 298 75 128

Lisec 692 177 676

Mala Re~ica 8353 1916 2200

Otuwe - - 50

Poroj 2899 472 485

Sara’ino 1087 246 257

Selce 2538 508 452

Setole 2 1 40

Tetovo 52915 12920 14459

Fali{ 546 174 192

Xep~i{te 4051 680 695

[ipkovica 2826 714 721

vkupno 86580 20094 22592

Izvor: Dràven Zavod za Statistika, Popis 2002 god.

4.1.7 Hidrotehni~ka infrastruktura

Od aspekt na snabduvawe so voda za piewe op{tina Tetovo, a osobeno

gradot Tetovo karakteristi~en e nedostatokot, odnosno nedovolni koli~estva na voda za piewe, neefikasno sobirawe i ispu{tawe na kanalizacionite vodi, kako i na atmosferskite vodi.

Kako rezultat na ova, Tetovo strada od problemi vo pokrivaweto na pobaruva~kata na voda, slab pritisok i zagubi vo mreàta, od ~esti poplavuvawa na atmosferskata i kanalizacionata voda vo samiot grad, od ekolo{ki problemi zaradi upotreba na sirovata otpadna voda vo zemjodelie.

Za snabduvawe na op{tina Tetovo se koristat izvorite na Draga. Golemite izvori (eden od trite izvori e vo blizina na zimskiot centar Popova [apka-preku glaven dovod do sobirnata komora), drugite dva izvori (1710 mnv) se zafateni so nov glaven dovod, potoa Vakufskite izvori (1940 mnv) so instaliran glaven dovod da ja sproveduva vodata do sobirnata komora na Golemi izvori i del od Uliveri~ki izvori (1760 mnv) i hidrauli~ki priklu~ok do prekidna i po~etna komora koja gi sobira razli~nite protoci (so isklu~ok na Draga Voda) od ovaa komora, izvorskata voda vleguva vo nov cevovod minuvaj}i 4 mali hidrocentrali so maksimalna sila od 4.8 MW.

Pokraj izvorite se koristat i {est bunari kako pomo{ni kapaciteti koi

44

bea izvedeni vo 2002 godina za da rabotat vo slu~aj na nedostig od voda, bidej}i izvorite se soo~uvaat so minimalno proizvodstvo vo Fevruari/Mart, dodeka maksimumot se javuva vo Maj/Juni.

Glavnite dovodi za trite izvori{ni zoni okolu [ar Planina se pokaàa kako mnogu kompliciran sistem so mnogu me|u-povrzuvawa poradi nekolkute pro{iruvawa na sistemot. Kapacitetot na posledniot glavniot dovod, onoj {to se koristi kako cevkovod, go ograni~uva protokot na okolu 600 l/sek. Vkupnata dolìna na cevovodite iznesuva 33 km.

Site izvori zaedno obezbeduvaat okolu 250 l/sek vo prosek. Mese~niot minimalen protok iznesuva okolu 190 l/sek dodeka mese~niot maksimum iznesuva okolu 500 l/sek.

Edinstvenata naprava za merewe na protok na golemo vo sistemot e instalirana po ~etvrtata hidrocentrala. Vsu{nost, zafateniot protok od dvata izvora e celosno izmeren (Uliveri~ki i Vakufski), dodeka protokot na Golemi izvori (koj se sostoi od tri razli~ni zafati vo ista zona) e delumno izmeren (najstariot zafat ne e priklu~en na cevovod) i protokot od izvorot Draga Voda ne e sproveden do ovoj dovod. Kako rezultat na toa, brojkite za proizvodstvoto se samo delumno poznati.

Tri rezervoari go so~inuvaat sistemot za skladirawe, eden od niv (1000 m3) ne e vo upotreba, drug (750 m3) e snabduvan od najstariot zafat na Golemi izvori i izvorot Draga Voda, a glavniot rezervoar (2690 m3) se snabduva so voda od glavnite izvori.

Na sirovata voda se vr{i samo hlorirawe. Distributivnata mreà e izrabotena od razli~en materijal na cevkite (pocinkuvani, azbestno-cementni, lieno èlezo, PVC) i vkupna dolìna od 63,7 km za primarnata i sekundarnata mreà, i okolu 88 km so dodavawe na terciernata mreà.

Vkupno, okolu 13679 priklu~oci se registrirani na nivo na pruàtelot na uslugi, Javnoto komunalno pretprijatie Tetovo (JKP), so 12 644 vodomeri (92.4%). Od koi 84% se priklu~oci za doma}instva, 1% priklu~oci za industrija, institucii i u~ili{ta i 15% za du}ani. Golem procent na vodomerite ne funkcionira.

Vo op{tina Tetovo ima 56% zagubi na voda i mnogu visoka potro{uva~ka od okolu 170-210 l/ìt/den. Zna~itelno golem e minimumot izmeren vo tekot na no}ta (pove}e od 70% od dnevniot proizveden maksimum), {to dozvoluva da se pretpostavi deka zna~aen del otpa|a na rasturaweto na vodata.

4.1.8 Kulturno nasledstvo

Odli~nata geostrate{ka polo`ba, nao|aweto na gradot na raskrsnica kako i plodnata zemja na Polo{kata kotlina, Tetovo go napravile privle~en i interesen plen za raznite osvojuva~i. Vo XV vek gradot go osvoile Turcite. So doa|aweto na Turcite po~nuva da se razviva kulturata na ovie prostori. Centar na tie kulturni nastani }e bide Te}eto na bekta{i Arabati Baba (te}e), izgraden vo 1538-1548 godina od strana na Sersem Ali Dede. Osmanliite na Tetovo mu podarile golem broj na javni i

45

verski objekti od islamskata kultura: xamii, te}e, javni kujni za siroma{noto naselenie, amami (javni bawi), fontani ({adrvani), i dr.

Vredi da se spomene bibliotekata na Te}eto od XVIII- XIX bidej}i vo nea kulturata i obrazovanieto se razvivale pokraj islamskata veroispoved. Vo ovaa biblioteka se vr{elo i kopiraweto na delata od poznatite intelektualci vo toa vreme, so posebna kaligrafija i podocna se ukrasuvale so ornamenti zavitkani so koà.

[arena xamija vo Tetovo

Vo Tetovo se nao|a i gradskata Tvrdina (kale), koja se nao|a na samiot

vrv na brdoto Baltepe, nad Tetovo. Tvrdinata e izgradena vo 1820 godina od strana na Abdurahman pa{a. Ovoj objekt na kulturata pretstavuva edna retka ubavina od minatoto vreme. Nejziniot sostav e kompleksen (vnatre{niot del ima pet sarai, golemi kujni, bawi, eden bunar vo sredina i tri tuneli za izlez), za vreme na vojnite pretrpele golem broj na o{tetuvawa. Tetovo gi ima i gradskata biblioteka Ko~o Racin, memorijalniot muzej, istoriskiot arhiv i dr.

Tetovo denes go krasi i Domot na kultura, izgraden vo 1975 godina vo centarot na gradot kade se nao|a{e porano âr{iskata xamija. Vo ovoj dom, paralelno se razvivaat site kulturni aktivnosti na pripadnicite na nacionalnite zaednici koi ìveat na ovie prostori, i toa, preku razni aktivnosti kako {to se: muzi~ki, dramski, likovni, knièvni aktivnosti i dr.

4.1.9 Prirodno nasledstvo

Za{titata na prirodnoto nasledstvo vo R. Makedonija se zasnova

neposredno na Ustavot, na Zakonot za za{tita na prirodnite retkosti, na

46

Zakonot za za{tita i unapreduvawe na ìvotnata sredina i prirodata, na Zakonot za za{tita na Ohridskoto, Prespanskoto i Dojranskoto Ezero i Zakonot za za{tita na nacionalnite parkovi, kako i so drugi zakoni i podzakonski akti koi ja reguliraat ovaa oblast. Vrednostite na biodiverzitetot se prezentiraat niz mreà na za{titeni podra~ja so utvrden reìm na koristewe i za{tita.

Soglasno Zakonot za za{tita na prirodnite retkosti od 1973 godina se odreduvaat za{titnite grupi so soodvetniot reìm na za{tita i toa:

op{ti prirodni rezrervati - (nacionalnite parkovi, strogi prirodni rezervati, nau~no-istraùva~ki prirodni rezervati, predeli so posebni prirodni karakteristiki, karakteristi~ni pejzaì);

posebni prirodni rezervati;

oddelni rastitelni i ìvotinski vidovi nadvor od prirodnite rezervati;

spomenici na prirodata;

memorijalni spomenici na prirodata. Griàta za za{titata na oddelni rastitelni zaednici, relikti i

endemiti e nezna~itelna i pokraj zalo`bite za nadminuvawe na sostojbite od strana na odredeni nau~ni rabotnici, institucii i ekolo{ki dru{tva.

4.2 Opis na sega{nata sostojba so ìvotnata sredina vo planskiot opfat

Osnoven preduslov za identifikacija na problemite so ìvotnata

sredina i postavuvawe na strate{ki celi za nadminuvawe i unapreduvawe na istite e identifikacijata i ocenata na sega{nata sostojba so mediumi na ìvotnata sredina (vozduh, voda, otpad, po~va, biodiverzitet, bu~ava), kako i so koristeweto na zemji{teto i prirodnite resursi vo op{tinata.

So ogled na toa {to vo planiraniot prostor do sega ne se vr{eni merewa, sledewa i istraùvawa na osnovnite vitalni komponenti vozduhot, vodata, tloto, bu~avata i tvrdiot otpadok, poremetuvawata vo ekosistemot vo celost ne moàt da se otkrijat, a ocenkata za sostojbite proizleguva isklu~ivo od dejstuvaweto na ~ovekot i negovite aktivnosti vo ovoj prostor.

Vozduh

Glaven izvor na zagaduvawe e industrijata koja vo ekosistemot emitira, gasovi, parei, ~ad magla, pra{ina i areosoli. Zagaduvaweto na vozduhot najpove}e e rezultat na prerabotka na sulfidni koncentracii na oboeni metali, kako i na sogoruvawe na koks i drugi karbofilni goriva vo industrijata i doma}instvata.

Na zagaduvawata na vozduhot mnogu vlijae topografijata na terenot, visinata na industriskite oxaci i atmosferskite uslovi. Najkriti~no zagaduvawe e vo uslovi na otsustvo na horizontalno i vertikalno struewe na vozduhot, osobeno koga e istoto prosledeno so temperaturni inverzii.

47

Najracionalen i efikasen na~in za za{tita na ìvotnata sredina od {tetnite vlijanija vrz vozduhot e preventivnoto deluvawe i spre~uvawe na produkcija na {tetni emisii vo samite izvori na nivno sozdavawe. Kvalitetot na vozduhot najmnogu go naru{uva prisustvoto na gasovi, pra{ini i drugi {tetni materii koi negativno vlijaat vrz zdravjeto na lu|eto, ekosistemite i prirodnite sozdadeni vrednosti.

Aerozagaduvaweto vo Tetovo

75%

5%

20%

CO

NOx

SO2

Edna od merkite za realizacija na preventivniot pristap vo

za{titata na vozduhot e obezbeduvawe na solidno sogorevawe vo ogni{tata na raznite gorivni instalacii i dobra karburacija na gorivata vo motorite so vnatre{no sogoruvawe.

Isto taka, zna~ajni merki koi pridonesuvaat za nadminuvawe na problemot so zagaduvawe na vozduhot se:

izgradba na {iroki ulici koi ovozmoùvaat brzo provetruvawe;

zgolemuvawe na povr{inite so zeleni nasadi i drvoredi;

podobruvawe na koeficientot pome|u izgradenite i slobodnite povr{ini;

podigawe zeleni pojasi okolu industriskite zoni, proizvodnite kapaciteti, rezervoarite za voda i dr. Vo op{tinata Tetovo od energetskiot sektor funkcionira

Hidrocentralata Pena so kapacitet od 7,2 MW, 382.000.000 kW/h. Hidrocentralata e izgradena 1926 godina. Ne postoi zagaduvawe od ovaa industriska oblast. Vo sklop na izgradenata vodovodna mreà na padinite na [ara postojat 4 mali hidrocentrali.

Emisiite od avtomobilite vo gradovite so golema gustina na naselenieto se isto taka faktor na zagaduvaweto na vozduhot. Prisustvoto na golem broj na vozila vo op{tinata doveduva do prisustvo na SO2, NOx, CO, gasoviti organiski soedinenija, ~ad i drugi ~esti~ki. Pove}eto avtomobili nemaat katalizatori i golem del od vozilata se uvezeni kako koristeni avtomobili koi ~esto imaat katalizatori. Avtobusite i te{kite vozila koristat dizel so nizok kvalitet koj sozdava SO2, osobeno poradi lo{oto

odrùvawe na vozilata.

48

Spored istraùvawata, vo Tetovo izvori na zagaduvawe na vozduhot se delovnite subjekti od proizvodnite i neproizvodnte dejnosti vo ramkite na koi postojat energetski (kotlovski postrojki) i tehnolo{ki instalacii od koi kako rezultat na sogoruvawe na energensite (mazut, nafta, jaglen ili drva) ima emisija na odpadni gasovi i zagaduva~ki supstancii vo vozduhot.

Golem del od doma}instvata vo op{tina Tetovo koristat tvrdo gorivo (jaglen ili drva) za zatopluvawe preku zimskiot period. Tie se izvor na emisii na CO i ~ad vo vozduhot zaradi lo{oto sogoruvawe i neodrùvawe na reìmot na sogoruvawe na drva i jaglen koi obi~no se upotrebuvaat za zatopluvawe na doma}instvata vo zimskiot period.

Sostojbata so kvalitetot na vozduhot sekojdnevno se sledi preku avtomatskata monitoring stanica za kvalitet na ambienten vozduh. Vrz osnova na podatocite za srednodnevnite koncetracii na ekolo{kite parametri (SO2, NO2, CO, O3 i PM10), vo najgolem broj slu~ai koga ima nadminuvawe na maksimalno dozvolenata koncentracija se odnesuva na koncentraciite na CO i PM10 (za mesec noemvri 2005 srednite vrednosti

iznesuvaat CO - 1.81, dodeka PM10-207.01). Problemi koi se javuvaat vo op{tinata i regionot, a koi moàt da

vlijaat vrz kvalitetot na vozduhot se: Zastaren vozen park; Upotreba na drvoto i jaglenot za zagrevawe; Zagaduvawe na vozduhot od postojnite lokalni |ubri{ta poradi

samozapaluvawe ili zapaluvawe na istite, kako i palewe na drugite vidovi otpadi;

Industriskoto zagaduvawe; Vlijanie od bliskiot industriski kompleks vo s. Jegunovci.

Voda

Kako eden od glavnite ~initeli na zagaduvawe na povr{inskite

vodoteci se javuvaat otpadnite vodi od naselbite i industrijata. Vo ramkite na op{tina Tetovo, odnosno vo Gradot Tetovo opfatot na otpadnite vodi e preku fekalen kanalizacionen sistem za prifa}awe i odveduvawe na otpadnite vodi.

Kanalizacionata mreà vo princip e separaten sistem i pokraj toa {to postojat nekoi me|u-priklu~oci pome|u atmosferskata i fekalnata kanalizacija. Pribli`no 32500 lu|e se priklu~eni na sistemot, a ottamu stapkata na priklu~ok e 57%.

Odveduvaweto/ispu{taweto na otpadnite vodi e vo rekata Vardar (vo princip) bez nikakvo pre~istuvawe, no zemjodelcite go blokiraat glavniot kolektor za da ja koristat sirovata fekalna voda za navodnuvawe i |ubrewe na zemji{teto.

Mreàta se sostoi od PVC, azbestno-cementni i betonski cevki, so~inuvaj}i dolìna od 40 km.

Sepak, poradi postoe~kite me{awa pome|u navodnuvaweto, kanalizacijata i sistemite za atmosferska kanalizacija, prelivite se mnogu

49

~esti. Poplavuvaweto na nepriklu~enite zoni se slu~uva ~esto. Ispustot na atmosferskata kanalizacija e vo reka Pena.

Mreàta se sostoi od betonski i armirano betonski cevki DN300 do DN1500 i vkupna dolìna na mreàta od okolu 20 km. Glavniot del od mreàta e realiziran vo sedumdesettite godini na minatiot vek.

Postoe~kata mreà e konstruirana vrz osnova na intenzitet na vrneì od okolu 120 l/sek/ha, {to e ponisko otkolku proektniot predlog od 145 l/sek/ha.

Postoe~kiot sistem na atmosferska kanalizacija moè da gi zadovoli potrebite. Podatoci za koli~inata na industriskite otpadni vodi vo ramkite na op{tinata ne postojat. Industriskite otpadni vodi se ispu{taat vo kanalizacioniot sistem bez nikakov tretman, odnosno pro~istuvawe.

Vo op{tina Tetovo, a osobeno vo gradot Tetovo kako glaven problem moè da se izdvoi nedostatokot na voda vo odredeni periodi od godinata, a osobeno vo tekot na su{nite godini. Drugi problemi se:

Zagubi na voda vo vodovodnata mreà-prose~no 56%; Golema potro{uva~ka na voda po ìtel; Za~esteno e rasturaweto na vodata; Ne-doma}inskite koristewa na vodata se ~esti; Svesta za potro{uva~kata e na nisko nivo; Nelegalni priklu~oci; Mal procent na naplata na potro{enata voda; Snabduvaweto na del od selskite naselbi so voda od sopstveni bunari,

odnosno ne postoewe na vodosnabditelen sistem; Nedovolna pokrienost na op{tinata so sistem za navodnuvawe na

zemjodelskite povr{ini; Lo{a sostojba na sistemite za navodnuvawe; Nemawe na kontrola na kvalitetot na vodite koi se koristat za

navodnuvawe na zemjodelskite povr{ini. Pokrienosta na gradot od 57% so sistem za prifa}awe i odveduvawe

na otpadnite vodi, pretstavuva glaven problem od aspekt na prifa}aweto i odveduvaweto na otpadnite vodi. Drugi problemi koi se notirani vrz osnova na izvr{enata analiza na postojnata sostojba se:

Hidrauli~ko preopteretuvawe na delnici poradi povrzuvawe so sistemot za atmosferska kanalizacija;

Delnici od mreàta imaat o~igledno pomal kapacitet od potrebniot; Nelegalni priklu~oci od doma}instvata; Pogre{no priklu~uvawe na privatni cevki za atmosferska

kanalizacija vo sistemot za fekalna kanalizacija; Moàt da se pojavat sanitarni problemi poradi prelevawata i

pogre{nata upotreba na sirovata voda; Industriite gi ispu{taat svoite otpadni vodi bez prethodno

pre~istuvawe; Ispu{tawe bez pre~istuvawe.

50

Od aspekt na prifa}awe i odveduvawe na atmosferskite vodi definirani se slednite problemi:

Mreàta e nedovolna; Hidrauli~ko preopteretuvawe na delnici poradi povrzanosta so

mreàta za navodnuvawe; Postoewe na priklu~oci na doma}instvata; Pogre{ni priklu~oci na otpadni vodi od individualnite objekti vo

atmosferskata kanalizacija; Mo`na pojava na zravstveni problemi poradi prelivawa i me{awe so

kanalizacijata.

Otpad

ôvekot so svojata aktivnost producira golemi koli~ini na cvrst otpad. So procesot na industrijalizacijata, urbanizacijata i zgolemuvawe na standardot na ìveewe, ovie koli~ini pokaùvaat trend na porast. Komunalniot i tehnolo{kiot-neopasen otpad e vo korelacija so razvojot na Op{tinata. Pogolem del od komunalniot otpad se sozdava od ~ovekot i tercijarnite dejnosti (trgovija, ugostitelstvo i turizam), a tehnolo{kiot-neopasen otpad se producira od proizvodnite dejnosti. Za op{tina Tetovo so ogled na stopanskata struktura, zna~ajno vlijanie vrz koli~inata na cvrstiot otpad pokraj industrijata imaat zemjodelieto i sto~arstvoto.

Upravuvaweto so komunalniot otpad vo op{tina Tetovo e odgovornost na lokalnoto komunalno pretprijatie. Celiot na~in na tretirawe na otpadot se sveduva na negovo sobirawe i transportirawe do deponijata. Otpadot od op{tina Tetovo prethodno se deponira{e na deponijata Drisla vo blizina na Skopje, koja e edinstvena vo Republika Makedonija koja gi zadovoluva minimalnite standardi, a deneska se deponira vo privremenata novoizgradena deponija za neopasen otpad Rusino vo selo Bawica, op{tina Gostivar, kade se deponira i inertniot otpad.

Sovremenoto ìveewe se karakterizira so se pogolemo generirawe na cvrst komunalen otpad koj vo koj se pove}e se zastapeni materijali koi pote{ko se razloùvaat po priroden pat. Nepravilnoto tretirawe na ovoj vid na materijali moè da predizvika zagaduvawe na ìvotnata sredina. Isto taka, i nesoodvetnoto tretirawe na biorazgradliviot otpad, odnosno organskiot otpad e pri~initel na sozdavawe na takanare~enite Green House

gasovi (metan) koi se pri~initeli na efektot na staklena gradina. Iscedokot koj se sozdava pri nekontroliranoto razgraduvawe na organskata frakcija od komunalniot otpad e pri~initel na zagaduvaweto na povr{inskite i podzemnite vodi.

So uslugata za sobirawe i transportirawe na komunalniot otpad opfateni se 15000 doma}instva, a prose~no se generira 1 kg otpad po ìtel dnevno. Koli~inata na generiran otpad po ìtel e nad prose~noto generirawe na otpad po ìtel dnevno na nivo na Republika Makedonija. Godi{no se generira 20550 toni na komunalen i drug neopasen otpad, 10000

51

toni industriski neopasen otpad, 6380 toni inerten otpad i 55 toni na medicinski otpad.

Koli~inata na otpadot vo svojata struktura go sodrì sledniot sostav:

Sodrìna na otpad po struktura vo op{tina Tetovo

35%

9%3%5%3%3%

8%

15%

14%6%

hartija ambalaà

plastika

èlezo

staklo

guma

drva

tekstil koà

otpad od parkovi

kujnski otpad

ostanato

Del od naseleni mesta vo op{tinata ne se opfateni so ovoj vid na

komunalna usluga i lokalnoto naselenie go ostava otpadot na pove}e lokalni selski |ubri{ta, pokraj pati{tata, mostovite, suvodolicite i rekite.

Vo bliskata okolina na gradot Tetovo, kako i vo samiot grad postojat pove}e pomali i pogolemi |ubri{ta, koi se sozdadeni od strana na nesovesnite gra|ani i vo koi pokraj komunalniot otpad ima i gradeèn, odnosno inerten otpad. Celata okolina okolu ovie |ubri{ta e devastirana i zagadena. Od sogleduvaweto na postojnata sostojba vo op{tina Tetovo vo odnos na upravuvaweto so cvrstiot otpad notirani se slednite problemi:

nepostoewe na integrirano upravuvawe so otpadot; nesoodvetno sobirawe na otpadot; postoewe na pove}e mali i golemi |ubri{ta i divi deponii okolu

gradot Tetovo i na pove}e lokacii vo op{tinata; nepostoewe na deponija za inerten materijal; neopfatenost na del od naseleni mesta vo op{tina so uslugata za

sobirawe na otpadot; deponirawe na otpadot od selskite naselbi vo lokalni selski

|ubri{ta ili selski nelegalni deponii.

Rastitelen i ìvotinski svet

Kvalitetot na po~vite pretstavuva osnoven preduslov za ostvaruvawe na odr`liviot razvoj. Sovremenite procesi na urbanizacija i osobeno koristeweto na zemji{teto za stopanski celi najdirektno vlijae vrz intenzitetot na koristewe na zemji{teto i promenata na negoviot kvalitet. Postojat mnogu pri~initeli koi predizvikuvaat o{tetuvawe i zagrozuvawe

52

na zemji{teto: zagadenite otpadni vodi, istaloènite ~estici od vozduhot (te{ki metali i sl.).

Problemite koi se odnesuvaat na za{tita na biodiverzitetot vo op{tina Tetovo se: Za [ar Planina dosega se izraboteni golem broj na studii od oblasta na biodiverzitetot vo koi se opfateni golem broj na rastenija i ìvotni, a i [ar Planina kako ekolo{ka celina. Vo niv se dadeni sogleduvawata za postojnata sostojba, kako i predlozi za za{tita na ìvotnata sredina na ovoj lokalitet. Op{tina Tetovo opfa}a samo eden del od [ar Planina i vo ovoj dokument analizirani se sostojbite vo onie oblasti vo koi op{tinata bi moèla da deluva. Kompletnata za{tita na ovoj lokalitet e mo`na samo na regionalno ili dràvno (me|unarodno) nivo. Izgradbata na ski-liftovi, planinarski kuli, TV repetitori i drugi predavatelki, antenski sistemi, koi obi~no se lociraat na vrvovite na planinite, ~esto doveduvaat do degradacija na nekoi rastitelni zaednici koi imaat ograni~eno rasprostranuvawe na samite planinski vrvovi (poradi konfiguracijata na terenot, silnite vetrovi i sl.). Takov e slu~ajot so zaednicata od soj Edriantho-Seslerion na [ar Planina.

Mnogu retki i zagrozeni {umski zaednici na podra~jeto na [ar Planina, vo delot na op{tina Tetovo se ass. Aceri heldreichii-Fagetum, kako i zabeleàno su{ewe na {umite po te~enieto na raka Pena: ass. Abieti-Piceetum

scardicum. Raritet na ovie prostori se molikata (Pinus peuce), kako i munikata (Pinus heldreichii), vidovi koi gi ima samo vo gornoto slivno podra~je na reka Pena.

Kaptiraweto na voda od planinskite izvori i potoci, ~esto doveduva do isu{uvawe na planinskite mo~uri{ta i treseti{ta. Vakvata sostojba istovremeno doveduva i do redukcija na algalnata raznovidnost, osobeno na silikatnite i zelenite algi, procesi koi se zabeleàni na [ar Planina.

Vo ramkite na biodiverzitetot neodminliv del e avtohtonata rasa ov~arski pes [arplaninec. Ovaa avtohtona rasa e sozdadena samostojno, prirodno i izvorno bez zna~itelno vlijanie na ~ovekot, {to pretstavuva nejzina najgolema prednost.

Na teritorijata na op{tinata evidentirano e sobirawe lekoviti rastiteli vidovi. Spored vidot na lekovitata rastitelna surovina, koja se koristi od lekovitoto rastenie (koren, treva, plod, list, cvet) najzagrozeni se rastenija kaj koi se koristi celoto rastenie, korenot i korata. Najmnogu se sobiraat slednite vidovi: [arplaninski ~aj (Sideritis scardica), lu|eto go koristat kako lek protiv nastinka i ka{lica, Hipericum perforatum, Lichenes,

Altahea officinalis, Gentijana lutea (lincura), ~ii koren se koristi za le~ewe stoma~ni bolesti, i drugi. Od {umskite plodovi se sobiraat: malinki, kapinki, borovinki, drenki i drugo.

Op{tina Tetovo po svoeto prostirawe gi opfa}a od najniskite delovi na Polo{kata kotlina, pa se do najvisokoto planinsko podra~je na [ar Planina. Planinskiot del od op{tinata e bogat so raznovidna {uma. Na samata planina ima golem broj {umski pasi{ta. Najrasprostaneti vidovi drva vo ova podra~je se buka, gaber i dab, koi vo vkupniot potencijal na {umskiot fond u~estvuvaat so okolu 90%.

53

Od aspekt na sopstvenosta na {umite vo op{tina Tetovo 90.3% se dràvna sopstvenost i 9.7% se vo privatna sopstvenost. Strukturata na {umskiot fond po odnos na zasadena povr{ina pod {umi e vkupno 28757,10 ha.

Reprodukcijata na {umskiot fond e prisutna vo op{tina Tetovo vo forma na po{umuvawe na mladi sadnici vo delovite kade zaradi bespravno se~ewe, se sozdadeni golini, kako i so potsejuvawe na {umski povr{ini. Seto ova se pravi programirano-planski so cel da se za~uva {umskiot fond so koj op{tina Tetovo raspolaga vo golem kapacitet.

Zagaduvaweto na po~vata kako posledica na dolgotrajnoto nekontrolirano i nepravilno koristewe na ve{ta~ki |ubriva, odnosno primena na hemiski sretstva vo zemjodelieto se odrazuva na zagaduvawe na po~vata i podzemnite vodi. Na ova osobeno treba da se obrati vnimanie poradi trendot na zgolemuvawe na upotrebata na preparati vo poslednite godini.

Nekontrolirana i nestru~na upotreba na za{titni sredstva i ve{ta~kite |ubriva vo zemjodelieto;

Nelegalna se~a na {umite; Koristewe na drvoto za greewe; Nedovolno po{umuvawe; Pojava na {umski poàri; Nekontrolirano sobirawe na {umskite rastenija i plodovi; Pojavata na nelegalen lov.

Bu~ava

Problemot na bu~ava na podra~jeto dosega ne e analiziran i

istraùvan. Vo tetovskiot region izvorite na sozdavawe na bu~ava ne se od takov vid da ovoj problem vo ìvotnata sredina pretstavuva zna~itelna zakana za zdravjeto na lu|eto. Na nivo na Republika Makedonija mereweto na nivoto na bu~ava se vr{i od strana na Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe i Republi~kiot Zavod za zdrastvena za{tita.

Bu~avata proizleguva od urbanite aktivnosti i toa:

Soobra}aj;

Proizvodni i delovni procesi;

Bu~ava od enterierno poteklo (stambeni zgradi, trgovsko delovni centri i sl).

4.3. Sega{ni problemi so ìvotnata sredina vo i okolu planskiot opfat

Problemite so ìvotnata sredina vo op{tina Tetovo i predmetniot

opfat, bea identifikuvani preku analiza na postoe~kata sostojba so ìvotnata sredina za op{tina Tetovo.

54

Najosetlivi elementi na ìvotnata sredina vo predmetniot opfat (Elementi na SO@S)

Vodi Vozduh Otpad Klimatski Naselenie Materijalni

faktori dobra

Problemite so generirawe na otpadot se razgleduvaat kako vlijanie vrz povr{inskite i podzemnite vodi, vlijanie na zagaduvaweto na po~vite i indirektno kako vlijanie vrz kvalitetot na vozduhot i po~vite i indirektno kako vlijanie vrz kvalitetot na vozduhot i sozdavaweto na stakleni~ki gasovi (klimatski promeni).

Vrz osnova na evidentirawe na najosetlivite elementi na ìvotnata sredina vo planskiot opfat koi se narekuvaat i elementi na Strategiska ocena na ìvotnata sredina (Elementi na SO@S) se vospostavuvaat celi na strategiska ocena na ìvotna sredina (Celi na SO@S) i se definirani mo`ni indikatori za sekoja cel.

Vo procesot na Strategiska ocena na vlijanie na planskiot dokument vrz ìvotnata sredina va`no e da se vidi kako, na koj na~in, so koja ja~ina i intenzitet celite na planskiot dokument vlijaat vrz celite na SO@S so cel da se predvidat merki za spre~uvawe na vlijanijata i da se predloì soodveten plan za monitoring na indikatorite za sekoja cel na SO@S.

Na slednata tabela se prikaàni sega{nite problemi so elementite na ìvotnata sredina:

Elementi na Strategiskata Problem Relevantno

opften

ocena na ìvotna sredina problem

Vozduh

Naru{en kvalitet na vozduhot od postoewe na industriski objekti so intenzivna emisija na zagaduva~ki materii, upotreba na jaglen i nafta kako agens za zatopluvawe, zgolemen soobra}aj h

Golem broj na divi deponii koi se palat i go naru{uvaat kvalitetot na ambientniot vozduh h

Voda Koristewe na cevki od azbesten materijal h

Nedovolno planirawe na promenite vo namenata na zemji{teto h

Otpad Postoewe na divi deponii h

Grade`niot {ut ne se tretira h

Po~va

Naru{en kvalitet na po~vata kako rezultat za istaloùvawe na aerosedimenti, postoewe na divi deponii h

Degradacija na po~vite h

Predel Degradirani predeli h

Nedovolna zastapenost na parkovsko zelenilo h

Naselenie Pojava na migracija h

Golema nevrabotenost h

Klimatski faktori Koristewe na ogrevno drvo za zatopluvawe Ne koristewe na obnovlivi izvori na energija

h h

Sega{ni problemi so elementite na ìvotnata sredina

55

5. Sostojba bez implementacija na planskiot dokument

Pri realizacija na Planskiot dokument za LUPD za izgradba na

Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo se razgleduva opcijata bez da se sprovede planska aktivnost, odnosno rabotite da ostanat vo prvobitnata polo`ba.

Vo konkretniov slu~aj dokolku LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo, se o~ekuvaat slednive posledici:

Pojava na nekompatibilni dejnosti;

Ograni~en razvoj na op{tinata;

Nekontrolirana izgradba na bespravni objekti;

Naru{uvawe na kvalitetot na mediumite vo ìvotnata sredina;

Intenzivno zagaduvawe so otpadni materii (cvrst, komunalen i drugi vidovi otpad) i sozadvawe na divi deponii;

Intenzivno zagaduvawe na podzemnite vodi i po~vata;

Namaleni prihodi vo op{tinskiot buxet;

Otpadnite vodi i ponatamu }e se ispu{taat direktno vo po~vata ili recipientite;

Porast na migracija;

Nerealizacijata na planskiot opfat }e se ispu{ti mo`nosta od idni potencijalni investicii za ekonomski-odr`liv razvoj.

56

6. Alternativi i ~initeli za izbor na alternativa

Realizacijata na LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo e od osobeno zna~ewe za realizirawe namenski sodrìni i funkcionalna operacionalizacija za razvoj na planskiot opfat i op{tinata.

So izrabotkata na ovoj plan prostorot dobiva nova mo`nost za urbanisti~ka razrabotka i realizacija.

Od osobeno zna~ewe za izgotvuvawe na Strategiskata ocena, a voedno i standardna postapka e da se izanalizira varijantata, odnosno opcijata od nesproveduvawe na planskoto re{enie so {to sostojbata bi ostanala vo prvobitnata sostojba. Vo toj slu~aj se o~ekuva deka fakti~kata sostojba na terenot voop{to nema da se promeni, i ekonomskata pasivnost }e prodolì.

Vo slu~aj na nerealizirawe na planskiot opfat se o~ekuva da:

Socijalno-ekonomskiot status na naselenieto }e inicira pogolema stagnacija;

Sostojbata so naru{en kvalitet na povr{inskite vodi (recipienti) i ponatamu }e prodolì;

Biodiverzitetot i ekosistemite vo recipientite ponatamu }e imaat naru{eni ìvotni uslovi;

Nesoodvetno odlagawe na otpadot na divi lokacii;

Nepostoewe na integrirano upravuvawe so otpad;

Prodolùvawe na trendot migracija;

Nevrabotenosta nema da se namali;

Namaluvawe na vrednosta na zemji{teto;

Uzurpacija na prostorot so divogradbi i drugi neplanski i nekompatibilni sodrìni;

Neplansko i neorganizirano ureduvawe na prostorot so {to negativno }e se odrazi vrz mediumite vo ìvotnata sredina.

Vo slu~aj na realizirawe na planskiot opfat se o~ekuvaat nekolku pozitivni aspekti:

- Povolna geografska polo`ba; - Odli~na dispozicija vo odnos na soobra}ajnata povrzanost; - Reciklirawe i prerabotka na otpadot; - Obezbeduvawe na novi vrabotuvawa; - Zajaknuvawe na mo`nostite za odr`liv ekonomski i socijalen

razvoj na regionot; - Zapirawe na ekonomskata migracija; - Razvoj na lokalnata samouprava preku pla}awe na danoci,

komunalii i drugi dava~ki; - So predvidenite sodrìni }e ovozmoì ostvaruvawe na

funkcii so direktni ili indirektni ekonomski efekti.

57

Od aspekt na lokacijata vo tekot na izrabotkata na Planot bile razgleduvani nekolku opcii od strana na pretstavnici na op{tinata so cel da se izbere najsoodvetnata lokacija. Lokaciite bile analizirani od pove}e aspekti, imotno-pravni, ekonomski infrastrukturna opremenost itn.

So cel da se izbere najdobrata alternativa vo pogled na tehnologijata na pre~istitelnata stanica }e se razgleduva vo ponatamo{nite postapki preku Studiite ili Elaboratite za za{tita na `ivotna sredina.

58

7. Pretpostaveni vlijanija vrz mediumite na ìvotnata sredina

Pojavite koi kako pretpostavka moè da se javat od implementacijata

na LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo moè da se analiziraat od negativen i pozitiven aspekt. Izve{tajot za Strategiska ocena gi zema vo predvid vlijanijata vrz site mediumi na ìvotnata sredina, biolo{kata raznovidnost, prirodata, predelot, kulturnoto nasledstvo, lu|eto kako i vlijanijata vrz socio-ekonomskite mo`nosti vo op{tina Tetovo.

Izve{tajot za strategiska ocena na ìvotnata sredina ne gi analizira poedine~nite razvojni proekti, tuku vlijanijata vrz mediumite na ìvotnata sredina od generalen aspekt. Zna~i, so izve{tajot se pravi samo procenka na mo`nite vlijanija vrz ìvotnata sredina, dodeka vo podocne`nite fazi, preku Studiite za ocena na vlijanie vrz ìvotnata sredina ili Elaboratite za za{tita na ìvotnata sredina {to se zakonska obvrska na osnova na ukaànite rizici se pravat detalni analizi i preporaki.

Soglasno Zakonot za ìvotna sredina i Uredbata za opredeluvawe na kriteriumite vrz osnova na koi se utvrduva potrebata za sproveduvawe na postapkata za ocenka na vlijanijata vrz ìvotnata sredina potrebno e da se utvrdi potreba za sprovrduvawe na postapka za ocenka na vlijanieto na proektot vrz ìvotnata sredina. Potrebata od ocena na vlijanijata vrz ìvotnata sredina ja donesuva Organot na dràvnata uprava nadleèn za rabotite od oblasta na ìvotnata sredina. Soglasno Zakonot za ìvotna sredina, kako i Zakonot za za{tita na prirodata, pravnite ili fizi~kite lica koj vr{at dejnosti ili aktivnosti koi ne spa|aat vo proektite za koi se sproveduva postapka za ocena na vlijanieto vrz ìvotnata sredina se dol`ni da izgotvat Elaborat za za{tita na ìvotnata sredina, so cel da se oceni vlijanieto na dejnostite ili aktivnostite vrz ìvotnata sredina, pred da zapo~nat so sproveduvawe na proektot i istiot da go dostavat do organot nadleèn za odobruvawe na sproveduvaweto na proektot.

Vlijanie vrz demografskiot faktor

Realizacijata na planot }e pretstavuva pozitiven stimul za demografskiot razvoj. Isto taka, }e ima pozitivni vlijanija na dolgoro~na osnova i na zgolemuvawe na natalitetot, kako u{te eden pozitiven element na demografskiot razvoj. Ova od pri~ina {to investicionite vloùvawa za realizacija na ovaa planska sodrìna }e zna~i otvorawe na novi rabotni mesta i zgolemuvawe na ìvotniot standard i kvalitetot na ìveewe.

59

Vlijanie vrz ~ovekovoto zdravje

Zaradi namenata na objektite predvideni za izgradba nadvor od zonata na domuvawe i individualnite stambeni objekti ne se o~ekuva istite da predizvikaat vlijanija vrz zdravjeto na lokalnoto naselenie. Emisijata na pra{ina i izduvni gasovi od motornite vozila i te{kata mehanizacija }e se poka~at dokolku ima izveduvawe na grade`ni aktivnosti.

Obezbeduvaweto na parkovsko i za{titno zelenilo i ostanato hortikulturno ureduvawe na prostorot }e bide vo funkcija na podobruvawe na zdravjeto na lu|eto {to e opfateno i so planskata sodrìna vo planskiot opfat kade }e se implementira planot.

Podetalna analiza od eventualnite vlijanija vrz ~ovekovoto zdravje }e se razgledaat vo ponatamo{nite fazi preku izrabotkata na studiite za Ocenka za vlijanieto na ìvotnata sredina, elaboratite za za{tita na ìvotnata sredina ili integriranite ekolo{ki dozvoli {to se zakonska obvrska.

Vlijanie vrz socio-ekonomskata sostojba

Implementacijata na LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo }e ima pozitivno vlijanie vrz socio-ekonomskiot razvoj na op{tinata i po{iroko vo stimulirawe na ekonomskite aktivnosti, zgolemuvawe na stapkata na ekonomskiot rast, zgolemuvawe na dohodot po glava na ìtel, proektiraweto, komunalnite dejnosti, grade`ni{tvoto, trgovijata i sl., zgolemuvawe na prihodite na lokalnata samouprava, podobruvawe na komunalnata infrastruktura, podobruvawe na infrastrukturata i uredenost na prostorot i zgolemuvawe na kvalitetot na ìveeweto.

Vlijanie vrz kvalitetot na ambientniot vozduh

Odredeni kratkoro~ni vlijanija vrz kvalitetot na vozduhot se o~ekuvaat vo vreme na gradba-izvedbata na zemjeni i grade`ni raboti pri {to se o~ekuva pojava na pra{ina, kako fugitivna emisija na najsitni ~esti~ki na pra{ina i pesok.

Vo vreme na grade`nata faza treba da se o~ekuvaat, pred se:

Povremeno zagaduvawe na vozduhot od mestata na izvedba na grade`nite aktivnosti, od grade`nite materijali koi }e se koristat i od vidot na transportot na grade`nite materijali;

Celata grade`na mehanizacija za vreme na podgotovkata na terenot }e ima negativno vlijanie vrz kvalitetot na vozduhot;

60

Glaven zagaduva~ na vozduhot za vreme na grade`nite aktivnosti }e bide pra{inata predizvikana od kopawe, nabivawe na tloto, odnosno zemjenite raboti. Karakteristika na pre~istitelnite stanici za otpadni vodi e

pojavata na mil. Vo zavisnost od tehnologijata koja }e se primenuva vo tretmanot na otpadnite vodi }e se postapuva i so ovoj mil.

Vo odnos na prerabotkata na otpadot kvalitetot na vozduhot moè da bide naru{en od emisijata na pra{ina, emisijata na gasovi i neprijatni mirisi.

Eventualnite vlijanija od ovoj vid }e bidat detalno analizirani pri izrabotkata na studiite za ocenka za vlijanieto na ìvotnata sredina ili elaboratite za za{tita na ìvotnata sredina od site aspekti na ìvotnata sredina, {to e i zakonska obvrska, koja treba da se realizira vo fazata na dobivawe na odobrenieto za gradba.

Vlijanie vrz klimatski promeni

So ogled na lokacijata na koja se predviduva realizacijata na ovaa planska sodrìna ne se o~ekuva deka }e ima klimatski promeni.

Postoi opcija od iskoristuvawe na obnovlivi izvori na energija, solarnata energija kako energetski resurs koi bi gi koristele objektite.

Vlijanie predizvikano od zgolemena bu~ava

Vo faza na implementacija na planiranite aktivnosti za infrastrukturno opremuvawe na planskiot opfat i izgradba na infrastrukturnata mreà treba da se o~ekuva zgolemena bu~ava. Kako izvori na bu~ava }e se javi grade`nata mehanizacija.

So ogled na prirodata na raboteweto na instalaciite, vo najgolem del vlijanijata bi poteknuvale od funkcioniraweto na opremata.

Dokolku pri implementacija na planskiot opfat se primenat merkite definirani soglasno Сtrategiskata ocena na vlijanijata vrz ìvotnata sredina od sekoja posebna aktivnost }e se namalat o~ekuvanite efekti od zgolemena bu~ava i }e se svedat na dozvolenite nivoa, vo soglasnost so Zakonot za bu~ava.

Vlijanie vrz kvalitetot na vodite

Ako nepravilno se upravuva so otpadnite vodi moè negativno da vlijaat vrz povr{inskite i podzemnite vodi i da go zagrozat kvalitetot na okolnoto zemji{te. Implementacijata na planskiot dokument ima za cel dolgoro~no pozitivno vlijanie vrz kvalitetot na povr{inskite i podzemnite vodi i po~vata od zagaduvawe. Pre~istuvaweto na otpadnite vodi }e rezultira so podobruvawe na kvalitetot na recipientite.

61

Pri rabota na instalacijata za prerabotkata na komunalniot otpad moè da dojde do nesakani istekuvawa od manipulativnite prostori, opremata, ma{inite, vozilata za transport i dr.

Vlijanijata vrz vodite vo operativnata faza se ocenuvaat kako mo`ni negativni vlijanija.

Podetalna analiza }e se izvr{i vo ponatamo{nite fazi preku izrabotkata na studiite za ocenka za vlijanieto na ìvotnata sredina ili elaboratite za za{tita na ìvotnata sredina {to se zakonska obvrska.

Vlijanie vrz po~vata

So implementacija na ovoj plan }e se ostvari racionalno koristewe

na zemji{teto, odnosno celokupnata povr{ina }e se osmisli so namenski sodrìni koi }e rezultira so ve}e spomenatite benefiti. Negativnite vlijanija vrz po~vata moè da proizlezat od nesoodvetno upravuvawe so otpadnite vodi, generiraniot otpad, izduvnite gasovi od prevoznite sredstva, iskopuvawata, eventualnata erozija i sl.

Zna~ajni vlijanija vrz po~vata ne se o~ekuvaat, bidej}i vo Planot za izgradba se predvideni merki i re{enija za komunalnata infrastrukturna mreà, upravuvawe so otpadnite vodi i otpadot. Indirektno negativno vlijanie na po~vata kako rezultat na izduvnite gasovi od vozilata i emisiite od planiraniot kapacitet vo planskiot opfat se procenuvaat kako ne mnogu zna~ajni so ogled na predloènite za{titni zeleni zoni i prirodata na predvidenite objekti.

Za da ne dojde do naru{uvawe na kvalitetot na po~vata potrebno e da se sprovede plan za upravuvawe so otpad vo koj }e se predvidat merki za upravuvawe so otpadot.

Vo tekot na operativnata faza od rabotata na pre~istitelnata stanica }e se sozdava otpaden mil. Soglasno tehnologijata na procesot na pre~istitelnata stanica }e se odredi kvalitetot i kvantitetot na dobienata mil, kako i razgleduvawe na mo`nosta istata da se upotrebuva povtorno vo zemjodelski aktivnosti.

Milta moè da se koristi vo zemjodelieto dokolku e obrabotena na na~in soglasno dozvolata za koristewe na istata.

Pocelosna analiza od site aspekti na eventualnite vlijanija vrz po~vata }e bidat predmet na posebni studii ili elaborati soglasno Zakonot.

Vlijanie vrz predelot

Predelot se o~ekuva da se naru{i vo vreme na aktivnostite pri izgradba, no so ograni~en vremenski period.

Pri realizacijata na objektite i nivnata infrastruktura moè da predizvikaat vlijanija vrz predelot kako rezultat na iskopuvaweto na zemji{teto i deponiraweto na vi{okot zemja na nesoodvetni lokacii,

62

dodeka za operativnata faza negаtivni vlijanija }e pretstavuvaat nesoodvetnoto skladirawe, potencijalnite istekuvawa, isturawe na sobirnite mesta, mieweto na vozilata i opremata.

Vlijanie vrz kulturnoto nasledstvo

Kulturnoto nasledstvo na regionot e simbioza na neprocenlivi materijalni i duhovni vrednosti vo edna urbanisti~ko-arhitektonska celina so~inuvaj}i neraskinlivo edinstvo na tradicionalni i umetni~ki vrednosti, knièvni, dokumentacioni fondovi, po~nuvaj}i od praistorijata do denes.

Na samiot planski opfat nema registrirano nedvi`ni spomenici na kulturata.

Pri izrabotkata na planska dokumentacija od ponisko nivo da se utvrdi to~nata pozicija na utvrdeniot lokalitet so kulturno nasledstvo i vo taa smisla da se primenat planski merki za za{tita na nedvi`noto nasledstvo.

Vlijanie vrz biodiverzitetot (flora i fauna)

Vlijanijata glavno se o~ekuvaat pri izgradbata na infrastrukturata i objektite. Vlijanijata vrz florata i faunata se nezna~itelni vo zavisnost od obemot i vremetraeweto.

Soglasno Studijata za za{tita na prirodnoto nasledstvo, izrabotena za potrebite na Prostorniot plan na Republika Makedonija („Sl. Vesnik na RM” br. 39/04) na prostorot koj e predmet na razrabotka na LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo, nema registrirano nitu evidentirano prirodno nasledstvo.

Pocelosna analiza od site aspekti na vlijanijata na biodiverzitetot }e bidat predmet na posebni Studii ili Elaborati soglasno Zakonot.

Vlijanie vrz materijalnite dobra

Implementacijata LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za

otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo, }e ja zgolemi ekonomskata vrednost na zemji{teto vo planskiot opfat i po{iroko.

63

Vlijanie po odnos na generirawe na otpad

Upravuvaweto so komunalniot otpad vo gradot Tetovo i po{iroko e na prose~no nivo vo sporedba so drugite gradovi vo regionot. Poimite kako selektirawe, reciklirawe i prerabotka se daleku od realnosta, no sepak ima ambicija i èlba za ovoj trend da se zapo~ne da se primenuva i vo sekojdnevniot ìvot.

Pri realizacija na LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo, za o~ekuvawe e generirawe na gradeèn i zemjen otpad. So planskiot dokument treba da se predvidi otpadot pri novite gradbi soodvetno da se sobira i prevzema, a del od nego da se iskoristi vo tamponirawe na pristapnite delovi i pokrivawe na iskopite. Isto taka, eventualnoto vlijanie vrz po~vata moè da se predizvika od nepravilnoto upravuvawe so otpadot.

Milta {to }e se sozdava od stanicata za pre~istuvawe na otpadni vodi treba da opfati najdobra tehnologija i postapka za nejzin tretman i ponatamo{na nejzina upotreba.

Se prepora~uva site ovie aktivnosti da bidat opfateni so izrabotkata na Studiite ili Elaboratite soglasno Zakonot.

Vlijanie od nesre}i i havarii

Mo`ni nesre}i i havarii koi bi nastanale od implementacijata na ovoj planski opfat e pojava na poàr, elementarni nepogodi i drugi havarii. Vo planskiot opfat se razraboteni merki za za{tita na ~ovekot, materijalnite dobra i ìvotnata sredina od prirodnite katastrofi.

Za uspe{no funkcionirawe na za{titata od nesre}i i havarii predvideni se merki za za{tita od poàri, odnosno site objekti da se locirani taka da se pristapni za poàrnite vozila, a {irinata na pristapot ne smee da bide pomala od propi{anata so {to se ovozmoùva lesna podgotovka i stavawe vo dejstvo na potrebnata oprema za borba protiv poàrot i spasuvawe na lu|eto. Ivi~nicite na pristapniot pat mora da bidat zakoseni poradi lesen pristap na poàrnite vozila do sekoj objekt.

Planiraweto i izrabotkata na tehni~kata dokumentacija treba da e vo soglasnost so Zakonot za za{tita na poàr.

Detalnata analiza na ovie vlijanija }e bide so studiite ili elaboratite soglasno Zakonot i se obvrska da se izgotvat vo podocne`nite fazi na realizacija na investicijata.

64

8. Merki za za{tita, namaluvawe i neutralizirawe na zna~ajnite vlijanija vrz ìvotnata sredina od

implementacija na planskiot dokument

Za{titata i unapreduvaweto na ìvotnata sredina e temelna vrednost na Ustavot na Republika Makedonija (~len 8) i e regulirana so Zakonot za ìvotna sredina, kako i ostanatite zakoni i podzakonski akti koi se navedeni vo ovoj Izve{taj. Ovoj Izve{taj, koj se bazira na relevantnite podatoci od Prostorniot plan na Republika Makedonija, Nacionalniot Ekolo{ki Akcionen Plan, sektorski studii za odredeni oblasti, kako i podatoci utvrdeni na samiot planski opfat, predviduva i merki za za{tita na ìvotnata sredina od vlijanijata koi se o~ekuvaat so implementacijata na planskata dokumentacija, a koi e potrebno da se ispo~ituvaat vo tekot na podgotovkata na planskata dokumentacija.

So cel da se obezbedi za{tita i unapreduvawe na ìvotnata sredina pri izrabotkata na LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo, potrebno e da se po~ituvaat odredbite propi{ani vo zakonskata regulativa od oblasta na za{tita na ìvotnata sredina i podzakonskite akti doneseni vrz nivna osnova.

Na podra~jeto, emisijata na zagaduva~kite materii vo vozduhot se dolì na otpadnite gasovi od industriskoto proizvodstvo i soobra}ajot.

Poradi toa {to ne se vr{i monitoring na emisiite na otpadni gasovi od poedine~nite izvori na zagaduvawe, ote`nata e procenkata na realnata sostojba i istovremeno se nametnuva potrebata od integrirawe na komponentata na upravuvawe so kvalitetot na vozduhot vo urbanisti~koto planirawe. Potrebno e da se sledi i kontrolira prisustvoto na zagaduva~ki materii vo vozduhot so cel da se odrì kvalitetot na vozduhot vo granici na dozvolenite nivoa na emisii. Da se uredi okolniot prostor so zelenilo. Pri izborot na vegetacijata da se dade prioritet na vidovite (avtohtoni) so visok bioakumulativen kapacitet za zagaduva~ki materii.

Da se predvidi soodvetna infrastruktura i da se prevzemat merki za minimizirawe na neprijatnostite i opasnostite {to proizleguvaat od:

Emisii od mirizbi i prav;

Materii razneseni so veter;

Bu~ava i soobra}aj;

Ptici, {tetnici i insekti;

Poàri. Zagaduvaweto na vodite vo Polo{kata kotlina e posledica na

erozivnite procesi, preku koi se vnesuvaat golemi koli~ini na minerali i organski materii, ispu{tawe na efluenti od doma}instvata, industrijata, zemjodelieto (poljodelstvoto i sto~arstvoto), prisustvo na neuredeni i divi deponii. Od procenetiot kvalitet na vodite vo Vardar e utvrdeno

65

permanentno otstapuvawe od propi{aniot kvalitet, osobeno po vlivot na komunalnite i industriskite otpadni vodi od Tetovo, {to se odrazuva na podatocite za kvalitetot na vodata na mernoto mesto Sara}ino. Da se kontrolira kvalitetot na pre~istenite otpadni vodi, pred ispu{tawe vo najbliskiot recipient, so cel da se usoglasat vrednostite na koncentracijata na materiite prisutni vo pre~istenata otpadna voda so propi{anite grani~ni vrednosti na maksimalno dozvolenite koncentracii na materiite prisutni vo recipientot.

Pri realizacija na predvidenite aktivnosti na teren da se vnimava da ne dojde do iskoristuvawe na zemji{teto na na~in i obem so koj bi se zagrozile negovite prirodni vrednosti. Da se izbegne gubewe, modifikacija i fragmentacija na ìveali{tata i prekumerno iskoristuvawe na prirodnite resursi, so cel da se namalat ili celosno eliminiraat negativnite posledici vrz stabilnosta na ekosistemite i degradacija na biodiverzitetot.

So cel da se izbegnat negativnite efekti od bu~avata vrz zdravjeto na naselenieto vo neposrednata okolina i da se po~ituvaat propi{anite grani~ni vrednosti za dozvoleno nivo na bu~ava vo ìvotnata sredina, potrebno e da se prevzemat aktivnosti za namaluvawe na bu~avata i vibraciite od opremata.

Neophodno e sproveduvawe na organizirano upravuvawe so otpadot so cel da se minimizira negativnoto vlijanie vrz ìvotnata sredina, ìvotot i zdravjeto na lu|eto. Sozdava~ot i/ili poseduva~ot na otpadni materii i emisii gi snosi site tro{oci za sanacija na eventualno predizvikanite naru{uvawa vo ìvotnata sredina.

Vo pogled na ozelenuvaweto, da se planiraat soodvetni profili na drvoredi pokraj soobra}ajnicite kako i pokraj drugite infrastrukturni objekti koi moàt negativno da vlijaat na kvalitetot na ìvotnata sredina. Izborot na zelenilo treba da se usoglasi so uslovite za za{tita i negova namena. Dispozicijata na visokite drvja da bide usoglasena so trasite na podzemnite instalacii, dodeka izborot na vidot na ozelenuvaweto da bide vo soglasnost so uslovite vo rabotnata sredina, odnosno sposobnosta na pove}e apsorpcija na {tetni gasovi i koi nemaat poseben tretman za odrùvawe.

Prostorot na koj se predviduva izgradba na pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarnata stanica i prerabotka na komunalen otpad, KO Fali{e, op{tina Tetovo, se nao|a vo vodostopanskoto podra~je (VP) Polog koe go opfa}a slivot na rekata Vardar, od izvori{niot del do vodomerniot profil Radu{a. Na VP Polog pripa|a i slivot na rekata Gorna Radika so pritokite zafateni so hidroenergetskiot sistem Mavrovo.

Lokacijata za koja se izrabotuva ovaa LUPD za izgradba na pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka vo op{tina Tetovo na povr{ina od 6,715 ha, se nao|a vo granicite na planskiot opfat na Vtorata za{titna zona utvrdeni so Prostorniot plan na regionot na za{titnite zoni na izvorot Ra{~e. Spored toa, soglasno opredelbite na Prostorniot

66

plan na Republika Makedonija i opredelbite na regionalniot plan, idniot razvoj i razmestenost na proizvodnite i uslu`ni dejnosti treba da bazira na primena na principite i standardite za za{tita na ìvotnata sredina, osobeno nivna preventivna primena i spre~uvawe na negativnite vlijanija na proizvodnite procesi i tehnologii vrz ìvotnata i rabotna sredina.

Vrz osnova na Ekspertiza za odreduvawe na za{titnite zoni na izvorot Ra{~e donesena e Odluka za utvrduvawe na za{titnite zoni na izvorot Ra{~e i opredeluvawe na merkite za za{tita (Sl. Vesnik na SRM br. 36/90).

Utvrdeni se tri za{titni zoni:



Treta zona (zona na higiensko epidemiolo{ko sledewe i nabquduvawe) go opfa}a podra~jeto na Goren Polog so del od prostorite na Mavrovskiot hidrosistem i podno`jeto na [ar Planina. Planskiot opfat na pre~istitelnata stanica i pretovarnata stanica

vo ~ii sosotav }e se vr{i prerabotka na komunalen otpad se nao|a vo vtorata za{titna zona (zona na higiensko epidemiolo{ko ograni~uvawe i sledewe) na izvorot Ra{~e.





Ispu{tawe na nepre~isteni otpadni vodi vo vodoteci i podzemjeto;

Ispu{taweto na otpadnite vodi vo povr{inskite vodoteci se dozvoluva posle nivnioto pre~istuvawe spored kriteriumite za vodoteci od II kategorija;

Eksploatacijata na pesok, kamen i ~akal od koritata na bregovite na prirodnite vodoteci, kako i koristeweto na zemji{teto na na~in i vo obem so koj se zagrozuvaat prirodnite vrednosti, kvalitetot, koli~estvata na vodite i reìmot na povr{inskite i podzemnite vodi;

Eksploatacijata na mineralni surovini se dozvoluva dokolku so stru~na ekspertiza se dokaè deka nema {tetno vlijanie vrz podzemnite vodonosni sloevi.

67

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz demografskiot faktor

Implementacijata na planskiot dokument pozitivno }e vlijae na demografskiot razvoj i zatoa ne se prepora~uvaat merki za za{tita.

Realizacija na planskata dokumentacija }e vlijae vo nasoka na namaluvawe na ekonomskata migracija na lokalnoto naselenie i }e pretstavuva pozitiven stimul za demografskiot razvoj kako i zgolemuvawe na natalitetot na dolgoro~na osnova. Investicionite vloùvawa za realizacija na ovaa planska sodrìna }e zna~at zgolemuvawe na ìvotniot standard i kvalitetot na ìveeweto, kako i privlekuvawe na novi investicii od strana na biznis sektorot.

Spored toa, moè da se kaè, deka implementacijata na planot }e ima pozitivni dolgoro~ni vlijanija vrz razvojot na demografskite karakteristiki na op{tina Tetovo i po{iroko.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz ~ovekovoto zdravje

Integralnata realizacija na predloènite merki vo site fazi na

investicioniot ciklus e vo nasoka na namaluvawe na mo`nite negativni vlijanija vrz ìvotnata sredina koi moè na direkten ili indirekten na~in da se reflektiraat vrz zdravjeto na lu|eto. Dosledno sproveduvawe na planskite re{enija za soobra}ajnata i komunalna infrastruktura, pojasi so hortikulturno ureduvawe, izvedba na vodovodni i kanalizacioni mreì, organizirano upravuvawe so otpadot }e dovede do direktna za{tita na ~ovekovoto zdravje. Primenata na site merki }e ovozmoì eliminirawe na eventualnite vlijanija vrz ìvotnata sredina koi moè da se reflektiraat na direkten ili indirekten na~in vrz zdravjeto na ~ovekot.

Vo nasoka na podobruvawe na ìvotnite uslovi na naselenieto se prepora~uva:

Organizirawe na javni debati i kampawi za {irokata javnost za predloènite aktivnosti so donesuvawe na ovoj urbanisti~ki plan;

Informirawe na gra|anite za na~inot za otstranuvawe na otpadot, reìmot na sobiraweto so transportnite vozila povrzani so aktivnostite za upravuvawe so otpad, itn;

Postavuvawe na oprema za selektirawe na komunalniot otpad na oddelni lokacii so {to }e se postigne minimalno rasturawe na otpadot i formirawe na divi deponii;

Vospostavuvawe na pravni i institucionalni kapaciteti za sproveduvawe na integralno upravuvawe so otpadot, preku mo`nosta za povtorna upotreba na ovaa surovina.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz socio-ekonomskata sostojba

Realizacijata na planskiot dokument pozitivno }e vlijae na socio-

ekonomskata sostojba na naselenieto, }e go podobri kvalitetot na

68

ìveeweto i }e go zgolemi standardot na naselenieto. So planskiot prostor }e se zgolemi ekonomskiot rast i }e se namali brojot na nevraboteni vo regionot.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz ambientniot vozduh Vozduhot e eden od osnovnite elementi za ~ista i zdrava ìvotna

sredina, pa za negov kvalitet neophodno e site zagaduva~i, odnosno site objekti koi ispu{taat {tetni materii da koristat uredi za pre~istuvawe.

Pri proektirawe i realizacija na planot potrebno e da se primenat sovremeni tehniki koi go za{tituvaat vozduhot od zagaduvawe. Objektite od aspekt na ekolo{ka za{tita ne smeat da ja naru{at postojnata ekolo{ka ramnoteà i istite e potrebno da bidat izvedeni soglasno site standardi i normativi od vakov vid.

Za namaluvawe na vlijanijata vrz kvalitetot na ambientniot vozduh od implementacijata na LUPD za izgradba na pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka vo op{tina Tetovo se predlagaat slednite merki:

- Koristewe na obnovlivi izvori na energija kako energetski resursi koi {to se vo direktna nasoka na podobruvawe na kvalitetot na ambientniot vozduh;

- Koristewe na sovremeni transportni sredstva i mehanizacija pri vr{ewe na grade`nite i operativnite raboti, soglasno standardite na EU;

- Izbegnuvawe na koristeweto na drvata i fosilnite goriva kako energetski resurs;

- Podigawe na zeleni zoni na nisko i visoko zelenilo okolu grani~nata linija na planskiot opfat zaradi podobruvawe na vizuelnata sredina;

- Pri planiraweto i izgradbata na objektite prioritet da se dava na najdobro dostapnite tehniki i instalacii zaedno so primena na dobra grade`na praksa;

- Pravilno upravuvawe so otpadot; - Za podobruvawe na kvalitetot na vozduhot vo opfatot, na site

slobodni povr{ini da se predvidat zeleni povr{ini, odnosno da se predvidi formirawe na pojasi so za{titno zelenilo, nisko i sredno, so dolg vegetaciski period se so cel nivno funkcionalno razvivawe kako i dodatno namaluvawe na eventualnoto aerozagaduvaweto. Vo delot na mo`nite vlijanija od sozdavawe na neprijatni mirisi

neophodno e podetalna analiza na izvorite i nivnite karakteristiki i predviduvawe na soodvetni merki za nivno namaluvawe, spre~uvawe i kontrola. Se prepora~uva primena na tehnologii za tretman na ovie emisii so {to }e se postignat nivoata na emisii usoglaseni so dozvolenite grani~ni vrednosti.

69

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz klimatskite promeni

Vo domenot na za{titata na ìvotnata sredina osnovna cel e preku soodvetni planski postavki da se obezbedat uslovi za nepre~en razvoj so istovremeno ~uvawe na kvalitetot na sredinata za ìvot i rabota.

Za ostvaruvawe na navedenata cel, postavkite i potrebite od za{tita na sredinata se vgraduvaat vo site domeni na urbanisti~koto planirawe preku proverka i izgotvuvawe na sovremeni standardi i normativi.

So ogled na lokacijata na koja se predviduva realizacijata na ovaa planska sodrìna ne se o~ekuva deka }e ima naru{uvawe na kvalitetot na vozduhot na mikro plan i po{irokiot region ili klimatski promeni. Zatoa ne se prepora~uvaat merki.

- Merki za namaluvawe od zgolemena bu~ava

Pra{aweto za namaluvawe na problemite so bu~avata treba da se re{ava so obezbeduvawe na linearno zelenilo, odnosno drvoredi okolu opfatot. Isto taka, vo planot da se predvidi za{titni zeleni pojasi i formirawe na hortikulturni nasadi za dodatno smaluvawe na aerozagaduvaweto i bu~avata.

Pri planiraweto na objektite i infrastrukturata potrebno da se predviduvaat tehnologii i tehniki koi }e doprinesuvaat za redukcija na zagaduvaweto so bu~ava i doveduvawe na istoto vo zakonski dozvolenite parametri. Redovna kontrola na rabotata na opremata i povremeniot monitoring na bu~avata zaedno so dobrata rabotna praksa }e bide vo nasoka na namaluvawe na bu~avata.

Dokolku vo vremeto na implementacija na planot se uvidi potreba od voveduvawe na dopolnitelni merki na za{tita od bu~ava, istite }e se sprovedat.

- Merki za namluvawe na vlijanijata od vibracii

Implementacijata na planskata dokumentacija nema da predizvika zna~itelni vibracii poradi {to nema da se vovedat nekoi posebni merki.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz po~vata

Erozijata na podlogata e priroden proces, koj {to egzistira niz geoistorijata i najgolem osvrt se dava na t.n. zabrzana erozija, kade {to intenzitetot na normalnata (geolo{ka) erozija e nekolku pati zgolemen poradi humanite aktivnosti. Erozijata na po~vata e ozna~ena kako najzna~aen, najopasen i najra{iren tip na degradacija na po~vata i e limitira~ki faktor za odr`livo koristewe na zemji{teto. Po~vata moè da bide erodirana poradi dejstvo na veter i voda. Ovoj izve{taj ne e vo mo`nost da dade detali za protiverozivnite i protivporojnite merki za sodrìnata vo opfatot. Detalniot obem na merki i aktivnosti, nivnata

70

precizna lokacija i povr{inska postavenost vo prostorot, }e bidat definirani so osnovni-izvedbeni proekti, vrz osnova na detalni geodetski, geotehni~ki i drugi terenski snimawa i prospekcii.

Namaluvaweto na vlijanijata vrz po~vata najmnogu zavisat od pravilnoto upravuvawe so otpadnite vodi, otpadot, mastite, maslata, gorivata. Za namaluvawe na vlijanijata vrz po~vata se predlagaat slednite elementi:

- pred zapo~nuvawe na investicijata, investitorot da organizira sobirawe na grade`niot otpad, negovo deponirawe ili iskoristuvawe vo investicionite aktivnosti;

- integrirano upravuvawe so komunalniot otpad i negova selekcija; - zadolìtelno ispituvawe na pre~istenite otpadni vodi pred

ispu{tawe vo najbliskiot recipient so cel da se usoglasat vrednostite na koncentracijata na materiite prisutni vo pre~istenata otpadna voda so grani~nite vrednosti na maksimalno dozvolenite koncentracii na materiite prisutni vo recipientot dadeni vo Uredbata za klasifikacija na vodite („Sl. Vesnik na RM” br. 18/99), ~len 4;

- Milta koja {to }e se javi od pre~istitelnata stanica pred da bide dadena na koristewe treba da bide predemet na posebna analiza. Za ~ista i nezagadena po~va treba da se obezbedi pogolema kontrola

pri upotrebata na materijalite i surovinite koi }e se koristat vo prometot i raboteweto vo objektite. Doslednata primena na planskite re{enija od strana na investitorite }e bide dovolna garancija za eventualnite vlijanija (zagaduvawe i erozija) da bidat svedeni na minimum.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz florata i faunata

Osnoven uslov za namaluvawe na vlijanijata vrz florata i faunata se primenata na predvidenite merki za pravilno upravuvawe so prostorot, otpadnite vodi, otpadot, bu~avata, po~vata, vozduhot i sl.

Soglasno Studijata za za{tita na prirodnoto nasledstvo, izrabotena za potrebite na Prostorniot plan na Republika Makedonija na prostorot koj e predmet na razrabotka na LUPD za izgradba na pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo, nema registrirano nitu evidentirano prirodno nasledstvo.

Dokolku pri izrabotka na Lokalnata urbanisti~ka planska dokumentacija ili pri ureduvawe na prostorot se dojde do odredeni novi soznanija za prirodno nasledstvo koe bi moèlo da bide zagrozeno so urbanizacijata na ovoj prostor, potrebno e da se predvidat merki za za{tita na prirodnoto nasledstvo:

Utvrduvawe na granicite i ozna~uvawe na site objekti koi bi moèle da bidat predloèni i proglaseni kako prirodno nasledstvo;

Zabrana za vr{ewe na kakvi bilo stopanski aktivnosti koi ne se vo soglasnost so celite i merkite za za{tita utvrdeni so pravniot akt

71

za proglasuvawe prirodnoto dobro ili Prostorniot plan za podra~je so specijalna namena;

Magistralnata i ostanatata infrastruktura (nadzemna i podzemna) da se vodi nadvor od objektite so prirodni vrednosti, a pri pomali zafati potrebno e nejzino estetsko vklopuvawe vo prirodniot pejza`;

Vospostavuvawe na monitoring, permanentna kontrola i nadzor na objektite so prirodni vrednosti i prezemawe na stru~ni i upravni postapki za sanirawe na negativnite pojavi;

Vospostavuvawe na stru~na sorabotka so soodvetni institucii vo okruùvaweto;

Po~ituvawe na na~elata za za{tita na prirodata soglasno Zakonot za za{tita na prirodata.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz predelot

Dene{niot stepen na razvitok na site nau~ni granki na tehnikata i

hemijata, apsolutno ovozmoùva zdrav i ~ist ìvoten ambient. Predvidenite aktivnosti vo planskata dokumentacija }e bidat vo

nasoka na za~uvuvawe i podobruvawe na estetskite potencijali na predelot. So izrabotka na ovoj plan prostorot dobiva nova mo`nost za urbanisti~ka razrabotka i realizacija.

Osobeno vnimanie pri za{tita na prirodata, treba da se obrne na na~inot, vidot i obemot na izgradbata. Za taa cel e neophodno po~ituvawe na slednite principi:

Optimalna za{tita na prostorite so isklu~itelna vrednost;

Za~uvuvawe na dominantnite karakteristiki na postojnata sostojba;

Racionalna izgradba na infrastrukturata;

Koncentracija i ograni~uvawe na izvedbata;

Optimalna izgradba na infrastruktura;

Pravilen izbor na soodvetna lokacija. Spored Zakonot za za{tita na prirodata („Sl.Vesnik na RM” br.

67/04, 14/06, 84/07, 35/10, 47/11, 148/11, 59/12, 13/13, 163/13, 41/14 i 164/15) i Zakonot za ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 53/05, 81/05, 24/07, 159/08, 83/09, 48/10, 124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 187/13, 42/14, 44/15, 129/15, 192/15, 39/16 i 42/16) potrebno e vnesuvawe na merki za za{tita na prirodata pri planiraweto i ureduvaweto na prostorot koi treba strogo da se po~ituvaat.

Pri izrabotka na planskata dokumentacija povr{inite za site sodrìni treba da se baraat isklu~ivo na povr{ini od poslabi bonitetni klasi. Prioritet e za{titata na zemjodelskoto zemji{te i ograni~uvawe na transformacija na zemjodelskoto zemji{te vo nezemjodelsko.

72

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz materijalnite dobra

Implementacijata na planskiot dokument ima pozitivno vlijanie vrz materijalnite dobra i zatoa ne se prepora~uvaat merki za vlijanijata.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz kulturnoto nasledstvo

Soglasno Zakonot za za{tita na kulturnoto nasledstvo se ureduvaat vidovite, kategoriite, identifikacijata, na~inot na stavawe pod za{tita i drugite instrumenti za za{tita i koristeweto na kulturnoto nasledstvo, pravata i dol`nostite na imatelite i ograni~uvawata na pravata na sopstvenost na kulturnoto nasledstvo vo javen interes.

Pri izrabotka na planska dokumentacija od ponisko nivo, da se utvrdi to~nata pozicija na utvrdeniot lokalitet so kulturno nasledstvo i vo taa smisla da se primenat planski merki za za{tita na nedvi`noto nasledstvo:

zadol`itelen tretman na nedvi`noto kulturno nasledstvo vo procesot na izrabotkata na prostornite i urbanisti~kite planovi od ponisko nivo zaradi obezbeduvawe na planski uslovi za nivna za{tita, ostvaruvawe na nivnata kulturna funkcija, prostorna integracija i aktivno koristewe na spomenicite na kulturata za soodvetna namena, vo turisti~koto stopanstvo, vo maloto stopanstvo i uslugite, kako i vo vkupniot razvoj na dr`avata;

planirawe na rekonstrukcija, revitalizacija i konzervacija na najzna~ajnite spomeni~ki celini i objekti i organizacija i ureduvawe na kontaktniot, okolniot spomeni~en prostor zaradi za~uvuvawe na nivnata kulturno - istoriska dimenzija i nivna soodvetna prezentacija;

izmena i dopolnuvawe na prostornite i urbanisti~kite planovi zaradi usoglasuvawe od aspekt na za{titata na nedvi`noto kulturno nasledstvo. Soglasno Zakon za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik

na RM” br. 199/14, 44/15, 193/15 i 31/16) kulturnoto nedvi`no nasledstvo vo prostornite i urbanisti~ki planovi treba da se tretira na na~in koj }e obezbedi negovo uspe{no vklopuvawe vo prostornoto i organizaciono tkivo na gradovite i naselenite mesta ili po{irokite podra~ja i potencirawe na negovite grade`ni, oblikovni i estetski vrednosti.

Dokolku pri izveduvaweto na zemjanite raboti se naide na arheolo{ki artefakti, odnosno dojde do otkrivawe na materijalni ostatoci so kulturno-istoriska vrednost, potrebno e da se postapi vo soglasnost so postoe~kata zakonska regulativa, odnosno vedna{ da se zapre so otpo~natite grade`ni aktivnosti i da se izvesti nadle`nata institucija za za{tita na kulturnoto nasledstvo.

73

- Merki za namaluvawe na vlijanijata od upravuvawe so otpad

Soglasno Zakonot za upravuvawe so otpad sozdava~ite na otpad se dol`ni vo najgolema mera da go izbegnat sozdavaweto na otpad i da gi namalat {tetnite vlijanija na otpadot vrz ìvotnata sredina, ìvotot i zdravjeto na lu|eto.

Vo slu~aj na istekuvawe na maslo od mehanizacijata na okolnoto zemji{te, zagadenata po~va da bide otstraneta i soodvetno dislocirana, soglasno zakonskite propisi od oblasta na upravuvaweto so otpadot. - Namaluvawe na sozdavawe na otpad; - Sobirawe, selektirawe, reciklirawe i obezbeduvawe na soodvetni

uslovi za pravilno privremeno skladirawe na otpad i prevzemawe za ponatamo{na upotreba kako sekundarna surovina;

- Dosledno sproveduvawe na planiranite aktivnosti za tretman na tiwata i nejzino doveduvawe do kvalitet za nejzino ponatamo{no iskoristuvawe.

Ovie elementi }e ovozmoàt spre~uvawe na zagaduvaweto na po~vite i na podzemnite vodi, a so toa i na ìvotnata i rabotnata sredina voop{to.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata vrz povr{inskite i podzemnite vodi

Za{titata na vodata se tretira kako preventivna za{tita. Preventivnata za{tita na vodata pri podzemno vodewe na infrastrukturnite vodovi za vodosnabduvawe i prifa}awe na otpadnite vodi, kako podzemni instalacii se odnesuva na nivna montaà, eksploatacija, odrùvawe i intervencija. Vodovite da se postavat vo se prema tehni~kite normativi i standardi koi }e ja obezbedat nivnata sigurnost, bezbednost i dolgotrajnost vo eksploatacijata, rakuvaweto i odrùvaweto.

Sekoj subjekt e dolèn vo tekot na svoite aktivnosti da prevzema merki so koi }e se spre~i zagaduvaweto na vodite i da izbegnuva aktivnosti koi bi predizvikale rizici i negativni efekti vrz ìvotnata sredina.

Pri realizacija na predvidenite aktivnosti na teren da se vnimava da ne dojde do iskoristuvawe na zemji{teto na na~in i obem so koj bi se zagrozile negovite prirodni vrednosti, kvalitetot i koli~inata i reìmot na povr{inskite i podzemnite vodi;

Potencijalnata erozija na zemji{teto treba da se spre~i so {to e mo`no pobrzo zavr{uvawe na zemjenite raboti i iskopuvawa i nivno prekrivawe so vegetacija. Merkite za kontrola na erozivnite procesi za vreme na izgradbata vklu~uvaat primena na ograduvawata na nagibite.

Ispu{taweto na otpadnite vodi mora da odgovaraat spored Uredbata za klasifikacija na vodite i da go imaat regulirano vodnoto pravo, odnosno da poseduvaat dozvola za ispu{tawe na otpadni vodi dobiena od nadle`niot organ M@SPP;

74

Koristeweto na milta od raboteweto na pre~istitelnata stanica da bide regulirano so posebna dozvola za koristewe na milta;

Atmosferskata kanalizaciona mreà so koja }e se sobiraat do`dovnite vodi da se sobira i preku najbliskata trasa gravitaciono da se odveduva do recipientot;

Soodvetno upravuvawe so otpadot;

Pravilno skladirawe i ~uvawe na surovini za rabota;

Zapazuvawe na celite na ìvotnata sredina i po~ituvawe na postavenite standardi. Posebno za karakteristi~ni objekti ako ima potreba }e se izrabotat

programi za kontrola i obezbeduvawe na kvalitetot na soodvetnite proizvodni programi za miewe i sanacija na opremata i prostorot.

- Merki za namaluvawe na vlijanijata od nesre}i i havarii

Za namaluvawe na mo`nite vlijanija predizvikani od nesre}i i havarii se prepora~uva implementacija na merkite dadeni vo planskata dokumentacija, vo fazata na izgradba, {to }e ovozmoàt minimizirawe na eventualnite pojavi za nesre}i i havarii vo operativnata faza.

- Merki za za{tita i spasuvawe

Sistemot za za{tita i spasuvawe se ostvaruva preku:

Nabquduvawe, otkrivawe, sledewe i prou~uvawe na mo`nite opasnosti;

Ublaùvawe i spre~uvawe na nastanuvawe na mo`nite opasnosti;

Izvestuvawe i predupreduvawe za mo`nite opasnosti i davawe upatstva za za{tita, spasuvawe i pomo{;

Edukacija i osposobuvawe za za{tita, spasuvawe i pomo{;

Organizirawe na silite za za{tita i spasuvawe i vospostavuvawe i odrùvawe na drugite formi na podgotvenost za za{tita, spasuvawe i pomo{;

Samoza{tita, samopomo{ i zaemna pomo{;

Mobilizacija i aktivirawe na silite i sredstvata za za{tita i spasuvawe;

Odreduvawe i izveduvawe na za{titnite merki;

Spasuvawe i pomo{;

Otstranuvawe na posledicite od prirodni nepogodi, epidemii, epizootii, epifitotii i drugi nesre}i, do obezbeduvawe na osnovnite uslovi za ìvot;

Nadzor na sproveduvaweto na za{titata i spasuvaweto;

Davawe na pomo{ na podra~jata koi pretrpele {teti od pogolemi razmeriod prirodni nepogodi, epidemii, epizootii, epifitotii i drugi nesre}i, a koi iskaàle potreba za toa i

Primawe pomo{ od drugi dràvi.

75

Zaradi organizirano sproveduvawe na za{tita i spasuvaweto, u~esnicite vo sistemot za za{tita i spasuvawe, donesuvaat Plan za za{tita i spasuvawe od prirodni nepogodi, epidemii, epizootii, epifitotii i drugi nesre}i. Planot se izrabotuva vrz osnova na Procena na zagrozenost od prirodni nepogodi, epizootii i epifitotii i drugi nesre}i. Planot za za{tita i spasuvawe sodrì preventivni i operativni merki, aktivnosti i postapki za za{tita i spasuvawe. Planot go donesuva Sovetot na Op{tinata.

- Merki za za{tita od poàr

Preventivni merki za za{tita i spasuvawe od poàr, eksplozii i opasni materii se aktivnosti koi se planiraat i sproveduvaat so prostornoto i urbanisti~koto planirawe i so primena na tehni~kite normativi pri proektirawe i izgradba na gradbite, se propi{ani soglasno Pravilnik za merki za za{tita od poàri, eksplozii i opasni materii („Sl.

Vesnik na RM” br. 32/11). Organizacijata i sproveduvaweto na za{titata i spasuvaweto od

poàr, koja se ostvaruva vo ramkite na sistemot za za{tita i spasuvawe se ureduva so Zakonot za poàrnikarstvo („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 81/07, 55/13 i 158/14), Uredbata za sproveduvawe na za{titata i spasuvaweto od poàri („Sl. Vesnik na RM” br. 98/05) i Pravilnikot za merki za za{tita od poàri, eksplozii i opasni materii („Sl. Vesnik na RM” br. 32/11).

Vo odnos na dispozicijata na protivpoàrnata za{tita, planskiot opfat, vo slu~aj na poàr }e go opsluùva protivpoàrnata edinica od Tetovo. Vo procesot na planirawe potrebno e da se vodi smetka za konfiguracija na terenot, stepen na zagrozenost od poàri i uslovi koi im pogoduvaat na poàrite: klimatsko-hidrolo{kite uslovi, ruàta na vetrovi i sli~no, koi imaat vlijanie vrz zagrozenost i za{tita od poàri.

Zaradi pouspe{na za{tita od vakvite pojavi se prevzemaat niza merki za otstranuvawe na pri~inite za predizvikuvawe na poàri, spre~uvawe na nivnoto {irewe, gasnewe i ukaùvawe pomo{ pri otstranuvawe na posledicite predizvikani so poàri.

76

9. Plan na merki za monitoring na ìvotnata sredina

Za izrabotka na efektiven plan za upravuvawe, neophodno e najnapred da se sprovede ocena na statusot na site prirodni vrednosti vklu~uvaj}i go i zdravjeto na ~ovekot. Vo sledniot ~ekor se opredeluvaat celi i prioriteti za upravuvawe. Dali prevzemenite merki i aktivnosti gi davaat posakuvanite rezultati se utvrduva preku kontinuiran monitoring. Podatocite od monitoringot }e bidat osnova za izrabotka na sledniot plan za upravuvawe. Spored toa, monitoringot e sostaven del od kru`niot proces na planirawe na upravuvaweto.

Osnovni celi na planot za monitoring se:

Podobruvawe na kvalitetot na ìveewe i zgolemuvawe na ìvotniot standard;

Za{tita na ìvotnata sredina so implementacija na Planot;

Odrùvawe na postojano nivo na flora i fauna;

Podobruvawe na kvalitetot na vozduhot;

Za~uvuvawe na kavalitetot na po~vata;

Minimizirawe na otpadot, reciklirawe i negova povtorna upotreba;

Minimizirawe na pojavi od nesre}i i havarii. Sepak, toa naj~esto se postignuva niz osmisleni nau~ni istraùvawa

~ija glavna cel e da gi opi{at procesite na ekosistemite vklu~uvaj}i gi i zakonite koi vlijaat vrz niv.

Ekolo{kiot monitoring se odnesuva na posledovatelni merewa vo ekosistemite so glavna cel opredeluvawe na trendovi vo komponentite, procesite ili funkciite.

So sekoj predlog merki za za{titata na ìvotnata sredina potrebno e da se izgotvi plan za monitoring na predloènite merki i monitoring na ìvotnata sredina. Vo sovremenoto planirawe na prostorot, zada~ite na za{tita na prirodata se usmereni osobeno na aktivno ureduvawe i za{tita na prirodata i ìvotnata sredina, sanirawe na mo`nite {teti i povtorno vospostavuvawe na prirodnata sredina.

[to se odnesuva do izrabotkata na LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo, osobeno treba da se ima vo predvid blizinata na obrabotuvaniot prostor. Dokolku pri izrabotka na planot i ureduvaweto na prostorot se dojde do odredeni novi soznanija za prirodni retkosti koi moè da bidat zagrozeni potrebno e da se prezemat merki za za{tita soglasno Zakonot.

Planot na monitoring predviduva sledewe na slednite parametri vo ìvotnata sredina: - Sledewe na kvalitetot i kvantitetot na vodite; - Sledewe na kvalitetot na vodite; - Sledewe na kvalitetot na po~vata;

77

- Sledewe na bu~avata. So ovoj plan }e se ovozmoì:

Potvrda deka dogovorenite uslovi pri odobruvawe na proektot se soodvetno sprovedeni;

Upravuvawe so nepredvideni vlijanija i promeni;

Potvrda deka vlijanijata vrz mediumite na ìvotnata sredina se vo ramkite na predvideni ili dozvoleni grani~ni vrednosti;

Potvrda deka so primena na merkite se vr{i za{tita na ìvotnata sredina, odnosno namaluvawe na negativnite vlijanija.

78

10. Netehni~ko rezime

Vo izve{tajot za Strategiskata ocena za ìvotna sredina se zemeni se detali od planot, programite i strategiite, kako i informaciite koi se utvrdeni pri izgotvuvaweto, a se od osobeno zna~ewe za mo`nite vlijanija za ìvotnata sredina.

Izve{tajot na ovoj planski dokument gi opfa}a podatocite za:

Postojnata sostojba na planskiot opfat;

Potencijalnite vlijanija vrz naselenieto, zdravjeto na lu|eto, florata, faunata, po~vata, vozduhot, vodata, klimatskite faktori, materijalnite dobra, kulturnoto nasledstvo i dr.

Merkite za za{tita i namaluvawe na vlijanijata;

Kratok pregled za pri~inite vrz osnova na koj se odvivaat alternativite;

Sostojbata na ìvotnata sredina bez implementacijata na planot;

Planot za monitoring na ìvotnata sredina. Povr{inata na planskiot opfat do sega ne e opfatena so postojna

urbanisti~ka dokumentacija. Za predmetnata lokalna urbanisti~ka planska dokumentacija izraboteni se Uslovi za planirawe na prostorot za izrabotka na LUPD za izgradba na pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, Op{tina Tetovo, koi proizleguvaat od Prostorniot plan na Republika Makedonija, izraboteni od Agencijata za planirawe na prostorot so teh. br. 01316 od april 2016 godina i za koi e doneseno i Re{enie od Ministerstvoto za ìvotna sredina i prostorno planirawe so br. 15-2825/2 od 18.04.2016 godina.

Lokalnata urbanisti~ka planska dokumentacija treba da se izraboti vo se spored Zakonot za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 199/14, 44/15, 193/15 i 31/16), Pravilnikot za standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15, 217/15, 222/15, 228/15 i 35/16) i Pravilnikot za pobliska sodrìna, forma i na~in na obrabotka na generalen urbanisti~ki plan, detalen urbanisti~ki plan, urbanisti~ki plan za selo, urbanisti~ki plan von naseleno mesto i regulaciski plan na generalen urbanisti~ki plan, formata, sodrìnata i na~inot na obrabotka na urbanisti~ko - planski dokumentacii i arhitektonsko - urbanisti~kiot proekt i sodrìnata, formata i na~inot na obrabotka na proektot za infrastruktura („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15),

kako i drugata relevantna zakonska i podzakonska regulativa. Planskiot opfat gi opfa}a KP118, KP119, KP120 i KP212 vo celost,

kako i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, na teritorija na Op{tina Tetovo.

Na sever granicata na planskiot opfat se dviì vo jugoisto~en pravec, po~nuvaj}i od najsevernata to~ka 1 i toa dol` granicata na KP585 so KP117/4, pa prodolùva dol` granicata na KP118 so KP117/4, KP117/3, KP116/2, KP116/1 i KP115/5, KO Fali{e, Op{tina Tetovo. Prodolùva

79

dol` granicata na KP119 so KP115/5, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, pa dol` granicite na KP118, KO Fali{e, Op{tina Tetovo so KP859, KP862 i KP865, KO Strimnica, Op{tina @elino. Ponatamu, se dviì dol` granicata na KP585 so KP595, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, se do najisto~nata to~ka 28.

Na jug granicata na planskiot opfat zapo~nuva dvièj}i se vo jugozapaden pravec, prodolùvaj}i od to~kata 28 dol` granicata na KP120 so KP122/10, KP122/9, KP122/7 i KP122/6, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, se do najju`nata to~ka 37. Ottamu, prodolùva vo severozapaden pravec, dol` granicata na KP120 so KP182 i KP183, prodolùva dol` granicata na KP585 so KP183 i ponatamu dol` granicata na KP212 so KP183, KP211, KP210, KP209, KP208, KP207/2, KP207/1, KP216, KP215/2, KP215/1 i KP213, KO Fali{e, Op{tina Tetovo. Ottamu, prodolùva severno dol` granicata na KP585 so KP213, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, se do najzapadnata to~ka 65. Na kraj, ja se~e KP585, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, se do po~etnata (najseverna) to~ka 1.

Analizata na postojnata sostojba pokaùva deka mal del od povr{inata e pod lokalni zemjeni pati{ta - pristapi do okolnite zemjodelski povr{ini.

Vkupno 6,29 ha ili 93,61% od povr{inata na planskiot opfat e neizgradeno - neorganizirano zemji{te.

Vo ramkite na planskiot opfat na predmetniot lokalitet se planira razvoj so predviduvawe na grade`na parcela i prostor opredelen so grade`ni linii vo koj e dozvoleno postavuvawe na povr{ini za gradewe na pove}e gradbi, so osnovna klasi na namena:

E - Infrastruktura E3 - Nekompatibilna infrastruktura (Pre~istitelna stanica za

otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad). ]e se planira grade`na parcela i prostor opredelen so grade`ni

linii vo koj e dozvoleno postavuvawe na povr{ini za gradewe na pove}e gradbi, so osnovna klasi na namena E3 - Nekompatibilna infrastruktura (Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad), koja ponatamu }e se razrabotuva so izrabotka na eden ili pove}e arhitektonsko - urbanisti~ki proekti, vo sklad so ^len 51 od Zakonot za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 199/14, 44/15, 193/15 i 31/16).

Vo lokalitetot pri inventarizacija na sodrìnite i funkciite na terenot ne se evidentirani gradbi.

So analiza na postojnata sostojba konstatirano e deka na predmetniot lokalitet ne postojat gradbi od kulturno-istorisko zna~ewe.

Niz planskiot opfat minuvaat nekategorizirani zemjani i neasfaltirani pati{ta-pristapi do okolnite zemjodelski povr{ini.

Kraj ju`nata granica na planskiot opfat minuva postoen otvoren kanal za navodnuvawe.

80

Na isto~niot kraj na planskiot opfat minuvaat 2 vozdu{ni visokonaponski 110 kv dalnovodi i toa eden vo funkcija i vtor vo faza na izgradba.

Ostanata komunalna infrastruktura na teren ne e evidentirana. Programskite proekcii na prostorot se dviàt vo slednite nasoki:

Potrebno e da se izraboti planskiot opfat za Lokalna urbanisti~ka planska dokumentacija;

Da se planiraat nameni na zemji{teto i gradbite vo soglasnost so definiranite so Planskata programa i izrabotenite Uslovi za planirawe;

Da se planira grade`na parcela koi vo najgolema mo`na merka }e ja po~ituvaat postojnata katastarska parcelacija;

Da se planira dobra soobra}ajna povrzanost koja }e obezbedi i dobar razvoj i realizacija na planskata dokumentacija. Na predmetniot prostor, koj e delumno realiziran, potrebno e

predviduvawe sodrìni so cel za nivna realizacija i re{avawe na nivniot status vo sklad so potrebite na korisnicite i Op{tinata, vo soglasnost so Planskata programa i izrabotenite Uslovi za planirawe.

Site predvideni komunalni priklu~oci potrebno e da se realiziraat. Mo`nostite za prostoren razvoj gi definiraat nasokite postaveni

kako del na razvojot. So analizata na postojna sostojba, potrebite na Op{tinata i

ìtelite od predmetniot lokalitet treba da se ocenat i odredat mo`nostite na prostorniot razvoj:

vo koja nasoka e neophodniot razvoj;

koi se ograni~uva~kite faktori (tesni grla) na razvojot;

koi se realnite mo`nosti za razvoj. Potrebno e da se predvidi re{enie koe bi gi oformilo namenata i

karakterot na funkciite. Vo pogled na sistemot na gradba i standardite treba da se gradat

ekonomsko isplatlivi grade`ni zafati na objektite. Potrebno e da se postigne povisok standard vo odnos na:

povr{ini;

kvalitet na gradba;

upotreba na materijali;

pogolemi estetski vrednosti;

soodvetni instalacii;

obezbeduvawe na site soobra}ajni uslovi za proto~nost i bezbednost na soobra}ajot i kompleksno re{avawe na soobra}ajot vo miruvawe;

povrzuvawe so infrastrukturni sistemi, kako i mo`nost od realizacija na novi sistemi. Vo pogled na infrastrukturata potrebno e:

Paralelno so realizacija na planskite dokumenti i oformuvawe na kvalitetni prostori da se izvede primarnata i sekundarnata mreà na

81

site postojni infrastrukturni sistemi (vodovod, fekalna i atmosferska kanalizacija, elektrika, telefonija). Realni mo`nosti za razvoj za lokalitetot pretstavuvaat:

gradba na objekti vo oformeni grade`ni parceli. Stepenot na iskoristenost na grade`no zemji{te }e bide ekonomski

opravdan, dokolku se obezbedi potrebno nivo na soobra}ajna usluga. Vo soglasnost so normativite za planirawe na soobra}ajot,

primarnata soobra}ajna mre`a treba da obezbedi:

sekundarnata soobra}ajna mre`a vo soglasnost so normativite treba da se realizira;

parkiraweto na vozilata da se obezbedi vo ramkite na parcelite. So Lokalnata urbanisti~ka planska dokumentacija za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad, so osnovna klasa na namena E3 - Nekompatibilna infrastruktura, na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, Op{tina Tetovo, na predmetniot lokalitet se predviduva zona so klasa na namena: E - INFRASTRUKTURA E3 - Nekompatibilna infrastruktura (Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad). Predvideniot koncept se nadovrzuva na namenata utvrdena so Uslovite za planirawe, kako i Planskata programa izrabotena od Komisijata za urbanizam na Op{tina Tetovo. Planirani se grade`ni linii i povr{ina za gradewe na pove}e gradbi vo sklad so ~lenovite 34 - 40 od Pravilnikot za standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15, 217/15, 222/15, 228/15, 35/16 i 99/16). Visinite na gradbite se vo sklad so ~lenovite 41 - 48 od Pravilnikot za standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM”

br. 142/15, 217/15, 222/15, 228/15, 35/16 i 99/16). Za grade`nata parcela 1 predviden e prostor ograni~en so grade`ni linii vo koj e dozvoleno postavuvawe na povr{ini za gradewe na pove}e gradbi, koi }e se opredelat preku izrabotka na arhitektonsko - urbanisti~ki proekt, vo se vo sklad so odredbite na ^len 51 od Zakonot za Prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 199/14, 44/15, 193/15 i 31/16). Planirana osnovna klasa na namena na trite parceli e E3 - Nekompatibilna infrastruktura (Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad). Dozvolena maksimalna viso~ina e 15,00 m do horizontalniot venec na gradbite. Od ovaa viso~ina mo`no e otstapuvawe za gradba na oxaci, ventilacioni kanali i site vidovi na tehni~ko - tehnolo{ki instalacii, odnosno site vidovi na arhitektonski elementi i instalacii so koi ne se oformuva zatvoren korisen prostor nad kotata na gorniot horizontalen venec na gradbite, a ~ija {to viso~ina }e se odredi pri izrabotka na arhitektonsko - urbanisti~ki proekt vo soglasnost so potrebite na tehni~ko - tehnolo{kiot proces na proizvodstvo. Za ovaa grade`na parcela potrebno e

82

da se izraboti arhitektonsko - urbanisti~ki proekt, soglasno ~len 51 od Zakonot za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 199/14, 44/15, 193/15 i 31/16), so odreduvawe na edna ili pove}e povr{ini za gradba vo ramkite na zadadenata povr{ina za gradewe na pove}e gradbi, pri {to visinata na site i razvienata bruto povr{ina ne smeat da bidat pogolemi od maksimalno utvrdenite so ovaa lokalna urbanisti~ka planska dokumentacija. Za grade`nata parcela so arhitektonsko - urbanisti~kiot proekt neophodno e da se predvidi i gradba na trafostanica (ili trafostanici) vo ramkite na sopstvenata grade`na parcela, za zadovoluvawe na sopstvenite elektroenergetski potrebi.

Povr{inata vo ramkite na opfatot e 6,72 ha.

Planirana e 1 grade`na parcela.

Vkupna bruto razviena povr{ina e 96580 m

Procentot na izgradenost e 71,91%.

Koeficientot na iskoristenost e 1,44. Soobra}ajniot koncept za lokalitetot e postaven vrz osnova na

postojnata sostojba i urbanisti~kiot koncept. Kako bi se obezbedil soobra}aen pristap do gradbite vo grade`nata

parcela, kako i zadrùvawe na tranzitniot soobra}aj zapazuvaj}i gi postojnite soobra}ajni pravci - nekategorizirani zemjeni i neasfaltirani pati{ta vo ramkite na planskiot opfat koi ovozmoùvaat pristap do okolnite zemjodelski povr{ini, so ovaa lokalna urbanisti~ka planska dokumentacija se planiraat tri industriski ulici:

- Industriska ulica 1, ulica 2 i ulica 3, site so vkupen profil od 10,0 m, odnosno 7,0 m kolovoz (2h3,5 m) i 2h1,5 m trotoari.

Kompletna soobra}ajna signalizacija na uli~nata mreà, kako vertikalna i horizontalna, treba da se izvede soglasno propisite od oblasta na soobra}ajot.

Vo odnos na re{avaweto na problemot na stacionarniot soobra}aj, potrebite za parkirawe }e se re{avaat vo ramkite na sopstvenata parcela, kako uslov za gradewe pri izdavawe na odobrenie za gradewe, soglasno ^len 59 od Pravilnikot za standardi i normativi za urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 142/15, 217/15, 222/15, 228/15, 35/16 i 99/16).

Presmetkata za obezbeduvawe na dovolen broj na parking mesta se utvrduva spored slednite normativi:

83

E3 - Nekompatibilna infrastruktura. Potrebniot broj na parking mesta se utvrduva so proektna

dokumentacija vo zavisnost od potrebite na gradbata i specifi~nite uslovi koi proizleguvaat od nejzinata namena.

Dimenzioniraweto na grupnite parkirali{ta vo grade`nata parcela i gradbite se vr{i na toj na~in {to na vkupniot broj parking mesta se planiraat minimum 3% parking mesta za invalidi. Na parkirali{ta so pomalku od 20 mesta se predviduva minimum edno parking mesto za invalidi. Parking mestata za invalidi da se dimenzioniraat soglasno ^len 38 od Pravilnikot za na~inot na obezbeduvawe na nepre~en pristap, dvièwe, prestoj i rabota na licata so invalidnost do i vo gradbite („Sl. Vesnik na RM” br. 25/10).

Vo ramkite na planskiot opfat ne postoi izveden vodovod. Poradi specifi~nosta na planiranata namena, dimenzioniraweto na

potrebnite koli~ini na voda, kako i samata vnatre{na vodovodna mreà vo grade`nata parcela dol` pristapnite ulici do gradbite, }e se re{i pri izrabotka na arhitektonsko - urbanisti~kiot proekt.

Po odnos na kanalizacija se planira izgradba na separaten sistem na kanalizacija t.e. izgradba na posebna kanalizaciska mreà za atmosferski vodi kako i posebna kanalizaciska mreà za fekalna kanalizacija.

Vo ramkite na planskiot opfat ne postoi izvedena fekalna kanalizacija.

Poradi specifi~nosta na planiranata namena, dimenzioniraweto na fekalnata kanalizacija vo grade`nata parcela }e se re{i pri izrabotka na arhitektonsko - urbanisti~kiot proekt.

Proekcijata na atmosferskata kanalizacija, predviduva separaten kanalizaciski sistem za odvod na atmosferski otpadni vodi, koj }e se sostoi od posebni kanali, a koi }e se vodat po pristapnite soobra}ajnici do gradbite i po soobra}ajnici za koi postojat uslovi za kanalizirawe po gravitaciski pat.

Atmosferskata kanalizacija }e gi evakuira otpadnite atmosferski vodi od krovnite povr{ini na objektite, od povr{inite na ulicite i zelenite povr{ini.

Vo ramkite na planskiot opfat ne postoi izvedena atmosferska kanalizacija.

Poradi specifi~nosta na planiranata namena, dimenzioniraweto na atmosferskata kanalizacija vo grade`nata parcela }e se re{i pri izrabotka na arhitektonsko - urbanisti~kiot proekt.

Na isto~niot kraj na planskiot opfat minuvaat 2 vozdu{ni visokonaponski 110kV dalnovodi i toa eden vo funkcija i vtor vo faza na izgradba. Za ovie dalnovodi planiran e soodveten za{titen pojas vo {iro~ina od 10,0 m od obete strani na zateznite jaìwa, vo koj ne se planira gradba.

Za grade`nata parcela 1 potrebno e da se izraboti arhitektonsko - urbanisti~ki proekt soglasno ~len 51 od Zakonot za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM” br. 199/14, 44/15, 193/15 i

84

31/16). Uslov za ovaa parceli e izgradba na trafostanica ili trafostanici vo ramkite na sopstvenata parcela so koja }e gi zadovolat sopstvenite elektroenergetski potrebi.

Presmetkata za potrebnata ednovremena elektroenergetska snaga i dimenzioniraweto na potreben broj na trafostanici se izvr{i pri izrabotka na arhitektonsko - urbanisti~ki proekti.

Kablovskoto napojuvawe so srednonaponska i niskonaponska el. mreà }e se opredeli i }e se razviva vo ponatamo{niot tek na razrabotka na tehni~kata dokumentacija, odnosno so izrabotka na urbanisti~ki proekti i idejni i osnovni proekti za elektri~na mreà od strana na stru~nite slu`bi na EVN.

Celiot ovoj region e pokrien so signal na dvete kompanii za mobilna telefonija vo RM.

Za definirawe na potrebniot broj na telefonski priklu~oci, od prvostepeno zna~ewe e namenata na objektot. Dimenzioniraweto na telefonskata mreà treba da se izvede spored principot stan - telefon i za javnite funkcii brojot na telefonski priklu~oci treba da se vr{i spored nivnata golemina, brojot na vraboteni, nivnata funkcija i sli~ni kriteriumi.

Vo planskiot opfat ima delumno izvedena telefonska mreà. Povrzuvaweto na telefonski potro{uva~i }e se izvede vo sklad so razvojnite programi na Makedonski telekom AD Skopje.

So cel da se obezbedi za{tita i unapreduvawe na ìvotnata sredina pri izrabotkata na LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo, potrebno e da se po~ituvaat odredbite propi{ani vo zakonskata regulativa od oblasta na za{tita na ìvotnata sredina i podzakonskite akti doneseni vrz nivna osnova.

Na podra~jeto, emisijata na zagaduva~kite materii vo vozduhot se dolì na otpadnite gasovi od industriskoto proizvodstvo i soobra}ajot.

Poradi toa {to ne se vr{i monitoring na emisiite na otpadni gasovi od poedine~nite izvori na zagaduvawe, ote`nata e procenkata na realnata sostojba i istovremeno se nametnuva potrebata od integrirawe na komponentata na upravuvawe so kvalitetot na vozduhot vo urbanisti~koto planirawe. Potrebno e da se sledi i kontrolira prisustvoto na zagaduva~ki materii vo vozduhot so cel da se odrì kvalitetot na vozduhot vo granici na dozvolenite nivoa na emisii. Da se uredi okolniot prostor so zelenilo. Pri izborot na vegetacijata da se dade prioritet na vidovite (avtohtoni) so visok bioakumulativen kapacitet za zagaduva~ki materii.

Da se predvidi soodvetna infrastruktura i da se prevzemat merki za minimizirawe na neprijatnostite i opasnostite {to proizleguvaat od:

Emisii od mirizbi i prav;

Materii razneseni so veter;

Bu~ava i soobra}aj;

85

Ptici, {tetnici i insekti;

Poàri. Zagaduvaweto na vodite vo Polo{kata kotlina e posledica na

erozivnite procesi, preku koi se vnesuvaat golemi koli~ini na minerali i organski materii, ispu{tawe na efluenti od doma}instvata, industrijata, zemjodelieto (poljodelstvoto i sto~arstvoto), prisustvo na neuredeni i divi deponii. Od procenetiot kvalitet na vodite vo Vardar e utvrdeno permanentno otstapuvawe od propi{aniot kvalitet, osobeno po vlivot na komunalnite i industriskite otpadni vodi od Tetovo, {to se odrazuva na podatocite za kvalitetot na vodata na mernoto mesto Sara}ino. Da se kontrolira kvalitetot na pre~istenite otpadni vodi, pred ispu{tawe vo najbliskiot recipient, so cel da se usoglasat vrednostite na koncentracijata na materiite prisutni vo pre~istenata otpadna voda so propi{anite grani~ni vrednosti na maksimalno dozvolenite koncentracii na materiite prisutni vo recipientot.

Pri realizacija na predvidenite aktivnosti na teren da se vnimava da ne dojde do iskoristuvawe na zemji{teto na na~in i obem so koj bi se zagrozile negovite prirodni vrednosti. Da se izbegne gubewe, modifikacija i fragmentacija na ìveali{tata i prekumerno iskoristuvawe na prirodnite resursi, so cel da se namalat ili celosno eliminiraat negativnite posledici vrz stabilnosta na ekosistemite i degradacija na biodiverzitetot.

So cel da se izbegnat negativnite efekti od bu~avata vrz zdravjeto na naselenieto vo neposrednata okolina i da se po~ituvaat propi{anite grani~ni vrednosti za dozvoleno nivo na bu~ava vo ìvotnata sredina, potrebno e da se prevzemat aktivnosti za namaluvawe na bu~avata i vibraciite od opremata.

Neophodno e sproveduvawe na organizirano upravuvawe so otpadot so cel da se minimizira negativnoto vlijanie vrz ìvotnata sredina, ìvotot i zdravjeto na lu|eto. Sozdava~ot i/ili poseduva~ot na otpadni materii i emisii gi snosi site tro{oci za sanacija na eventualno predizvikanite naru{uvawa vo ìvotnata sredina.

Vo pogled na ozelenuvaweto, da se planiraat soodvetni profili na drvoredi pokraj soobra}ajnicite kako i pokraj drugite infrastrukturni objekti koi moàt negativno da vlijaat na kvalitetot na ìvotnata sredina. Izborot na zelenilo treba da se usoglasi so uslovite za za{tita i negova namena. Dispozicijata na visokite drvja da bide usoglasena so trasite na podzemnite instalacii, dodeka izborot na vidot na ozelenuvaweto da bide vo soglasnost so uslovite vo rabotnata sredina, odnosno sposobnosta na pove}e apsorpcija na {tetni gasovi i koi nemaat poseben tretman za odrùvawe.

Prostorot na koj se predviduva izgradba na pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarnata stanica i prerabotka na komunalen otpad, KO Fali{e, op{tina Tetovo, se nao|a vo vodostopanskoto podra~je (VP) Polog koe go opfa}a slivot na rekata Vardar, od izvori{niot del do vodomerniot

86

profil Radu{a. Na VP Polog pripa|a i slivot na rekata Gorna Radika so pritokite zafateni so hidroenergetskiot sistem Mavrovo.

Lokacijata za koja se izrabotuva ovaa LUPD za izgradba na pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka vo op{tina Tetovo na povr{ina od 6,715 ha, se nao|a vo granicite na planskiot opfat na Vtorata za{titna zona utvrdeni so Prostorniot plan na regionot na za{titnite zoni na izvorot Ra{~e. Spored toa, soglasno opredelbite na Prostorniot plan na Republika Makedonija i opredelbite na regionalniot plan, idniot razvoj i razmestenost na proizvodnite i uslu`ni dejnosti treba da bazira na primena na principite i standardite za za{tita na ìvotnata sredina, osobeno nivna preventivna primena i spre~uvawe na negativnite vlijanija na proizvodnite procesi i tehnologii vrz ìvotnata i rabotna sredina.

Vrz osnova na Ekspertiza za odreduvawe na za{titnite zoni na izvorot Ra{~e donesena e Odluka za utvrduvawe na za{titnite zoni na izvorot Ra{~e i opredeluvawe na merkite za za{tita (Sl. Vesnik na SRM br. 36/90).

Utvrdeni se tri za{titni zoni:



Treta zona (zona na higiensko epidemiolo{ko sledewe i nabquduvawe) go opfa}a podra~jeto na Goren Polog so del od prostorite na Mavrovskiot hidrosistem i podno`jeto na [ar Planina. Planskiot opfat na pre~istitelnata stanica i pretovarnata stanica

vo ~ii sosotav }e se vr{i prerabotka na komunalen otpad se nao|a vo vtorata za{titna zona (zona na higiensko epidemiolo{ko ograni~uvawe i sledewe) na izvorot Ra{~e.





Ispu{tawe na nepre~isteni otpadni vodi vo vodoteci i podzemjeto;

Ispu{taweto na otpadnite vodi vo povr{inskite vodoteci se dozvoluva posle nivnioto pre~istuvawe spored kriteriumite za vodoteci od II kategorija;

Eksploatacijata na pesok, kamen i ~akal od koritata na bregovite na prirodnite vodoteci, kako i koristeweto na zemji{teto na na~in i vo

87

obem so koj se zagrozuvaat prirodnite vrednosti, kvalitetot, koli~estvata na vodite i reìmot na povr{inskite i podzemnite vodi;

Eksploatacijata na mineralni surovini se dozvoluva dokolku so stru~na ekspertiza se dokaè deka nema {tetno vlijanie vrz podzemnite vodonosni sloevi. Koga stanuva zbor za monitoring za ìvotnata sredina se dava

mo`nost za ispituvawe, ocenuvawe i sistemsko nabquduvawe na zagaduvaweto i sostojbata na mediumite vo ìvotnata sredina kako i identifikacija i registracija na izvorite na zagaduvawe. Planot na monitoringot pretstavuva alka pome|u site vklu~eni strani i pretstavuva osnova za nadle`nite institucii vo koj }e go kontroliraat procesot na sproveduvawe na zakonskata regulativa i da donesuvaat odluki.

Najgolem benefit vo sproveduvaweto na strategiskata ocena na ìvotnata sredina e vo vklu~uvawe na aspektite od poleto na socijalata, ekonomijata i ìvotnata sredina, me|usebnata sorabotka, razvoj na regionalnite celi i celite za odr`liv razvoj i za{tita na ìvotnata sredina i lu|eto.

88

11. Prilozi Lista na nacionalna zakonska regulativa

1. Zakon za ìvotna sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 53/05, 81/05, 24/07,

159/08, 83/09, 48/10, 124/10, 51/11, 123/12, 93/13, 187/13, 42/14, 44/15, 129/15, 192/15, 39/16 i 42/16);

2. Uredba za opredeluvawe na proektite i za kriteriumite vrz osnova na koi se utvrduva potrebata za sproveduvawe na postapkata za ocena na vlijanijata vrz ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 74/05);

3. Pravilnik za sodrìnata na barawata {to treba da gi ispolnuva studijata za ocena na vlijanieto na proektot vrz ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 33/06);

4. Uredba za strategiite, planovite i programite, vklu~uvaj}i gi i promenite na tie strategii, planovi i programi, za koi zadolìtelno se sproveduva postapkata za ocena na nivnoto vlijanie vrz ìvotnata sredina i vrz ìvotot i zdravjeto na lu|eto („Sl. Vesnik na RM” br. 153/07);

5. Uredba za sodrìnata na izve{tajot za strategiska ocena na ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 153/07);

6. Pravilnik za vospostavuvawe na listata na eksperti za SO@S, procedurata za sproveduvawe na ispitot za eksperti za SO@S, vospostavuvawe komisijata za ocenka na znaeweto na ekspertite za SO@S („Sl. Vesnik na RM” br. 129/07);

7. Uredba za kriteriumite vrz osnova na koi se donesuvaat odlukite dali opredeleni planski dokumenti bi moèle da imaat zna~itelno vlijanie vrz ìvotnata sredina i vrz zdravjeto na lu|eto („Sl. Vesnik na RM” br. 144/07);

8. Uredba za u~estvo na javnosta vo tekot na izrabotkata na propisi i drugi akti, kako i planovi i programi od oblasta na ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 147/08);

9. Zakon za prostorno i urbanisti~ko planirawe („Sl. Vesnik na RM”

br. 199/14, 44/15, 193/15 i 31/16); 10. Zakonot za kvalitet na ambientniot vozduh („Sl. Vesnik na RM” br.

67/04, 92/07, 35/10, 47/11 i 100/12-pre~isten tekst, 10/15 i 146/15); 11. Pravilnik za kriteriumite, metodite i postapkite za ocenuvawe na

kvalitetot na ambientalniot vozduh („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04); 12. Zakon za vodi („Sl. Vesnik na RM” br. 87/08, 6/09, 161/09, 83/10, 51/2011,

44/12, 23/13, 163/13, 180/14 i 146/15); 13. Uredba za klasifikacija na vodite („Sl. Vesnik na RM” br. 18/99);

14. Uredba za kategorizacija na vodotecite, ezerata, akumulaciite i podzemnite vodi („Sl. Vesnik na RM” br. 18/99 i 71/99);

15. Uredba za klasifikacija na vodite („Sl. Vesnik na RM” br. 18/99); 16. Zakon za otpad („Sl. Vesnik na RM” br. 68/04, 71/04, 107/07, 102/08,

143/08, 124/10, 51/11, 123/12, 147/13, 163/13, 51/15, 146/15, 192/15 i 39/16); 17. Lista na otpadi („Sl. Vesnik na RM” br. 100/05);

89

18. Zakon za za{tita od bu~ava vo ìvotnata sredina („Sl. Vesnik na RM” br. 79/07, 124/10, 47/11, 163/13 i 146/15);

19. Odluka za utvrduvawe vo koi slu~ai i pod koi uslovi se smeta deka e naru{en mirot na gra|anite od {tetna bu~ava („Sl. Vesnik na RM” br.

64/93); 20. Zakon za za{tita na kulturnoto nasledstvo („Sl. Vesnik na RM” br.

20/04, 115/07, 18/11, 148/11, 23/13, 137/13, 164/13, 38/14, 44/14, 199/14, 104/15, 154/15 i 192/15);

21. Zakon za za{tita na prirodata („Sl. Vesnik na RM” br. 67/04, 14/06, 84/07, 35/10, 47/11, 148/11, 59/12, 13/13, 163/13, 41/14 i 146/15);

22. Zakon za blagosostojba na ìvotnite („Sl. Vesnik na RM” br. 113/07); 23. Zakon za blagosostojba na rastenijata („Sl. Vesnik na RM” br. 25/98;

06/00); 24. Zakon za za{tita na rastenijata („Sl. Vesnik na RM” br. 25/98; izmeni

06/00); 25. Zakon za bezbednost i zdravje pri rabota („Sl. Vesnik na RM” br.

92/07, 136/11, 23/13 i 25/13); 26. Zakon za energetika („Sl. Vesnik na RM” br. 63/06, 36/07); 27. Zakon za eksproprijacija („Sl. Vesnik na RM” br. 33/95, 20/98, 40/99,

31/03, 46/05 i 10/08). Lista na relevantni EU direktivi

Direktivi na EU ipfateni vo Nacionalna strategija za aproksimacija vo ìvotnata sredina (2008). Relevantni se i nivnite izmeni i dopolnuvawa:

1. Ramkovna direktiva za otpad (2006/12/ES) 2. Direktiva za deponii (99/31/ES) dopolneta so Regulativa (ES)

1882/2003 3. Regulativa za prenos na otpad (EES) 259/93 dopolneta so Odlukite

94/721/ES, 96/660/ES, 98/368/ES i 99/816/ES i Regulativite (ES) 2408/98, (ES) 120/97 i (ES) 2557/2001

4. Direktiva za upravuvawe so otpadot od industrija za ekstrakcija na mineralni surovini (2006/21/ES)

5. Ramkovna direktiva za kvalitet na ambienten vozduh (96/62/ES), dopolneta so Regulativata (ES) 1882/2003

6. Direktiva za nacionalni plafoni na emisii (2001/81/ES) 7. Direktiva za benzen i jaglerod monoksid (2000/69/ES) 8. Direktiva za ozon vo ambientniot vozduh 2002/3/ES 9. Direktiva 2004/107/ES za arsen, kadmium, ìva, nikel i policikli~ni

jaglevodorodi vo ambientniot vozduh 10. Direktiva za informirawe na korisnici (1999/94/ES) dopolneta so

Direktivata 2003/73/ES 11. Ramkovna Direktiva za voda (2006/60/ES) dopolneta so Odlukata

2455/2001/ES

90

12. Direktiva za urbani otpadni vodi (91/271/EES) dopolneta so Direktivata 98/15/ES i Regulativata (ES) 1882/2003

13. Direktiva za voda za piewe (98/83/ES) dopolneta so Regulativata (ES) 1882/2003

14. Direktiva za povr{inska voda za apstrakcija (75/440/ES) dopolneta so Direktivite 79/869/EES i 91/692 EES (}e bide otpovikana so Ramkovnata direktiva za vodi (2006/60/ES) od 22.12.2007

15. Direktiva za voda za kapewe (2006/7/ES) 16. Direktiva za ispu{tawe na opasni supstancii vo vodite (76/464/EES)

dopolneta so Direktivata (91/692/EES i 2000/60/ES) e bide otpovikana so Ramkovnata direktiva za vodi (2000/60/ES) od 22.12.2007, osven ~len 6, koj be{e otpovikan na 22.12.2000.

17. Direktiva za merewe na kvalitetot na vodata za piewe (79/869/EES) dopolneta so Direktivite 81/855/EES, 91/692/EES, i Regulativata (ES) 807/2003 }e bide otpovikana so Ramkovnata direktiva za vodi (2000/60/ES) od 22.12.2007)

18. Direktiva za podzemni vodi (80/68/EES) dopolneta so Direktivata 91/692/EES

19. Direktiva za voda za ribi (78/659/EES) dopolneta so Direktivata 91/692/EES i Regulativata (ES) 807/2003

20. Direktiva za Strate{ka ocena na `ivotna sredina (2001/42/ES) 21. Direktiva za pristap na informacii za `ivotnata sredina

(2003/4/ES)

91

Dodatok

92

Koristena literatura

Prostorniot plan na RM, 2004;

LUPD za izgradba na Pre~istitelna stanica za otpadni vodi, pretovarna stanica i prerabotka na komunalen otpad so osnovna klasa na namena E3-Nekompatibilna infrastruktura na KP118, KP119, KP120, KP212 i del od KP585, KO Fali{e, m.v. Gorna Reìka, op{tina Tetovo;

Pregled na za{titni podra~ja vo RM (2008) i Izve{taj na me|unaroden konsultant za za{titeni podra~ja vo ramki na UNDP/GEF/M@SSP proektot: Zajaknuvawe na ekolo{kata, institucionalnata i finansiskata odr`livost na sistemot na za{titeni podra~ja vo Makedonija;

Nacionalna strategija za odr`liv razvoj, 2009;

Vtor Nacionalen izve{taj za klimatski promeni, 2008

Nacionalna strategija za mehanizmot za ~ist razvoj za prviot period na obvrski spored protokolot od Kjoto 2008-2012, 2007;

Vtor Nacionalen Ekolo{ki akcionen plan na RM, 2006

Nacionalna strategija za biolo{ka raznovidnost, 2004;

Strategija za upravuvawe so otpad vo RM 2008-2020;

Nacionalna transportna strategija za patniot prevoz, 2008;

Strategija za demografski razvoj na RM 2008-2015;

Nacionalna programa za usvojuvawe na pravoto na EU (NPPA II, 2007);

Nacionalna strategija za monitoring na ìvotnata sredina, 2004;

Strategija za upravuvawe so ìvotnata sredina, 2005;

Strategija za podigawe na javnata svest vo ìvotnata sredina, 2005;

Strategija i akcionen plan za implementacija na Arhuskata konvencija, 2005;

Nacionalen zdrastveno-ekolo{ki akcionen plan (NZEAP), 1999;

Direktiva za stani{ta (92/43/EES);

Direktiva za divi ptici (79/409/EES);

Ramkovna direktiva za voda (2000/60/ES);

Ramkovna direktiva za kvalitet na ambienten vozduh (96/62/ES);

Ramkovna direktiva za otpad (2006/12/ES);

Ramkovna direktiva za bu~ava (2002/49/ES);

Direktiva za ocenka na vlijanieto vrz ìvotnata sredina (85/537/EES);

Direktiva za strategiska ocena na ìvotna sredina (2001/42/ES);

EU [estiot Akcionen Plan za ìvotna sredina (2001/42/ES);

Direktivata na sovetot 96/61/ES od 24.09.1996 god. za integrirana kontrola i prevencija od zagaduvaweto;

Dostapni iskustva i praktiki.

izve[taj za strategiska ocena na @ivotnata sredina sea - falise nacrt.pdf · so ~len 68 stav (3) od...

Documents