izinkondlo zika bw vilakazi

21
Izinkondlo ZikaBW Vilakazi UMLANDO OMFISHANE KAVILAKAZI 1

Upload: nsindiso-clement

Post on 15-Jan-2017

2.957 views

Category:

Education


54 download

TRANSCRIPT

Page 1: Izinkondlo zika bw vilakazi

1

Izinkondlo ZikaBW Vilakazi

UMLANDO OMFISHANE KAVILAKAZI

Page 2: Izinkondlo zika bw vilakazi

2

Umlando ngokuzalwa kwakhe

• UBenedict Wallet Vilakazi wabona ilanga mhla ziyi-6 kuMasingana ngo-1906 endaweni yaseGroutville

• Wathola igama lokumteketisa likaBhambatha kaMakhwatha ngoba ezalwe ngonyaka wempi kaKhandampondo ka-1906 eyayiholwa yinkosi uBhambatha KaMancinza wakwaZondi

Page 3: Izinkondlo zika bw vilakazi

3

Umlando

• Wafundela ubuthishela eMarianhill waphinde wafundisa khona. Wabe esedlula efundisa eXobho kanye nasOhlange.

• Waphothula iziqu zakhe ze-BA ne-Unisa ngo-1934.

• Ngo-1936 waqashwa ukuba afundise isiZulu eYunivesithi yaseWits. Ngawo lo nyaka wakwazi ukwenza iziqu ze-BA Hons.

Page 4: Izinkondlo zika bw vilakazi

4

Umlando

• Ngo-1937 wathola iziqu ze-MA ngomcwaningo wakhe othi: The conception and development of poetry in Zulu.

• Ayibanga mihle iminyaka yawo-1940 empilweni kaVilakazi: kwashona umfowabo ngo-1940, kwashona umkakhe uFanny, uMaNxaba ngo-1942.

• Nokho wayibamba ngoba ngo-1946 wathola iziqu zobudokotela ngomcwaningo osihloko sithi: The oral and written literature in Nguni

• UVilakazi washona ngo-1947 eneminyaka enga-40

Page 5: Izinkondlo zika bw vilakazi

5

Imisebenzi Yakhe

• UVilakazi wayengumuntu okhuthele. Ube ngumuntu wokuqala omnyama ukuthola iqhuzu lobudokotela. Ube ngowokuqala futhi ukufundisa eYunivesithi yaseWitwatersrand neyayaziwa njengeyunivesithi yabamhlophe.

• Iqoqo lokuqala lezinkondlo zesiZulu liphuma osibeni lukaVilakazi: Inkondlo KaZulu nelashicilelwa ngo-1935.

• Inoveli yakhe ethi Noma Nini yashicilelwa ngo-1935

Page 6: Izinkondlo zika bw vilakazi

6

Imisebenzi yakhe

• Washicilela inoveli lakhe lesibili elithi UDingiswayo KaJobe ngo-1939, kanti elesithathu elithi Nje Nempela laphuma ngo-1943. Iqoqo lakhe lesibili lezinkondlo elithi Amal’ ezulu lalandela ngo-1945.

• Omunye umsebenzi obalulekile esiZulwini yisichazamazwi esithi Zulu-English Dictionary awubhala ngokubambisana noClement Doke nowashicilelwa ngo-1948 engasekho emhlabeni.

Page 7: Izinkondlo zika bw vilakazi

7

Imisebenzi Yakhe

• Ziningi izimbongi ezithathela kuVilakazi uma zihaya. Ziningi futhi ezihaya ngale ngwazi, ngisho nanamuhla.

• Ezinye zezinkondlo zakhe njengalezi ezithi: “Ma ngificwa ukufa” kanye nethi “Kwadedangendlale” zaguqulwa nguSolwazi uMzilikazi Khumbalo zaba yizingoma zamakwaya ezaduma kakhulu.

Page 8: Izinkondlo zika bw vilakazi

8

Imisebenzi Yakhe

• AYEBHALA NGAKHO:• Kukhona izinkondlo zakhe ezikhuluma

ngomlando:• “UShaka kaSenzangakhona” (Inkondlo KaZulu)• “Phezu kwethuna likaShaka” (Inkondlo KaZulu)• “NgoMbuyazi eNdondakusuka” (Amal’ ezulu)• “Inkelenkele yakwaXhosa” (Inkondlo KaZulu)

Page 9: Izinkondlo zika bw vilakazi

9

Imvelo

• Kukhona nezinkondlo ezikhuluma ngemvelo:

• “Impophoma yeVictoria” (Inkondlo KaZulu)

• “KwaDedangendlale” (Amal’ ezulu)• “Inqomfi” (Inkondlo KaZulu)• “Cula ngizwe” (Inkondlo KaZulu)

Page 10: Izinkondlo zika bw vilakazi

10

Ugqozi

• Ubuye abhale ngezinto ezingabonakali ezifana nogqozi:

• “Ugqozi” (Amal’ ezulu)• “Ithongo lokwazi” (Inkondlo KaZulu)• “Umthandazo wembongi” (Amal’ ezulu)

Page 11: Izinkondlo zika bw vilakazi

11

Ukufa

• Ezinye zezinkondlo zakhe zikhuluma ngokufa:• “Ukufa” (Inkondlo KaZulu)• “Sengiyokholwa-ke” (Inkondlo KaZulu)• “Sengiyakholwa” (Amal’ ezulu)• “Nayaphi?” (Amal’ ezulu)• “Ma ngificwa ukufa” (Inkondlo KaZulu)

Page 12: Izinkondlo zika bw vilakazi

12

Amagugu

• Ezinye zilila ngokulahlekelwa kwabantu abamnyama amagugu nomcebo wabo:

• “Wo, leli Khehla” (Amal’ ezulu)• “Ukhamba lukaSonkomose” (Inkondlo KaZulu)• “Izinsimbi zesonto” (Amal’ ezulu)

Page 13: Izinkondlo zika bw vilakazi

13

Ubandlululo

• Izinkondlo ezikhononda ngokubandlululwa komuntu omnyama ngabamhlophe:

• “Wo ngitshele mntanomLungu” (Amal’ ezulu)• “Inyanga” (Amal’ ezulu)• “Ngoba … sewuthi” (Amal’ ezulu)• “Ezinkomponi” (Amal’ ezulu)• “Wena-ke uyothini?” (Inkondlo KaZulu)

Page 14: Izinkondlo zika bw vilakazi

14

Isiphetho

• Eqoqweni lakhe Inkondlo KaZulu wazama ukusebenzisa imvumelwano kwase kuthi kwelesibili elithi Amal’ ezulu wayehla le nqola.

Page 15: Izinkondlo zika bw vilakazi

15

IZINKONDLO OKUMELE UZIFUNDE:

Inkondlo KaZulu:

• Ngephasika• Inkelenkele YakwaXhosa• Ukhamba LukaSonkomose• We Moya• Ma ngificwa ukufa• UShaka KaSenzangakhona• Aggrey we-Afrika• Wena-ke uyothini?• Impophoma YeVictoria

Page 16: Izinkondlo zika bw vilakazi

16

IZINKONDLO OKUMELE UZIFUNDE

Amal’ ezulu

• Ugqozi• Imfundo ephakeme• Wo, ngitshele mntanomLungu!• Nyanga• Ngoba … sewuthi• Ezinkomponi

Page 17: Izinkondlo zika bw vilakazi

17

Ukhamba LukaSonkomose

Ukhamba LukaSonkomose

Babomkhulu! AngikwaziKodwa ngikhuluma nawe,Ngingenakubona wenaKodwa ngibon’ amabhena,Athe kim’ azalwa nguwe,Anginika lokhu kwazi.

Page 18: Izinkondlo zika bw vilakazi

18

• Phambi kwami nant’ ukhamba,• Bath’ ukhamb’ olwaludlela• Wena mfo waseMzwangedwa,• Owashiy’ uhamba wedwa• Wakhohlwa nokukhumbula• Okuphethwe lolu khamba.

Page 19: Izinkondlo zika bw vilakazi

19

Impindamqondo

Umqondo wamagama asemgqeni ongenhla uhambisana nomqondon wamagama asemgqeni ongezansi. Isib. Ithongo Lokwazi.

• Ngabheka phansi eMkambathini wamaXhosa,• Ngabheka phezulu eNtabakusuka yabeSuthu.

Page 20: Izinkondlo zika bw vilakazi

20

Page 21: Izinkondlo zika bw vilakazi

21