izarrak eta eguzkia
TRANSCRIPT
Izar bat gorputz
esferiko handia
eta trinkoa, bere
erdigune beroan
fusio nuklearra
mantentzeko bezain
handia.
Fusioa, izarrek
geruzetatik kanporatzen
duten energiaren iturburu.
H eta He baino astunago
den ia gai guztiak izarretako
erdian sortu.
Izar taldeek galaxiak sortu.
Unibertsoko argizagi nagusiak dira.
Lurretik hurbilena Eguzkia.
Lurraren energia iturri nagusia.
Honek ehun koatrilioi watt bidali.
HISTORIA
Antzinatik garrantzitsuak
kultura gehienetan,
bai arrazoi erlijioso edo
kulturalengatik, egutegiak
zehazteko
Adb. munduan oso
zabaldua den
Gregoriotaz egutegia,
lurrak eguzkiarekiko
duen posizio erlatiboan
oinarrituta.
Izar bateraino dagoen
distantziaren lehen neurketa
1838an egin zuen Friedrich
Besselek.
Azken 2000 urteetan
300 izar ingururi eman
zaie izena, gehienak
mitologiarekin zerikusia.
Begi hutsez 4000 izar
inguru ikus litezke
hemisferio bakoitzean.
Esne Bidean bilioi
batzuk daude eta
unibertsoan izar infinitu
daude. Astronomoak
Aurkitzen duten izar
guztiak behar bezala
sailkatzen dute.
Izar tipiko baten
zati nagusiak
nukleoa, barnealdea
eta atmosfera.
Nukleoan gertatzen
dira izarraren
energia iturburuan
erreakzio nuklearrak.
Barnealdeak gainazalera
garraiatzen du nukleoan
sortutako energia. Bi era
ezberdin,bi eremu
bereiziz:erradiaktiboa
eta konbektiboa
Atmosfera, lurra
inguratzen duen gas
geruza da. Hiru zati
barnealdetik kanpora:
fotosfera, kromosfera,
eta koroa.
Izar gehienek mila
milioi bat eta 10 mila
milioi urte dute.
Batzuek 13,7 mila
milioi urte.
Izar handienak bizitza
laburrena dute, erdigunean
dagoen presio ikaragarriak
hidrogenoa beste izarretan
baino lasterrago erretzea
eragiten baitu.
Izar baten konposaketa
honako hau da:
• %70 hidrogenoa
• %28 helioa
• %2 beste elementu pisutsuagoak
Eguzkia eguzki-sistemaren
erdiko izarra da, eta gugandik
hurbilena. Eguzki-sistemako
planetek, eguzkia orbitatzen dute.
Bizitzarako energi-iturri
nagusia da, bertan bizidun
autotrofoek, fotosintesiaren
bidez, argi-izpien bitartez
bidaltzen digun energia
ekoizten dute.
Eguzki-energia eguzkitik
Lurrera erradiazio
elektromagnetiko iristen
den energia agortezina
eta berriztagarria da .
Energia hau 8 minutu
eta 19 segundoetan iristen
da Lurrera.
Eguzkiaren erradiazioaren
indarra latitudea, eguraldia
eta eguneko orduaren arabera
aldatzen da.
Eguzkia esfera ia
perfektua da, bere
obaltasuna 9 milioiren
delako. Poloetako
diametroa ekuatorekoarekiko
10 km-ko diferentzia.
Planetek ez dute eragin
handirik Eguzkiaren itxuran,
baina berak Eguzki-sistemaren
barizentroa orbitatzen du,
hau Eguzkitik pixka bat
aldendua baitago.