Problemy neurologiczne dzieci i młodzieży w wieku szkolnym

Iwona Rotter

Samodzielna Pracownia Rehabilitacji

Medycznej PUM w Szczecinie

Okres rozwojowy dzieli się na:

Okres noworodkowy- 1 miesiąc życia

Okres niemowlęcy 1-12 miesiąc życia

Małe dziecko- 1-3 rok życia

Okres przedszkolny- 3-6 rok życia

Okres szkolny (faza przedpokwitaniowa,

pokwitanie i dojrzewanie płciowe)-7-18

rok życia

Problemy neurologiczne zaburzające rozwój dziecka

Mózgowe porażenie dziecięce

Przepukliny oponowo-rdzeniowe

Padaczka

Zaburzenia ruchowe- zespół tików

Choroby mięśni

Guzy ośrodkowego układu nerwowego

Choroby metaboliczne

Tiki- definicja

skoordynowane, nierytmiczne, pojawiające się nagle i

występujące okresowo ruchy mimowolne bądź zjawiska

akustyczne

Cechy charakterystyczne tików:

- odczuwalny przez pacjenta przymus wykonania ruchu lub wydania dźwięku, po którym następuje ulga

- nasilanie w sytuacjach stresowych

- wygaszanie w czasie snu

- złagodzenie w sytuacjach pochłaniających uwagę chorego

- możliwość krótkotrwałego zahamowania wystąpienia tików siłą woli

.

proste motoryczne- zaangażowane są pojedyncze grupy mięśniowe, objawiają się jako np.: potrząsania głową, mrugania, wysuwania języka, marszczenia nosa, wzruszania ramionami

proste wokalne- wydawanie pojedynczych dźwięków np.: chrząkanie, pociąganie nosem, pomruk, kaszel, szczekanie

złożone motoryczne- kilka grup mięśniowych, występują w postaci klaskania, spluwania, pocierania, podskakiwania, wymachiwania rękami, wykonywania gestów obscenicznych (kopropraksja), naśladowania ruchów innych osób, powtarzania ruchów własnych (echopraksja)

złożone wokalne- wydawanie więcej niż jednego dźwięku, np.: powtarzanie całych wyrazów lub sekwencji słów po sobie (echolalia) lub po kimś (palilalia), wypowiadanie słów obscenicznych (koprolalia)

Podział tików ze względu na morfologię

Epidemiologia tików

Częstość występowania:

5/10000 u mężczyzn,

3/10000 u kobiet

W populacji wieku rozwojowego tiki dotyczą

10-20% dzieci

Początek zazwyczaj ok. 5rż, największe nasilenie ok. 10rż., po 18 rż. zazwyczaj złagodzenie, a nawet ustąpienie objawów.

Problemy zdrowotne współistniejące z tikami:

1. Zespół nadpobudliwości psychoruchowej

(ADHD)

2. Zachowania obsesyjno-kompulsyjne

3. Zaburzenia osobowości (labilność

emocjonalna, impulsywność, agresja)

4. Samookaleczenia (wyrywanie włosów,

przygryzanie języka, rozdrapywanie ran)

Etiopatogeneza

Nadmierna aktywność układu

dopaminergicznego w układzie

pozapiramidowym, co w efekcie

prowadzi do zaburzeń równowagi w

zakresie neuroprzekaźnictwa

Podłoże genetyczne ?

Nie wykryto genu odpowiedzialnego za dziedziczenie

Prawdopodobnie dziedziczenie autosomalne

dominujące z różnym stopniem penetracji

Penetracja jest skorelowana z płcią- dla chłopców jest prawie całkowita, dla dziewcząt 56%

Dziedziczenie po ojcu: tiki wokalne i nadpobudliwość ruchowa

Dziedziczenie po matce: złożone tiki motoryczne i natręctwa

Wpływ na ujawnienie się predyspozycji

genetycznych mają:

- konflikty w rodzinie

- nieprawidłowe postawy rodzicielskie

- przeciążeniowa sytuacja szkolna

- konflikty z grupą rówieśniczą

ROZPOZNANIE

Obserwacja dziecka

Wywiad: tło rodzinne, stan emocjonalny, charakter, nasilenie, czas pojawienia się tików

Konsultacja neurologiczna-wykluczenie tła organicznego

Konsultacja psychiatryczna/psychologiczna-ukierunkowana na ocenę występowania zaburzeń zachowania i osobowości

Diagnoza pedagogiczna

Błędy diagnostyczne

Konsultacje okulistyczne- mruganie

Konsultacje laryngologiczne- chrząkanie

Konsultacje alergologiczne- pociąganie

nosem

POSTĘPOWANIE TERAPEUTYCZNE

Zależy: od wieku dziecka

nasilenia zespołu tików

problemów współistniejących

POSTĘPOWANIE NIEFARMAKOLOGICZNE

Terapia behawioralne

Techniki relaksacyjne

Autohipnoza

Psychoedukacja

Grupy leków stosowane w leczeniu zespołów tikowych:

Neuroleptyki typowe

Neuroleptyki atypowe

Agoniści receptora adrenergicznego alfa 2 (klonidyna)

Leki nasilające transmisję GABA-ergiczną (baklofen)

Agoniści receptora dopaminergicznego (ropinirol,

pramipeksol)

Blokery kanałów wapniowych (flunaryzyna,

werapamil, nifedypina)

klonazepam

Padaczka

Chorobowość

Około 1% populacji choruje na padaczkę

Zapadalność- 40-70- nowych przypadków

na 100000 ludzi w krajach rozwiniętych

Zachorowalność- 50-60% przypadków

padaczki rozpoczyna się przed 16 rokiem

życia. Kolejny wzrost zachorowalności-

populacja geriatryczna.

Klasyfikacja padaczki

Objawowa- powstała w wyniku znanych,

rozpoznawalnych, wcześniej nabytych

uszkodzeń mózgu

Skrytopochodna- powstaje w wyniku

uszkodzeń mózgu, których się nie rozpoznaje

lub których przyczyna nie jest znana

(najczęstsza postać)

Samoistna- podłoże genetyczne, np. u dzieci

łagodna padaczka częściowa

Główne zespoły padaczkowe

Dziecięca padaczka z napadami nieświadomości-

początek między 3 a 10 rż, predyspozycja

genetyczna,stan neurologiczny prawidłowy, częściej

kobiety, napady wielokrotnie w ciągu dnia, często

współistnieją mioklonie powiek, w okresie dojrzewania

w 50% przypadków dołączają się napady kloniczno-

toniczne, charakterystyczna jest wrażliwość na

fotostymujacę i hiperwentylację, dobrze poddają się

leczeniu, napady ustępują zazwyczaj około 20 rż

Główne łagodne zespoły padaczkowe populacji w wieku szkolnym

Łagodna padaczka zakrętu Rolanda- częściowa z iglicami w okolicach centralno-skroniowych, początek-3-15 rż, zachorowalność roczna- 10-11 na 100000, napady częściowe obejmują twarz, struktury ustno-gardłowe, ramię, obserwuje się zatrzymanie mowy, drgania twarzy, wyciek śliny, dławienie, wymioty, występują głównie w nocy, stan neurologiczny prawidłowy, rokowanie dobre- ustępuje ok. 15 rż.

Zaburzenia emocjonalne w padaczce

Lęk

Zmiany nastroju

Gwałtowne reakcje emocjonalne

Napady padaczkowej jako czynnik zaburzający życie chorego

Nieprzewidywalność

Możliwość urazu

Działania niepożądane leków

p/padaczkowych

Stygmatyzacja

Migrena

Napadowy ból głowy trwający 4-72

godziny pojawiający się z różną częstością

Ból zazwyczaj pulsujący obejmuje połowę

lub całą głowę, jest połączony z

nudnościami i/lub wymiotami, fotofobią,

fonofobią, osmofobią, nasila się pod

wpływem aktywności fizycznej

Między napadami pacjent nie odczuwa

żadnych dolegliwości

Epidemiologia migreny

25% pacjentów zaczyna chorować w wieku

szkolnym

Choruje 10-15% populacji

Kobiety chorują 4x częściej

Ryzyko zachorowania wśród krewnych

osoby chorej na migrenę jest 5x wyższe niż

w populacji ogólnej

Typy migreny

Migrena bez aury (80-90% przypadków)- oprócz

objawów typowych mogą wystąpić: zawroty

głowy, poty, biegunka, kołatanie serca, omdlenie

Migrena z aurą (10-15%): ból głowy poprzedzony

jest objawami neurologicznymi jak np.:

zaburzenia widzenia, jednostronne parestezje,

niedowład połowiczy, zaburzenia mowy o typie

afazji.

Migrena podstawna: zazwyczaj występuje u

dziewcząt i młodych kobiet: dwojenie, zaburzenia

równowagi, dyzartria, utrata przytomności.

Przyczyna migreny

Nie jest do końca wyjaśniona

Na początku napadu występuje skurcz

naczyń

Następnie występuje rozszerzenie naczyń ze

zwiększeniem przepuszczalności i

obrzękiem okołonaczyniowym

Istotną rolę odgrywa serotonina

Leczenie migreny

Edukacja pacjenta

Unikanie czynników prowokujących

napady

Doraźne zwalczanie napadów

Leczenie profilayczne

Dziękuję za uwagę