ivnisi samegrelo 2015.indd

44

Upload: trinhtram

Post on 08-Dec-2016

242 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: ivnisi samegrelo 2015.indd
Page 2: ivnisi samegrelo 2015.indd
Page 3: ivnisi samegrelo 2015.indd

ჟურნალი ,,სამეგრელოს” ემიგრანტ მეგრელებს და არა მარტო მათ, გთავაზობთ თანამშრომლობის

პროექტს - გამოგვიგზავნეთ მასალები, ფოტოსურათები, რითაც შეძლებთ მოეფეროთ

თქვენს მონატრებულ ქვეყანას, ოჯახებს და ამავე დროს მხარში დაუდგეთ ჟურნალს.

ტელ: 599 74-68-10

s a r C e v i

ძვირფასო მკითხველო!გაცნობებთ, რომ რედაქციაში შემოსული მასალების სიზუსტეზე პასუხს აგებს ავტორი. რაც შეეხება

სარეკლამო ტექსტს, მთელი პასუხისმგებლობა რეკლამის შემკვეთს ეკისრება.

ჟურნალში მასალების განთავსება ფასიანია!

mTavari redaqtori _ nino rexviaSvili

tel: 599 74 68 10damfuZnebeli _

goCa gutaSvilitel: 599 53 58 94

kompiuteruli uzrunvelyofadali jvarSeiSvili

teqsti aawyoTamar goginaZem

misamarTi: Tbilisi, leseliZis q. #27, me-2s., 790 74 68 10

el-fosta: [email protected]

modioda, nino mTebiT

modioda ......................................... 2

ucxoeTSi myofi qarTvelebi

samSobloSi dabrunebas wminda

mefe Tamars Seavedreben ......... 3

broweulis xis CrdilSi

davanebuli qarTuli suli ..... 4

Jan Sardeni samegrelos

Sesaxeb ............................................ 7

rogor daexmara

valerian gunia

daglejil-dafleTil

vaJa-fSavelas .............................. 10

xviCa simonia da

`brmaTa qalaqSi namReri~ ........ 13

Salva beriZes

niko marma eTnografiuli

masalebis megrulad Cawera

sTxova ............................................ 14

dadianebis unikaluri

saganZuri

xelovnebis sasaxleSi ............... 16

givi sixaruliZe

Zveli taxti .................................. 18

gmadlobT, mzeo,

TanadgomisTvis .......................... 19

geno kalandias vulocavT

iubiles .......................................... 20

zugdidi sruliad

saqarTvelos amcnobs ............... 22

Mmartvili sruliad

saqarTvelos amcnobs ............... 24

xobi sruliad

saqarTvelos amcnobs .............. 26

walenjixa sruliad

saqarTvelos amcnobs ............... 28

senaki sruliad

saqarTvelos amcnobs ............... 30

gaWirvebaSi gamowvTnili

Semoqmedis cxovrebis gza ....... 34

`oqros sawmisi~ da Zveli

kolxeTis mosaxleobis

eTnikuri vinaoba anu ra enaze

metyvelebda mefe aieti ........... 36

dabrunebuli saunje ............... 38

axali Teatri da aRfrTova-

nebuli mayurebeli .................... 40

Page 4: ivnisi samegrelo 2015.indd

2 “სამეგრელო” № 6

mociqulTasworTa So-ris erT-erTi yvelaze gamo-r Ceuli wm. ninoa. 12 wlis asakSi masze udidesi Rv-Tis madli gadmovida, deda-RvTismSobelma mas Tavisi wilxvdomili qveynis gan-manaTlebloba daakisra. saocaria RvTis madli da namdvilad, „sakvirvel arian saqmeni“ misni, sakvirvelia dedaRvTismSoblis neba-survilic, msgavsad Zisa Tvi-sisa... man araTu gamoc dil da zrdasrul adamians daavala sakuTari wilxvdomili qve-ynis ganmanaTlebloba, aramed patara, sust gogos, romlis sulieri mzaoba aRemata misi fizikuri SesaZleblobebis zRvars... marTlac, rom Zali RvTisa mis uZlurebaSi srul iqmna...

dRevandeli dResaswauli qarTvelTaTvis aris erT-erTi yvelaze RirSesaniSnavi, am dRes SemoanaTa saqarTveloSi RvTis madlma Tavisi sisavsiT. avRniSnavT ra ninoobas, vcdilobT, ufro Rrmad CavwvdeT wm. ninos Semosvlis arss saqarTveloSi. garda imisa, rom wm. ninom qristes WeSmariti sarwmunoeba iqadaga saqarTveloSi da gaaqristiana sruliad saqarTvelo. man aseve qalis Rirseba aamaRla umetesad saqarTveloSi. mas Semdeg saqarTveloSi qalis mimarT udidesi pativi da krZalva aqvT, mas Semdeg qalebi iwodebian mandilosnebad, Serigebisa da mSvidobis myofelebad. wm. ninoSi gamoCnda Zala da madli RvTisa cxadad, radgan SeuZlebelia RvTis Zalisa da madlis gareSe, is SeZlos adamianma, rac wm. ninom SeZlo...

dRevandeli dRe gansa-kuTrebulia ucxoobaSi myof qarTvelTaTvis, wm. ninos xsenebiT, TiTqos Tvalwin gvidgeba Cveni, mravaltanjuli eris istoria... SevnatriT mis warsulsac, awmyosac da momavalsac ...

ra SegviZlia Cven dRes mivagoT saqarTvelos, im siyvarulisa da sikeTis wil, rac man mogvago Cven...?! rogor mivuzRaT sikeTe mas?!... rogorc mSoblebis vals verasdros gadaixdis Svili, rac unda sikeTe ukeTos man Tavis mSoblebs mTeli cxovreba, ise Cvenc

ver mivagebT imden sikeTesa da siyvaruls Cvens samSoblos, rac man mogvago Cven... es aris upirveles yovlisa WeSmariti sarwmunoeba qristesi...

aba, warmovidginoT, Cven rom sxva qveyanaSi davbadebuliyaviT, yvelani viqnebodiT marTl-madidebeli sarwmunoebis aRmsarebelni... yve-lani viwamebdiT jvarcmul iesus RmerTad. gmadlobT Sen, daucxromelad, ufalo RmerTo Cveno mowyalebaTaTvis mxolodSobilisa Zisa SenisaTa...

gmadlobT Sen, dedao RvTisav, Seni wil-xvdomili eris Svilebi rom varT! da gmadlobT Sen, wmindao mociqulTasworo da Rirso dedao Cveno nino, romelman qristes naTeliT gananaTle sruliad saqarTvelo!!!

wm. ninos locviT RmerTma dalocos, gaaxaros da gaamTlianos sruliad saqarTvelo!!! gilocavT ninoobas!!!

ninooba

wminda ninos saxelobis fokas mamaTa monasteri

wminda ninos saxelobis fokas

modioda,

nino mTebiT

modioda

Page 5: ivnisi samegrelo 2015.indd

3“სამეგრელო” № 6

dasavleT evropis eparqiis mmarTvelis, mitropolit abraamis (garmelia) locva-kurTxeviT ucxoeTSi myofi qarTvelebisTvis, maT meoxad da samSobloSi dabrunebis simbolod Seiqmna wminda mefe Tamaris xati. xatis SeqmnaSi monawileoba miiRo dasavleT evropaSi arsebulma yvela qarTulma samrevlom. Segrovda Semowirulobani, ris safuZvelzec xati aTonis wminda mTaze, kariesSi, mTavarangelozis senakSi dawera berma paisim. aseve damzadda xatisTvis sagangebo CasabrZanebeli.

xatis wamosabrZaneblad aTonze gaemgzavrnen ucxoeTSi moRvawe moZRvrebi _ arqimandriti antoni (kandelaki) da arqimandriti mose (WankvetaZe), Tanmleb pirebTan erTad.

30 oqtombers xati italiaSi, barSi Caasvenes da wminda nikolozis saflavze daabrZanes, sadac mama antonma da mama mosem sazeimo wirva aRasrules. RvTismsaxurebas baris samrevlos mravalricxovani mrevli daeswro.

mitropolit abraamis locva-kurTxeviT, Tavdapirvelad, xati dasavleT evropis eparqias

moivlis da yvela samrevloSi TiTo kviras dahyofs.

baris samrevlos Semdeg xati romSi gadabrZandeba, Semdeg _ romis maxloblad mdebare q.fabrika di roma, sadac bevri qarTveli cxovrobs. italiidan xats espaneTSi gadaabrZaneben _ kerZod, barselonaSi, arnedosa da vitoriaSi, Semdeg germaniisa da avstriis qalaqebSi _ miunxenSi, venaSi, diuseldorfSi, belgiis dedaqalaq briuseli, saidanac safrangeTSi gadaasveneben _ jer strasburgSi, bolos parizSi _ wminda Tamar mefis sakaTedro taZarSi, riTac xatis mogzauroba eparqiaSi dasruldeba. sakaTedro taZarSi sazeimo wirvas aRasrulebs dasavleT evropis mmarTveli, mitropoliti abraami samRvdeloebasTan erTad. wminda mefe Tamaris xati parizis samrevloSi kidev erTi kvira iqneba dabrZanebuli, ris Semdegac mas saqarTveloSi wamoabrZaneben da sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmin desisa da unetaresis ilia II-is locva-kurTxeviT yovladwminda samebis sapatriarqo taZarSi daasveneben, romelTanac ucxoeTSi myof Cven TanamemamuleTa ojaxis wevrebi, aRavlenen locvas sazRvargareT mcxovreb qarTvelTa samSobloSi dabrunebisaTvis.

ucxoeTSi myofi qarTvelebi

samSobloSi dabrunebas

wminda mefe Tamars Seavedreben

nostalgia

Page 6: ivnisi samegrelo 2015.indd

4 “სამეგრელო” № 6

Semoqmedi

gamoCenili poeti da sazogado moRvawe simon Ciqovani daibada 1902 wlis 27 dekembers abaSis raionis sofel naesakovoSi. poetma swavla jer Tavis sofelSi daiwyo. poetis mama – ivane Ciqovani ganaTlebuli kaci iyo. misi ocneba yofila, Svili samTo inJineri gamosuliyo, magram sulSi Camarxulma poeturma madlma sul sxvagvarad warmarTa simonis cxovreba. deda Ciqovans dabadebis welsve gardaecvala. dedisadmi miZRvnil leqsebSi Rrma gulistkiviliT igrZnoba bavSvobaSi ganucdeli mSobliuri alersis monatreba. kidev ufro tragikulad ganicada poetma dis naadrevi gardacvaleba. yovelive es, ojaxur xelmokleobasTan erTad, frTebs kvecda da Trgunavda momavali poetis bavSvur silaRes. amitomacaa, rom bavSvobis droindel mogonebebs mis SemoqmedebaSi xSirad axlavs xolme marTali adamianuri sevda da Taviseburi samduravi wuTisoflisadmi: `sad davibade, undo bedma ra gamatana, suli mwyurvali da maTara Zlier patara”.

naadrevad daoblebuli poetis aRzrdis saqmeSi didi roli Seasrules bebiam da ZiZam. bavSvobis wlebi man ZiriTadad mezobel sofel tyvirSi gaatara, bebiasTan, romelic kargad icnobda qarTul mwerlobas da gatacebiT esaubreboda SviliSvils mis Sesaxeb. Tavis poetur gatacebas simon Ciqovani upirveles yovlisa uaxloes winaparTa literaturul interesebs ukavSirebda “Cemi gvareuloba, – werda erTgan igi, – cnobili iyo ojaxuri poetebiT – bevri Cemi winaparTagani leqsad awarmoebda miwer-moweras da me vfiqrob rom poeziisadmi midrekileba Camesaxa bavSvobaSi, sakuTar ojaxSi”.

1914 wels simoni quTaisis realur saswavlebelSi Sedis. xelmokleobis gamo, zafxulobiT sofelSi amuSavebda miwas da aswavlida mezoblis bavSvebs. ase agrovebda fuls swavlis gasagrZeleblad. 1917 wels simon Ciqovans mama gardaecvala. mamis sikvdiliT gamowveulma tkivilma saTanado poeturi

asaxva hpova misadmi miZRvnil leqsSi.mZime materialuri pirobebis miuxedavad,

realuri saswavleblis damTavrebis Semdgom, 1921 wels poeti Tbilisis universitetSi Sedis filologiis fakultetze. swavlis paralelurad igi muSaobda wiTeli armiis qarTuli nawilebis politganyofilebaSi, gazeTis redaqciasa da klubSi. 1922 wels, TanamoazreebTan erTad, s. Ciqovanma Camoayaliba futuristuli literaturuli jgufi da gamosca qarTuli futurizmis pirveli saprogramo manifesti – “saqarTvelo – feniqsi”. 1924-28 wlebSi misi aqtiuri TanamonawileobiTa da xelmZRvanelobiT gamovida qarTuli avangardisti mwerlebis perioduli organoebi: “H2SO4, “literatura da sxva”, “drouli”, da “memarcxeneoba”. Ciqovani muSaobas iwyebs axaldaarsebuli Jurnalis-“mnaTobis” redaqciaSi.

1928 wlidan, futuristebis literaturuli jgufis daSlis droidan, s. Ciqovani

broweulis xis CrdilSi davanebuli qarTuli suli

simon Ciqovani

Page 7: ivnisi samegrelo 2015.indd

5“სამეგრელო” № 6

Semoqmedienergiulad ebmeba saqarTvelos mweralTa kavSiris saqmianobaSi da gardacvalebamde misi xelmZRvaneli organoebis ucvleli wevri xdeba. 1932 wlidan igi iniSneba gamomcemloba “sabWoTa mweralis”mTavar redaqtorad. 1944-51w.w. iyo saqarTvelos mweralTa kavSiris gamgeobis Tavmjdomare. 1954-60 wlebSi redaqtorobda Jur nal “mnaTobs”. nayo-fieri SemoqmedebiTi da sazo-gadoebrivi moRvaweo bisaTvis s. Ciqovani dajildoebuli iyo ordenebiTa da premiebiT. maTgan, pirvel yovlisa, unda gamoiyos saxelmwifo premia, romelic 1947 wels mieniWa poemisaTvis “simRera daviT guramiSvilze” da leqsebisaTvis; “vina sTqva”, “qarTlis saRamoebi”, “gamarjvebis zeimi” da “gori”. s. Ciqovani iyo axalgazrda mweralTa gzis gamkvalavi da aqturi Tanamdgomi. misi xelSewyobiTa da uSualo mzrunvelobiT araerTi niWieri Semoqmedi gamovida did literaturul asparezze.

sxedan: mixeil javaxiSvili, aristo WumbaZe, tician tabiZe, galaktion tabiZe, grigol robaqiZe, demna Sengelaia, vano wulukiZe, Salva dadiani, simon Ciqovani, dganan: besarion JRenti, ioseb griSaSvili, valerian gafrindaSvili, konstantine lorTqifaniZe, karlo kalaZe, giorgi quCiSvili, amierkavkasiis xalxTa megorobis kongresi, baqo 1928 w.

sagangebod unda aRiniSnos s. Ciqovanisa da misi meuRlis marika eliavas urTierToba. marika eliava Taviseburi, dauviwyari silamazisa iyo. igi aRsavse iyo sinaziTa da qaluri, saamo momxibvlelobiT, magram arc simamace-simtkices iyo moklebuli, rac mas da mis sayvarel simons Zalas ma tebda mZime gansacdelis Jams. inteligenturoba, ganswav lu loba qarTul, rusul da frangul literaturaSi, bunebrivi gemovneba da taqti, umwikvlo samarTlianoba da poeturoba – misi bunebis am Tvisebebma aqcies marika ara marto pirvel msmenelad, aramed mrCevlad da misi SemoqmedebiTi miRwevebis Tanamonawiled. isini marTlac rom bednierebi iyvnen.

avbediT 1937 wels daapatimres marikas mama niko eliava, Zma zurabi da rZali Tina. maTi vaJiSvili nika aRsazrdelad marikam da simonma aiyvanes. maT oficialurad gaaformes Svilad ayvana, raTa xuTi wlis bavSvisaTvis CamoecilebinaT “xalxis mtris” Svilis damRa.

1962 wlis agvistoSi marikas aRmoaCnda avTvisebiani simsivne. man gaikeTa operacia da gaiara mkurnalobis saTanado kursi, magram metastazi ukve xerxemalSi iyo gasuli.

marikas krizisuli mdgo ma reobis dros, dia betiT daavadebuli simonis mxedveloba katastro fulad gauaresda – praq tikulad igi dabrmavda.

magram, amisda miuxe davad, misi SemoqmedebiTi STagoneba ki ar daiSrita, aramed, piriqiT, poeturi simwifis axal stadiaSi Sevida. amisi dadasturebaa is SesaniSnavi nawarmoebebi, romelic am periodSi Seqmna poetma.

marika usityvod iTmenda autanel tkivilebs, arc ki kvnesoda. raTa simons Tavisi metad gamaxvilebuli smeniTa da intuiciiT ar gaego da ar egrZno misi tanjva-wameba. eqimebma SeZles marikas janmrTelobis droebiTi gaumjo beseba da 1964 wlis martSi igi fexze wamodga. marika yovelTvis Sesisxorcebuli iyo simonis SemoqmedebiT cxovrebasTan, xolo poetis avadmyofobisas sul ufro ganuyreli gaxda.

simon Ciqovani gardaicvala 1966 welis 22

sxedan: mixeil javaxiSvili, aristo WumbaZe, tician tabiZe, galaktion tabiZe, grigol robaqiZe, demna Sengelaia, vano wulukiZe, Salva dadiani, simon Ciqovani, dganan: besarion

JRenti, ioseb griSaSvili, valerian gafrindaSvili, konstantine lorTqifaniZe, karlo kalaZe, giorgi quCiSvili, amierkavkasiis

xalxTa megorobis kongresi, baqo 1928 w.

Page 8: ivnisi samegrelo 2015.indd

6 “სამეგრელო” № 6

aprils. igi dakrZalulia mweralTa da sazogado moRvaweTa mTawmindis panTeonSi.

simonis gardacvalebis Sem-deg, marikas sanam SeeZlo adio da mTawmindaze da uvlida Tanamec-xedris sasufevels. momakvdavma iTxova, misi gvamis kremaciis Semdeg ferfli simonis saflavze mimoebniaT. es Txovna Seusrules. poetis saflavze darguli broweulis xis fesvebs qveS Cadges marikas ferflis patara urna.

* * *1941 wels, mcxeTaSi arqeo logiuri gaTx-

rebisas, gaxsnes pitiaxSis saflavi. aRmoCnda: broweulis xis fesvs gaerRvia serafitas samarxi da samajurSi gasuliyo. am ambavs poetma uZRvna leqsi “broweuli pitiaxSis samareze” da inatra:

moweulo broweulo, gadmofrindi,Seni rto da Seni Crdili damafare.auxda poets survili,_mis saflavze

dargulia broweulis xe. saflavis marmarilos filis SuaSi moxrili isaria, romelic elvas asaxierebs da poetis mxedvelobis uecar dakargvas gamoxatavs.

simon Ciqovanis SemoqmedebaSi ZiriTadi da mTavaria samSoblos samSoblos Tema. poetma TiTqmis mTeli saqarTvelo Semoiara.

iyo xevsureTSi, svaneTSi, ramac STaagona poets leqsebis cikli: “Semodgoma xaxmatSi”, “uSguli”, “svanuri iavnana”. am kuTxeebSi mogzauroba daemTxva poetis gardatexis periods, romelsac simonma “feriscvaleba” uwoda. “es aris siyrmis da simwifis Soris Sesvenebis da simorcxvis Jami”.

gardatexis periodTan dakavSirebiT s. Ciqovans ubnis wignakSi Cauweria: “Cemi namdvili arseboba daiwyo mas Semdeg, rac daiwera leqsebi: `wvimaSi”, `uSguli”, `miZRvna varZiis ostatisadmi”, “Teimuraz pirveli”, `ganSoreba”, “Seni Crdilis saZebnelad”.

`feriscvalebis” Semdeg, simon Ciqovani Camoyalibda rogorc bunebis mesaidumle,

cxovrebiseuli sina-mdvilis Rrmad Semgr-Znobi Semoqmedi. poeti war suls gadmogvcems Ta na medrove adamianis ganc diT. albaT amitom iyo, rom giorgi leo-niZem simon Ciqovans uwoda `axali poeziis CuqurTmis mWreli~, xo lo konstantine gam saxu rdiam SeniSna – simon Ciqovani ga-moi rCeva leqsuri ins trumentis vir-tuo zuli orkestri-rebiTo.

simon Ciqovani usa-zRvrodaa Seyvarebuli

qarTul leqsze. igi Tayvans scems qarTul sityvas. qarTuli sit yva TavTavia, xilia, nayofia, igi mtevania. qarTuli sityva ukvdavia. igi sulis sasworze avwoneo – ambobs poeti.

poetis Semoqmedebis dagvirgvinebaa poema `simRera daviT guramiSvilze~, romelSiac gulis didi siTboTi da Rrma gancdiT daxata didebuli winapris saxe.

simon Ciqovani daZabul literaturul muSaobas eweoda maSinac ki, roca ukurnebeli seniT daavadebulma mxedveloba dakarga. avadmyofobis dros daiwera poetis Semoqmedebis erT-erTi saukeTeso nimuSi “ganjis dRiuri”, romelic didi qarTveli poetis nikoloz baraTaSvilis cxovrebasa da Semoqmedebas mieZRvna.

marika da simon Ciqovani

moweulo broweulo,

gadmofrindi,

Seni rto da Seni Crdili

damafare.

Semoqmedi

Page 9: ivnisi samegrelo 2015.indd

7“სამეგრელო” № 6

Jurnali „samegrelo“ agrZelebs cikls „mo-g zauris Canawerebi“, sadac gagacnobT Sarde-niseul aRweras samegrelosa da megrelebis Sesaxeb.

gza parizidan samegrelomde, Jan Sardenis mogzauroba, romelic 10 nawilisagan Sedgeba. I nawili sicocxleSive gamoica londonSi, 1686 wels.

1672 wlis 19 ivliss berZenma vaWarma, romelic samegreloSi unda gamyoloda, Sematyobina, rom Cveni gemi Sav zRvaSi gasvlas apirebs da mxolod aminds elodebao. me gadavwyvite maSinve avsuliyavi gemze, magram megobrebma mirCies damecada, vidre gemis gasamgzavreblad momzadeba ar damTavrdeboda, radganac rogorc isini ambobdnen, SeiZleba gamJRavnebuliyo, rom frangi viyavi. amitom sami dRe gavatare bosforSi, genuis rezidentis graf sinibaldi fieskis qalaqgareTa saxlSi, xolo Semdeg oTxi dRe viyavi arxis boloSi, evropis mxares mdebare mSvenier berZnul monasterSi, im navsadguris pirdapir, sadac Cveni gemi qars elodeboda ase aRwers Sardeni samegreloSi Semosvlas.

Romi megrelebis Cveulebriv sakveb marcvleuls

warmoadgens Romi. misi marcvali iseve wmindaa, rogorc qinZis kakali da ramdenadme wasagavs fetvs. mas gazafxulze Tesaven iseTive wesiT, rogorc brinjs. miwas waayrian. am marcvleulidan aRmocendeba ceris simsxo da adamianis simaRlis Rero, romlis bolos aris samasze metmarcvliani TavTavi. Romis Rero Saqris lerwams waagavs. Romis macvals oqtomberSi moiweven da maSinve maRla da mzian adgilze dasobil meserze hkideben gasaSrobad. igi oci dRe Sreba meserze, Semdeg ki konebad kraven. cexvaven mxolod moxarSvis win;

xarSaven mxolod maSin, roca Wamis dro dadgeba; igi ugemuria da mZimea mosaneleblad; ixarSeba Zalian male, naxevar saaTze nakleb droSi. rodesac wyali, romelSic Romia Cayrili, iwyebs duRils, mas nela ureven patara xis niCbiT da Tumca ureven Zalian msubuqad, igi mainc sqel fafad iqceva. roca yvela marcvali daiSleba da fafa kargad Seizileba, cecxls amcireben. dabal cecxlze wyali amoSreba da fafa qvabSi mSrali rCeba.

es fafa Zalian TeTria; zogjer mas TovliviT TeTrs akeTeben; sufraze SemoaqvT sagangebod gakeTebuli xis patara niCbiT. Turqebi am purs uwodeben „pastas“, megrelebi ki „Roms“. mas advilad iReben TiTebiT. igi gamagrilebelia da kuWSi gamxsneli, arc civi da arc gacxelebuli saWmelad ar varga. Cerqezebi, megrelebi, TurqeTis moxarke qarTvelebi, afxazebi, kavkasiis mcxovreblebi, yvela isini, vinc Savi zRvis sanapiroze meotidis Waobis srutidan trapizonamde cxovrobs, mxolod da mxolod am fafiT ikvebeba; es aris maTi puri, sxva maT ara gaaCniaT ra. ise arian SeCveuli Roms, rom xorblis pursac ki amjobineben. es SevamCnie am mxaris umetes qveynebSi; me es arc mikvirs, radganac, rodesac mdgomareobam maiZula es inglisuri pudingi _ misi Sedareba Tavisuflad SeiZleba plum-pudingTan_sakvebad gamomeyenebina, imdenad momewona, rom SemdegSi Zalian gamiWirda kvlav Cveulebriv purze gadasvla. Tavs kargad vgrZnobdi da winandelTan SedarebiT movikeTe kidevac. somxeTsa da saqarTveloSi bevri warCinebuli Turqi da qarTveli minaxavs, maT Soris Tbilisis mTavari da axalcixis faSac, romelTac SemohqondaT es marcvleuli da siamovnebiT miirTmevdnen. misi Wamis dros aucilebelia wminda Rvinis sma, raTa

mogzauris Canawerebi

Page 10: ivnisi samegrelo 2015.indd

8 “სამეგრელო” № 6

Romis gamagrilebeli da kuWSi gamxsneli Tviseba Seneldes. amas Romis mWamelebi siamovnebiT asruleben.

marcvleuligarda Romisa, samegreloSi mohyavT didi

raodenobiT fetvi, ufro naklebad, xorbali, qeri ki Zalian mcire raodenobiT. xorblis purs mxolod SeZlebulebi Wamen, rogorc delikatess, mdabio xalxma misi gemoc ar icis.

Cveulebrivi xorceuli am qveyanaSi aris Zroxisa da Roris xorci. Roris xorci, aq didi raodenobiTaa da xarisxiT saucxooa. versad sxvagan ukeTes xorcs ver igemeb. aris agreTve Txis xorcic, magram Zalian mWle da ugemuria. Sinauri frinveli Zalian kargia, magram Zlier cotaa. Cemi aq yofnis dros frinvelis Sovna srulebiT ar SeiZleboda, omianob am qveyana gaaCanaga. Tevzi mxolod damarilebuli iSoveba, ZiriTadad Tinusi da mcire raodenobiT sxva jiSisac da isic TurqeTidan SemoaqvT wlis gansazRvrul dros. nanadirevidan samegreloSi Wamen gareul Rors, irems, Svelsa Tu kurdRels; es xorci Zalian gemrielia da ukeTess verafers SeWams kaci. didi raodenobiT aris kakabi, xoxobi da mwyeri, zogierTi wylis frinveli, gareuli mtredi, romelic Zalian gemrieli da msuqania, rogorc marcvleuliT nakvebi variebi. me minaxavs rogor Signaven maT da aclian rva Tu aT jirkvals, ramac me Zalian gamakvirva. megrelebi am mtredebs badeebiT iWeren. Semodgomaze bevris daWera SeiZleba; zamTarSi ki isini kavkasiis mTebSi mifrinaven.

nadirobasamegrelos didebulni mxolod nadirobas

ewevian. ZiriTadad nadiroben mtacebeli frinvelebiT, romelTac iSinaureben da Semdeg sanadirod iyeneben. darwmunebiT SeiZleba

iTqvas, rom msoflioSi ar arsebobs sxva qveyana, sadac aseTi raodenobiT SeiZleba iyos mtacebeli frinveli: Sevardeni, mimino da sxva, rogorc es samegreloSia. es frinvelebi kavkasiis mTebSi vardebian; aq maT didi raodenobiT iWeren da xuT-eqvs dReSi iSinaureben.

samegreloSi bevria kargi jiSis cxeni. maT didi raodenobiT aSeneben, radganac maTi gamokveba araferi ujdebaT. CamoqveiTebisTanave, cxens xsnian unagirs da aRvirs da uSveben saZovrad. cxenebs ar Wedaven. cxenebi mxolod da mxolod saZovrebze ikvebebian.

xis saxli samegreloSisamegreloSi yvela saxli xisaa, radgan tye

yvelgan Zalian axlosaa da mSenebloba Zalian iafi jdeba, Raribebis saxlebi erTsarTuliania, didebulebisa ki orsarTuliani. Zirs yovelTvis ficarnagia gakeTebuli dasawolad da dasajdomad, miwis didi sinotivis gamo. didebulebi noxebze sxdebian, sxvebi ki _ jorkoze. saxlebi metad mouwyobelia, maT ara aqvT arc buxrebi da arc fanjrebi; cecxli SuagulSi anTia; dRis Suqi karebidan Semodis. saxlebs saZirkveli ara aqvs da qurdebi Sig advilad Zvrebian. isini xvrels akeTeben qveda sarTulis pirveli koWis qveS, romelic sxvebs amagrebs da aqedan Sedian saxlSi. rogorc ki gaigoneben xmaurs, aseve iolad gamodian gareT. es garemoeba aiZulebs glexebs, rom TiToeul ojaxs hqondes erTi didi saTavso; aq inaxaven mTel avla-didebas marcvleulisa da zogjer Rvinis garda. aqvea darbazi sadac oficialuri miReba da sadavo sakiTxebis garCeva warmoebs; es ezoebi ki, rogorc maT uwodeben, warmoadgenen meseriT an RobiT Semofarglul Ria adgils.

megrelebi Zalian kargi jiSis xalxia; kacebi kargi aRnagobisa arian, qalebi ki Zalian lamazebi. maRali wris qalebs raRac Taviseburi nakvTebi

mogzauris Canawerebi

Page 11: ivnisi samegrelo 2015.indd

9“სამეგრელო” № 6

da sinaze aqvT, rac gxiblavs. me Semxvedria maT Soris mSvenieri aRnagobis qalebi, didebuli ieriT, saucxoo saxiTa da taniT. garda amisa, maT aqvT iseTi mimzidveli da alersiani gamoxedva, rom mayureblisgan TiTqos trfials iTxoven. naklebad lamazebi da xandazmulebi gadaWarbebiT xmaroben ferumaruls, iRebaven mTel saxes, warbebs, loyebs, Subls, cxvirs da nikaps; zogierTi marto warbebis SeRebviT kmayofildeba; irTvebian ramdenadac ki SeuZliaT. maTi tansacmeli sparseli qalebis tansacmels Camogavs. Tmis davarcxna da daxveva evropuli qalebis msgavsad ician. atareben xilabands, romelic mxolod Tavis zeviTa da ukana nawils faravs. arian WeSmaritad gamWriaxni da gulTbilni, magram amave dros arian amayni, qedmaRalni, borotni, daundobelni, ulmobelni da utifarni... simarTle rom iTqvas, meSinia, vai Tu ar daijeros mkiTxvelma da Cem mier naambobi gadaWarbebulad CaTvalos. vacxadeb, rom es sruli simarTlea da aq motanili faqtebi daasabuTeben Cems naTqvams.

iaraRimegrelebis iaraRia: Subi, mSvild-isari,

mouxreli swori xmali, kombali, fari; cecxlsasrol iaraRs cotani Tu xmaroben. isini kargi meomrebi da kargi mxedrebi arian. Zalian daxelovnebuli arian Subis xmarebaSi. mSvild-isris srolas oTxi wlidan aswavlian bavSvebs, romlebic ise kargad euflebian mas, rom gafrenil patara Citsac ki axvedreben isars.

tansacmelimaTi tansacmeli Taviseburia; wvers yvela

mokled ikreWs, garda sasuliero wodebis warmomadgenlebisa. mrgvalad iparsaven Tavis kortoxs, danarCeni Tmebi, agreTve, mrgvalad Semoparsuli da Camozrdili aqvT Tvalebamde. Tavze ixuraven patara, Txeli nabdis araCxins, romlis kideebi kbilanebiviT aris SeWril-SemoWrili. zamTarSi atareben bewvis quds. isini iseTi sawyalobelni da gaWirvebulni arian, rom wvimis dros araCxins an quds jibeSi ideben, rom ar gaufuWdeT da CamoSvebuli perangi, romelic viwro SarvalSi aqvT Catanebuli. uaresi Cacmuloba qveynierebaze ar arsebobs. qamarze atareben ramdenime wyrTis sigrZis Toks im adamianebisa da saqonlis dasabmelad, romelsac staceben mezoblebs an xelT igdeben omSi. didebulebs aqvT oTxi TiTis sifarTis, vercxlis firfitebiT Semkuli tyavis qamari, romelzedac

hkidiaT dana, salesi, qva, kvesi da sami tyavis qisa _ erTSi marilia, meoreSi pilpili da mesameSi sadgisi, nemsi da Zafi. Raribi xalxi TiTqmis SiSveli dadis. isini umagaliTo siRatakes ganicdian. umravlesoba sxeulis dasafaravad mxolod mdare xarisxis nabads atarebs. es nabadi romelime Zvelebur qlamidas mogvagonebs, uyrian Tavs da atrialeben survilisamebr im mxarisken, saidanac modis wvima da qari, radganac igi sxeulis mxolod erT nawils faravs da mxolod muxlebs swvdeba. akeTeben Txel, wyalgaumtar nabdebs, romelic ufro msubuqia Cveulebriv nabadze, magram Semawuxebelia, gansakuTrebiT roca dasveldeba. Tu kacs perangi da misi amxanagi aqvs, mdidrad iTvleba. TiTqmis yvela fexSiSveli dadis; kolxebis (megrelebis) fexsacmeli kameCis daumuSavebeli tyavisaa. es lanCa mimagrebulia fexze imave tyavis TasmiT, romelic zeviT ikvreba. amgvari sandlebi sruliad ver icavs fexs sisvelisgan; fexi ise sveldeba, TiTqos SiSveli iyos.

megrelebi da maTi mezoblebi Rvinos bevrs svamen. isini Rvinis smaSi aWarbeben germenelebs da yvela Crdiloels RvinoSi wyals arasdros ureven. kaci da qali sufTa Rvinos svamen. SezarxoSebulebs naxevarlitriani Tasebi epataravebaT da pirdapir langridan da doqebidan svamen. me vcxovrobdi quTaisis axlos, erT aznaurTan, romelic am mxareSi saukeTeso msmelad iTvleboda. Cemi iq yofnis dros, man wveuleba moawyo da Tavisi sami megobari dapatiJa. oTxive ise Seyva Rvinos, rom dilas aTi saaTidan saRamos xuT saaTamde sapalne-naxevari Rvino dalies. erTi sapalne itevs samas girvanqas. am xalxs Cveulebad aqvs nadimis dros sufridan adgoma bunebrivi moTxovnilebis dasakmayofileblad, ramdenjerac undaT... stumrebs da megobrebs aiZuleben svan, erTmaneTs mimarTaven zrdilobiTa da qaTinaurebiT...

zemoT avRniSne, rom megreli qalebi qaTinaurebisa da ceremoniebis moyvarulni arian-meTqi. aseTive arian mamakacebic. ufro maRal safexurze mdgom pirs qalic da kacic muxlmodrekili esalmeba. rodesac raime ambavi sapatio pirovnebas moaqvs an gamogzavnilia warCinebuli adamianisagan, mas miwaze noxs ugeben im kacis win, visTanac ambavi miaqvs. mosuli noxze muxls moidriekvs da am mdgomareobaSi rCeba mTeli darbazobis ganmavlobaSi, rogorc me amis Sesaxeb vilaparake. igive xdeba raime sasiamovno ambis Setyobinebis dros.

gagrZeleba Semdeg nomerSi

mogzauris Canawerebi

Page 12: ivnisi samegrelo 2015.indd

10 “სამეგრელო” № 6

istoriis karibWesTan

valerian gunias Sesaxeb bevr saintereso informacias inaxavs erovnuli biblioTekis iSviaT gamocemaTa fondis koleqciebSi daculi wignebi. dRevandel interviuSi swored am wignebze da didi qarTveli moRvawis biografiul detalebze gvesaubreba erovnuli biblioTekis iSviaT gamocemaTa fondis mTavari specialisti nino xvedeliZe.

– erovnuli biblioTekis iSviaT gamocemaTa fondSi dacul ilia WavWavaZis piradi koleqciis wignebsa da Jurnalebs Soris mravladaa misadmi miZRvnili sasaCuqro egzemplari. am wignebis unikalurobaze avtorTa, SemdgenelTa, gamomcemelTa Tu damkveTTa minawerebi metyvelebs. ramdenime maTgans valerian gunias avtografi amSvenebs: „Tav. ilia grigolis Ze WavWavaZes Semdgenelisagan“; „Tavad ilia WavWavaZes avtorisagan“; „did ilias patara valerian

guniasagan“... – es guniaseuli „saqarTvelos kalendris“ ramdenime egzemplaria.

– rogorc Cans, am or pirovnebas mWidro urTierToba akavSirebdaT.

– iliasa da valerians didi megobroba akavSirebdaT. valerian gunia erovnul-gamaTavisuflebeli moZraobis WeSmariti moRvawe da ilia WavWavaZis Rirseuli TanamebrZoli iyo. Tanamedroveebma mas „Teatris ilia“ Searqves. valeriani WavWavaZeebis ojaxis megobari da iq gamarTuli „xuTSabaTobebisa“ Tu „iliaobebis“ sasurveli stumari gaxldaT. iliam valeriani TanamSromlad miiwvia jer „iveriaSi“, sadac werilebsa da recenziebs „valiko-...ias“ fsevdonimiT beWdavda, mogvianebiT ki saTavadaznauro bankSi. 1907 wels, roca wiwamurSi Tavzardamcemi tragedia datrialda da didi ilia mokles, sazRvari ar hqonda valerian gunias wuxils. igi ilias damkrZalavi komisiis Tavmjdomared airCies. dakrZalvis dRes man godebiT savse gamosaTxovari sityva warmoTqva. Savi tansacmliT Semosili valeriani win miuZRoda procesias, romelsac mTeli saqarTvelo mihyveboda.

– Tavad valerian gunias Sesaxeb ras gviambobT?

– SesaniSnav msaxiobs, reJisors, dra-maturgsa da mTargmnels, valerian gunias, didi Rvawli miuZRvis ara marto qarTuli dramatuli Teatrisa da kinos, aramed qarTuli Jurnalistikisa da sagamomcemlo saqmis gan-viTarebaSi. misi TanamSromloba beWdur sityvasTan Sedga 1886 wels, roca vaso abaSiZem igi gazeT „Teatris“ droebiT redaqtorad daniSna. „Teatridan“ wamosvlis Semdeg misi statiebi ibeWdeboda „iveriaSi“; 1887 wels man daiwyo „saqarTvelos kalendris“ gamocema; misive redaqtorobiT 1896 wels gamodioda

rogor daexmara

valerian gunia

daglejil-dafleTil

vaJa-fSavelas

Page 13: ivnisi samegrelo 2015.indd

11“სამეგრელო” № 6

istoriis karibWesTangazeTi „cnobis furceli”, 1907-1908 wlebSi – yovelkvireuli iumoristuli Jurnali „niSaduri”; 1908 wels – Jurnali „saqarTvelo“ da gazeTi „isari“. es is popularuli gamocemebia, romlebic valerian gunias saxels ukavSirdeba da romlebmac mniSvnelovani kvali datoves qarTuli Jurnalistikisa da sazogadoebrivi azris ganviTarebis istoriaSi.

– ras gviambobT valerian guniasa da misi „saqarTvelos kalendris” Sesaxeb?

– valerian gunias „saqarTvelos kalendris“ pirveli nomeri daibeWda 1888 wels. is gamodioda weliwadSi erTxel, sul ToTxmeti wigni daistamba, bolo ki 1905 wels gamoica. gunia iyo kalendris Semdgeneli, statiebis avtori, koreqtori, gamomcemeli, redaqtori, saorganizacio da safinanso saqmeebis momwesrigebeli. amis miuxedavad, gamocemul 14 wignSi, erTis garda, jer gamouqveynebeli, axali masala ibeWdeboda. wignad gamocemuli mravalgvari cnobebiTa da informaciuli masaliT aRWurvili kalendari erTgvar samagide enciklopediur cnobars warmoadgenda. amasTan, kalendarSi yovelgvari informacia popularuli eniT iyo dawerili, raTa misawvdomi da gasagebi yofiliyo sazogadoebis yvela fenisTvis.

valerian gunia statiebis mosamzadeblad Zveli qarTuli xelnawerebiT sargeblobda. kalendarSi ipovidiT mraval saWiro da saintereso informacias, xalxuri medicinisa da wamlebis gamoyenebis wesebs, avadmyofisTvis pirveladi daxmarebis aRmoCenisa da qarTuli kulinariis, astrologiuri da astronomiuli sakiTxebis, sasoflo-sameurneo iaraRebisa da agronomiis, matarebelTa ganrigebisa da mgzavrobis fasebs, fosta-telegrafisa da sanotaro cnobebis, sxvadasxva kantoraTa da notariusTa misamarTebs da ase Semdeg. „kalen dari“ pasuxs iZleoda adamianis yofa-cxovrebisaTvis saWiro TiTqmis yvela sakiTxze.

guniaseul da „saqarTvelos kalendris“ popularobaze miuTiTebs gazeT „iveriaSi“ dabeWdili werili, romelSic SuamTis mRvdel-monazoni tarasi ixsenebda: „Sevxvedrivar soflad, rom vinme avad gamxdara da maSinve is dauZaxiaT, ariqa, gunias kalendari iSoveT sadme da iq ewereba avadmyofobis wamalio. uSoviaT, mounaxavT saTanado adgili, zustad

usargebliaT iq moyvanili cnobebiT da uSveliaT kidec avadmyofisTvis.“

– Cans, es kalendari didi popularobiT sargeblobda sazogadoebaSi.

– swored rom, mravalferovnebiT gamor-Ceulma kalendarma mniSvnelovani daxmareba gauwia Tavis Tanamedrove sazogadoebas da mravali sayuradRebo informacia da masala Semounaxa momaval Taobas. kalendris fur-clebze ibeWdeboda qarTvel saxelovan mweralTa: akaki wereTlis, vaJa-fSavelas, aleqsandre yazbegis, irodion evdoSvilis, Sio mRvimelis, ekaterine gabaSvilis, nino nakaSiZis, Sio aragvispirelisa da sxvaTa nawarmoebebi.

– valerian gunias biografiidan ra aris cnobili?

– valerian gunia daibada 1862 wels senakis mazris sofel ekSi. misi dabadebis TariRi dokumentebSi sxvadasxvagvaradaa miTiTebuli: umravles wyaroebSi aRniSnulia 9 an 21 ianvari. ufro sarwmunoa saeklesio Canawerebi, romelTa mixedviTac, patara valeriani 15 aprils dabadebula. mama – levan gunia, qalaq foTis TviTmmarTvelobis moxele iyo; deda – taso (anastasia) CiCua, adre gardaicvala da 6 wlis asakSi daoblebuli bavSvi moZule dedinacvlis xelSi aRmoCnda. mas mzrunvelad ojaxis mosamsaxure, poloneli emigranti stanislav grinceviCi gamouCnda, romelic mxatvrobisa da musikis niWiT yofila dajildoebuli. meamboxe sulis polonelma saZirkveli Cauyara momavali sazogado moRvawis pirovnebis Camoyalibebas.

foTis samazro saswavleblis damTavrebis Semdeg mamam igi TbilisSi wamoiyvana da 1876 wels Tbilisis realur gimnaziaSi miabara. bejiTi ymawvili Zalian kargad swavlobda da moswavleTa saidumlo wres meTaurobda. misi Tanaklaselebi iyvnen momavali mxatvrebi – gigo gabaSvili da rene Smerlingi. 1881 wlis 1 marts revolucionerebma ruseTis imperatori aleqsandre meore mokles. Tbilisis realuri saswavleblis moswavleTa erTma jgufma didebis taZris galavanSi farulad moawyo imperatoris sulis mosaxsenebeli „mefis Sesandobari qelexi”. aq carizmis sawinaaRmdegod mravali mosazreba gamoiTqva. mgznebare sityva warmoTqva valerian guniamac.

– ra mohyva misi mxridan am gabedul nabijs?

Page 14: ivnisi samegrelo 2015.indd

12 “სამეგრელო” № 6

– am „gabeduli nabijisTvis” valerian gunia, sxva moswavleebTan erTad, saswavleblidan garicxes egreT wodebuli „mglis bileTiT“. valeriani amxanagebis mier Segrovili fuliT swavlis gasagrZeleblad gaemgzavra moskovs, sadac Tavisufal msmenelad Cairicxa petrovo-razumovskis sameurneo akademiaSi. paralelurad, saimperatoro mcire TeatrSi daiwyo muSaoba, gaecno saTeatro xelovnebas da Targmna ramdenime piesa. am saqmeSi valerians didi daxmareba gauwia cnobilma Teatralurma moRvawem, aleqsandre sumbaTaSvil-iuJinma, romelic imxanad moskovis mcire TeatrSi msaxurobda. 1882 wels, imperator aleqsandre mesamis taxtze asvlasTan dakavSirebiT, policiam yvela arasaimedo piri qalaqs moaSora da maT Soris qarTveli studentic gamoaZeva saqarTveloSi.

– amis Semdeg ra xdeba?– saxalxo Teatris ideiT gatacebuli

valeriani samSobloSi dabrunebis Semdeg aqtiurad Caeba sazogadoebriv cxovrebaSi. igi gansakuTrebiT dainteresda sasceno xelovnebiT da Teatris moyvarulTa wris aqtiuri TanamSromeli gaxda. valerianis didi niWi advilad SeamCnia vaso abaSiZem, romelmac igi 1883 wels profesiul scenaze gamoiyvana. amis Semdeg gunia erTgulad emsaxureboda qarTul Teatrs. Tavisi SemoqmedebiTi cxovrebis ganmavlobaSi kinosa da TeatrSi xuTasamde sxvadasxva xasiaTis roli iTamaSa. 1934 wels ki mas respublikis saxalxo artistis wodeba mieniWa.

– ras gviambobT guniasa da Teatris Sesaxeb?

– qarTuli Teatris dass materialurad Zalian gauWirda. repertuaris Sesanar-Cuneblad raRac unda eRonaT. vaso abaSiZes uTqvams, TeatrSi erTi valiko gvyavs dauojaxebeli, iqneb, mdidari qali SeirTos da Cvenc gveSveloso. marTlac, ase moxda: valeriani garigebiT daqorwinda qiziyeli glexis, ivane gomelauris asulze. ivane ganaTlebulic yofila da SeZlebulic – uzarmazari mamulebi hqonia. misi erT-erTi qaliSvili, nina, bodbis monasterSi izrdeboda. valeriani nina gomelaurze 1898 wels daqorwinda. garigebisas SeTanxmdnen, rom mziTevis naxevari Teatralur salaroSi unda gadasuliyo, meore naxevari ki ojaxs unda moxmareboda. ivane gomelaurma xeli

moawera am garigebas. valerianma mziTevSi miiRo sakuTari saxli, miwebi da 25 000 maneTi (oqroTi) da daqorwinebisTanave SeiZina stamba, romlis kurTxeva didi nadimiT aRiniSna. mas ilia WavWavaZec eswreboda. valerian gunia SemdgomSic uSurvelad axmarda sakuTar qonebas Teatrsa da beWdur gamocemebs. am mxriv sainteresoa misi meuRlis, ninas mogonebebi, saidanac irkveva, rom valerians ori aTasi maneTi gautanebia kote mesxisTvis safrangeTSi, franguli komediebis Sesaswavlad. bunebiT metad mzrunveli valeriani yvelas exmareboda. misi meuRlis mogonebebSi vkiTxulobT: „...mTidan Camovida daglejil-dafleTili vaJa-fSavela. valerianma mis pativsacemad warmodgena gamarTa. Caacva da daaxura. am warmodgenis Semdeg vaJa avad gaxda. valikom is saavadmyofoSi moaTavsa da patronobda.”

– Svilebi Tu hyavda valerian gunias?– valerians oTxi Svili hyavda: valeriani

(valiko), anastasia (taso), dodo da, nabolara – nona, romelic 20 wliT umcrosi iyo Zmaze. valerianis vaJi 1937 wels daapatimres, 1938 wels igi gardacvlila. dodo konstantine kuznecovs gahyva colad. igi fexmZimed iyo, roca valeriani kvdeboda. ise moxda, rom gunias STamomavloba qalebis xaziT gagrZelda. valerians daubarebia SvilisTvis: Tu vaJi gaCnda, giorgi daarqviT da Cemi gvari mieciT; valikos nu daarqmevT, es saxeli ubedurebis momtaniao. marTlac, 1938 wels daibada giorgi. valeriani amave wels gardacvlila 77 wlis asakSi. am dros ojaxi ukve gaRaribebuli iyo. gardacvlils fexsacmelic ki ar hqonia da Teatridan moutaniaT.

valeriani mudmivad saTvales atarebda. Turme pataraobisas, valerians „Cilikaobis“ TamaSisas joxi marcxena TvalSi moxvedria da ise dauzianebia, rom misi odesaSi wayvana da SuSis Tvalis Casma gamxdara saWiro.

didi msaxiobi da sazogado moRvawe Zalian kargad xatavda. gasaocaria, magram misi naxatebi arsad Cans. man dagvitova mdidari memkvidreoba Teoriuli werilebisa da istoriuli narkvevebis saxiT, romlebic sakiTxTa mravalferovnebiT gamoirCeva. valerian guniam mTeli Tavisi niWi da energia qarTuli kulturisa da xelovnebis uangaro samsaxurs Sealia.

eka salaRaia

istoriis karibWesTan

Page 15: ivnisi samegrelo 2015.indd

13“სამეგრელო” № 6

quTaisSi cxovrobs, am qalaqis sixaru-liT xarobs da am qalaqis wuxiliT wuxs. guli Sestkiva, rom adgilobriv TviTmmarTvelobebs ar awuxebT misebri adamianebis bedi. es xviCa simoniaa, usinaTlo Semoqmedi.

rva wlis asakidan mReris. oci wlis win ubedurma SemTxvevam Tvalis Cini daukarga(avtokatastrofaSi mohyva) da bas-gitaridan saestrado simReraze gadainacvla.

„ra vici, vfiqrob, bevr karg saqmes vakeTeb, magram xelis SemSleli faqtorebic bevria. araerTi koncerti damiblokes. magaliTad, ager gasuli wlis oqtomberSi operis TeatrSi SeTamxmebuli RonisZieba gamiuqmes. aseTi SemTxvevebi araerTia. sxvadasxva qalaqSi vatareb koncertebs, Semosul Tanxas ki invalidTa fondebSi vricxav. mqonda sakuTari studia mweralTa saxlSi, sadac yovelTviur gadasaxads vixdidi. iqac momixures karebi. axla studia saxlSi maqvs da aq iqmneba Cemi musikaluri nawarmoebebi. musikis da teqstis avtori Tavad var, megobrebic miweren teqstebs. Cems musikalur studiaSi Zalian bevri axalgazrda swavlobda da bevrma Tbilisiskenac gaikvlia gza, maqvs maTTan Cawerili duetebi. axla ki vmuSaob albomze, romelSic axalTan erTad aucileblad Seva Cemi Zveli simRerebi.“ - ambobs xviCa.

albomamde ki momRerals sxva, mniSvnelovani Canafiqric aqvs: aT marts wyaltuboSi unda Caataros koncerti, romelSic monawileobas

miiReben natalia vefxvaZe da kidev erTi usinaTlo, foTeli momRerali.

xviCa simonia ver xedavs, magram mzeras simReriT gamoxatavs. msmenelisTvis misi yvela simRera sasiamovno mosasmenia. ar SeiZleba, ar dagamaxsovrdes: „unda gamaTavisuflo“, „mapatie“, an Tundac „brmaTa qalaqi“, axali wlis Rames, sanTlis Suqze rom umRera quTaiss.

„madloba RmerTs, rom dRes bevri iseTi adamiani arsebobs, romlebsac guli SestkivaT da sulerTi ar aris maTTvis invalidTa bedi. erT-erTi maTgania batoni Temur sulaZe. mis Tanadgomas yovelTvis vgrZnobT, risi saSualebac aqvs, uSurvelad emeteba CvenTvis. piradad me var invalidTa asociaciis damfuZnebeli. es, ra Tqma unda, ar exeba marto usinaTloebs, vcdilob, SezRuduli SesaZleblobebis mqone yvela adamians davexmaro. vTanamSromlob bavSTa gasarTob centr „simbasTan“, sadac migvyavs unarSezRuduli bavSvebi. centric yvelanairad gverdiT gvidgas da gvexmareba.“

usinaTlo momRerals meuRlec SemarTebiT udgas gverdiT. swored qalbaton mzias daxmarebiT axerxebs igi teqstebis Caweras.

„ucbad moifiqrebs teqsts da damiZaxebs, swrafad Caewereo, Tavad ver xedavs da vcdilob, rogorme ar gamomrCes romelime sityva. yvelanairad vexmarebiT mec da Cemi Svilebic, mas uyvars es saqme da guli mwydeba, rom misi qvelmoqmedeba ar Cans.“ - ambobs qalbatoni mzia.

ekonomiurad SeWirvebul adamians gulg-riloba da uyuradReboba gacilebiT metad stkens guls. bevrisaTvis ufunqciobis gancda sikvdilis tolfasia. xviCa simonias ki, sabednierod, dRes ufunqciobis gancda ar awuxebs da cdilobs, Tavadac yvelas daudges gverdiT.

samomavlod mis araerT koncerts vixilavT, aramarto quTaisSi, aramed - sxva qalaqebSic.

xviCa simonia da

`brmaTa qalaqSi namReri~

tolerantoba

Page 16: ivnisi samegrelo 2015.indd

14 “სამეგრელო” № 6

emigraciidan

Salva giorgis Ze beriZem Tbilisis saTavadaznauro gimnazia daamTavra, Semdeg – xarkovis universiteti. 1913 wels xarkovSi broSuris saxiT gamoica Salva beriZis referati rusul enaze "Непонятный гений (Илья Григорьевич Чавчавадзе как поэт-гражданин)". es Sroma man 1912 wels xarkovis unversitetis saaqto darbazSi waikiTxa ilia WavWavaZis dabadebis 75 wlisTavisadmi miZRvnil literaturul saRamoze. 1917-1918 wlebSi moRvaweobda moskovis lazarevis aRmosavlur enaTa institutSi, sadac niko marisa da aleqsandre xaxanaSvilis rekomendaciiT daiwyo kvlevebi enaTmecnierebaSi. 1917-20 wlebSi Salva beriZes moskovsa da TbilisSi rusul enaze gamouqveynebia wignakebi nikoloz baraTaSvilis, akaki wereTlisa da puSkinis megobris, poet v. tepliakovis, cxovrebisa da moRvaweobis Sesaxeb. 1919 wlis martSi, ruseTis mecnierebaTa akademiam niko maris iniciativiT Salva beriZes miando megruli sityvierebiTi da eTnografiuli masalebis Sekreba da Cawera. 1919 wlis 15 marts mecnieri gamoemgzavra moskovidan da ivlisis Tvidan, Tbilisis universitetis xelSewyobiT, Seudga muSaobas samegreloSi, axal–senakSi. 1920 wels

TbilisSi xelnaweris uflebiT gamoica misi 220 gverdiani wigni: "megruli (iveriuli) ena, Sesavali da masalebi", romlis winasityvaobaSi avtori werda: `megruli enis masalebi ganzraxulia sam wignad: I - Seicavs: Sesavals (8 Tavi), leqsebs, zRaprebs, andaza–gamocanebs, Selocvebs, legendebs, batonymobis ambavs, Targmans megrulidan qaTulad da saleqsikono masalas; II - zugdidi–samurzayanos kilos teqstebsa da samegrelos eTnografiul

mimoxilvas; III - jvris teqstebs, rogorc gansakuTrebuli Tqmis nimuSs svanuri enis gavlenis gamo". samwuxarod, es wigni aRmoCnda pirveli da ukanaskneli mecnieris mier Cafiqrebuli mravaltomiani gamokvelvisa.

saqarTvelos gasabWoebis Semdeg Salva beriZe emigraciaSi wavida. 1924 wlis seqtembris damlevs qarTuli arasocialisturi politikuri emigraciis axalgazrduli frTis aqtiur warmomadgenelTa jgufma Salva beriZis TaosnobiT parizSi daafuZna qarTveli axalgazrdobis patriotuli organizacia "momavali". Seadgines 10 muxlisagan Semdgari debuleba, romelic mTlianad qarTuli erovnuli saxelmwifos aRdgenaze da kulturul–istoriuli trdiciebis

Salva beriZes niko marma

eTnografiuli

masalebis megrulad

Cawera sTxova

Page 17: ivnisi samegrelo 2015.indd

15“სამეგრელო” № 6

emigraciidanganviTarebaze iyo orientirebuli. organizaciis suliskveTebis garkvevisaTvis sakmarisia movixmoT debulebis daskvniTi me-10 muxli: "momavali" aris Tavisufali, uwmindesi Seficva utyuaris partiotizmiT aRWurvili qarTvelebisa da saqarTvelo – samlocvelo didebaa misTvis". aRsaniSnavia, rom debuleba iTargmna da gamoqveynda frangul periodul presaSi. imave wlis 24 oqtombers qaquca ColoyaSvili da misi Seficulebi miwveulebi iyvnen "momavlis" erT–erT sxdomaze. SeficulTa beladma damswre sazogadoebas gaacno Tavisi winadadeba organizaciisaTvis ewodebinaT "TeTri giorgi", vinaidan gveleSapis ganmgmiravi TeTri giorgi (wminda giorgi) iyo qeduxreli, mebrZoli saqarTvelos simbolo. organizacias saTaveSi leo kereseliZe da mixako wereTeli Caudgnen.

politikuri moRvaweobis paralelurad Salva beriZe eweoda uaRresad nayofier samecniero saqmianobas. beWdavda werilebs Jurnal "aziatikSi". 1930-iani wlebis dasawyisSi londonSi inglisurad gamoucia "qarTveli poetebi", frangulad dauweria naSromi "baironi da puSkini", italiurad – "lermontovi kavkasiaSi". monawileobda qarTuli emigraciis kulturul–saganmanaTleblo RonisZiebaSi. 1931 wlis 11 oqtombers princesa salome dadianis iniciativiT saqarTvelos Sesaxeb Catarebul konferenciaze gamovida moxsenebiT "gvelismWameli – qarTuli poema" da monawileoba miiRo "vefxistyaosnis" ganxilvaSi. 1936 wlis 19 ianvars "parizSi myof qarTvel mweralTa da JurnalistTa asociaciis" mier gamarTul vaJa–fSavelas gardacvalebis 20 wlisTavisadmi miZRvnil saliteraturo sxdomaze frangulad waikiTxa moxseneba "vaJa da misi aforizmebi".

1934 wels Salva beriZem daamTavra sorbonis universiteti. 1936 wlidan cxovrobda italiaSi, neapolSi. swavlobda baskur–qarTul urTierTobebs, qarTul-aRmosavlur kontaqtebs, qarTvel mweralTa Semoqmedebas, italiurad Targmnida qarTul nawarmoebebs. profesor b. barbielinis miwveviT 1936-1948 wlebSi neapolis aRmosavleTis institutSi xelmZRvanelobda qarTuli enisa da literaturis kaTedras. institutSi qarTuli enisa da literaturis swavleba sakmaod maRal doneze mdgara. profesor Salva beriZis

leqciebs msmenelTa farTo auditoria hyavda, romelic didi interesiT ecnoboda kavkasiasTan dakavSirebul sakiTxebs. institutis biblioTekaSi Salva beriZem aRmoaCina da gamosca kapucinebis ordenis beris bernardo di napolis ori Canaweri, 1670-1680 wlebSi saqarTveloSi mogzaurobis Sesaxeb.

Salva beriZe uaResad nayofieri mkvlevari iyo, naSromebs aqveynebda frangul, italiur, inglisur enebze. TanamSromlobda emigrantul qarTul Jurnal–gazeTebTan – "bedi qarTlisa", "iveria", "qarTlosi" da sxva. aris aTamde wignisa da ramdenime aTeuli naSromis avtori – "qarTuli ena italiaSi", "baskuri da qarTuli", "medicina aRmosavleTSi, azia da evropa", "mogzaurobebi kavkasiaSi", "pietro dela valle kavkasiaSi", "qarTuli enis elementebi", "saqarTvelo da franguli mwerloba", "werilebi "vefxistyaosnis" sakiTxebze" da a.S. daubeWdavi darCa naSromebi: "azia", "kavkasia", "saqarTvelo" (italiur enaze).

metad mniSvnelovania Salva beriZis rogorc mecnier–rusTvelologis Rvawli. am sferoSi pirveli naSromi, saxelwodebiT "rusTaveli", man 1937 wels waikiTxa neapolis universitetis aRmosavleTmcodneobis institutSi. Tumca rusTvelologiaSi misi moRvaweobis dagvirgvinebad unda CaiTvalos "vefxistyaosnis" sruli prozauli Targmani italiur enaze, romelic 1945 wels milanSi gamoqveynda ("La Pelle di Leopardo di Sciotha Rusthaveli. Traduzione dal Georgiano di Scalva Beridze. Milano, 1945"). Targmani Sesrulebulia "vefxistyaosnis" 1903 wlis daviT kariWaSviliseuli gamocemis mixedviT. 1966 w. Salva beriZem SoTa rusTavelis dabadebis 800 wlis iubilesTan dakavSirebiT waikiTxa moxseneba "rusTavelis msoflio mniSvneloba", xolo romSi italiur enaze gamosca "vefxistyaosnis" aforizmebi da andazebi. amas mohyva araerTi saintereso gamokvleva. maT Soris 1967 wels gamosuli wignaki italiur enaze "rusTaveli da medicina", mecniers xelnaweris saxiT darCenia "vefxityaosnis" sruli franguli Targmani, romelic ar gamoqveynebula.

Salva beriZe daqorwinebuli iyo italiel poet katerina rubertoze. STamomavloba ar darCenia.

Page 18: ivnisi samegrelo 2015.indd

16 “სამეგრელო” № 6

saganZuri

dadianebis

unikaluri

saganZuri

xelovnebis

sasaxleSi18 maiss, muzeumebis saerTaSoriso dRes, 20 saaTze saqarTvelos kulturis saministros

xelovnebis sasaxleSi, samegrelos mTavarTa-dadianebis sasaxlidan gadmotanili

unikaluri saganZuris gamofena gaixsna.

eqspozicia unikaluria misi vizualuri maxasiaTeblebiTa da msoflio mniSvnelobiT.

ekaterine WavWavaZe-dadianis samagido mowyobiloba, niko dadianis sasaxliseuli

faifuris WurWeli, fraJes Sandlebi, graviurebi, saomari iaraRi daviT dadianis

unikaluri koleqciidan- xmlebi, dambaCebi, satevara, dadianebis dinastiis saojaxo

fotoebi, niko dadianis oqros albomi curviliani ydiT, romelic mas ruseTis

imperatorma aleqsandre II-m usaxsovra, es aris arsruli CamonaTvali im ganZeulisa,

romelic xelovnebis sasaxleSi garkveuli periodiT daidebs binas.

gansakuTrebul yuradRebas imsaxurebs napoleon I-is (1769-1821) brinjaos niRabi,

romelic anatomiis profesorma, franCesko antomarkma 1833 wels parizSi Camoasxmevina.

aRsaniSnavia, rom niRabi sul 4 egzempliari arsebobs, maTgan erTi daculia parizSi

invalidebis sasaxleSi, meore londonSi britaneTis muzeumSi, mesame havanaSi xulio

korbos muzeumSi da meoTxe zugdidis saxelmwifo muzeumSi. niRabi saqarTveloSi salome

dadiani-miuratisa da misi meuRlis aSil miuratis meSveobiT aRmoCnda.

dadianebis sasaxlidan gadmotanili saganZuri xelovnebis sasaxleSi 3Tve, xolo

safrangeTis imperatoris niRabi 1 Tve iqneba ganTavsebuli.

Page 19: ivnisi samegrelo 2015.indd

17“სამეგრელო” № 6

saganZuri

17“სამეგრელო” № 6

masalebi mogvawoda xelovnebis sasaxlis administraciam

Page 20: ivnisi samegrelo 2015.indd

18 “სამეგრელო” № 6

Ramis TerTmeti saaTi iqneboda, roca damirekes da megobris qaliSvilis daRupvis ambavi Sematyobines. gogona, samegrelos gza-ze, avtokatastrofaSi moxvedriliyo. saCqa-rod Cavicvi, giJiviT gamovvardi gareT, manqana gavaCere da ukve ramdenime wuTSi Cems megobarTan viyavi. sawyali, ubedurebisagan gaqvavebuliyo da uazrod sadRac Sors iyureboda.

usityvod Cavikari gulSi da ase mdumared gavatareT ramdenime wuTi. gardacvlilis megobrebi Tavs dagvtrialebdnen. Cemi megobris mimarT iseTi siTbo igrZnoboda, rom lamis bavSviviT avtirdi. cota xnis Semdeg, vikiTxe, taxti Tu iyo mzad cxedris dasasveneblad.

maT ki, dabneulebma SemomCivles: „am SuaRamisas arc ki viciT vis mivmarToT da iqneb, Tqven moikiTxoT mezoblebSio“.

cota xanSi me da Cemi megobris ori mezobeli Cabnelebul sardafSi CavediT. gzas farnis SuqiT mivikvlevdiT. Camyayebuli suni sunTqvas gvikravda.

taxtis danaxvaze tanSi gamcra. bedis ukuRmarTobiT ukve meramdened xdeboda Cemi da samgloviaro taxtis Sexvedra. momeCvena, TiTqos taxti gasulierebuliyo da gvsayvedurobda: „Tqve kai dedmamiSvilebo, samgloviaro ritualis Semdeg am wyvdiadSi rom CamiZaxebT da kaci ar kiTxulobs, ra dReSi var, gana es samarTalia? vici, sicocxleSi Tqven ucxour sawolebSi nebivrobT da me ki, radgan mxolod gardacvalebis Semdeg gWirdebiT, amiTvalwuneT, gezizRebiT da

Cemsken gamoxedvac ar gindaT. netav icodeT, ra siyvaruliT gacilebT ukanasknel gzaze, rogor glocavT, Tqve codvisSvilebo! me is maZlebinebs, rom Tqvenma sulma icis Cemi saidumlo, sulma, romelic ramdenime dRe Tavs dagtrialebT da zecaSi asafrenad emzadeba. ramdenjer momismenia maTgan - nu gansji taxto ugunur kacTa modgmas, rameTu maT ar ician, ras sCadian. am cru wuTisofelSi, xSirad moRalates, uRalato adgili uWiravs, xolo uRalatos, moRalatisa. yvela amqveyniuri siamovnebis gancdas Seupyvria, aqaoda, mainc movkvdebi da yvelaferi movaswroo.

marto erTi ramiT ajoba adamianma sikvdils, man igi masxrad aigdo da amiT mrisxaneba daakargvina. sxvagvarad, veravin gauZlebda sikvdilze fiqrs. me da Sen, taxto, erT dReSi varT. mTeli cxovreba viRacis sxeulSi datyvevebuls, xSirad verc ki mamCneven, aqaoda, yovlis SemZle adamiani var da unda memsaxuroo. mxolod aRsasrulis dRes vaxsendebi yvelas da RmerTs Svelas sTxoven, suli gveparebao. imasac ver xvdebian, rom ki ar veparebi, vtoveb, raTa maTi gadaRlili sxeulebi sabolood davasveno da samudamod davubruno mSobel miwas...

taxtis sevdiani monologi mezoblis xmam Sewyvita, - erTi Tu Zma xar, maqedan xeli momkideo. mec ar davayovne da xeli vtace. roca taxti kibeze amogvqonda, siZvelisagan dampali fexi erT-erT Cvengans xelSi SerCa, xolo taxti amoyiravda da kibeze zRarTani moadina.

- vai, deda! - momesma taxtis ganwiruli xma.

Zveli taxtiZveli taxti

givi

sixaruliZe

proza

Page 21: ivnisi samegrelo 2015.indd

19“სამეგრელო” № 6

gmadlobT, mzeo, TanadgomisTvis

- ariqa! biWo! - SesZaxa meorem da xeli meore fexs CasWida.

„vaio“! - daiZaxa fexma da isic xelSi SegvrCa. taxtis is nawili ki, romelic kibes daenarcxa, Suaze gadatyda.

- saswrafod davwvdi, mindoda Suawelidan ametaca. swored maSin, taxtma sabolood daiWriala da nawilebad iqca.

SeZrwunebuli videqi da vxvdebodi, rom yvelas gamcilebel taxts me vacilebdi Tavis ukanasknel gzaze.

- ra mouvida am SobelZaRls, raRa axla daiSala, - buzRunebda erTi maTgani. ise amovediT sardafidan, sityvac ar miTqvams.

mezoblad mcxovrebma durgalma axali tax-ti gaakeTa da megobris Svili masze davasveneT.

dakrZalvis Semdeg, rodesac Wiris sufras mivusxediT, yvelas damtirebeli Zveli taxti gamaxsenda. Cumad avdeqi da CemTvis nacnob sardafs mivaSure. farani ar mqonda da gzas asanTis ReriT vinaTebdi.

zustad im adgilas, sadac adamianis umadurobaze momCivani Zveli taxtis narCenebi eyara, misi Semcvleli zizRiT daepirqvavebinaT. mwared Camecina.

meore dRes, Cveni ubnis mkerav, naTela deidasTan erTad, nacnob sardafSi Cavedi. naTelam taxtis zomebi aiRo da or dReSi taxti ubralo naWrisagan Sekerili SaliTiT Sevmose.

amiT TiTqos Zveli taxtis xsovnas pativi veci.

sxvisgan gansxvavebiT mziani amindi xSirad Soreul mogonebebSi gadamisvris. ramdenjer yofila, vijeqi zRvis piras garinduli, vusmendi talRebis Srials da mTeli sxeuliT vgrZnobdi, Tu rogor esaubrebodnen erTmaneTs talRebi da zRvis kenWebi. albaT, zRvis fskeridan dabarebul Soreul ambebs gadmoscemdnen maT, xolo kenWebi mokiTxvas abarebdnen TavianT naTesavebsa da megobre-bTan. xSirad SemimCnevia, rogor SemorCeba napirs talRis nawili, albaT imitom, rom man ambis moyola ver moaswro. ramdenime patara talRis Semdeg isev didi talRa Semoutevs napirs da zRvis fskerisken daiwevs, xolo zRvis ramdenime kenWi celqad Tan gahyveba mSfoTvare talRas. napirze darCenili misi TanamoZmeni ki keTilad dabrunebas usurveben maT. ukve xanSi Sesuli, aTasgvar Wir-varam gamovlili brZeni qvebi, romlebic sanapirosgan moSorebiT dabi navebulan, pirjvars gadaiweren da maT axalgazrda megobrebs, RmerTs Seavedreben rameTu ufalma icis, SeZleben Tu ara isini ukana gzaze dabrunebas.

rogori msgavsebaa bunebasa da adamianebs Soris, brZeni qvebi ukve xanSi Sesul adamianTa modgmas magoneben, xolo anci kenWebi im patara biWs, romelmac jer sanapiroze dagdebuli „konservis“ qila peles ileTiT Tavze gadmoigdo, xolo mere fexis Zlieri

dartymiT betonis kedels mianarcxa. Semdeg daswvda silaze jariskacebiviT Camwkrivebul sip qvebs da erTmaneTis miyolebiT zRvis zedapirze aasriala. yoveli misi gatyorcnili qva, romelic talRaze asxletas SeZlebda, did sixaruls aniWebda. uceb misi mzera erTma patara qvam miipyro, umal daswvda mas da xelis maRla awviT gasatyorcnad moemzada. is iyo, unda esrola, rom mzis sxivma Tvali mosWra. xeli dabla dauSva. uceb saidanRac yru kvnesa Semoesma, gaixed-gamoixeda, aravin sCanda, qva xelSi SeaTamaSa da xelaxla sasrolad moemzada.

- ras merCi, biWuna? ra dagiSave, ratom ginda, damabruno iq, saidanac Tavis daRwevas erTi saukune movandome, kargad, damxede, Cems zedapirze uamrav Rars SeamCnev, es Cemi mZimed ganvlili gzis xazebia. daminde, gemudarebi!

biWma uceb xelze romelSic qva eWira sisvele igrZno. qvidan wylis wveTebi Jonavda - sabralo qva Tavis gaCenas tiroda.

biWuna SekrTa, mixvda, rom yvelaferi cxa-dSi xdeboda, qva umal xelidan gaagdo da mTeli ZaliT bulvarisken mokurcxla.

daRupvas gadarCenili qva ki TanamoZmeebma gulSi Caikres, gverdiT gadgnen da adgili mas dauTmes.

- gmadlobT, mzeo, TanadgomisTvis, RaRa-debda qva.

proza

Page 22: ivnisi samegrelo 2015.indd

20 “სამეგრელო” № 6

me Tqven xilvebs mivsdev, afxazeTSi mival...mwveli rekviemiT ukve sneuli var;

ra wuxiliT wereT...ra tkivili randeT...da poetis locva aRavlineT camde;

Tvali miadevneT gausaZlis kadrebs,erTi kacis guli, rogor itevs amdens?!.

kvlav uyurebT cxadad Wubersa da sakens,ar mrTeldeba radgan gabzaruli sarke...

sulSi CameRvara, dardad CameRvenTa,im SabaTis wvima... im SabaTis sevda;

im SabaTis zari... im SabaTis elda,is SaSvi da qali, ro moTqvamdnen erTad...

SoTa rusTavelis premiis laureats, qarTuli poeziis gabrwyinebas, erovnul kacs, did Semoqmeds, kacur-kacobis simbolos, romlis Seqmnil leqsebze xSirad mitiria kidec, vulocav saxelovan iubi-les da bednierad vTvli Tavs, rom is aris Cemi Tanamedrove, poeti, romelmac Tavis poeziiT qarTvel xalxs ZarRvebSi sisxli gauTbo, saocrad aamaRla da didebis SaravandediT Semosa Cveni didi saxelovani poetebis mier datovebuli uzado saganZuri, romlis sadari msoflio poezias ar moepoveba.

givi sixaruliZeprozaikosi, niko lorTqifaniZis premiis

laureati, kinoxelovnebaSi mravali prizis mflobeli.

vulocavT iubiles

geno kalandias

uflis nebiT...

me Tqven fiqrebs mivsdev, tanjvis gzebiT mival,rac RalatiT davTmeT... gayiduli mtkiva;

gairinda sivrce...gaiyina wami,vai, viwamlebi mec SabaTis SxamiT...

da TqvensaviT axla mzis wiaRSi vCqarob,sadac Cveni riwa molodiniT xarobs...

sadac mafSalia sevdianad galobs,gvelodebiT vici, oCamCirev, galo;

gana imedebis kelaptrebi Caqra,isev Cagvixutebs tyvarCeli da gagra...

Sen, soxumis wvimav...Sen, zRvis niav-qaro,dagewafoT minda, viT mwyurvali wyaros;

gilocavT

Page 23: ivnisi samegrelo 2015.indd

21“სამეგრელო” № 6

minda gvesalbunoT, minda dagiCoqoT,minda gesaubroT, mogvenatreT rogor...

TqvenTan xetiali da simRera minda,niJarebis siTbo wamovkrifo zRvidan...

Sen, afxazo RviZlo, ZuZumteo Cemo,ubeSi gyavs gveli, erTgulebas Cemobs...

zRva-xmeli surs moskals, TvalSi gayris nacars,gaiRviZe male, Cemo afxiarca...

nuTu dagaviwyes moZme Conguris xma,gulma igrZnos guli, sisxli icnos sisxlma...

Sen moyvasis niRbiT moseulo mtero,marTla gamarjveba aRar daijero...

mouare Sensas, tundrasa da tramals,me Cem ZuZumtesTan, gasayofi ra maqvs...

gaiRviZe male, Cemo afxiarca...davuaroT erTad xorumi da farca...

vagugunoT, Zmebo, varada da rero,laJvardebi vxatoT, siyvarulze vweroT...

Cveni tkivilebi unda gavamrTeloT,isev erTiani iyos saqarTvelo!

rogorc gvaxsovs uwin, rogorc iyo adre,erTad vumkurnaloT Cven wylulsa da dardebs;

erTad gavlaRdebiT, erTad gavixarebT,gavaTenebT erTad im SabaTis Rames...

erTad gavSliT sefas, erTad davklavT qacars,erTad avatirebT Congur-afxiarcas.

erTad gvapkureben barZimidan mirons,gabrwyindeba zRva da zeca unapiro...

aseTia uflis neba-ganaCeni,erTad SevsvaT yanwi Cveni gadarCenis...

* RvTis saxelis xseneba umizezod ar SeiZ-leba, xSirad rom axseneb mesame mcneba irRveva.

* RvTis gangebis imedi arasodes dahkargo!!! * iloceT yvelasaTvis, amas gitovebT

anderZad. iloceT, locva mTebs daZravs. * `zRvebi daSreba, mTebi daiSleba, qristes

dideba ar moiSleba.” * siyvaruls ver daimkvidreb Tavganwirvis

gareSe. RmerTs litoni sityvebi ar uyvars, RmerTs uyvars saqme, keTili saqme aris siyvaruli.

* Sinagani tanjvis gziT unda miaRwios ada-mianma rwmenamde da moipovos siyvaruli.

* Seni mteri unda giyvardes, xolo qristes mteri rogor unda Seiyvaro?! magram ar unda gZuldes da aqedan modis siyvaruli.

* vinc cdilobs moyvasis sikeTisaTvis, is argebs jer sakuTar Tavs da mere sxvas.

* marxva codvebis sinanulia, roca saWmeli ar gaxsovs.

* yvelas ukan Tavisi sarke aqvs da iq Cans maTi codvebi.

* kargad daimaxsovre, vin sad garbis Seni saqme ar aris, Sen dajeqi da Sen codvebze itire.

* rodesac saWmels Wam unda gaxsovdes, mShieri, mcyurvali, gaWirvebuli, amaSia sasufevlis povna.

* jvarSia mTeli Zala!!! * Tu RvTis mcnebebs ar icavT, nu daRliT

ufals bevri locviT, ar mogismenT da locva codvad SegiracxebaT.

* wmida winaswarmetyvelebis enuqisa da elias brZolas antiqristesTan tele-viziiT gadascemen.

* netav SeicnoT RmerTi, netav gaugoT RmerTs!!

mama gabrielis rCevebi

gilocavT Segonebani

Page 24: ivnisi samegrelo 2015.indd

22 “სამეგრელო” № 6

zu

gdidi

sruliad saqarTvelos amcnobs

zugdidis municipalitetis gamgebelma ediSer Toloraiam da mxaris gubernatorma levan Soniam meore msoflio omis monawileebs faSizmze gamarjvebis dRe piradad miuloces da omSi gamarjvebis 70 wlisadmi miZRvnili premier–ministris saCuqari, medali gadasces.

municipalitetis gamgeobam tradiciulad welsac meore msoflio omis monawile Svid veterans 500–500 lari pirad angariSze Cauricxa. aseve simboluri fuladi Tanxa, 200–200 lari marCenal dakargulebsa da zurgis muSakebs gadaecaT.

municipalitetis gamgebelma ediSer Tolo-

regioni

zugdidis municipalitetis gamgebelma veteranebs

faSizmze gamarjvebis 70 wlisTavi miuloca

raiam da gamgeobis warmomadgenlebma meore msoflio omSi daRupulTa xsovnas pativi miages da saflavebi TaigulebiT Seamkes.

saqarTvelos mTavrobisa da premier– minis-tris irakli RaribaSvilis iniciativiT faSizmze gamarjvebis 70 wlisTavTan dakavSirebiT saqarTveloSi mcxovrebi 1800 veterani 1000 larian daxmarebas miiRebs, xolo marCenaldakarguli 500 ojaxi 500 larian daxmarebas.

gamgebelma ediSer Toloraiam veteranebs

saxlSi estumra da premier-ministris saxeliT misaloci baraTi da saCuqrebi gadasca.

meore msoflio omis dResTan dakavSirebiT zugdidis municipalitetis gamgeobis patro-naJiTa da natos sainformacio centris iniciativiT ruxis administraciul erTeulSi maraToni gaimarTa. gamarjvebulebi munici-palitetis gamgebelma ediSer Toloraiam fasiani saCuqrebiT daajildova.

natos sainformacio centris iniciativiT aseve moewyo gamwvanebis aqcia mesxias saxelobis universitetsa da kostavas ZeglTan, sadac adgilobrivi TviTTmarTvelobis xelmZRvanelma pirebma TavianTi wvlili Seitanes da xeebi darges.

Page 25: ivnisi samegrelo 2015.indd

23“სამეგრელო” № 6

regioni

zugdidis municipalitetis gamgeoba ukiduresad

SeWirvebul ojaxebs saxlebs auSenebs

zugdidis municipalitetis gamgeoba uprecedento proeqts iwyebs. ukiduresad SeWirvebul da mZime sayofacxovrebo pirobebis mqone ojaxebs, romelTa sacxovrebeli saxlebi amortizirebulia da remonts ar eqvemdebareba, gamgeoba 22 – 41 kv/m sacxovrebel saxlebs beneficiarebs sakuTar kar-midamoSi auSenebs.

municipalitetis gamgeobis socialuri samsaxuris 14 sxvadasxva saxis programidan sacxovrebeli saxlebis aSeneba erT–erTi proeqtia, romelic mimdinare wels daiwyo. aRniSnul sakiTxze samuSaod Seqm nilia specialuri komisia, romelsac munici-palitetis gamgebeli, ediSer Toloraia xelmZRvanelobs.

usaxlkaroTa da mZime sacxovrebeli pirobebis mqone pirTa sacxovrebeli farTiT uzrunvelyofis komisias ukve SemuSavebuli aqvs asaSenebeli saxlis eskizebi da detaluri monacemebi da aseve Sefasebis kriteriumi, ris mixedviTac moxdeba konkretuli ojaxis sareitingo qulebis dadgena.

zugdidis municipalitetis gamgeblis moadgile da proeqtis ideis avtoris gurgen sarTanias gancxadebiT – programis ganxorcielebisTvis adgilobriv biujetSi 350 aTasi laria gaTvaliswinebuli. wels, daaxloebiT, 20–mde aseTi saxlis mSenebloba igegmeba. aRniSnuli programa socialurad daucveli ojaxebisTvis e.w. erTjeradi 100 lariani daxmarebis gacemis nacvlad xorcieldeba, – ganmartavs sarTania.

municipalitetis gamgeobaSi socialurad

daucvelebisTvis aseve sxvadasxva socialuri programebi moqmedebs, maT Soris gaTbobis saSualebebiT uzrunvelyofa, SSm pirebis da onkologiuri daaavadebebis mqone pacientebis erTjeradi daxmareba da sxva.

proeqtis mixedviT aSendeba erToTaxiani da samoTaxiani saxlebi. erToTaxiani saxlebi martoxela da or suliani ojaxebisTvis aSendeba, xolo samoTaxiani saxlebi, sami da meti wevrisgan Semdgari ojaxebisTvis. proeqtis farglebSi saxlebs dasru-

lebuli forma eqnebaT. beneficiaris sacxovrebeli saxli mowesrigebuli sam-za reuloTi, sveli wertilebiT, mzis gamaTbobeliT, metaloplastmasis kar–fanj-rebiTa da laminirebuli iatakiT iqneba uzrunvelyofili.

am etapze gamgeblis warmomadgenlebs municipalitetis administraciul erTe-ulebSi daevalaT xuTamde mZime socialur pirobebSi mcxovrebi ojaxebis monacemebis Sedgena, romelic mogvianebiT gansaxilvelad specialur komisias waredgineba. TiToeuli ojaxis gancxadeba sacxovrebeli saxlis aSenebis moTxovniT komisiis mier adgilze iqneba Seswavlili da ganxiluli.

sacxovrebeli saxlis mSeneblobis proeqti mimdinare wels daiwyeba da momaval welsac gagrZeldeba.

specialur komisiaSi CarTuli arian, ro gorc sakrebulosa da gamgeobis aseve, arasamTavrobo organizaciebis warmoma-dgenlebi da aqtiuri moqalaqeebi.

Page 26: ivnisi samegrelo 2015.indd

24 “სამეგრელო” № 6

mar

tvili

sruliad saqarTvelos amcnobs

saqarTvelos damoukideblobis aRdgenis dRe martvilis municipalitetSi sazeimod aRiniSna. Catarda kulturuli da sportuli RonisZiebebi, romelsac eswrebodnen martvilis municipalitetis gamgebeli aleqsandre grigalava, sakrebulos Tavmjdomare aleqsi gabisonia da sxva adgilobrivi xelisuflebis warmomadgenlebi. aleqsandre grigalavam sruliad saqarTvelosa da martvilelebs miuloca erovnuli dResaswauli: `26 maisi erT-erTi umniSvnelovanesi TariRia saqarTvelos istoriaSi. yvela martvilels da sruliad saqarTvelos mosaxleobas vulocav am erovnul dResaswauls, vusurveb sikeTes, bednierebasa da gabrwyinebul qveyanaSi cxovrebas“. Catarda sxvadasxva saxis RonisZiebebi: givi eliavas saxelobis mxreTmcodneobis muzeumis sagamofeno darbazSi moewyo SemoqmedTa namuSevarebis gamofena, sajaro biblioTekaSi moewyo 26 maisis amsaxveli fotomasalebis gamofena-daTvaliereba, gaimarTa sportuli Sejibrebebi. monawileobdnen sportuli skolis aRsazrdelebi ( Ria turniri WadrakSi, Widaoba, karate, taekvando, uSu, kikboqsingi da sxva), safexburTo skolis organizebiT martvilis centralur stadionze Catarda safexburTo festivali, trifon xuxuas saxelobis kulturis saxlSi gaimarTa sazeimo koncerti adgilobrivi SemoqmedebiTi koleqtivebis monawileobiT, dRis bolos kulturis saxlSi speqtakli "darabebs miRma gazafxulia" , martvilis mozard-mayurebelTa Teatraluri dasis msaxiobebis monawileobiT.

26 maisi martvilSi

regioni

Page 27: ivnisi samegrelo 2015.indd

25“სამეგრელო” № 6

martvilis municipalitetSi didi Wyoni- ledgebe- gurZemi- kiwia- noRis gzis asfal tobetonis mowyobis samuSaoebis pirveli etapi dasrulda, rac asfaltobetonis safaris pir veli fenis dagebas gulisxmos.

proeqtis farglebSi daigo 6,430 kilome triani gza. aseve moewyo gzis sxvadasxva damxma re nagebobebi, ezoSi Sesasvleli liTonis milxidebi, mTlianad gamoicvala saniaRvre sistema.

proeqti ganxorcieldeba saqarTvelos regionebSi gansaxorcielebeli fondidan gamoyo-fili Tanxebis farglebSi, romelic municipaluri ganviTarebis fondma ganaxor ciela. proeqtis Rirebuleba 1 320 200 laria, samSeneblo samuSaoebi ss `arqeopolisma~ Seasrula. didi Wyoni-ledgebe-gurZemi-kiwia-noRis gzis samSeneblo samuSaoebi mimdinare wlis 25 ivniss dasruldeba. sul samuSaoze dasaqmebulia 160 adamiani, romelTa umetesoba adgilobrivi mcxovrebia.

didi Wyoni-ledgebe-gurZemi-kiwia-noRis gzis asfalto-

betonis mowyobis samuSaoebis pirveli etapi dasrulda

martvilSi kidev erTi sabavSvo baRi gaixsna

9 maisi martvilSi

martvilis municipalitetis sofel jolevSi sabavSvo baRi gaixsna. baRi sazeimod gaxsna martvilis municipalitetis gamgebe-lma aleqsandre grigalavam, gamgeblis moadgilem giorgi goro-ziam da skolamdeli saganmanaTleblo-saaRmzrdelo dawesebulebis xelmZRvanelma irma gabisoniam. Tanamedrove standartebiT garemo n-tebuli da inventariT aRWurvil baRSi 19 aRsazrdelia da 3 aRmzrdeli. baRis gaxsnas eswrebodnen municipalitetis xelmZRvaneli pirebi, baRis centris administraciis TanamSromlebi da soflis mosaxleoba. mSoblebma da pedagogebma municipalitetis xelmZRvanelobas madloba gadauxades.

9 maiss faSizmze gamarjvebis dRe sazeimod aRiniSna martvilis municipalitetSi. RvTismSoblis miZinebis sakaTedro taZarSi Catarda paraklisi omSi daRupulTa sulebis mosaxsenieblad. II msoflio omis veteranebs Sexvdnen martvilis municipalitetis gamge-beli aleqsandre grigalava, sakrebulos Tavmjdomare aleqsi gabisonia da adgilobrivi xelisuflebis sxva warmomadgenlebi. aleq-sandre grigalavam samamulo omis monawileebs da sruliad saqarTvelos miuloca faSizmze gamarjvebis 70 wlis iubile, mSvidoba,

janmrTeloba da dRegrZeloba usurva. veteranebma da adgilobrivi xelisuflebis warmomadgenlebma gvirgviniT Seamkes Sinmou-svlelTa memoriali. premier-ministris iniciativiT 17 veterans 1000 lariani, xolo 21 marCenaldakarguls 500 lariani daxmareba da medlebi gadaeca, aseve martvilis municipalitetis gamgeobam da sakrebulom omis veteranebs gadasca 150 laris odenobis Tanxa da saCuqrebi. bolos gaimarTa sazeimo sadili. veteranebma gamoxates madliereba gulTbili daxvedrisa da dafasebisaTvis.

regioni

Page 28: ivnisi samegrelo 2015.indd

26 “სამეგრელო” № 6

regionixo

bi

sruliad saqarTvelos amcnobs

anakliaSi, sastumro „palm biCSi“ saqarTvelos Txilis dargis mesveurTa forumi Catarda. romelSic monawileoba soflis meurneobis minitrma oTar daneliam, samegrelo-zemo svaneTis gubernatorma levan Soniam, guriis gubernatorma gia saluqvaZem, adgilobrivi xelisuflebis warmomadgenlebma,xobis municipalitetis gamgebelma goCa qajaiam, aseve evrokavSiris, amerikis SeerTebuli Statebis saerTaSoriso ganviTarebis saagentos (USAID), gaeros ganviTarebis programis (UNDP), ENPARD-is ganmaxorcielebeli konsorciumebisa da beneficiari sasoflo-sameurneo kooperativebis warmomadgenlebma miiRes. forumSi monawileobas fermerebi, agronomebi, Txilis adgilobrivi da ucxouri sawarmoebis xelmZRvanelebma Rebulobdnen.

saqarTvelos soflis meurneobis ministrma oTar daneliam forumis monawileebs Txilis dargis ganviTarebis axali saxelmwifo programa gaacno.

gubernatorma levan Soniam ki Sekrebilebs Txilis fasis dinamika gaacno da mosaxleobisTvis miRebul sargebelze isaubra, gubernatorma aRniSna, rom Txili regionisTvis strategiulad umniSvnelovanesi saeqsporto produqtia da Txilis kulturis ganviTarebas saxelmwifo xels Seiwyobs:

„Cveni qveynisTvis Txili umsxvilesi da strategiulad mniSvnelovani saeqsporto produqtia. SarSandeli monacemebiT saqarTvelodan Txilis eqsportis jamurma Rirebulebam 200 milion dolaramde Seadgina, riTac manamde lider Rvinis eqsports gadaaWarba da pirvel adgilze gadainacvla.

Cveni xelisuflebis pirobebSi, rodesac biznesze zewola ar xdeba da lobirebul fasebs adgili ar aqvs, Txilis sabazro fasma arnaxul niSnuls miaRwia. Tu 2004 wlidan 2012 wlamde Txilis maqsimaluri fasi 4 lari iyo, dRes misi fasi 13 lars aRwevs. saqarTvelo, Txilis mwarmoebeli da eqsportiori umsxvilesi qveynebis pirvel aTeulSi Sedis da es metwilad Cveni regionis damsaxurebaa.

Txils, samegreloSi sof lad mcxovrebi TiToeuli ojaxi sTvis keTildReoba moaqvs da Cveni

Txilis mwarmoebelTa forumi anakliaSi

Page 29: ivnisi samegrelo 2015.indd

27“სამეგრელო” № 6

regioni

saqarTvelos damoukideblobis dRisadmi miZRvnili,fexburTSi municipalitetis pirvelobis finaluri TamaSi q. xobis centralur stadionze gaimarTa, sadac erTmaneTs xeTisa da xobis gundebi daupirispirdnen. matCis ZiriTad droSi angariSi fred dafiqsirda- 1:1, xolo penaltebis seriiT turniris gamarjvebuli xeTis safexburTo gundi gaxda. mesame adgili xobis safexburTo gundma moipova. fexburTis finaluri matCis SualedSi gaimarTa gogonaTa Soris Sejibri mZleosnobaSi da biWebs Soris mklavWidi. RonisZiebebs xobis municipalitetis gamgebeli goCa qajaia, sakrebulos Tavmjdomare ediSer jobava da sxva xelmZRvaneli pirebi eswrebodnen, romlebmac gamarjvebul gundebs fuladi prizebi, saCuqrebi da sigelebi gadasces.

q. xobis kulturis saxlSi gamofena da mxat-vrul-literaturuli RonisZieba „awmyo, Sobi-li warsulisagan“ Catarda, ris Semdgomac mur-man jinorias mono speqtakli- ,,qari mwyuria me pirdapiri“ ixila mayurebelma.

xobis municipalitetis gamgeoba sruliad saqarTvelos ulocavs saqarTvelos damouki-deblobis dRes da erovnuli gmiris, qarTveli xalxisgan erovnul sindisad da raindad aRiarebul merab kostavas dabadebis dRes.

26 maisi xobSi

goCa qajaias Sexvedra arasamTavrobo organizaciasTan

mizania es keTildRoba gavzardoT. mTavroba amisTvis yvelfers akeTebs. am mxriv umniSvne-lovanesi proeqtia danerge momavali da sxva programebi, romlebic fermerebsa da glexebs axal SesaZleblobebs aZlevs“ - aSniSna samegrelo-zemo svaneTis mxareSi saxelmwifo rwmunebulma levan Soniam anakliaSi Catarebul forumze.

forumis monawile mxareebi gaecnen saqarTvelos mTavrobis gegmebsa da programebs Txilis dargTan mimarTebaSi da agreTve warmoadgines TavianTi xedvebi, programebsa da dargSi arsebul problematikaze.

Txilis mesveurTa forumi anakliaSi evropis samezoblo programis (ENPARD) farglebSi didi britaneTis saqvelmoqmedo organizacia ”oqsfam”-is organizebiT Catarda.

xobis municipalitetis gamgebels goCa qajaias, arasamTavrobo organizacia garemos dacvisa da mdgradi ganviTarebis asociaciis mwvane momavlis direqtori nino uridia proeqtis mimdinareobis farglebSi Sexvda. Sexvedraze isaubres proeqtze „samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenlebisa da samTavrobo struqturebis SesaZleblobebis gazrdaze, erToblivi dialogisa da TanamSromlobis xelSewyobis gziT, energetikuli politikis gaumjobesebis sferoSi, mdgrad energo - alternativebze, fokusirebiT“. proeqtis mizania garemos dacviTi marTvelobis gaumjobeseba da axali energetikuli potencialis SeqmnisTvis xelSewyoba samoqalaqo sazogadoebisa da adgilobrivi Temebis gaaqtiurebis gziT, maTi CarTulobiT gadawyvetilebis miRebis procesSi.

proeqti finansdeba globaluri garemos dacviTi fondis (GEF SGP) mcire grantebis pro-gramis farglebSi. arasamTavrobo organizaciis warmomadgenlebi Sexvedrebs xobis munici pa-litetis administraciul erTeulebSi gamgeb lis warmomadgenlebTan gegmaven.

Page 30: ivnisi samegrelo 2015.indd

28 “სამეგრელო” № 6

regioniwal

enjixa

sruliad saqarTvelos amcnobs

mimdinare wlis 8 maiss saganmanaTleblo ganyofilebam walenjixis kino- Teatris darbazSi Caatara moswavleTa xalxuri TviTSemoqmedebis olimpiada municipalitetis sajaro skolebs Soris, konkursSi 12 skolis qoreografili da xalxuri ansamblebi Rebulobnen monawileobas, RonisZiebaze muSaobda specialuri Jiuri, romelic monawileebs sxvadasxva kriteriumebis Sesabamisad afasebda. saboloo Sedegebi gamoacxada saxelovnebo-saganmnaTleblo centris direqtorma Tamar kvaracxeliam.

folklorSi- granpri moipova saCinos sajaro skolam.

I adgili-miqavas sajaro skola.II adgili-walenjixis N II sajaro skola.III adgili-walenjixis N I sajaro skola.qoreografiaSi- granpri- q.jvaris I sajaro

skola.I adgili-liis sajaro skola.II adgili-walenjixis N I sajaro skola.III adgili-jgalis sajaro skola.gamarjvebulebs gadaecaT diplomebi da

samaxsovro saCuqrebi.aseve gamovlindnen sxvadasxva nominaciaSi

gamarjvebuli moswavleebi:lado jomidava, salome miqava, falanda

Rvinjilia, daviT marSava.olimpiadaSi monawile skolebs ki gadaecaT

sigelebi.

moswavlTa xalxuri TviTSemoqmedebis olimpiada

walenjixaSi

Page 31: ivnisi samegrelo 2015.indd

29“სამეგრელო” № 6

regioni

mimdinare wlis 14 maiss moswavle-axalgazrdobis saxlSi saxelovnebo ganyo-filebam Caatara revaz laRiZis SemoqmedebiTi saRamo, sadac monawileoba miiRes saxelovnebo ganyofilebis moswavleebma, pedagogebma, ansa m blebma; `lakada“ da walenjixa”. saRa-

mimdinare wlis 6 maiss moswavle-axa-lgazrdobis saxlSi gaimarTa moswavleTa 69-e saswavlo-SemoqmedebiT konferenciaSi gamarjvebul moswavleTa da maswavlebelTa dajildoebis ceremoniali. konferenciaSi 20 sajaro skolis 155 moswavle 25 seqciaSio Rebulobda monawileobas. specialurma Jiurim SearCia saukeTeso namuSevrebi, romlebic gadaegzavna Tbilisis moswavle-axalgazrdobis erovnul sasaxles, saidanac miRebuli Sedegebi damswre sazogadoebas gaacno saxelovnebo-saganmanaTleblo centris direqtorma Tamar kvaracxeliam.

28 moswavle dajildovda sigeliT, 33- meore xarisxis diplomiT, xolo 7 -ma moswavlem

saswavlo-SemoqmedebiTi konferencia

revaz laRiZis saRamo

moipova pirveli xarisxis diplomi.monika Rvinjilia- me-2 sajaro skola,

qarTuli enisa da literaturis seqcia.xatia kvaracxelia- jgalis sajaro

skola- ucxo enis seqcia.Tamuna zarandia- liis sajaro skola-

Jurnalistikis seqcia.temo fifia- saCinos sajaro skola-

istoriis seqcia.Tamuna zarandia- liis saJaro skola-

samarTalmcodneobia seqcia.margarita Cangelia- jgalis sajaro

skola- geografiis seqcia.zviad naWyebia- skola licveum `qiaCi~-

turizmis seqcia.municipalitetis sajaro skolebis peda-

gogebma aseve miiRes sigelebi da madlobis baraTebi.

moze Sesrulda qarTveli kompozitoris nawarmoebebi.

RonisZiebis orgavizatori da scenaris avtori iyo pedagogi lali vaSakiZe. saRamos uZRvebodnen: qeTi xarCilava da ani Selia.

Page 32: ivnisi samegrelo 2015.indd

30 “სამეგრელო” № 6

senakis gamgeobasa da Cinur kompania „turizmis saerTaSoriso sainvesticio jgufs“ Soris memorandumi gaformda. romlis Tanaxmadac Cinuri kompania balneologiur kurort menjis ganaviTarebaze mzaobas gamoTqvams, risTvosac 250 milion dolaramde investiciis ganxorcielebas gegmavs.

Cinuri kompaniis direqtorma iuan sin jonma memorandumis gaformebamde senakelebs, gamgeobis saaqto darbazSi, menjis ganviTarebis proeqti warudgina. kurortis aRdgeniT samuSaoebze 1000-mde moqalaqe dasaqmdeba, saidanac 80% adgilobrivi mosaxleoba iqneba.

„proeqtis ganxorcielebas daviwyebT maSinve, rogorc ki yvela xelSekruleba gaformdeba. mSeneblobis dasawyisisTvis 300 adamians davasaqmebT, Semdeg ki es cifri 1000-mde gaizrdeba. am proeqtis mTavari daniSnuleba turizmis ganviTareba,

gamajansaRebeli da dasasvenebeli obieqtebis Seqmnaa“, ganacxada iuan sin jonma.

senakis gamgebelma goCa dgebuaZem proeqts senakisTvis umniSvnelovanesi uwoda da aRniSna, rom proeqtis ganxorcielebis procesSi da Semdeg etapze senakelebi sargebels miiReben.

memorandumis gaformebas samegrelo-zemo svaneTis mxareSi saxelmwifo rwmunebulis, regionuli proeqtebis kordinirebis samsaxuris ufrosi daTo kodua eswreboda. romelmac investorebs proeqtTan dakav-SirebiT detaluri kiTxvebi dausva.

kurort menjis ZiriTadi samkurnalo faqtoria gogirdwyalbadiani qloridul-natriumiani mineraluri wyali, romelsac iyeneben abazanebisaTvis saxsrebis, peri-feriuli nervuli sistemis, gineko logiuri da gul-sisxlZarRvTa sistemis zogierTi daavadebis dros.

senaki

sruliad saqarTvelos amcnobs

senakis gamgeobasa da Cinel investorebs Soris menjis

ganviTarebis sakiTxebze memorandumi gaformda

regioni

Page 33: ivnisi samegrelo 2015.indd

31“სამეგრელო” № 6

poezia

me mamRerebs caze nisli

me mamRerebs: caze nislida miwaze nakaduli,beqobidan SeZaxilimTis ubeSi dakarguli;

me mamRerebs: Cemi keraCemi gmiri winapari,buxris piras gagonili,Zveli leqsi da zRapari;

me mamRerebs: mTvaris Suqida varskvlavTa neli krToma,vardobisTve mxiaruli,kalTasavse Semodgoma;

me mamRerebs: cecxlis alirom edeba yayaCoebs,ciskari rom laliT xatavsgulgaReRil atmis rtoebs;

me mamRerebs: siyvarulisafeTqeba uecari,satrfos Tvalebs mowyvetiliori cvari, cremlis cvari;

me mamRerebs, me maRelvebsCemi miwa da mamuli,Cemi tkbili saqarTvelo,vaJas cremliT danamuli.

xuta berulava daibada zugdidSi, daamTavra soxumis pedagogiuri instituti, Semdeg maqsim gorkis saxelobis moskovis literaturis instituti (1952). iyo gamomcemloba „nakadulis“ direqtori, Jurnal „ciskris“ redaqtori. 1967-1979 wlebSi gamomcemloba „ganaTlebis“ direqtori. leqsebs 1941 wlidan aqveynebs, pirveli krebuli 1944 wels gamovida. berulava wers bavSvebisTvisac, Targmnis rus da sxva erovnebis poetebs. berulavas nawarmoebi Targmnilia ucxo enebze. dajildoebulia Sromis wiTeli droSisa da „sapatio niSnis“ ordenebiT.

siCqare

dekemberia Tu xvdebi aprils,Rame dgeba Tu elavs ciskari,viT sunTqva drois, Cumi da mZafri,CrdiliviT dagdevs Seni siCqare! da geCveneba, TiTqos gvianob,TiTqos dahkarge sinaTlis wili,es maSin, roca, adamiano,cot-cota mudam gaklia Zili. misxlobiT zomav gafrenil wamebs,malimal axel sizmrian Tvalebs,da genatreba rom dadges Rame,da genatreba gaTendes male. guSindel Wabuks ar gindobs Jamida geubneba WaRara xaro...radgan sicocxle ar icdis wamiT,radgan sicocxle qariviT Cqarobs, garjac, galobac, alersic qalTa,unda moaswro erTad yoveli,rom dagrCes qveynad, nekrologs garda,Seni patara sveticxoveli!

31

Page 34: ivnisi samegrelo 2015.indd

32 “სამეგრელო” № 6

mkurnali

ra xdeba arTrozis drosarTrozs pianistebisa da sportsmenebis

daavadebasac uwodeben. is umTavresad maTi xvedria, visac fizikuri datvirTva didi aqvs da didxans uwevs muSaoba mjdomares an mdgomares. statistikuri monacemebiT, arTrozi 60 wels gadacilebul TiTqmis yvela adamians aReniSneba, Tumca qalebSi mainc ufro metad aris gavrcelebuli. saxsrebis tkivili, WraWuni an tkacuni, moZraobisas diskomforti arTrozis ZiriTadi simptomebia.

Tavdapirvelad maT did mniSvnelobas ar aniWeben, arc eqimTan midian, paTologiuri procesi ki ufro da ufro Rrmavdeba da sabolood invalidobamde mivyavarT. mxolod arTrozis drouli diagnostikiT, misi efeqturi mkurnalobiT da, rac mTavaria, SemdgomSi regularuli profilaqtikuri RonisZiebebiT aris SesaZlebeli saxsrebis Sromisunarianobis didxans SenarCuneba.

arTrozis dros mimdinare

procesebiosteoarTrozi saxsris daavadebaa,

romlis drosac Zvlebis sasaxsre zedapirze arsebuli xrtilovani qsovili TandaTanobiT iSleba. paTologiuri procesi moicavs ara mxolod xrtils, aramed saxsris SeqmnaSi monawile, uSualod xrtilis qveS ganTavsebul (subqondrialur) Zvlebs, myesebs, sinoviur garsebs, mTlianad saxsris kafsulas da saxsris irgvliv arsebul (periartikularul) kunTebs. progresirebadi degeneraciuli procesis Sedegad sasaxsre xrtili iSleba. masze

naxeTqebi da wylulebi viTardeba, saboloo jamSi ki Zvlebis sasaxsre zedapirebi sqeldeba. arTrozi mTeli saxsris daavadebaa.

sasaxsre xrtili, misi Seneba da sxva Taviseburebani

sasaxsre xrtili maRalspecializebuli qsovilia, romelic organizmSi or mniSvnelovan funqcias asrulebs - uzrunvelyofs Zvlebis sasaxsre zedapirebis erTmaneTze srials da meqanikuri datvirTvisas Tanabrad anawilebs mas saxsris elementebze. am ori faqtoris gamo Zvlebis saxsarSi moZraobisas matravmirebeli efeqti mniSvnelovnad mcirdeba. Zvlebis sasaxsre zedapirze arsebul xrtils nervebi da sisxlZarRvebi ar gaaCnia, misi kveba pasiurad xdeba sinoviuri siTxidan da qveS mdebare (subqondrialuri) Zvlebis mkvebavi sisxlZarRvebidan. saxsris ZvalkunTovani struqturis dabalansebuli funqcioba (aqtiuri da pasiuri proteqcia) xelsayrel

ra xdeba arTrozis

dros

Page 35: ivnisi samegrelo 2015.indd

33“სამეგრელო” № 6

mkurnali

pirobebs qmnis xrtilis normaluri, janmrTeli mdgomareobis SesanarCuneblad. saxsris aqtiur dacvas (proteqcias) mis irgvliv arsebuli (periartikularuli) kunTebi axorcielebs. am kunTebis wyalobiT dartymisa da xtunvis dros „negatiuri energia“ akumulirdeba, saxsarze meqanikuri datvirTva Tanabrad nawildeba, riTac xrtilis travmuli dazianebis albaToba maqsimalurad mcirdeba. pasiur proteqcias uzrunvelyofs xrtilis qveS mdebare (subqondrialuri) Zvlebi. isini xrtilovan qsovilze gacilebiT mtkicea, magram simtkiciT sagrZnoblad CamorCeba Zvlis sxva nawilebs. meqanikuri datvirTvisas mis ZiriTad nawils swored uSualod xrtilis qveS mdebare Zvlis Rrublisebri nawili iRebs sakuTar Tavze da amiT icavs xrtils gadatvirTvisgan. sasaxsre xrtili Sedgeba:

ujredebisgan - qondrocitebisa da qondroblastebisgan;

matriqsisagan, romelic warmodgenilia kolagenuri boWkoebiTa da proteoglikanebiT;

proteinebis arakolagenuri matriqsisgan.adamianis sicocxlis ganmavlobaSi

sasaxsre xrtilSi gamudmebiT mimdinareobs sinTezis (axlad warmoqmnis) da degradaciis (daSla-rRvevis) procesebi, romlebic fiziologiur cvlas Seadgens. centraluri roli am procesebSi qondrocitebs akisria. citokinebisa da zrdis faqtorebis gavleniT xan izrdeba, xanac mcirdeba xrtilSi mimdinare biosinTezuri procesebis intensivoba. faqtia, rom xrtilis normaluri funqciobis pirobebSi es procesebi dabalansebulia. osteoarTozis dros ki es balansi irRveva. Warbobs

(rogorc eqimebi amboben, prevalirebs) katabolizmis (daSla-rRvevis) procesebi. am paTologiuri procesis gamSvebi WeSmariti mizezi dRemde daudgenelia. mkvlevrebs miaCniaT, rom daavadebis ganviTarebaSi mTavar rols asrulebs Seusabamoba sasaxsre xrtilze moqmed meqanikur datvirTvasa da am datvirTvisadmi xrtilis winaaRmdegobis unars Soris.

arTrozis simptomebiarTrozis dros adamiani, rogorc wesi,

uCivis saxsrebis Wrials. specifikuri xma saxsarSi Zvlebis erTmaneTze xaxunis gamo warmoiSoba. paTologiuri procesis

gaRrmavebisdakvalad xmis Zala sul ufro izrdeba, imdenad, rom daavadebis mogvianebiT stadiaze pacientis Zvlebis Wriali an tkacuni garSemo myofebsac esmiT. arTrozis sawyis stadiaze saxsrebis areSi mxolod yru tkivili aRiniSneba. Zvlebis sasaxsre zedapirebze arsebuli xrtilis daSla-dazianebis SemTxvevaSi ki saxsarSi moZraoba SeuZlebeli xdeba. arTrozi yvelaze xSirad muxlisa da menj-barZayis saxsrebs azianebs, xelis saxsrebs aseTi ram naklebad emuqreba, Tumca adamiani, romelsac mudmivad etvirTeba saxsrebis esa Tu is jgufi, arTrozis rogorc profesiuli daavadebis ganviTarebis maRali riskis jgufSi imyofeba. muxlisa da menj-barZayis saxsrebis arTrozis dros adamians kibeze asvla-Camosvla uWirs, moZraoba Zlier tkivils hgvris, gadaciveba ki saxsrebSi texisa da Sesivebis SegrZnebas iwvevs.

profilaqtikaarTrozis profilaqtikisTvis gadamwyveti

mniSvneloba eniWeba moZraobis reJims. rodesac saxsrebi jansaRia, aucilebelia maTi regularulad da zomierad datvirTva. ara statikur daZabvasa da datvirTvaze (Zalismieri varjiSebi, simZimeebis aweva da sxva), aramed moZraobaze (sirbili, siaruli, curva da sxva) orientirebuli varjiSebis Sesruleba. yovelive es xels uwyobs Warb wonasTan brZolas, mikrocirkulaciis gaumjobesebas, saxsris kvebasa da misi sijansaRis SenarCunebas.

Page 36: ivnisi samegrelo 2015.indd

34 “სამეგრელო” № 6

elene faCulia-Wubabria daibada 1905 wlis 13 marts baTumSi. mamamisi, aleqsi faCulia, sakmaod SeZlebuli vaWari iyo; deda - anastasia C x i k v i S v i l i S e s a n i S n a v a d mReroda da

ukravda gitaraze da Congurze. elenem pataraobidanve gamoamJRavna simRerisadmi midrekileba.

magram uzrunvelyofili cxovreba misTvis male damTavrda. dedamisi 35 wlisa gardaic-vala. isedac xelmoomWirne mamam Svilebze zrunvas kidev ufro uklo da elenes gimnaziaSi swavlis safasuris gadaxdac ki gauWirda. aq mas gimnaziis simReris maswavlebeli lotbari iustine kalandaZe daexmara. elene mis gundSi saeklesio sagaloblebsac asrulebda. eklesiaSi solistad galoba patara elenes swavlis safasurTan erTad da-Zmis gamokvebaSic exmareboda.

gimnaziis damTavrebis Semdeg elene aqve darCa simReris pedagogad. 1921 wels baTumSi

meliton kuxianiZis xelmZRvanelobiT Camoyalibda qarTuli xalxuri simReris gundi, sadac elene erT-erTi wamyvani momRerali iyo. am gundSi xalxuri simRerebis garda asrulebdnen qarTveli kompozitorebis - niko sulxaniSvilis, meliton balanCivaZis, dimitri arayiSvilis, zaqaria faliaSvilis, agreTve ucxoeli klasikosi kompozitorebis nawarmoebebsac. am gundma gamarjveba moipova sruliad saqarTvelos momReralTa gundebis olimpiadaze 1929 wels.

1928 wels elene gaTxovda Tanagundelze - valentin Wubabriaze da amis Semdeg Wubabrias gvariT gamodis scenaze. sabWoTa kavSiris masStabiT gu ndis warmatebuli gamosvlebis Semdeg, 1933 wels axladSeqmnili ojaxi TbilisSi gadmodis sacxovreblad da male elene Tbilisis akademiur gundSi mReris kote focxveraSvilis TaosnobiT. aq igi avqsenti megreliZis mier Camoyalibebul meCongureTa ansamblis solistic xdeba. es ukanaskneli ansambli saukeTesod iqna miCneuli 1934 wels amierkavkasiis xalxTa xelovnebis olimpiadaze, sadac 61 koleqtivi monawileobda. amis Semdeg meCongureebma warmatebuli gastrolebiT moiares mTeli saqarTvelo da saboloo jamSi 80-mde koncer-

lotbari

xis simaRle rom fesvebidan izomeba, es viciT. arada Tanamedrove civilizebuli cxovreba xandaxan warsuls nislad gadaefareba da mxolod win miiltvis.

wigni, `xalxuri simReris moamageni~ lado gegeWkoris Canawerebze dayrdnobiT Seiqmna, romelic mTeli sigrZe-siganiT asaxavs Cveni fesvebis siZlieres. megruli (da aramarto) jiSisa da genis genialurobas.

gadavwyviteT qarTuli folkloris kidev ufro siRrmiseulad gacnobis mizniT SevqmnaT axali rubrika: `rac daviwyebiT ar ibindeba~ da yovel nomerSi SemogTavazoT megreli momRerali ojaxebi Tu calkeuli pirovnebebi, vinc STamomavlobas oqros saganZuri Semounaxa.

gaWirvebaSi gamowvTnili Semoqmedis cxovrebis gza

elene Wubabria

Page 37: ivnisi samegrelo 2015.indd

35“სამეგრელო” № 6

m o m R e r a l i , l o t b a r i xvitia nikoloz k o n s t a n t i n e s Ze daibada 1905 wels, zugdidis raionis sofel a x a l s o f e l S i . musikaluri niWi m S o b l e b i s a g a n g a m o h y v a .

nikolozis babua axalsoflis eklesiis winamZRvari iyo, kargad icoda qarTuli sagaloblebi. patara kolia sami weli samrevlo skolaSi dadioda da simRera-galobas maqsime vekuasTan eufleboda. 1916 wels nikoloz xvitia zugdidis pirveldawyebiTi saswavleblis moswavleTa gundSi Cairicxa, romelsac galaqtion WeliZe xelmZRvanelobda. 1920 wels kolia quTaisis vaJTa pirvel gimnaziaSi gadavida da gimnaziis gundSi gamocdili padagogisa da lotbaris mixeil SarabiZis xelmZRvanelobiT ganagrZo simRera. gimnaziis damamTavrebel klasSi rom iyo, megruli simReris patriarqma Zuku loluam quTaisSi kooperaciis saxlSi qarTuli eTnografiuli gundi Camoayaliba da kolia solistad miiwvia. 1924-25 wlebSi nikoloz xvitia damoukideblad iwyebs salotbaro moRvaweobas da quTaisis mazris fizkulturis biurosTan ayalibebs gunds. 1925 wels

TbilisSi iricxeba saxelmwifo universitetis ekonomikis fakultetze. paralelurad, imave wels, saqarTvelos centralur statistikur sammarTvelosTan gunds ayalibebs. erTxans kolia xvitia samedicino institutis gundsac xelmZRvanelobda, Tan TxuTmeti weli Zuku loluas saxelobis simRerisa da cekvis ansamblis solistic iyo. 1941 wels saqarTvelos radiokomitetSi mis mier Camoyalibebul vokalur ansamblSi mRerodnen: elene Wubabria, kote gogiCaZe, noko CaCibaia. isini SesaniSnavad asrulebdnen qalaquri folkloris saukeTso nimuSebs gitaris TanxlebiT (gitaraze ukravda giorgi esebua). 1951-54 wlebSi Terjolis raionSi gadaiyvanes, sadac Zveli imeruli simRerebi moiZia: sofel rufoTSi Cawera “naduri”, romelic xuT-eqvs kacs axsovda. 1957 wels ansambl “Svidkacas” xelmZRvanelma JansuR kaxiZem nikoloz xvitia megruli simRerebis maswavleblad miiwvia. kolia xvitia wlebis manZilze muSaobda saqarTvelos radiomauwyeblobisa da te-leviziis komitetis musikalur gadacemaTa redaqciaSi. mniSvnelovanwilad swored mas unda vumadlodeT, radio-televiziis arqivSi unikaluri da mravalferovani masala romaa daculi: mas sxvadasxva soflidan da raionidan Camohyavda folkloruli koleqtivebi da maTgan iwerda am uniklur nimuSebs. nikoloz xvitia 1975 wels, samsaxurSi, Tavis magidasTan gardaicvala. dakrZalulia vakis sasaflaoze.

nikoloz xvitia

megruli simReris maswavleblad aRiares

ti Caatares. meCongureTa ansambli erT-erT saukeTesod miiCnies moskovSi Catarebul radiofestivalzec. meCongureTa ansamblis 16 simRera fonoCanawerebzec aRbeWdes. gansakuTrebuli warmateba elene Wubabrias meCongureebTan erTad moskovSi 1937 wlis qarTuli xelovnebis dekadaze xvda wilad, sadac mas, noko xurciasTan erTad, sabWoTa kavSiris xelmZRvanelobisgan gansakuTrebuli jildo _ `sapatio niSnis~ ordeni xvda wilad.

elene Wubabria 40-ian wlebSi aqtiurad moRvaweobs radiokomitetis xalxur momReralTa ansamblSi. mis Semdeg igi qalaquri simRerebis Semsrulebel mcirericxovani ansamblis solistadac gvevlineba 50-

iani wlebis bolodan elenes namReri `iavnana~ saqarTvelos radios gadacemaSi `Zilispiruli~ yovel dRe ismoda. Tumca 1950 wlidan - meuRlis gardacvalebis Semdeg elene Wubabriam miatova aqtiuri SemoqmedebiTi cxovreba.

elene Wubabria gardaicvala 1979 wlis 2 dekembers.

elene Wubabriam metad dasamaxsovrebuli xmieri Canaxati dagvitova filmebSi `dariko~, `narinjis veli~, `qeToO da kote~, `Tavadis qali maia~. misi sworupovari SesrulebiT aJRerebuli megruli da guruli simRerebi dResac atkbobs msmenelis smenas.

lotbari

Page 38: ivnisi samegrelo 2015.indd

36 “სამეგრელო” № 6

`oqros sawmisi~ da Zveli kolxeTis mosaxleobis

eTnikuri vinaoba anu ra enaze metyvelebda mefe aieti

Jurnali `samegrelo~ iwyebs seriul gaSuqebas erTi metad saintereso

istoriuli faqtisa, rasac `tim severinis~ saqarTveloSi mogzauroba

hqvia, es iqneba oqros sawmisis maZiebeli argonavtebis istoriuli faqtis

gamyareba da yvelaze meti, misi istoriuli fesvebis Zieba. visaubrebT 3300

wlis win SeeZloT Tu ara oikumenis kolxeTis sanapirosTan mieRwiaT. am da

sxva saintereso detalebs argonavtebisa da `argos~ mogzaurobis Sesaxeb

momdevno nomrebidan SeityobT.

Tanamedrove argonavtebma

starti 1984 wlis 3 maiss

saberZneTis qalaq volosSi _

antikur iolkosSi aiRes. swored

aqedan daiwyes Tavis mogzauroba

iasonma da misma megobrebma.

Tanamedrove argonavtebi

istoriul mecnierebaTa sxvadasxva dargebSi (arqeologia, eTnologia, migraciaTa Teoria da sxva.) am bolo aTwleulebSi farTod gavrcelebula istoriul movlenaTa da procesTa aRwerasTan erTad maTi eqsperimentuli verifikacia, rac gulisxmobs eqsperimentul da laboratoriul pirobebSi garkveuli istoriuli movlenis an arqauli teqnologiuri procesis SeZlebisdagvarad gameoreba-reproducirebas. xalxTa uZveles eTnikur, gadanacvlebaTa da moZraobaTa Seswavlis SemTxvevaSi savaraudo migraciebis eqsperimentul verificirebas warmoadgens amgvar migraciaTa da moZraobaTa gzebisa da marSrutebis gameoreba saTanado kulturul-istoriuli da teqnologiouri pirobebis dacviT. amis klasikuri magaliTi iyo tur heierdalis wynari okeaniT mogzauroba perudan polineziis arqipelag tuamotumde tiviT „kon-tiki“. Zveli berZeni „argonavtebis“ kolxeTSi istoriuli mogzaurobis amgvarive istoriul verificirebas warmoadgenda, agreTve, am ramdenime xnis win saqarTveloSi tim

severinisa da misi jgufis Camosvla arqauli xomaldiT.

tim severinis am eqspediciam „argonavtebis“ nakvalevze eWvmiutaneli gaxada amgvari eqspediciis SesaZlebloba uZveles dros, e.i. Zv. welTaRricxvis meore aTawleulis meore naxevarSi, romliTac TariRdeba „argonavtebis miTSi“moTxrobili ambebi. Tumca „axali drois argonavtebis“ am istoriulma eqspediciam ver gaarkvia (da amas igi, albaT, verc gaarkvevda) erTi arsebiTi sakiTxi - berZeni „argonavtebis“ droindeli kolxeTis mosaxleobis eTnikuri da enobrivi Sedgeniloba. dRemde azrTa sxvaobas iwvevs sakiTxi, Tu ra mosaxleoba daxvdaT istoriul kolxeTSi iq misul berZnebs, ra enaze laparakobda damxvduri kolxuri mosaxleoba; sxva sityvebiT rom vTqvaT, ra enaze metyvelebdnen kolxeTis anu aia-qveynis mefe aieti da misi Svilebi. TviT berZnul miTSi da mis SedarebiT gviandel gadmocemebSi ar aris dasaxelebuli pirdapir arc erTi adgilobrivi sityva, romelic migvaniSnebda kolxuri mosaxleobis enobriv

Page 39: ivnisi samegrelo 2015.indd

37“სამეგრელო” № 6

Tanamedrove argonavtebivinaobas, xolo berZnul gadmocemaSi mocemul adgilobriv mkvidrTa saxelebi amis saSualebas ar iZleva, vinaidan maT ar eZebnebaT ramde-nadme damajerebeli etimologiebi, romlebic am saxelebs eWvmiutanlad romelsame enas miakuTvnebda.

magram „argonavtebis miTosis“ berZnul teqstSi erTi sityva mainc SeiZleba davadasturoT, romelic, rogorc Cans, erTmniSvnelovnad gansazRvravs adgilobrivi kolxuri mosaxleobis enobriv kuTvnilebas da migviTiTebs, Tu ra enaze metyvelebda xalxi aia-qveynisa, sadac gavrcelebuli iyo oqros sawmisis kulti, dasavvleT saqarTvelos mTian raionebSi dRemde rom aris SemorCenili cxvris tyavis gansakuTrebuli sakulto mniSvnelobis saxiT. es sityva TviT „oqros sawmisis“ berZnul saxelwodebas warmoadgens, „oqros sawmisis“ da saerTod, „cxvris tyavis“ aRsaniSnavad.

argonavtebis miTis teqstSi da sazogadod, berZnulSi ixmareba xωας romelic ufro arqauli xωfας formisagan momdinareobs. uZvelesi xanis berZnulSi, romelic cnobilia mikenuri berZnulis saxelwodebiT (Zv.w. XV-XIII ), dasturdeba ko-wo sazogadod „tyavis“ mniSvnelobiT. maSasadame, am uZvelesi berZ-nuli sityvis fuZe „tyavis“, „cxvris tyavis“ da `(oqros ) sawmisis“ mniSvnelobiT aRdgeba kõų -formis saxiT, am sityvas berZnulSi ar eZebneba indoevropuli Sesatyvisebi da berZnulisTvis ucxo enobrivi samyarodan SeTvisebulad unda CaiTvalos. amitom savsebiT bunebrivi Cans „sawmisis“ anu „cxvris tyavis“ aRmniSvneli ucxouri sityva im enobrivi samyarodan mimdinared miviCnioT, romelTanac berZnebs uZvelesi droidan kontaqtebi da kulturuli urTierToba hqondaT da sadac „cxvris tyavs“ gansakuTrebuli sakulto mniSvneloba eniWeboda. am TvalsazrisiT kõų („cxvris tyavis“) sityvis Sefaseba ayenebs pirvel rigSi am sityvis urTierTobis sakiTxs qarTul-qarTvelur, tyav-/tyov-//tkov- sityvasTan amave mniSvnelobiT. qarTuli tyav-i sityvis dasavlur-qarTve;iro, zanuri anu megrul-lazuri varianti unda yofiliyo Zvelad tyov-/tkov- forma (Tanamedrove megruli tyeb-i, lazuri tkeb-i „tyavi“ am uZveles formaTa Semdgomi cvlilebebis Sedegad aris miRebuli). swored es qarTveluri anu megrul-lazuri tyov-/tkov-sityva „tyavis“ mniSvelobiT gamoiyenes kolxeTSi mosulma berZnebma im specifikuri „cxvris tyavis“ aRsaniSnavad, romelsac am qveyanaSi gansakuTrebuli sakulto da ritualuri mniSvneloba hqonda, rac Semdgom ase xatovnad aisaxa berZnul miTSi argonavtebis mogzaurobis Sesaxeb „oqros sawmisis“ qveyanaSi.

TviT formis TvalsazrisiT, savsebiT bunebrivia, rom dasavlur-qarTveluri, zanuri *tyov-/*tkov-sityva „(cxvris) tyavis“ mniSvnelobiT berZnebma swored xω(f)ας formis saxiT gada iRes da Tavkiduri, berZnulisTvis arabunebrivi ty-/tk- TanxmovanTjgufi k- Tanxmovnad gaa martives, iseve rogorc dasavlur-qar Tuli (m)tkuar-II(m) tkuar-saxeli mdinare „mtkvris“ aRsaniSnavad berZnebma gamartivebis Sedegad kur- formiT gadaiRes (S.d.r. rusuli kyra, romelic mdinare „mtkvris“ saxelwodebis berZnul variants emyareba).

amrigad, savaraudoa, rom „oqros sawmisis“ da saerTod „tyavis“ aRsaniSnavad berZnebi sakuTriv berZnuli „δέρμα~ (Sdr. Tanamedrove termini „dermatologia“) sityvis gverdiT iyeneben ucxo enobrivi samyarodan Semosul xω(f)ας sityvas. am sityvis SeTviseba berZnebis mier, bunebrivia, swored iq unda momxdariyo, sadac cxvris tyavis kulti iyo gavrcelebuli arqaul epoqaSi, e.i. kolxeTsa da istoriuli dasavleT-saqarTvelos sxva regionebSi. es ki imas niSnavs, rom aq berZnebis mosvlis epoqaSi swored dasavlur-qarTveluri dialeqtebi iyo gavrcelebuli, megrul-lazuris winapari „zanuri“ dialeqti, romelzedac „tyavi“ aRiniSneboda *tyovi/*tkovi sityvebiT.

es sityva „tyavisa“ da „sawmisis“ aRsaniSnavad berZnebma kolxeTidan albaT „argonavtebzec“ ufro adre waiRes, kerZod, maTi pirvelive kontaqtebis dros kolxeTis mkvidr mosaxleobasTan, rodesac arqauli berZnuli tomebi Zv. welTaRricxvis II aTaswleulis dasawyisSi moZraobas iwyeben wina aziaSi indoevropulTa saerTo samSoblodan, dasav-leTis mimarTulebiT, egeosis zRvis kun Zulebisa da peloponesisaken. am migraciebis procesSi Crdilo-dasavleTis mimarTlebiT isini, rogorc Cans, samxreT kavkasiasac aRweven, kerZod, istoriul kolxeTs da aq kontaqtebs amyareben adgilobriv dasavlur-qarTvelur tomebTan.

SeiZleba davaskvnaT, rom aia-qveynis mefe aieti da misi memkvidreni, grZneuli medea da misi Zma afsirtosi, agreTve kolxeTis mosaxleobis, yovel SemTxevevaSi, erTi nawili, romelTanac uSualo urTierToba hqondaT mosul berZnebs (sxva SesaZlebel nawilebze Cven araviTari pirdapiri cnobebi ar mogvepoveba), dasavlur-qarTvelur dia leqtze metyvelebdnen, romlis dReva ndeli gagrZeleba CvenTvis cnobilia megrulisa da lazuris saxiT.

gamodis rom „argonavtebs“ berZeni gmiris meTaurobiT kolxeTSi Zv. welTaRricxvis meore aTaswleulis meore naxevarSi eTnikurad igive mosaxleoba daxvda, daaxloebiT imave enebze, metyveli, rac Cvens droSi „axal argonavtebs“ britaneTis mkvidr tim severinis meTaurobiT...

Page 40: ivnisi samegrelo 2015.indd

38 “სამეგრელო” № 6

saganZuri

1918 wlis 26 maiss qarTvela xalxma damoukidebloba izeima,

saqarTvelo axal cxovrebas iwyebda. Tumca xanmokle aRMoCnda misi

damoukidebloba.

1921 wels ruseTis mier aneqsiis Semdeg eqvTime TayaiSvilma

saqarTvelos mTavrobasTan erTad datova samSoblo da ganZs

meTYvalyured gahyva emigraciaSi. gaxiznulma mTavrobam Tan waiRo

saqarTvelos ganZi, romelSic Sedioda saqarTvelos muzeumebSi

daculi Zvirfaseuloba: oqro-vercxlis xatebi da Tval-margalitiT

mooWvili sxva saganZuri, Zvirfasi xelnawerebi, zugdidis

dadianiseuli sasaxlis ganZeuloba, gelaTis, martvilisa da sxva-

dasxva monastrebidan wamoRebuli nivTebi. miuxedavad imisa, rom

ganZis mesakuTred saqarTvelos mTavroba iTvleboda, faqtobrivad

ganZs eqvTime TayaiSvili meurveobda. ganZi sul 39 yuTi iyo, eqvTimes

igi marselis bankSi hqonda Senaxuli. ganuzomelia eqvTime TayaiSvilis Rvawli qarveli

eris saganZuris gadarCenis saqmeSi. miuxedavad didi gaWirvebisa, eqvTime TayaiSvilma

saqarTvelos daubruna erovnuli saunje.

Jurnali `samegrelo~ periodulad giambobT eqvTime TayaiSvilis mier dabrunebuli

saganZuris Sesaxeb.

dabrunebuli saunje

kompozicia iSviaTad gvxvdeba Suasaukuneebis xelovnebis ZeglebSi, saxarebis ydaze ki es erTaderTi SemTxvevaa, ara marto saqarTveloSi, aramed sxvaganac.

martvilis jvrebi

martvilis mRvdelmTavris gulsakidi oqros jvari (14,3X10sm), sanawile, VIII-IX saukuneebs ganeku Tvneba. Sig niT moTavsebulia `Zeli WeSmaritis~ jvari; Sem-kulia Zvirfasi TvlebiT

tbeTis oTxTavi

tbeTis oTxTavi gadawerilia 1161 wels tbeTis episkoposis pavle mtbevaris dakveTiT, giorgi III mefobis xanaSi. anderZSi pavle wers: `davawerie ese oTxTavi sruli da unakluloY kargiTa da marTliTa zandukiTa da kanonTa salocvelad Rmriv gKrgKnosanTa mefeTa dimitri gamzrdelisa Cemisa da giorgi Zisa maTisa...~ xelnaweri nusxa-xucuriTaa Sesrulebuli, TiToeul saxarebas win

uZRvis miniatura maxareblis gamosaxulebiT. oTxTavis teqsti gadawerilia iovane fukaralisZis mier, misi anderZi moTavsebulia saxarebis bolo gverdebze: `wmidano yovelno, romelni aRweril xarT zanduksa amas Sina PeliTa Cem codvilisa iovane fukaralisZisaYTa, meox eyveniT winaSe qristesa wmida mamadmTavarsa pavle mtbevarsa. amin iyavn, amin~. tbeTis saxareba vercxlis moWedil ydaSia Casmuli; moWedilobis damkveTia iovane mtbevar-safareli, rasac gvamcnobs ydis zurgze arsebuli warwera. moWediloba ufro mogvianebiT unda iyos Sesrulebuli, maSin rodesac moiWeda wyarosTavis oTxTavi (1195 weli), am oTxTavis ydis damkveTic ioane mtbevar-safarelia. ydis winapirze gamosaxulia `jvarcmis~ kompozicia, zurgze ki _ macxovari, petre da pavle mociqulebi; macxovrisa da mociqulTa

Page 41: ivnisi samegrelo 2015.indd

39“სამეგრელო” № 6

saganZurida margalitebiT. jvris wina mxareze gamosaxulia RvTismSobeli yrmiT xelSi, mklavebze oTxi maxareblis _ maTe, markozi, luka, ioane _ welzeda figurebia, isini amokveTilia oqroze da mimagrebulia oqros fonze. jvris meore mxares gamosaxulia `jvarcma~, qri-stes marjvniv RvTis mSo-belia yrmiT, marcxniv ioane maxare beli, zemoT da qvemoT mTavarangelozebi miqaeli da gabrieli. figurebis Sara-vandedi da jvari Sesru-lebulia minanqriT. martvilis sanawile jvari xelovnebis Sedevrs warmoadgens.

martvilis meore, mRv de-lmTavris gulsakidi jvari X saukunes ganekuTvneba (13, 1X9,4 sm). SigniT inaxeba wmidanTa nawilebi. winapirze minanqris jvaria SuaSi Zvir-fasi TvliT, zurgzec oqros jvaris magvari firfitaa SuaSi mdidruli qviT. jvris garSemo ganTavsebul minanqris rva CarCodan mxolod samSi ar zis (dakargulia) Zvirfasi qva. jvris mklavebze gamosaxulni arian: zemoT RvTismSobeli, qvemoT ioane oqropiri, gverdebze wm. dimitri da wm. nikolozi. maTgan mxolod ioane oqropiria gamosaxuli mTeli taniT.

alaverdis oTxTavi

alaverdis oTxTavi gada-werilia 1053 wels konstan-tinepolSi, wminda RvTis-mSoblis lavraSi, bagrat (IV) afxazTa mefis bizantiaSi yofnis dros. savaraudod, oTxTavis gadamwerni arian XI saukunis kaligrafebi _ miqel da giorgi dvalebi; sxva mosazrebiT, misi gadamweri ioane dvalia; misi xeliT unda iyos gadawerili avgaroz mefis apokrifuli ambavi alaverdis oTxTavSi. dvalebi

SesaniSnav kaligrafTa ric-xvs miekuTvnebian. maTi gada-werilia agreTve svi naqsari (1049 w.), wminda basilis cxovreba (1055 w.), Jamni, ioanes saxarebis Targmanebis anderZi da sxva.

biWvinTis xati

biWvinTis RvTismSoblis xati Sesrulebulia XVI saukuneSi da am periodis erT-erTi saukeTeso nimuSia. centrSi gamosaxulia RvTis-mSobeli yrmiT, zemoT marcxniv da marjvniv miqael da gabriel mTavarangelozebi, qvemoT _ ioane naTlismcemeli da ioane oqropiri. RvTismSoblis gamosaxulebas garSemo aso-mTavruli warwera Semouyveba. warwera aris xatis zurgzec, saidanac vgebulobT, rom xati oqroTi da Zvirfasi

qvebiT Seumkia afxazeTis kaTalikoss evdemon CxetiZes da dausvenebia biWvinTis RvTismSoblis taZarSi 1568 wels. warweraSi ixseniebian odiSis mbrZanebeli mamia III dadiani da levan I mamias Ze dadiani.

enqeri

enqeri saeklesio nivTia, romelsac samRvdelo pirni iyeneben. saqarTvelos xelo-vnebis muzeumSi daculia XVIII s-Si Sesrulebuli naqar-gobis SesaniSnavi nimuSi. misi Semsruleblis vinaobas gvamcnobs zed arsebuli warwera: `venaxo WeSmarito qriste romelman ganiwyale Rvino sixarulisa misa ZaliT kvalad gvagen pirvelisa samkvidrebelsa xolo me uRirsman orbelis Svilis asulman da mefis ieses Tanamecxedreman mariam Sevkeren mosaxseneblad xelm wifisa Cvenisa sulTa-Tvs~. enqeris Sua nawilSi gamo saxulia ieso qriste, kuTxeebSi qerubinebiT, mTe li are ki yurZnis mtev-nebiT, vazis totebiT da foT lovani ornamentiTaa dafaruli. kompozicia maRa-lostaturadaa Sesrulebuli.

Page 42: ivnisi samegrelo 2015.indd

40 “სამეგრელო” № 6

Teatri

Cveni Jurnalis mkiTxvels albaT axsovT, ianvris TveSi am saTauriT dabeWdili werili Tanamedrove qoreografiis Teatris Seqmnis da moRvaweobis Sesaxeb.

werilis saTaurs ubralod ar vimeorebT: Teatri jer isev axalia da mayurebeli marTlac aRfrTovanebuli.

2014 wlis seqtember-oqtomberSi TbilisSi gaimarTa Teatraluri festivali. Teatris SemoqmedebiTma jgufma festivalze waradgina qoreografiuli speqtakli `gravitacia~.

festivalze mowveuli iyvnen rogorc qarTveli, aseve ucxoeli Teatrmcodneebi. SemoqmedebiTma jgufma namdvilad miipyro maTi yuradReba, rasac mowmobs maT mier gakeTebuli komentarebi da werilebi.

es didi stimuli iyo SemoqmedebiTi jgufisaTvis da Teatrma axali energiiT ganagrZo muSaoba.

Tanamedrove qoreografiis Teatri anxorcielebs rigiT mesame SemoqmedebiT proeqts. qoreografiuli warmodgena Sedgeba erTmaneTisgan damoukidebeli realisturi ambebisgan, romlis amoqmedeba qmnis impulsis gansakuTrebul SegrZnebas.

warmodgena Sedgeba Semdegi Tematikis mixedviT – miswrafeba, siyvaruli, risxva, rwmena, aRtkineba, gaoceba, SiSi, sikvdili, sicocxle.

ideis avtori da damdgmeli qoreografi _ Tiniko qoiava. musikis avtori _ sandro nikolaZe. mxatvari _ levan kvaraxcelia.

monawileoben: amiran qaCibaia, irakli bigvava, Tengo zardiaSvili, anri mamedovi, qeTi elikauri, mariam cirdava, mari gelaSvili, laSa rCeuliSvili, vaxo aleqsaniani da aseve amave Teatris skolis moswavleebi.

qoreografiuli warmodgena `impulsi~ xorcieldeba sergo zaqariaZis saxelobis tradiciuli da Tanamedrove xelovnebis kolejis TanadgomiT da q. Tbilisis meriis kulturuli RonisZiebebis centris finansuri mxardaWeriT.

vimedovnebT, rom gavamarTlebT mayureblis molodins.

axali Teatri da aRfrTovanebuli mayurebeli

nino kaxiani Teatris piar - menejeri

6-7 ivniss, saRamos 19.00 saaTze, gelodebiT mixeil TumaniSvilis saxelobis kino - msaxiobTa TeatrSi.

Page 43: ivnisi samegrelo 2015.indd
Page 44: ivnisi samegrelo 2015.indd